Tíminn - 20.12.1957, Blaðsíða 6

6
Bækur og
Útgefandl: FramsóknarflokkurhiB
Bitstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þóraitu»»K (shi
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargðts
Simar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusíml 12SS3
Prentsmiðjan Edda hf.
1
Þetta borgar sig ekki, Bjarni
ÞAÐ HEFIR löngum verið
. sagt um Bjama Benedikts-
son, ritstjóra Morgunblaðs-
■ ins, að hann væri þrár í
• skapi. Hann heíir sjaldan
látið sér segjast, þótt hon-
um hafi verið sýnt fram á,
að hann hefði rangt fyrir
, sér í einhverju máli og hon-
um sjálfum verið orðið
ljóst, að svo var. í stað þess
• hefir hann þráast við og
stympast enn meir. Vinnu
brögð hans hafa að þessu
leyti minnt á bola, sem
stangast við stein.
Þetta hefir átt sinn þátt
í því, að Bjami hefir aldrei
náð verulegri tiltrú flokks-
bræðra sinna, þrátt fyrir
ýmsa hæfileika hans. Þrái
hans og ofsi, sem lýsir sér.
í framangreindum vinnu-
brögðum, hafa þar verið
honum fjötur um fót.
ÞESSIR skapbrestir
1 Bjarna hafa komið mjög ber
■ lega í Ijós síðan hann og
flokkur hans lentu í stjórnar
andstöðu. Bjama varð mik
ið um valdamissirinn og
hugði á skjótar og miklar
hefndir. Ráð hans voru þau,
að reyna að fella hina nýju
ríkisBtjórn með því að
spenna upp framleiðslu-
kostnað og hindra erlendar
lántökur. í þessu skyni hef
ir Bjarni gerzt hinn mesti
kaupkröfumaður og látið
þjóna sina við Mbl. sima
alls konar óhróður út um
heim. Sjálfur hefir hann lýst
mikilli gremju í viðtali við
erlenda blaðamenn, ef ís-
land fengi lán erlendis, sbr.
viðtaliö i Wall Street Journ
al á síðastl. vori.
Sem betur fer, hafa þessi
vinnubrögö Bjarna borið
fremur lítinn árangur, en
andúð á þeim farið stöðugt
vaxandi og það ekki sízt með
ail flokksbræðra hans
sjálfra upp á síðkastið.
SKYNSEMI Bjama sýnir
honrnn vaíalaust, að hann
er hér meira en á hálum ís,
og vaxandi gagnrýni flokks
bræði'anna dylst honum
ekki. Eín þráinn og ofsinn
mega sín meira. í stað þess
að láta undan síga og taka
upp hóflegri vinnubrögð,
hamast Bjarni því meira
og lætur verr og dólgslegar
en nokkru sinni fyrr.
Seinustu dagana, hefir
Bjarni reynt að svala þess
um ofsa sínum og þráa nokk
uð með þvi að veitast sér-
staklega að Eysteini Jóns-
syni fjármálaráðlierra. Kem
ur þar vafalaust einnig til
greina minnimáttarkennd
hans og öfund í garð þess
stjórnmálamanns, sem nýt-
ur einna mestrar tiltrúar ís
lenzkra stjórnmálamanna
fyrir ábyrg og þjóðholl vinnu
brögð. Þessar tilfinningar
Bjama verða vafalaust enn
sárari vegna þess, að hann
finnur sjáslfan sig lækkandi
stiörrm vegna starfshátta
■ sinna að undanförnu.
Á MARGAN HÁTT eru á-
rásir Bjarna á fjármálaráð-
herrann hinar broslegustu
og sýna bezt, hve mjög
hann vantar tilefni til að
deila á ráðherrann. Þar er
bersýnilega unnið meira af
vilja en getu.
Eitt ádeiluefnið er t. d.
það, að ráðherrann hafi far
ið réttmætum viðurkenning
arorðum um bæjarstjórann
á Akranesi í tilefni hinna
nýju hafnarframkvæmda
þar. Það er almennt viður-
kennt, að mjög ötullega hefi
verið unnið að framkvæmd
þessa máls og var því sjálf
sagt að viðurkenna það. Af
ádeilu Bjarna virðist líka
ráðið, að hann telji að við-
urkenning fjármálaráðherra
hefði ekki verið neitt at-
hugaverð, ef Sjálfstæðismaö
ur hefi átt hlut að máli. En
vegna þess, að svo vildi ,til,
að Framsóknarmaður átti
hlut að máli, mátti ekki við
urkenna störf hans!
