Tíminn - 14.01.1958, Qupperneq 5

rí MIN N, þriðjudaginn 14. janúar 1958.
Sólskin í trogum til séra Jóns
ÞAÐ LÍÐA aldrei margir dag-
ar svn ég sjái ekki Helga Sæ-
matn'dssan; en'ef iangt verðair á
otíHí fer ég' að hugsa til hans;
ekJri1 vegna þsirra mannvirðinga,
seim hann nýtur, heldur vegna
þess, að hann hefir óbeint verið
firæðari minn í menniingarmáliim
og er gcít dæmi þess persónu-
.frelisi'S, sem ég tel undirstöð'u
mannlegs velfrrnaðar. Þessi
Hslgi er þó ekki sá Sæmundsisen
, e.r .gierir isér dagamun með því að
skr.ifat séra Jóni sendibréf og fara
giálauálega með kenningar Nietz-
'Sicíhe; ireldur ekki sá snaður, að
,-si»ádur beri hann þvi lýsandi
rVjitni að haJHi sé þess vegna frj'áls
•;vri, vitrari og réttfáitari en t. d.
Steinn Steinarr, þegar hann orti:
„Bg var sóitíBn og kiæðlaus og
cirti í Aliþýðublaðið og íslenzka
•þjóðin fyrirleit blaðið og mig“.
Tilefni þessara : hugleiðinga um
minnr ágæta,' vin, en ekki flokks-
.bróðup, Helga Sæmundsson, er
nýjasta sendiibréf hans til séra
Jcns, þair sem hann segir að ég
haidi því fraim, að ég vilji iáta
fólk svelta, heimti ofurmenni cg
tin'dia í ísienzku 'menniregarláfi og
telji ekki nóg að verið, þótt jafn-
Bðairmenn á ísiandi séu í því upp
fyrir höíuð að ræsa frarn vor
mienningarlegu fúafen. Getur
hann þess réttilega, að úr fram-
ræsl.u fúafeni geti ekki orðið ann
að og meira en sléttlendi, en það
vsr vitað.fyrir og um það var
grein mín skrifuð í Félaígsbréfi
AOmienna bókafélagsins, þótt þar
h-afi sléttlendinu verið lýst til-
kamniU vegna ytflrferðar þúfna-
ban at j afnaðar'm en nsku nnar.
ALLIR MEGA á þessu sjá, að
þama er aðeins nieihingarmunur
um aðferð. Verður Helgi að ráða
því, þótt hann líki menningará-
standi á íslandi fyrir daga jafnað-
aísiefr.unnar við fúafen og setji
þair með fornmenningu vora, Hall
grím Pétursson, Jónas og aldamóta
skáldin í það framræsluplan jafn-
aðarmanna. Nú er mér ekki kunn-
ugt um bústað séra Jóns, en hafi
hanre einhverjar jarðabætur með
höndum ættu sveitáskáldin í ná-
grenni hans að ganga varlega um
garða á presits'setri-nu, því taki
presturinn Helga bókstaflega, mun
hann í ftóníáðíntó seilast til að
st.inga þeim niður í díkin í land-
ahéígninni, áður en hann ræsir þau
fpam, vegn-a þe,ss að mér skillst
málurn svo komið, að OTgi-nn verði
gictit sikáld fs'aimar á íslandi öðru-
vísi en framræstur af jatfnaðar-
rrjipnnum.
LÝÐFRJÁLSUSTU lönd verða
að setja mönnum nokkrar höml-
ur, en síðast af öllu er gripið til
þess að skerða persónulegt frelsi
og á ég_ þar við andlegit frelsi
mamna>. í rauninni stendur slag-ur-
inn- alltaf um það hversu langt má
g-anga í la'gasetningum varðandi
þes'si efni. Persónulegt frelsi er
mriisj'stfnt 'í mönnum, án þess að
nó'kkiur lagaisetning komi þar til og
viM það allta'f valda nokkrum ó-
jöifnum. Þeim sem búa við mi'kið
persónulegt frelsi veitir samfélag-
ið mieiri athygli en hinum. Einn
’slfkra manna- er Helgi Sæm-unds-
son. Hann er í rauninni algjör and
stæða sléttlendismannsins og fram
ræslukenniingar þeirrar, sem hann
mófer með eftirfarandi orðum í
séndibréfi sínu:
„Viðleithi hennar (þ. e. jain-
aðarsteínunnar) er hins vegar í
ætt við þær gleðilegu jarðabæt-
«r, sem gera gamlar fcnjamýr-
ar að grónum og grænum tún-
um.“
Það hefir aldrei hvarflað að mér
þrátt fyrir ágæti Helga, að ban-n
hafi 'verið ræítu'r fram úr fenja-
mýri og sé' þess veg-na svona tún-
fagur í andanum, enda mun sú
ekki raunin. Þessi framræsla hefir
nefn.ilega ekiki komið til fram-
'kvæmda- nama að litíu leyti hér
á landi. Ég dreg ekki í efa, að
hetíði He’gi verið alinn upp í þjóð
félaigi fastmótuðu af jafnaðarstefn-
unnr, þá hefði ekki verið staður
fyrir hann í fremstu röðum eins
og nú. Eg veit náttúrlega ekki með
vissu hvar hon-mm hafði verið ætl-
aður staffur með alla gagn'rýni sína
oig v-angaveltur um lí'fs'spursmálin,
en mig gruna-r, að hann hefði ver-
ið plægður .niður og látinn liggja.
