Tíminn - 01.11.1957, Blaðsíða 5

TÍMINN, föstudaginn 1. nóvember 1957.
E
Orðið er frjálst
Eiríkur Jónsson, Vorsabæ
Gerfitungl „Frjalsrar þjóðar"
Hinn 28. sept. s.l. birtist í blaðinu „Frjáls þjóð“ nafn-
laus grein með fyi'irsögninni „Tunglmyrkvi á Skeiðum“.
Ekki get ég séð í hverjum tilgangi grein þessi er skrifuð,
þótt hún að sumu leyti beri það með sér að vera andlegt
afsprengi greina þeirra er Helgi Hjörvar hefir verið að
skemmta sér við að skrifa um Skeiðamenn að undanförnu.
Þeir sem ókunnir eru þeim mál-
um, sem um er rætt í greininni,
kunna að taka hana sem góða og
gilda vöru, — og er sjálfsagt til
þess ætlast af greinarhöfundi. ■—
En þar sem hér, í flestum tilfell-
um, er sannleikanum snuið við, og
þar að auki skáldað í eyðurnar,
mætti segja um það eins og karl-
inn sagði, að helmingurinn er lygi
en hitt vitleysa.
Greinarhöfundur byrjar á því
að seilast 19 ár aftur í tímann, og
rifja upp gang þeirra mála, er
mæðiveikin var að byrja að breið-
ast út hér austan Hvítár, og þær
ráostafanir, sem gerðar voru til
að hefta útbreiðslu hennar, en
blandar þó þar inní skólaniáluni
hreppsins eins og þau eru nú, sem
sýnilega er gert í vissum tilgangi.
I sambandi við þessi mál, dekrar
hann við að hefja mig til skýjanna
á kostnað annarra minna sveit-
unga. Ég hefi aldrei óskað eftir,
og sízt af svona greinarhöfundi,
að verk mín fyrir þetta hrepps-
félag yrði gert að umtalsefni á
þennan hátt í blaðagrein, og á mig
hlaðið væmnu og ósönnu iofi, og
það notað til þess að ófrægja aðra,
en hver hefir sinn tilgang. Mun
ég nú leitast við að leiðrétta
aðal ósannindin, sem huldumaöur
þessi smjattar á, og gerir sér mik-
inn mat úr.
ÞAÐ ER ÞÓ rétt hjá greinar-
höfundi, að Flóamönnum var opn-
uð leið til þess að nota afrétlinn,
eftir að fjárskiptin höíðu farið
fram. Þurfti engan óróður, Iivorki
af mér né öðrum Skeiðamönnuin
til þess að Flóamenn færu að
reka á ný til afréttar. Það gerðu
þeir strax og nýja féð var komið,
og höfðu eftir því beðið, er bezt
fyrir greinarhöíund að spyrja þá
sjáifa um það.
Út frá þessum hugleiiðngum,
kemst hann að þeirri niðurstöðu
að hinir yngri bændur, sem notið
hafa kennslu á Laugarvatnin hafi
talið sig í skugga mannaforráða
í hreppnum, og hafið áróður fyrir
því, að koma þáverandi hrepps-
nefnd frá völdum. Verður helzt
af þessu ráðið, að greinarhöfundur
telji nokkurn ljóð á ráði þeirra
manna, sem á Laugarvatnsskólan-
um hafa dvalið, er lýsi sér í fram-
hleypni og yfirboðsskap, sé því
ekki von á góðu hér.
Nú vil ég haida því frarn, að
ekkert sé eðlilegra eu ungir rnenn
leiti sér einhverrar þekkingar,
meiri en barnafræðslunáms. Hvort
það er á Laugarvatni eða annars-
staðar skiptir ekki máli. Ég að
minnsta kosti get borið virðingu
fyrir þeim ungu mönnum, sem
að námi Joknu, snúa aftur heim
í sveit sína, til starfs á jörðum
feðra sinna, og láta ekki kaup-
staðargullið ginna sig frá uppbj’gg
ingu og ræktun sinnar heiima-
siðar.
NÚ ER í þessu sambandi stað-
reyndunum algjörlega snúið við.
Þáverandi hreppsnefnd ákvað það
efnróma, án nokkurra utanaðkom-
andi áhrifa, að hætta störfum,
meðal annars vegna ágreinings við
nokkra menn í hreppnum, út af
vissum málum. Taldi hún eðlilegt
að hinir yngri menn tækju við,
og líkur meiri fyrir því að þeim
tækist að leysa þau mál, þar sem
þeir áður höfðu ekki verið við
þau riðnir.
