Tíminn - 01.11.1957, Blaðsíða 6

5
T í MIN N, íostiidaginn 1. nóvember 1957.
1
Útgefandl: Framsóknarflokkurlnn
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórartnsson (áb).
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusíml 1232S
Prentsmiðjan Edda hf.
Samskoi fyrir borgarstjérnina
BÆJARSJÓÐUR Reykja-
víkur hefir á li'önum árum
dregiö tugi milljóna króna
út úr rekstri hitaveitunnar
í Reykjavík, og sett í óskyld-
ar framkvæmdir éða gert að
eyðslueyri. Þegar jarðbor-
arnir í bæjarlandinu sýna
góö'an árangur og heit lind
rennur við bæjardyr í einu
borgarhverfinu, er fjárhag-
ur hitaveitu og bæjarsjóðs
með þeim ósköpum, að borg-
ararnir sjálfir verða að snara
út hálfri milljón króna til
að hrinda hitaveitulagning-
unni af stað. Þetta er furðu-
lega saga og lýsandi dæmi
um stjórnina á höfuðborg-
inni, Hún var rakin hér í
blaðinu núna í vikunni, og
í gær reynir Mbl. að koma
skjólstæðingum sínum í bæj-
arstjórninni til aðstoðar. Þó
það nó væri. Hvenær hefir
Mbl. viðurkennt, að gagn-
rýni á stjórn bæjarins væri
réttmæt? Áróðurinn urn á-
gæti bæjarstjórnaríhaldsins
er svo gengdarlaus og
heimskulegur, að ekki er einu
sinni gert ráð fyrir þeirri
staðrejmd, að það er mann-
legt að mönnum yfirsjáist.
Ekki einu sinni það er viður-
kennt af Morgunblaðinu. Ó-
myndarslcapurinn og ráðleys
iö í framkvæmdamálum bæj
arins er svo á hinn bóginn
túlkað sem sérstakt ágæti.
ÞEGAR búið er að vefja
blekkingalopann utan af
frásögn Mbl., kemur auðvit-
að í ijós, að frásögn Tímans
af aðdraganda hitaveitu-
framkvæmda í Höíðahverfi
er sönn og rétt. Viðbárur
Mbl. um ímyndaða and-
spyrnu Framsóknarmanna,
eru blátt áfram hlægilegar.
Reykjavíkurbær naut allrar
þeirrar fyrirgreiðslu ríkis-
valdsins í þessu máli, sem
eðlileg var, enda sézt það
blátt áfram af ummælum
þeim, er Mbl hefir eftir borg
arritara. En saga þessa
hneyksíismáls er í stuttu
máli þessi: Áhugamenn í
bæjarhverfinu vöktu upp
málið og vildu að hafizt yrði
handa um framkvæmdir. En
íhaldið taldi öll tormerki á
þvi, bar við fjárskorti. Örl-
aöi þá hvergi á öllum mill-
jónunum, sem hitaveitan er
búin að leggja fram í eyðslu-
hít borgarstj órnarinnar. í
málarekstri þeim, sem varð
út af kröfum íbúanna, upp-
lýstist, að borgarstjórnin.
þóttist þurfa hálfa milljón
króna í handbæru fé til að
hefja framkvæmdir. Borg-
ararnir skutu þá þegar þeirri
upphæð saman og lögðu á
borðið. Þá var undankomu-
leið íhaldsins lokað, og verk-
ið varð að hefjast. í kjölfar-
ið kom svo skrumfrásögn
í Morgunblaðinu, með venju
legri stássmynd.
HITAVEITA Reykjavíkur
er merkilegt fyrirtæki. Mikil
tækifæri eru til að efla hana
og auka, og hafa þau lengi
veriö ljós. En meginþrösk-
uldurinn á vegi framkvæmda
hefir jafnan verið hin gengd
arlausa fjárþörf bæjarstjórn
armeirihlutans. í stað þess
að nota álitlegan ágóöa hita-
veitunnar til að efla hana og
stækka, hefir hann flotið irm
í daglegan rekstur og sér nú
lítinn stað. Þegar svo óvænt
atvik, eins og uppspretta úr
borholu, ber að höndum, eru
framkvæmdir háðar sam-
skotafé borgaranna, því að
hitaveitusjóður fyrirfinnst
þá enginn. Með þessu ráðs-
lagi hefir íhaldið raunveru-
lega svipt þúsundir höfuð-
staðarbúa aðstöðu til að fá
hitaveitu, og þjóðarbúska.p-
urinn í heild hefir ekki feng-
ið að njóta þeirrar aðstöðu,
sem hin heita orkulind gat
veitt. Bæjarstjórnarmeiri-
hlutinn og ráðsmenn borgar
innar geta ekki skotið sér
undan harðri og réttmætri
gagnrýni fyrir dæmalausan
ómyndarskap í hitaveitu-
málunum. Saga Höfðahverf-
isveitunnar er enn ein stað-
festing á þvi.