Þetta' kemur til af því að stefna,
sem miffar að þvf að slétta,. hlýtur
í fyllingu 'tímans að valda því hug-
arfa-ri, að þar verður ekkert úr
þe:m, sem geta ek'ki aðlagast við-
teknuim þankagangj. Það verður
bóks'taílega ekki þörf fyrir slíka
menn af því þeir yrðu i andstöðu
við skiþulagið.
í RAUNINNI á Hel-gi gott að
vera jafnaðarm-aður af því hann
get.ur sem slíkur sparkað í ýmis
legt á þeirri forsendu að hann sé
að breyta ásýínd heiur.isins. Þannjg
er vegi byltiingarm'anna haídið
uppi af því skipulagi, sem þeir
eru andVígir. í fullimcituðu þjóðlíé-
lagi jfJfnaðarmennskunnar gælu
þeir ekki skrifað um stærri at-
burði en rfraumiróf í einlhverri
verksmiðjunni, eða astir konu o.g
drá'ttarvélar, eiris cg raunar er
dæmi 'til að hefir verið gert með
þjóð, þar sem einræði hefir í
skyndingu afnumið það persónu-
fre'lsi,, sém þrcuninni er ætlað að
S'já fyrir hjá þjóðum hins hægfara
sóisíalisrr.a. Það er ekki að ástæðu-
lausu að vegur 'byl'tingask'álda á
síðari tímum hefir yfirleitt verið
meiiri hjá sam'tið þeirra, en vegur
þeinra m-anna, sem halda hugsun
sinni utan við áróður og slagorð.
Þessi vanmá'ttur andbyltiingarsinna
sta'far einkum af því, að þeir eru
S'timplaðir kapitalistair, mannhatar
ar, sveltikenningarmenn og nazist-
ar u'm leið og þeiir reyna að sjá
lengra en til næstu atkvæðasmöl-
unar, og eru þá ekki meiri kallar
en það, að allur vindur er úr þeim
skekimn um leið og óvandáðir
rukkuriddarar gera hróp að þeim.
SVO VDRÐIST sem nútímamenn
geti ekki leyst siðferðisskyldu
sírea við niáungaren nema með
skipulagi. Þetta er að kenna mjög
örri 'tækniþróun, sem veltur yfir
áður en m'arenakepna.n' er nógu
þroskuð t:l að'taka við henni. —
Fynst engin önnur leið verffur fyr-
ir valiniu, er sjá'Iiflsagt að taka við
hereni og gera það bezta úr henni,
o-g vorea að þetta sé ekki nema
míl'BstSg á þróunadeið, þar sem
þnoski tek'ur við af mannia's-e'tning-
um. En á meðan þetta gengur yfir
verður aJdrei néjgisamHega birýn't
fy-rir mönnum að balda hugsun
sinni frjálsri. Fall og hnignun
Vesturlamda li.ggur ekki í aukirerii
velmegun sem kemur tneð skrpii-
I'agningu ytri hluta, heldur mann-
ireum sjáífum cg hu-gisun hans. Það
var fynst og fremist þetta, sem fyr-
ir mér vaitett, þeg-ar ég ræddi um
vandamiil ungra höfunda í þjóð-
skipulagi, sem hefir tilhneigingu
til að 'slétta úr öllu. Og það er al-
rareg-t hjá Helga og ekki gert til
arinars en villa urn fyrir prestinum,
þegar hann helduir því fram, að
það sé skoðun mín að fólk éigi'að
vera svangt- íid þess að riithöfund-
ar geti orðið miklir, þótt því verði
ekiki' neitað, að byl'tinigaskéld
byggja tilveru sína kannske mest á
hungri, en til, slikra- skálda heyra
jatfnaðarmenn og kommúni'stair áð-
ur en þeir hafa verið skipulagðir
af sím'um ergin steínum.