Ekki voru uppi neinar raddir um
listakostningar áður en hrepps-1
nefndin ákvað að hætta störfum, i
og sllur meirihluti hreppsbúa hef-1
ir aldrei óskað eftir þeim. Það er
og líka alger ósannindi, að
hreppsnefndin hafi þá liótað hefnd
arráðstöfunum vegna þessa, viss-
um mönnum.
Eftir að hreppsnefndin ákvað
að síaría ekki áfram, komu fram
nokkrir utangáttamenn í hreppn-
um og kröfðust listakosninga, með
kennarann, sem efsta mann. Voru
það þeir menn, sem hin fráfarandi
hreppsnefnd haíði átt í deilum
við. Hið sama ætluðu þeir að leika
við síðustu kosningar, on á því
voru þeir formgallar, að kjörstjórn
in úrskurðaði listan ógildan, og þá
kosið eftir þeim reglum, sem
greinarhöfundur telur að bezt og
eðlilegast sé.
Draga má þær ályktanir af orð-
um greinarhöíundar, að af þess-
um ástæðum hafi sprottið misklíð
sú, sem verið hefir milli kennar-
ans og hreppsnefndarinnar og
meirihluta skólanefndar. Er þetta
alrangt. Að þsssu liggja allt aðr-
ar ástæður, sem spunnist ’nafa út
af störfum hans sem skólastjóra,
og ekki síður af utanaðkomandi
áhrifum. Út í það fer ég ekki nán-
ar hér, yrði það oflangt mál, ef
rekja ætti orsakir þær, sem þar
liggja á bak við, enda er það op-
inbert mál og í vitund fjölda
manna. '
HULDUMAÐUR þessi er að bera
það í eyru lesenda að erfitt hafi
verið fyrir kennara að gera Skeiða
mönnum til hæfis að undanförnu.
Meðal annars segir svo í grein-
inni: „Hafði þá í mörg ár verið
landlægt á Skeiðum að heldur erf-J
itt væri fyrir kennara að gera
Skeiðamönnum til hæfis. Og enn-
fremur: „Nefndarmönnum hefirj
góðfúslega verið bent á að fyrr-J
verandi kennarar á Skeiðum hafíj
reynst annars staðar í öfugu hlut-
falli við umsögn Skeiðamanna“.
Svo mörg eru jpau orð.
Nú má ætla, að þar sem ég var
oddviti allan þann tíma, sem þess-
ir fyrrverandi kennarar voru starf-
andi hér. — Þau Helga Þorgils-
dóttir yíirkennari við Melaskól-
ann í Reykjavík og Klemens Þor-
leifsson kennari við Laugarnes-
skólann, Helga frá 1924 til 1930
og Klemens frá 1930 til 1943, —
og hafði allmikil afskipti af skóla-
málum hreppsins, vann einnig að
því með öðrum hreppsbúum að
barnaskólinn í Brautarholti yrði
byggður, hafi, þrátt fyrir þetta, ogj
öll hrósyrði greinarhöfundar, unn j
ið að því um leið, að koma þessum J
kennurum burtu. Þessi ummælij
afsannar yfirlýsing Helgu Þorgils-J
dóttur, sem hún hefir góðfúslega
leyft að birta:
„Samkvæmt beiðni Eiríks
Jónssonar í Vorsabæ, er mér
Ijúft að viðurkenna að ég hætti
að kenna á Skeiðum eingöngu
sökum þess, að mig langaði til
að kenna við barnaskóla í Rvik.1
Haustið 1930 voru auglýstar
nokkrar stöður þar, vegna þess,
að þá tók Austurbæjarskólinn til
starfa. Freistaði ég þess að senda
umsókn og fékk ég stöðu við Mið
bæjarskólann. i
Þó að langt sé umliðið, vil ég
hér með nota tækifærið og þakka
Skeiðamönnum fyrir ágætt sam-
starf með allt er skólann varð-
aði, þau 6 ár, er ég dvaldi þar og
alla aðra vinsemd í minn garð'*.
Reykjavík, 10. okt. 1957,
Helga Þorgilsdóttir.
Ennfremur ætti greinarhöfunö-
ur að tala við Klemens Þorleifs-
son um þessi mál, hvort har.n
mundi taka undir þær ádeilur, sem
hann gerir sér mikinn mat úr.