Hin stóru verkefni komandi ára
f BLAÐINU í gær var
rætt um eitt hinna stóru
verkefna komandi ára: Hag-
nýtingu auölinda landsins,
efnavinnslu og orkunotkun.
Ungir menn starfa nú að
vísindalegum rannsóknum á
mörgum sviðum. Athugan-
irnar vlð Mývatn er þar að-
eins einn þáttur, en gott
dæmi um það, sem í vændum
er. í framhaldi af jarðhita-
rannsóknunum undir Náma
fjalli finnst hin furðulega
kisilnáma á botni Mývatns.
Þá er hægt að tengja saman
hagnýtingu hennar, vinnslu
verðmætra efna úr brenni-
steinsgufunni og fulla gagn-
semi af orku hitans og guf-
unnar, sem líður út í geim-
inn í dag án nokkurra
tengsla við líf þjóðarinnar
og afkomu. Þannig skilar
menntun og dugnaður ungra
manna þjóðfélaginu ríku-
legri uppskeru. í dag er hér
aðeins um að ræða niður-
stöður fýrstu athugana, mik-
ið rannsóknarstarf er eftir
og öll framkvæmdin er enn
á stigi hugarflugsins. En það
sem unga menn dreymir í
dag, er áður en varir orðið
framkvæmdamál kynslóðar-
'innar, og ný verkefni risa
jafnótt við sjóndeildarhrúig.
Þannig er framþróunin 1
frjálsu þjóðfélagi, sem veit-
ir þegnum sínum tækifæri
til að nota hæfileika og
ímyndunarafl.
ATVINNUVEGIR lands-
manna eiga i dag við mikla
erfiðleika að etja, og þjóðar
búskapurinn geldur þess, að
þeir eru einhæfir og fábreyti
legir. Allt, sem miðar að auk-
inni f jölbreytni og traust-
Rússar standa á bak við gerningahríð
áróðursins gegn Tyrkjum í Sýrlandi
Atburðir síðustu vikna
virðast fylliiega staðfesta þá
skoðun þeirra sem halda því
fram, að Rússar hafi vitandi
vits og með-vilja komið á
viðsjám milli Tyrkja og Sýr-
lendinga. Það eru liðnar
þrjár vikur frá því að at-
hygli manna beindist frá því
sem var að gerast í stjórn-
málum Sýrlendinga sjálfra
og Ijóst var að átökin voru
í rauninni milli Tyrkja og
Sýrlendinga.
Rússar áttu meginþátt í því að
þungamiðja viðburðanna færðist
þannig til. Það voru yfirlýsingar
og hótanir Krústjovs við vestræna
'Stjórnmálamenn og fréttamenn,
sem opnuðu augu manna fyrst og
fremst fyrir þeirri hættulegu
kreppu sem fólst í ásökunum Sýr
lendinga á hendur Tyrkja um
6triðsundirbúning.
„Upplýsingar" Krústjovs
Krústjov kvaðst hafa pottþcttar
sannanir máli sínu til stuðnings.
Tilboí Sauds konungs um að miðla málum svipti
raunverulega blekkingagrímunni af málinu
Khrústjoff raer undir
Þá var unnt að skýra málið á
þeirri forsendu að Krústjov hefði
skjátlazt þótt hann tryði því ein-
læglega að hótanir hans hefðu við
rök að styðjast og hægt að afsaka
hann með því að hann hefði feng-
ið villandi upplýsingar eða túlk-
að uppiýsingar sínar ranglega.