Annað ádeiluefnið er það,
að i'áðherrann hafi sagt við
Ingólf Jónsson í þinginu, að
málæði hans borgaði sig
ekki fyiúrhann. Átti ráðh. að
sjáifsögðu við það, að Ing-
ólfur bætti ekki málstað
Sjáilfstæðisflokksins með
gaspri sínu. Þessu snýr
Bjami á þann veg, að ráð-
herrann hafi verið að ógna
Ingóifi með einhverj um refs-
ingum og valdbeitingu. Ann
ars hefir Bjarni veriö hljóð
ari um þetta siðan Ingólur
kallaði Sogslánið eyðslu- og
matarlán. Það hefir sýnt
honum, að bezt hefði verið
fyrir Ingólf að fara að vel-
viljuðum ráðum fjármála-
ráðherra.
SEINASTA áróðursefni
Bjarna á fjármálaráðherra
er það að nokkur hluti dýr-
tíðargreiðslna hefir verið
tekinn af fjárlagafrumvarp
inu og verður það mál tekið
sérstaklega fyrir á fram-
haldsþinginu. Er ekkert ó-
eðlilegt við það, þótt þetta
mál sé aðskiliö frá fjárlög-
uhum og athugað í sam-
bandi við dýrtíðarmálin í
heild. Þar er um svipaða
stefnu að ræða og aðskiln-
að ríkissjóð og útfiutnings-
sjóðs eða útflutningsupp-
bóta á sínum tíma.
Allt tal um það, að
hér sé um einhvern feluleik
eða fölsun að ræða, er alveg
út í bláinn. Ráðherrann hef
ir skýrt tekið fram, að hér
sé teknar út af fjárlögum
dýrtíðargreiðslur, sem nema
um 90 millj. króna, og við
þann vanda, sem þeim fylg
ir, verði framhaldsþingið að
fást. Hér er þvi ekki verið
að fela neitt. Fjármálaráð-
herra hefir hér komið hreint
til dyranna, eins og endra-
nær.
BJARNI mun því áreið
aniega ekki hagnast neitt á
þessum eða öðrum árásum
á fjárimálaráðherra. Trausti
Listaskáld kveður sér hljóðs á ný
Próf. Richard Beck skrifar
um ,,Söngva“ Guffmundar
Frímanns.
Þegar ljóðabók Guðmundar
Frímanns „Svönt verða sólskin'*
kom út fyrir sex árum, hiaut hún |
iframúrskarandi lofsamleg og i
samhljóða dóma gagnrýnenda; i
•kom þeim saman um, að með
henni hefði hann tekið sér sæti
á bekk meðal beztu ljóðaskálda
núlifandi. En það fylgdi þeim
glæsiiega bókmenntasigri hans, að
mikils myndi vænst af honum í
þeim efnum, er hann léti næstu
kvæðabók frá sér fara.
Nú er hún fyrir stuttu komin
út á Akureyrd, cg ber hið klið-
mjúka heiti ..Söngvar frá sumar-
engjum“, sem er ágætlega valið,
því að þessi nýju kvæði eru, eims
og fyrri kvæði skáldsins, óvenju
iega ljóðræn, og þar að finna
iiverja náttúrulýsinguna annarri
fegurri og listrænni, í vor, sumar
og haustljóðum.
Á þann strenginn er þegar sleg
ið í upphafskvæði bókarinnar,
nðfnist „Hörpusálmur“, og hefst
á þessum lireimmiklu og fagnaðar
þrungnu erindum:
Ur órafjarlægð villuvegu langa
fer vorsins heilladís með sól á
vanga
og fangdð fullt af nýjum náðar-
gjöfum
til nyrzta lands í höfum,
lands söngs og sagna.
— Ó, gróðurdísin góða,
hér geng ég einn og ljóða
og feginn þér fagna.
Kom vorsins dís með bjartar
brúðarhendur,
'legg blessun þína yfir dali og
stl.-iendur,
og fflyt þú þína lotfgjörð vel
og lengi,
ó, leystu bóndans engi
iindan ægihjarni.
Ó, hjartans góða Iíarpa,
gef huggun hverju barni
og vorperlu varpa.
j Jatfn hugþefckur er andblærinn,
orðsnilldin og myndagnóttin söm
við sig í hinum mörgu öðrum vor-
Ijóðum og sumarkvæðum bókar-
innar, og rímleiknuim jafn mark-
vís.
í þessum nýju kvæðuni Guð-
mundar lýsir það sér einnig fagur
lega og eftirminnilega, hve hann
er fasttengdur átthögunum og
móðurmoldinni. Kvæðið „Úr haf-
villu áranna — “ er áhritfamikið
dæmi þess, enda er það eitthvert
‘ ágætasta kvæði bókarinnar, og
svo samífeMt, að það nýtur sín
ekki til fulls, nema það. sé lesið
í heild sinni, en fyrsta og síðasta
'erindi gefa þó nokkra hugmynd
um anda þess og sniLld:
Ur hatfviMu áranna flý ég enn
á þinn fund,
þú fagnar mér, sveit mín, sem
gömlum elskhuga þínum,
isem þriátt fyrir lieitrofin sáru unni
t - þér alla stund
og aldrei gat fjarlægt þig draum-
um og ljóðum sínum.
