Tíminn - 28.05.1958, Blaðsíða 5

TfSIINN, miðvikudaginn 28. maí 1958.
FIMMTUGUR í DAG:
Kristján Karlsson, skólastjóri
Fyrir 75 árum tókst norðlenzk-
um bænduin, mcð miklum stórhug
og bjartsýni, að stoína búnaðar-
skóla að Hólum í Hjaltadal. Að-
staða öll til að starfrækja slíka
stofnun, vár mjög erfið lengi fram
an af, eins og flestir geta látið
sér detta í hug. En með miklum
dugnaði margra manna, hefir skól-
inn á Hólum smátt og smátt færzt
í það horf, sem honum sæmir.
Sá skólastjóri, sem á stærri þátt
í vexti og viðgangi skólans, en
aðrir, sem þar hafa setið, er
Kristján Karlsson, sem verið hefir
skólastjóri nú í rösk tuttugu rá,
eða lengur en nokkur annar.
Kristján skólastjóri var ungur
maður er hann tók að sér skóla-
stjórn, en áður hafði hann stund-
að háskólanám í búfræðum í Dan-
mörku, og um tíina verið ráðunaut
ur hjá Búnaðarsambandi Suður-
lands. Má því segja, að undirbún-
ingur hans hafi verið góður, j>ar
sem saman fór háskólanám og ráð-
leggingar, sem hann gaf bændum
í blómlegustu sveitum landsins, og
þarf ekki að efa, að jafn glöggur
maður og Kristján er, hefir lært
af dvöl sinni hjá Sunnlendingum,
því þar fékk hann tækifæri til að
samræma hið góða úr búskap bænd
.anna, og það sem hann hafði unn-
ið í Höfn.
Mikill vandi var að taka við
Hólaskóla þegar Kristján tók við.
Nemendur höfðu verið fáir og
bændur ekki komizt yfir hin erfiðu
kreppuár, sem ollu þvi, að að-
sókn var lítil að skólanum. Með
hirnim unga skólastjóra kom vor-
hugur í skólann og þannig hefir
það haldizt síðan. Fjöldi af efni-
legum nomendum hefir sótt Hóla
heim á hverjum vetri og að lok-
inni dvöl sinni þar, hafa þeir
haldið til annarra starfa, og víðast
livar staðið sig með ágætum. Vott-
ar það skóla og skólastjórn að
árangurinn er góður af dvölinni
á Hólum.
Á Iiólum er rekið stórt og gott
bú, sem ríkið á, en Kristján sér um
reksturinn. Búmaður er Kristján
sérstakur og hafa það víst verið
fá ár, og óverulegar upphæðir,
sern greitt hefir verið með Hólabú-
inu í hans tíð. Sama er ekki hægt
að segja um öll ríkisbú. Ástæðan
fyrir þeim góða rekstri sem eru á
Hólabúinu, má þakka skólastjóran
um og hans búmannsTiæfileikum,
sem eru sérstakir. Kristján er
mjög hagsýnn og fljótur að átta
sig á hvernig vinna á verkin. í
því sambandi má nefna rafstöðina
sem Kristján koan upp á Ilólum,
úti við svokallað Kollugerði. Höfðu
fáir trú á þeirri framkvæmd, enda
hafði það áður verið prófað en
án árangurs. Hjá Kristjáni geklc
verkið vel og varð ódýrt í fraan-
kvæmd.
Þ-egar sá, sem þessar línur ritar,
kom að Hólum, var hann ungur
að árum og hafði ekki, svo orð
sé á haíandi, farið að heiman
áður. Haustkvöldið, sem ekig var
inn Hjaltadalinn í rökkrinu, fóru
margar hugsanir um liug unglings
ins og því er ekki að neita að
nokkur kvíði gerði vart við sig
%ið tilhugsunina um að dveljast
þarna næstu þrjú misserin. En
sá kviði var ástæðulaus og hvarf
íijótt eftir að í hlað var komið,
því þar tók skólastjórinn á móti
nemendxmum, gaf hressingu og
ræddi við þá. Við fengum traust
á 'honum sem fór sívaxandi þann
tíma sem við vorum á Hólum. —
Þannig er Kristján. Hann vinnur
ti-aust þeirra sem kynnast hon-
um. Ekki er nema eðlilegt að
Kristján Karlsson hefir verið val-
inn í fjölda trúnaðarstarfa, bæði
fyrir hreppsfélagið, sýsluna og
ekki sízt í sambandi við mörg land
búnaðannál. Átt lengi sæti á bún-
aðarþingi og verið á lista Fram-
sóknarflokksins við kosningar til
Alþingis, svo nokkuð sé nefnt.