I En atburðir síðustu viku gera
að engu þá skýringu á hamagangi
Krústjovs. Allt sem nú hefir
gerzt styrkir þá skoðun að höfuð-
áhugamál Rússa hefir verið að
blása að glæðunum, koma á ó-
friði á þessu svæði og brjóta á
bak aftur hvcrja heiðvirða tilraun
til að koma á friði. Þannig haga
menn sér ekki ef friðarhjal þeirra
er af einlægni sprottið.
Flutningur egypzkrar hersveitar
til Sýrlands og staðsetning henn-
ar nærri landamærum Tyrklands
var bein og frekleg ögrun við
Tyrki. Slík aðgerð hefir lítið gildi
frá hernaðarlegu sjónarmiði en
hefir því meira áróðurslegt gildi.
Slíkt virtist einnig augljóst vitni
lega er undirbyggt, eílir
undirstöður efnalmgskerfis-
ins. Ekkert er vænlegra á
þeim vettvangi en hagnýting
jarðhitans og vatrisaflsins
og stóriðnaður í tengslum
við þær náttúrulindir. Þeir
ungu menn, sem nú eru í
fararbroddi í vísindalegum
rannsóknum á auðiindum
landsins og hafsins, eru
merkisberar nýrra tíma í at-
vinnu- og menningarlífi
landsins. Þjóðin væntir mik-
ils af þeim, og þeir eiga skil-
ið stuðnlng hennar.
um þá trú Egypta að ekki mundi
koma til átaka milli Tyrkja og
Sýrlendinga.
Undirbúin kreppa
Þjóðir beggja landa virðast
aldrei hafa haít neinar áhyggjur
af því að styrjöld mundi leiða af
hinni itndirbúnu kreppu né held-
ur. talið sig græða á því. Þetta á
jafnvel við um íbúa Aleppo sem
yrðu óumflýjanlega fyrsta skot-
mark Tyrkja. Hvað viðvíkur rík-
isstjórnum landanna hefir engin
tckið málunum með eins óbifan-
legri ró og tyrkneska stjórnin.
Tyrkir virðast iiaía haft mun
meiri áhuga á hinum nýafstöðnu
þingkosningum.
En hvað sem því líður hafa
Rússar álitið allar yfirlýsingar
Tjn'kja og B-andaríkjamanna um af
ekki sé um stríðsundirbúning að
ræða, vera blekkingar einar og
einungis haldið fram til að dylja
hinn sanna tilgang þeirra. Frá
Mos'kvu og Damaskus berast dag-
lega langar runur af hótunum og
ásökunum svo jaðrar við hitasótt-
aræði. Hvorki Krústjov né leið-
togar Sýrlands hafa lagt fram
neitt til sönnunar þessum ásökun-
um. Sönnunargagnið sem Krúst-
jov kveðst hafa í höndunum hefir
enn ekki verið lagt fram.
En það sem sviptir blekkingar-
hulunni af báðum þjóðum, Sovét-
ríkjunum og Sýrlandi eru við-
brögð þeirra við málamiðluartil-
lögu Sauds konungs og tilraunum
Sameinuðu þjóðanna að korna ó
sáttum. Hvort sem um var að
ræða ósvikinn misskilning eður
ei á Damaskus-ráðstefnunni vegna
tilboðs Sauds konungs um að
ræða málin við stjórnir Sýrlands
og Tyrklands, þá blífur sú stað-
rcynd að Tyrkir tóku þessu tilboði
— sendisveit þeirra hefir þegar
byrjað á umræðum við Saud —
en Sýrlendingar sátu heima, og
höfnuðu boðinu.
Menderes — Tyrkir taka
öllu meö ró.
Ásakanir í stað viðræðna
Allt bendir til þess að Sýrlend-
ingar hafi hafnað vegna skipun-
ar frá Moskvu. Á þingi Samein-
uðu þjóðanna hefir öll viðleitni
Rússa og Sýrlendinga beinst að
því að básúna út u-m allar jarðir
ásakanir sínar á hendur Banda-
ríkjaniönnum og Tyrkjum en hafa
ekki leitazt við að kryfja málin
til mergjar og þannig draga úr
hinni alþjóðlegu spennu.
Til dæmis var það með semingi
að þeir félhist á að ræða málin
við Saud konung eins og þingið
lagði til fyrir skemmstu. Og Sýr-
lendingar hafa nú að engu gert
viöleitni SaiKÍs með því að biðja
hann að taka aftur máiamiðlunar-
tillögu sina, eins og málamiðlun
væri ruddaskapur og ókurteisi.