Hér þefcki ég aftur hvert laufbilað,
hvent stararstrá,
hans verður ekki haggað,
þvi að það hvilir á traust-
um grunni, þar sem eru á-
byrg og þjóðhoM störf hans
fyrr og síðar. Hlutur Bjarna
sjálfs verður hinsvegar þeim
mun verri, sem hann heldur
þessum tilefnislausu árásum
lengur áfram. Þær sýna að-
eins enn betur en áður höf-
uðveiluna í skapgerð hans
- ofsann og þráann, sem ekki
lætur sér segjast þótt aug-
ljóslega sé haldið fram
röngu máli. Vegna Bjarna
sjálfs skal þó sú aðvörun
enn endurtekin, að þetta eru
vinnubrögð sem ekki borga
sig, heldur eru verst mál-
stað hans sjálfs.
Guðmundur Frímann
er stígur sinn vordans um mýrina
sólifcinibjarta.
— Hér gæti ég kveðið mig sáttan
við sorg mína og þrá
og sungið mig inn í dauðann nieð
vor í hjarta.
SniHdarbragur er einnig á kvæð
inu „Engið græna“, sem er aMt
í senn, þrungið undirstraum
djúpra tilfinninga, myndríkt og
fastmótað, en tvö seinustu erind-
in eru á þessa leið:
Hetfur þú, engi, gieymt minini
fyrstu göngu,
— giaður og fagnandi lagði ég á
daggarhafið?
ÖM eru spor mín týnd fyrir litf-
andi lörugu,
iitlir ófcunnir fætur síðar hlupu
um þig.
Löngu er orðið að dufti og gleymt
og giralfið
grasið, sem forðum bylgjaðist
syngjandi um mig.
Þegar mér hverfur heimsins dá-
semd um síðir,
helzt mundi ég kjósa, sumarengið
niitt græna,
eilífa hvdld undir smáraveMinum
væna,
verðandi eitt með þér, etftir
stundartöf.
Laufvindar heitir, hugulsamir og
bííðir,
haustblöðum mundu feykja um
mína gröf.
Haustfcvæðin í bókinni eru með
sömu einkennum máMegurðar,
Mtríkra lýsinga, og bragarhiátta,
sem falla löngum vel að efninu,
þó að i þeim kvæðum fcenni eðM-
tega nckburs saknaðar ytfir horfnu
sumri.
„Kvæðið um GuiImfcolMiu“ er
prýðisfaMegt, lóttstígt og liiittir vel
í mark. Þar ómar í stnengjum. sú
sannið með mannanna börnum,
sem finnur sér yndisilegan búning
í enfiijóðinu „Eftir unga konu“
(Hrefnu HaMgrímsdóttur).
Og þessi djúpa samhyggð skálds
ins með samferðamönnunum á
lífsins leið tekur einnig tiil óláns-
manna liðinna alda," eiiis og fram
•kemur með' áhrifamifclum hætti
í eítiri'arandi kvæðum: • „Kvæðið
um Jón Óttarssoti1’ (tfórst í
Blöndugljúfrum, annó 1664),
,,Seibeigjusynir“ (kvifcsettir 1364)
„Helför Óttars Brandis'sonár“
(varð úti í NorðurárdaH 1689),
og „Vísur Grenýadals-Tobba“
(brenndur á Alþihgi 1677). ÖM
eru kvæði þessi stórbrotin og
kyngimagnaífur skáldskapur, —•
•myndirnar -af ógætfumönnunu'ni,
auðnuleysi þeirra og aldarfarinu,
dregnar með skörpurrr dióttum.
Með sama svip, enda skylt að efni,
er kvæðið .Haustnótt hjá Gálga-
gili“, hamramt, þrungið geig og
dauðagusti. '
En þó að þessi ljóð, GÚámundar
séu rammaukin og vd o;'t, þá eru
það samt. hin ljóðrænii kliðimjúku
kvæði hans, eins og nátlúrulýs-
ingarnar, er að ofan géiur, sem
taka hug lesendans föstum tökum
og Mfa honum lengst, í min ni að
loknuni iestri. Á það "öWkÍ sízt
við um ágætiskvæðið „Mansöng-
ur“ og um lokakvæði bókarinnar
„Enn vorvísur", sem að' sönnu er
þrungið nokfcrum trega,, en -ber
jáfnframt vitni heitri ást.sfcálds-
ins á vorinu og náðargjÖtfum þess,
sern það lieíir fengið að' njóta
á farinni ieið, og opjiáð hafa því
isælu- og dýrðarheima.