VINUR MINN Helgi heldur vel
á ffn'álum sínum við prestinn og
segir að ég vilji að fólk haldi á-
fram að búa við bæjarleka. Þetta
eru vondar röksemdir og gamal-
kunnur útú-rsnúningur, sein á
heima í pólití-sku þrefi. Bæjarleka
þekki ég af persónu’jegri reynslu
og v;I hann ekki yfir neinn. Þvert
á móti vil ég taka það fram, að
a'Imenn velmegun og góð lifskjör
a&miennings eru það sem hverju
þjóðfélagi ber að rfefna að, enda
mæli'ir engi.nn heHviita maður gegn
slíku, þót't dei'I-t sé um leið'ir. En
vilji jafnaðarmenn timbra þök
manna í framtíðinoi, ættu þeir að
gæta þess að byrgja ekki glugg-
ana >því það mun vefjalst fyrir
þeim, enn um hríð að bera sól-
skinið inn í trogum.
ÞOTT SKIPULAGNING bæti
Iví'mæ'lailaus't h-a,g aTIIs a'Imenniin'gis
og sé þess vegria þörf og sjálfsögð
hefir afdráttarlaus . viðtaka og
föignuður y'fir öllu, sem skapað er,
ek'ki annað i för með sér en. óhrjá-
legain saimlhriísting leinburðar og
Itetar, Jaf.nrétittekenningin á að ná
ti) matsins en ekki uppihrópunar-
innar, og það er ótfæret að dæma
lfctaverk eftir sörnu grun'dva'llár-
reglu jafnréttteins cg liiggur til út
bongun-ar elLlauna og annarra
sjáltfsagðra h-luta. Fögreuðux yfir
öllu, sem hér 'hefir verið gert í
Msfum undanfairim ár hefir sett ó-
j'trrórætt mark á all-a 'listmenningu
j'í 'I-andinu og jafnvel valdið skað-
I-e'gri' þxeytu hjá viðitakendum.
STRANGIR cg réttimætir dómar
j væru það svelti og sá bæjarleki,
sem íslenzkir liota-menn hefðu gott
! af. Þeir myndu þá ekki verða eiinis
htelsa á miðjum aldriyfir afsk'ipita-
’leysinu eftir að hafa verið undra-
- börn í tun-u’gu ár í b'löðum og tíma
ritum. Menning er ekki til að hafa
í vinmælum. Hún er ekki annað en
það s-em stendur etftir, þegar bein
I postúlanna eru fúnuð í gröfunum.
j Og aliir sjá hvernig henni hlýtur
að végna í þjóðtfélög.um, þar sem
éngiren má 'Skrifa bók, yrkja ljóð,
mála málverk eða semja tónsmið
öðruvísi en eiga á hæittu viðtökur
í anda tryggin'garflaganna.
SVO VONA ég að blessuð fall-
egu augun hans Helga Sæmunds-
sonar formyrkvtet ekki, þótt ég
hafi skrifað þastsar huigleiðingar
um sendibréfið til séra Jóns.
IndriSi G. Þorsteinsson.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiniM*
Framleiðum
allar tegundir
af einkennishúfum
Ódýrar vinnuhúfur
með lausum kolli
Kaskeyfi ávallt
fyrirliggjandi.
Bílstjórahúfur
Póstsendum
P. Eyfeld
Ingólfsstræti 2.
Box 137, sími 10 1 99.
•uiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiimmimiiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiir
Umbótastefnan
Eftir Pál Zóphóníasson
I. Það sem af er þessari öid,
og raunar mikiu lengur, hefir
verið stefnt markvisst að því
að reyna að bæta bújarðirn-
ar í sveitum landsins, svo að
búskapurinn á þeim yrði arð-
væníegri.
Með setfnin-gu jarðræktarlaganna
og þeim breytingu.m, sem síðan
hafa verið gerðar á þeim hefir
hvort tveggja verið gert, að örva
bændur til framikvæmd-a, og létta
þeim starfið f'járhagslega. Þeim
v,ar veit'tur styrtour til að sflétita,
þurrka, stækka og girða túnin.