Engin tilraun hefir verið gerð til
þess áð réttlæta þetta boð.
Þó er ein hlið á afistöðu Tyrkja
tFrarahald á 8. síöu).
Bók Mykles stöövuð.
Þetta bréf barst blaðinu í gær:
ÞAU tíðindi hafa gerzt að útgáfa
bókar hefir verið heft ó íslandi.
áður en hún hefir verið komin
út. Löreglustjóri hefir brugðið
skjótt við neyðarópi Kristjáns AI
bertssonar menningarfulltrúa fs-
lands í París og lagt bann við því
að bókin sé prentuð hér. Vaía-
laust fylgja þeir ágætu menn
landslögum og vafalaust gengur
þeim ekkert ncma gott til með
gerðum sínum. Þeir vilja vernda
æskulýðinn gegn spillandi áhrif-
um og koma í veg fyrir sorablett
á menningunni. Þeir hafa for-
dæmi fyrir sér frá nágrannalönd-
um okkar og ættu því að vera
alls óhræddir. Þeir þurfa ekki að
þvo hendur sínar af neinu ill-
verki þótt þeir hafi orðið að
grípa til óyndisúrræða sem nálg-
ast gerræði. Þeir geta sofið ró-
legir í þeirri góðu trú, að þeir
hafi unnið iandi sínu g.agn og
gert íslenzkri menningu greiða.
æskulýðurinn verður áfram
hreinn og óspilltur.
En það er önnur tegund bók-
mennta, sem daglangt og árlangt
streymir gegnum prentvélar og
er dreift um gervallt iandið, rif-
ið út og lesið upp til agna af
unglingum og æskuíólki. Þar á
ég við sorpritin frægu, sem óá-
reitt iifa og dafna án þess að
reynt sé að sporna við útgáfu
þeirra. Nauðganir, morð, glæpir,
saurlifnaður og ruddamennska
lita síður þessara tímarita.
Þjóðlnni skammtað lesefni.
ÉG HEF HELDUR haft horn í
síðu þeirra postuia, sem risið
hafa upp á afturlappirnar og vilj
að banna þessi rit. Ég er einn í
þeirra hópi, sem burðast með þá
kenningu, að prentfrelsi eigi að
ríkja, þjóðin verði bara að sjá
fyrir sér sjálf og læra að veija
og haína. Að öörum kosti geti
hún ekki taíist menaingarþjóð,
það sé ekki hægt að skammta
henni Tesefni eins og fæðu í ung
barn. Þess vegna hefi ég látið ó-
átalið þótt háar öldur sorprita
liafi risið og fært ó kaf bóklegan
smekk margra æskumanna Ég
•hef fylgt yfirvöldunum þar að
máli, sem ekki hafa viljað reisa
rönd við ósómanum. Ég taldi að
þeim gengi gott til, þeir vildu
láta þjóðina hafa frelsi til að á-
kveða sjálí, hvort hún skyldi
heita menningarþjóð.
En nú kemur berlega í ljós, að
mér heiir skjátlast. Yfirvöldin
sjá ástæðu til að banna bók iVIvk-
les og heiir hún þó öneitanlega
bókmenntalegt gildi fram yfir
sorpritin islenzku. Nú vilja þeir
ákveða sjátfir hvað þjóðin á að
lesa. Þó hafa merkir prófessor-
ar og bókmenntamenn erlendis
iýst þvi yfir, að bók Mykles sé
að mörgu lej-ti bókmenntalegt af
rek. Yfirvöldin hér álíta hana
skaðlega. En sorpritin? Hefir það
þá bara stafað af leti, kærule.vsi
og sinnuleysi, að yfirvöldin hafa
ekki ennþá bannað sorpritin?
Þau eru þó að því leyti sknð-
legri bók Mykles, að þau hafa
ekkert bókmenntalegt gildi. Skað
semi þeirra er því tvöföld, þau
eru siðspillandi í fyrsta lagi og
þar að auki spilla þau bók-
menntasmekk æskunnar. Bók
Mykles hefir þó bókmenntagildi,
þótt hún gaeiti haft siðspillandi
afleiðingar. En það væri gamau
að fá úr þvi skorið hjá yfirvöld-
unum, hvað veldur því, að hinura
ýmsu tegundum „bókmennta" er
svo mismunaði.“