í GREININNI notar höfundurinn
mikið orðið „gerfikennari“. Skilst
mér að þar sé átt við þá kennara,
sem ekki hafa kennarapróf. Með
þessu er hann að gefa heilum hóp
kennara þetta þokkalega nafn. Á
skólaárinu 1955 til 1956 munu
hafa verið yfir 80 kennarar við
kennslu, sem ekki höfðu kennara-
próf, og það af þeirri einföldu á-
stæðu, að ekki voru nógu margir
kennarar til með kennaraprófi.
Vandi er að dæma um það, hvori
þessir menn allir hafa haft lakari
hæfileika til starf-sins en sumir
hverjir þeir, sem hafa prófskír-
teini upp á vasann. Allir þessir
menn hafa verið samþykktir til
starfsins af fræðslumálastjórninni
eins og sá aukakennari, sem starf-
aði hér s. 1. vetur. Hafði hann ekki
lakari tiltrú en það, að í kennslu
hjá honum voru 19 börn en lijá
aðalkennaranum 6 og hér í báð-
um tilfellum talin aðeins skóla-
skyld börn úr hreppnum. Greinar-
höfundur telur að börnin hafi
skipst að jöfnu milli kennaranna,
hvort hann fer hér með vísvitandi
ósannindi eða hér sé um þekking
arskort að ræða, er ekki ljóst, en
hvorugt er honum til hróss. Það
væri ekki úr vegi fyrir hann að
kynna sér prófskírteini barnanna
úr báðum skólunum, til að fá of-
urlítið meiri þekkingu á þessum
málum, sem hann er að skrifa um,
ekki mun af veita. Nei, svona skrif
og sleggjudómar falla venjulega
um sjálft sig, því sá, sem ætlar
sér að skrifa opinberlega um mál,
svo sem liér er gert, ætti ekki að
leyfa sér slíkan málflutning, jafn-
vel þó að hann sé af annarra á-
eggjan til þess knúinn. En eitt vil
ég þó segja honum, að þetta, sem
hér iiefir gerzt, mun ekki orsaka
neina þjóðfélágsbyltingu, því þar
þarf meira til.
ÉG MUN EKKI eltast við hinn
ýmsa sparðatíning, sem kemur.
fram í nefndri grein, eða fara að
ræða málið frá sjónarmiði núver-
andi hreppsnefndar, gæti það orð-
ið síðar, ef greinarhöfundur óskar
þess. Eitt vil ég þó benda honum
á, telji hann sig mann til að betr-
umbæta þetta sveitarfélag: Hann
þarf að hafa meiri málefnalega
þekkingu en fram kemur í grein-
inni, og ofurlítið meiri þekkingu
á landsmálum almennt. Get ég
ekki stillt mig um að taka hér upp
smá klausu úr greininni, svo les-
endur sjái þekkingarleysi greinar-
höfundar ó hinum algengu fram-
kvæmdareglum. Þar segir svo:
„Að lokum vil ég leyfa mér að
koma fram með tillögu til lausn-
ar þessu máli. Vorið 1958 fara
fram hreppsnefndarkosningar á
Skeiðum. Þingmenn Árnesinga
ættu að bera fram á Alþingi frv.
um að sett verði bráðabirgðalög,
sem bönnuðu listakosningar á
Skeiðum".
Ekki veit cg til að samin hafi
verið á Alþingi bráðabirgðalög. Sé
um samningu bráðabirgðalaga að
ræða, ætti greinarhöfundur að
vita það, að þau eru aðeins sett
milli þinga, til staðfestingu síðar
á Alþingi, en þekking hans nær
ekki svo langt, að hann gcri sér
grein fyrir því.
Hverjum skyldi öðrum en greín-
arhöfundi detta í hug, að stjórnar
völd landsins fari að gera breyt-
ingu á almennum lögum aðeinsj
fyrir einn hrepp? Það er fáránleg
hugmynd. Hins vegar væri þess
heldur engin þörf vegna meiri-
hluta kjósenda hér. Þeir hafa aldr
ei óskað eftir listakosningu við
hreppsnefndarkjör, heldur nokkrir
ménn, sem telja sig vera í and-
stöðu við hreppsnefndina, eins og
áður er sagt. Þessar tillögur grein-
arhofundar ná því aðeins til þesc-
ara fáu manna, en til þess hygg
ég að hann hafi ekki ællast.
Ég sé ekki ástæðu til að eltast
við fleiri rökleysur í greininni.
Fyrirsögn hennar er spegilmynd
af innihaldinu, „tunglmyrkvi frá
byrjun til enda“.
Vorsabæ, 21. okt. 1957,
Einkur Jónsson.