Með þessari nýju IjóSabók sinni
hefir Guðmundur Frimánn efnt
vel þau loforð, sem liann gaif með
hinni prýðílegu kvæðabóik sinni
næst á undan. Snjallai’ og tilþrifa
mifclar lýsingar, smefcfcvíisi í vali
orða og bragarhátta, syipmerkja
þessi nvju ljóð hans, og þau eiga
í ríkum mæli það seiðmagn sem
nær til hjartans, að þau bergmá’la
innstu hugarhræringar sfcáidsins
sjálfs.
Skriðtiföíl og snjoflóð
Islendingar hatfa Jöngum verið
sagnaþjóð og annálaritarar. Hvers
fconar söguiiegur fróðleiikur um
menn og atburði ýmiskonar, sér
staklega þó þá er teljast lil voveif-
legra hluta, hafa löngum vakið
mönnum forvitni. Náttúra lands
ins og breytingasöm og óvægin
veðrátta hafa löngum lagt sinn
skertf í harmleik þess lífs er þjóð
in hetfir lifað öðrum þræði síðan
hún nam hér land.
Nú á þessu hausti hetfir Ólaf
ur Jónsson Látið út gefa á vegum
Bákaútgáfunnar Nor'ðra, stórt
verk er heitir SkriðuföM og snjó
flóð. Það er í tveimur bindum,
yfir elletfuhundruð blaðsíður og
með uim 280 myndum. Er útgáfan
ÖM hin vandaðasta að útliti og frá
gangi, svo að er tii fyrirmyndar.
FjaHar fyrra bindið um skriðuföM
og hio síðara um snjólflóð.
Ólafur Jónsson hefir við margt
fengist utn dagana, og lengst af
orðið að sinna öðrum störfum en
bókiðju. Hann var framfcvæmda
stjóri Ræfctunarifélag's Norður-
lands um aldarfjórðungsskeið og
einn af ötulustu og hugfcvæmustu
jarðræfctarfrömuðuim okkar. í
seinni tíð hefir hann meira getf-
ið sig að ritstörfum, og nú hin
síðustu ár lagt á hilluna forystu
í jarðræktarmálum, en gefið sig
mestmegnis við ýmisfconar rit- og
vísindamennsku/ sérstaklega að
því er snertir náttúru landsins.
Ég minnist þess að er það frétt
ist fyrir nokkrum árum að von
væri á riti eftir Ólaf í þremur
bindum er ætti að fjalla um Ódáða
hraun, þótt ýmsum som þar væri
um að ræða ofrausn aí höfundar
og útgefanda háifu, og Myti sú
bók að verðá treg í sölu og harla
tyrfin til lestrar, — en þetta fór
á annan veg. Bók þassi var í
þremur bindum í stóru broti með
fjölda mynda og vel út gefin.
Þessi bófc reyndist mér hinn
bezti skemmtilestur frá byrjun til
enda og fróðleiksnáma. Hefi ég
oft til henjiar gripið, bæði til þess
að fræðast um margvíslega hluti
varðandi það mikla landssvæði
sem þar er um fjaHáð, svo og
ýmsar þær sögulegu heimildir
6em þri eru tengdar.
Hvort þessara binda siem hér
um ræðh' hefst á fræðdegum skýr
ingum, Gerð er grein fyrir þeim
orsökum er til þess li.ggja að
skriður hlaupa og snjóflóð faMa.
Er ýtarlega lýst jarðvegsmyndun,
landslagi og veðráttuifari er styð
ur að þessum náttúruhamförum
og gerir þær náttúrlegár og óum
flýjanlegar þegar þannig ber að.
Þá er og alílangur kaffli í síðara
bindinu um snjóflóð í öðrum
löndinn heiins, þar sem snjóílóða
hætta er enn tíðari og geigvæn
iegri en hún þó er hér á landi,
eins-og t. d. í AlpafjöMuim, og eru
þar ýmsar frásagnir ium alys og
þrekraunir margvíslegar í þvi
Bambandi.
Megin kafli hvors bindis er
annáll þessara alburða hér á
landi, aMt írá því er sögur fyrst
hófust til j-firstandandi árK. Mun
þarna að finna furðu taemaindi og
nákvæma frásögn þessára atburða
éftir þri sem gögn hröikikva til,
þó vaíaiaust sé margit ósfcráð,
sérstaklega frá fyrri ölduin, þar
(Framhald á 8. uiðu.)