Auk þess voru aðrar umbætur á
jörffunum styrktar svo sem: áburð-
argeymslur, safnþrær, heygeymsl-
ur o. fl. Síðar voru ræk'tunarsam-
böndin styrkt til að ei'gnast stór
mikilvirk jarðyrkjutæki, og eftir
að þau tæku urðu almenri, jukusf
mjög túnumbæit'ur, o-g þó sérstak-
lega sfækkun túnanna. Loks komu
svo skurðgröf'urnar til sögunnari
og síðan þær tóku til starfa, hefir
mikið land verið þurrk-að, og marg
ir bændur þá fynsit fengið aðstöðu'
til að stækka túnin, þar sem þurr-
lendi var ekki tifl á mörgum jörð-
um, og því mögufleikar til stækk-
unar túnanna litlir, dýrir og erfið-
ir áður.
Það má 'því segja að aí háflíu hins
opinbera halfi afllt stetfnf að því, eð
bæta jarðirnar, auka framleiðsluna
og gera búskapinn á jörðuuum arð
vænlegri bæði í núitíð og framtíð.
Um þetta viriist enginn á'greining-
ur vera, e-n-d-a þótt sumi-r vildu j-afn
framt gera r.áðstaíanir er trj’ggðu
að verð'hækhurein er yrði á jörð-
inni, vegn-a sfyrks hins opiribera
til umbóta á þsim, yrði ekki tii-
þess að jörðire við næstu á-biienda-
skipti eða söflu, yrði 1-eigð eff,a seld
hærra verði, sem þv ínæmi, og því
litlu betra að bú-a á henni en áður
var.
II. Býlafjöldinn og fólkið
Til hvers hefir svo þessi .steína
leitt? Væri nú rétt að hverfa tfrá
þeirri stefn-u eða breyta henni?
Tifl þess að geta áttað sig nokk-
uð á þeasu veriður að aðgæta hver
breyting hefir orðið á búskapar-
háf'tum, bújörðunuim sj'áltfum og
framleiðilu landbúnaðarins síðan
j arðræbtarl ögin voru seitt.
Byggðu jarðirnar á landinu voru
þá kringum 6000 eins og þær eru
enn í dag. íbúar landsins voru ár-
ið 1920, 94690 að tölu og af þeirn
lifðu 54813 í sveitum og þorpuaTi,
og tö'ldus-t 40614 þeirra hafa tekj-
ur sánar af landbúnaði aðalflega.
Enn eru býlin í svei'tunum nú-
lægit 6000. Fólkið í landinu er nú
fleira eða. yfir 162 þús. En það
fólk sem hefir íramfærslu sína af
landbúnaði, er nú aðeins 26—27
þús. (1950) og líkflega orðið enn
færra nú, 1957, en miklu munar
það þó varla. Það er því augfljóst
mál að þessi stefna hefir ekki
megnað að koma í veg fyrir að
fól'kinu í sveitunum fækkaði. Til
þess hafa flegið rnargar eðlilegar
ástæður í þjóðarháttum, aukinni
verkaskiptingu, meiri tækni í alflri
framleiðslu o. m. fl. og verður það
að nokkru fljósara af ýmsu er síð-
ar verður rætt hér. En eití er víst.
Ef‘ umbótastefnan hefði ekki verið
upp tekin, þá liefðu sveitirnar ó
þessu tímaibifli farið að raestu í
auðn.
III. Tölur, sem lala
Túnin haf-a verið slét’íuð og glnt,
og má nú heita að á öfll-um byggð-
um jörðum séu nólega öfll túnin
slétt og aðeins á sárafáum býlum
eru tún enn ógirt.
Túnin hatfa stækkað o-g sést á
eftirfarandi skýrsflu hver stærð
þeirra var þegar þau voru mæld
árin áður e-n jarðræktarlögLn voru
sett, hver stærð þeirra er orðin í
ánsbyrjun 1957, og hvað þau þá
hafa stækkað hfluttfafllsflega. í skýrsl
unni er miðað við meðaflitún á
byggðri jörð.