* wwiTiiiip-Íaisii-; MiWStaKNnWtN•«** *
AUGLYSIÐ t TIMAKUM
•«9iTraiiliiK!i:iM!M)HlHiSi!iiNsíPNW
Ameríkanar gera stórmerkar tilraun-
ir meS gerileySandi m jélk
Frá amerískum tilraunum með
gerlaeyðandi mjólk. Ef niður-
stöður tilrauna þessara standa
heima, geíur það haft víðtækar
afleiðingar fyrir heilsufar
manna.
Það virðist, mega ráða af niður-
stöðum nokkurra amerískra VII-
rauna, að menn geti tryggt sig
fyrir mörgum sjúkdómum, sem
nienn annars eru varnarlausir
gegn — með því að drekka gerla-
drepandi miólk. Þetta eru engin
smáííðindi, og fréttin, sem kem-
ur frá Bandarikjunum, mun vekja
mikla athygli.
Tilraunirnar voru gerðar af pró
fessor WiIIiam E. Petersen í Minne
sota og aðstoðarmanni hans, dr.
Berry Campbell og samkvæmt
danska ritinu ,,Mælkeritidende“
voru þær iramkvæmdar þanhig,
að dauðum bakteríum er dælt í
júgur kúnna — e. t. v. blöndu
með 10—20 sýklum, allt frá poli-
ovírus til mislinga. Tveimur til 24
klst. síðar fara kýrnar að mynda
mjólk, sem er svo auðug af auti-
toxíni, — en það er undravert
eggjahvítuefni, sem líkaminn not-
ar i baráttunni við sjúkdóma —
að sá, er drekkur mjólkina, sýk-
ist ekki af þeim sjúkdómum, sem
um er að ræða, því hann hefir
svo mikið af autitoxíni í blóðinu,
að unninn er þegar í stað bugur
á f júkdómnum.
Að 'Sögn vísindamannanna fyrr-
nefndu gæti hér orðið um víðtæka
sóttvörn að ræða. Því virðast lítil
takmörk sett gegn hve mörgum
tegundum sýkla kýrjúgrið myndar
móteitur. Af nokkrum beirra fær
kýrin ofurlítinn, síaðbundinn hita
og jafnvel júgurbólgu, en af ó-
skýranlegum ástæðum eykst mjólk
urmyndunin venjulega eftir hverja
innspýtingu. Mest magn af auti-
toxíni myndast íyrstu vikurnar á
eftir, en myndun þess helzt þó
við allt mjaltatímabilið.
Það er engin sýnileg breyting á :
mjólkinni. Hún er eins á bragðið, ‘
en er „hlaðin“ autitoxini, allt að
150 sinnum meira en blóðið í
skepnu, sem er haldin sjúkdóm-
inum.
Vísindamennirnir tveir reyndu
fyrst að gera hænsni ónæm með
því að fóðra þau á mjólk úr kúm,
sem dælt h'áfði verið í pullorun,
en það er sjúkdómur, sem er ban-
vænn hænsnum. Um 90% af
hænsnunum, sem ekki höfðu feng-!
ið antitoxín í mjólkinni, drápust.
eftir að þau höfðu verið smituð,
en þau hasnsni, sem höfðu drukk-
ið „sóttverjandi" mjólkina lifðu
öll.
Ónæmið varir þó aðeins um
stundarsakir, og er það öðruvísi
en hið viðvarandi ónæmi a£ bólu-
setningu. Þess vegna er nauðsyn-
legt að halda því áfram að drekka
gerlaeyðandi nijóik. Mjólkiija má
gerilsneyða og heldur hún þó
næmiseiginlelkum sínum og enn-
fremur geymist antitoxínið í
mjólkurdufti er síðan má leysa,
upp og nota til drykkjar.
Það er ekki að undra, segir í
greininni, þó svo virðist sem þessi j
uppfinning muni verða eitt af j
mestu framfarasporum í * læknis-
fræði á okkar tínunn, enda íelja
þassir tveir vísindamenn, að tak-
ast. rr.egi að gera menn ónæma
fyrir sjúkdóraum, sem við nú er-
um varnarlaus fyrir. Skyldi kýrin
nú verða hjúkrunarkona mann-
kyrrsins? ;
Varp hænanna minnkar mjög
r.ieð aklr; þeirra — en lrvaS er
aS, segja um gæðin á eggjunum?
Fyrir l&ngu hafa menn komizt
að raun um það, að eigi niaður
að fá góðan arð af hænsnahjörð
sinni, verður að gæta bess að í
björðinni séu eingöngu ungir,
heilbrigðir og arðsemir iuglar. Ur
því að hænurnar eru orðnar 2
ára; fer að draga úr varpinu. Sum
ir halda því fram, að eldri hæn-
urnar verpi svo síórum og góðum
eggjum, og láta dragast úr hömlu
að lóga þeim. En jafnvel þótt
eggin séu stór, þá liður sífellt
lengri tími milli þess, sem mað-
ur finnur egg í hreiðrinu og heild
areftirtekja ársns í kg verður stór
um minni en hjá yngri hænunum.
Niðurstöður athugana á tilrauna-
stöðvum hafa, eftir því sem tímar
hafa liðið/veitt hænsnaeigendum
óbrigðula vitneskju um hvernig
varpið er biá mismunandi árgöng
um, Þetta á einkum sinn þátt í
því, hve hænsnaeigendur lóga nú
hænunur.i fvrr en þeir gerðu og
að gæði hænsna um land allt
hafa aukizt hin síðari ár.
Við liöfuim þó fengið vitneskju
um, að varpið minnkar mjög mik-
ið eftir því sem hænurnar eldast,
en hvað er að segja um gæði
eggjanna?
Fundið var með rannsóknum í
Ameriku, að gæði eggjanna
minnka miög mikið nieð aldri hæn
anna og þess vegna ættu að vera
tvær gild'ar ástæður til þess að
menn iosnðu sig við eldri hænurn-
ar í hjörðinni.
Smjörið á heimsmarkaðjnum
kemur frá fáum Iöndum.
Á alþjóðasmjörmarkaðnum eru
það öríá 1‘önd, sem eru mestu
ráðandi. Lanastærstu smjörútflytj
endur í F.vrópu eru Danmörk og
Holland. Árið 195 fluttu Danir út
121 millj kg af smjöri og Hol-
lendingar 32 millj. kg. Svíar fluttu
út nær 17 millj. kg.
Utan Evrópu er Nýja Sjáland
mesti smjörútflytjandinn m-eð 166
millj. kg. Það land flytur út mest
smjör alira landa. Ástralíumenn
eru einnig mitdir smjörlandar,
flytja út 84 millj. kg. smjörs.
Og hvert fer svo allt þetta
smjör? Langmestur hluti þess fer
til Bretlands. Öll mestu útflutn-
ingslöndin selja Bretum megin-
hluta útflutnings síns, en þeir
fluttu inn 330 millj. kg. á s.l. ári.
Næstmesti smjörinnflytjandinn er
Vestur-Þýzkaland, með um 34
millj. kg.
Fjórtán símastaurar
brotea í greoad
við Húsavík
Húsavík í gær. — Um helgina
urðu hér miklar biianir á síma
línu vegna veðurs. Einnig urðu raf
magnstruflapir af sömu ástæðu
á Húsavík á laugardagskvöldið.
Á laugardaginn gerði norðvestan
áhlaup með krapahríð og hlóðst
mjög á víra og staura símalínunn
ar. Brotnuðu einir fjórtáh síma
statirar í grennd við Laxamýri.
Símasamband komst aftur á í dag.
Bílum er fært um héraðið og
einnig kömst áætlunarbifreið héð
an yíir Vaðiabeiði og til Akureyr
ar í dag. Hafði héiðin verið mok
uð. Hætt er við að leiðin yfir heið
ina lokist aftur, strax ef veður
versnar. Þ.F.
Sýrland
(Framh. af 6. síðu.)
sem ek'ki hefir verið nægjanlega
skýrð. Ef fuilvíst er að tyrknesku
hersveitirnar á landamærunum
séu ekki verulega sterkar, livers
vegna vofu þær þá tvöfaldaðar
eftir skærurnar í haust? Tyrkland
hefír aldrei gefið út yfirlýsingu
um að það óttist árás af hendi
Sýrlendinga. Hvers vegna styrktu
þeir hersveitir sínar og lögðu þann
ig upp í hendurnar á Rússum til-
efni t.l ofsalegs áróðurs og á-
cakana.
Rússar hafa lýst því yfir að
árás Tyrkja mundi verða strax
eítir kosningar með hjálp amer-
ískia hersveita og ísraelskra.
Kannske að Rússar hefji upp nýj-
an áróður nú þegar sýnt er að
ekkert verður úr þeirri árás, og
telji sig hafa enn á ný bjargað
heiminum írá heimsstyrjöld.
(Að mestu uppúr Manchester
Guardian.)