1920 1957
ha ba %
BorgarfjarSarsýsIa 5,1 14,4 182
Wýrarsýsia 4,0 10,5 162
Snæfellsnessýsla 3,1 6,7 116
Dalasýsla 5,1 8.8 73
Barðastrandarsýsla 2,8 6,2 121
V-Ísafjarðarsýsla 3,1 7,2 132
N-ísafjarðarsýsla 3,0 8,4 180
Strandasýsla 3,4 6,4 88
V-Húnavatnssýsla 3,6 9,1 153
A-Húnavatnssýela 4,8 12,8 167
Skagaf ja rðarsýsl a 4,1 11,3 175
Ey j afj ar Sa rsýsl a 4,1 13,9 239
S-Þingeyjarsýsla 3,9 9,5 144
N-Þingeyjarsýsla 2,7 8,3 207
N-Múla-sýsIa 3,8 7,4 95
S-Múlasýsla 3,0 7,1 137
A-Skaftaf-eHssýs'la 2,4 7,5 212
V -Skaftaf eilssýsla 3,3 9,9 200
Rangárvalíasýsla 4,0 14,7 267
Arnessýsla 4.1 15,0 266
Kjalarnes og Kjösar. 4,5 14,0 211
Samhfliða því sem túnin hafa ver
ið stækkuff, hatfá þau batnað í
rækt, bæði vegna friðunar, upp-
þurrkunar og notkunnar tilbúins
áburðar. Heyskapur hefir breytzt
Fólkinu sem að horeum vinnur hef
ir stórfækkað. FækkunLn er mikflu
meiri en tölurnar urn fólk sem hef
ir íramíærslu af landbúnaði sýnai,
þvd k-aupatfoIM urex sláttinn liefir
fækkað og má heita að það sé al'-
veg horfið í mörgum sveituni og
af fólkinu sem í sveitmni býr, eru
hluítfailsflega tfleiri börn og gamafl-
mereni nú en áður, en hi'tt færra
sem er á verkfærum afldri. Meðal
heyskapur var síðustu þrjú árin
áður en jarðrækitarlögin voru setit:
552000 hestaæ af töðu og 1121000
héstar af útheyi en, er nú hin síð-
ari ér þessi:
1951 1482000 best. töðu 788000 úthey
1952 1543000 — 760000 —
1953 2179000 — 690000 —
1954 2402000 — 550000 —
1955 2326000 — 403000 —
1956 2575000 — 413000 —
1957 2800000 — 400000 —
TöOurnar 1957, frá síðastliðnu
sumri, eru áætlaðar eftir þeim
tfóðurtforða, er menn eiga nú í þeim
hreppum, sem þegar hafa seret
skýrsflur um skoðun snemma vetr-
ar, samamborið við síðasta ha-u'st,
en þar sem það eru aðeins komn-
ar sflrýrslur úr ca. fhnnrta hverjum
hreppi, getur einhverju skakkað,
að því er þetta ár snertir.
Af þessari sflcj’rslu sjá menn
hvað miðað hefir með túnin. Tað-
an hefir sem næst fimmfa-ldast þó
kemur hún ekki nærri öfll fram í
meðaltöflunni þ\i að nú er víða
beitit á túnin afurðamiklum skepn-
um, og sumis staðar er aillt að V3
töðunnar þvi bitinn, og kemur
ekki fram í heyhestatölútrn i.
Þó eru til jarðir, þar sem tún-
in hafa ekk-ert verið stækkuð síð-
an 1920 og aðrar þar sem stækkun
in er lítil, og jarðirnar því dregiíst
aftu-r úr, miðað við heildina. Út-
heyið hefir minnkað og er það atf
leiðing af fóflksfækku'n, og þó freflc
ar hinu, að fólkið er hlutfailflsle.ga
dýrara, miðað við þá efitir-tekju
sem hægt var að fá eftir það, er
það sendur á þýfðum og snöggum
engjaberjum. Það litla hey er fólk
ið getur aflað ó slíkum engjum,
getur búféð ekki umsett í afurð-
ir, er. seljast fyrir það verð er
bor.ga verður fólkinu, sem að hey-
skapnuim vinnur. Þess vegna hverf
ur útheyskapurinm. Að svona mikil
hey fást etftir þetta fóa fólk, og
að heys'kapurimn gengur jafnvel
og hann gerir nú, stafar atf meiri
tækrei við heyskapinn. Stórviiikar
heyvinnuvél'ar eru nú á nærri 4/5
jarðanna, og þeir sem ekki eiigri
vélar, nema takmarkað, fá þær oft
að fláni hjá nágrönnum. Jafnframt
hafa heygeymsflurnar breytzt, vot-
heysverkun aukist, súgþurrkun
kornið til sögumnar 0. fl. gerir það
að verkum að heyskapurinn hefir
margfaldast miðað við hvern mann
sem að honum vinnur. Svípað má
segja um ræktun garðmatar og
grænmetis, þó að það verði ©kki
rakið hér. (Framh.)