Á Hólum hefir Kristján verið
niikill framkvæmdamaður, staekk-
að tún óhemjumikið og staðið í
mikltún byggingum og framkvæmd
um. Mun Hólastaður lengi njóta
verka hans, sem eru gerð af sér-
stakri smekkvisi og vandvirkni.
Eg mun ckki hér rekja ætt
Kristjáns, hún er auðrakin þcim
sem áhuga hafa á, og eflaust yerð-
úr hún l:ka rakin af öðrum. —
Nefna vil ég þó, að Kristján er
Þingeyingur að ætt, frá Veisu í
Fnjó'kadal og giftur Sigrúnu Ing-
ólfsdóttur frú Fjósatungu.
Þessum fáu línum vil ég Ijúka
með því að óska Kristjáni Karls-
syni skólastjóra til hamingju með
afmælið. Jafnframt óska ég þsss,
að hann fái tækiifæri til að vinna
að mörgum og stórum verkefnum
í íramtíðinni, íslenzkum bændum
og landbúnaði til gagns og biess-
unar.
h.
Kaflar ór bréfum a§ veslau og aiistan
Ólafur Sigurðsson á Hellulandi
hefir sent Tímanum eftirfarandi
grcin, en liún hefir að geyma
kafla úr tveim sendibréfum til
hans. Er annað bréfið frá vini
hans í Ameríku, en hitt frá
frænda hans, sem dvelur austur
í Indlandi. Er fróðlegt að heyra
þessar raddir sína úr Iivonini
heimshluta, og kann Túninn Ólafi
þakkir fyrir þessa sendingu.
Að vestan.
Síðan Soffónías Thorkelsson iðju
höldurinn kanadiski var hér á ferð
fyrir allmörgum árum, höfum við
skipzt á hréfum. Eitt bréf á ári er
lágmarkið samkvæmt samningi. í
bréfi, sem hann skrifar 25. febrúar
s. 1., drepur hann á skógræktina o.
fl.
Það er bæði gagn og gaman að
heyra hvað þeir segja, sem horfa
á landið og okkur úr fjarskanum,
ekki sízt þegar það eru athuguiir
menn, eins og Soffónías, sem fylg-
ist mjög vel með öllu hcr heima,
enda kaupir hann og les íslenzku
blöðin. Hér kemur bréfkaflinn að
vestan:
„Kæri vinur minn Ólafur.
Ég veit ekki hvað til kemur eða
hvernig á því stendur, að mig lang
ar oft til að masa við þig um bú-
skapinn og landsins gagn og nauð-
synjar. En það má ég ckki láta eft-
ir mér og þú ckki heldur, maðui'
bundinn við búskapinn sumur og
vonda vetur. Hörkufrost, fami-
kynngi og stormar daglegir við-
burðir nú á Norðurlandi og.blind-
hríð og bjargarlaust í högum.
Ég þakka þér fyrir vinsamlega
bréfið, en óg saknaði þess að þu
minnist ekkert núna á skógrækt-
ina, sem ætti að vera hjartans tnál
allra góðra íslendinga og þó bænd
anna fyrst .og síðast. Búsæld ís-
lenzkra b’ænda verður imdir því
kominn í framtíðinni að skógurinn
skýli landinu. Þá gæti það komið
til rnála, að þið yrðuð samkeppnis-
færir við önnur hlýrri lönd með
afurðir ykkar. Og þegar skjólbelt-
in eru komin, getur iiver bóndi
ræktað rnargar tegundir korns til
manneldis og fóðurbætis.
Það er ekki langt síðan bréfið
frá þér kom dagsett 15 nóv., en
ég ælla nú samt að svara þvi nii
og það, sem kom mér til að svara
því, var mjög löng og greinargóð
ritgerð í „Frey“ um fjárhúsin á
Hellulandi ásamt mynd.
Ég marglas hana og dáði þig fyr-
ir hagkvæmni og hugkvæmni. Að
nota það efni, sem fyrir hendi er,
kemur vel heim við mína hugmynd
inn húsagerð á íslandi fýrir fénað-
inn. Já, kannske fyrir fólkið einn-
ig?
Eg veit um ókosti siíkra veggja,
þeir síga fyrstu 2 árin, og rottan
holar þá, en þeir geta enzt í fleiri
: mannsaldra, ef þeir eru byggðir úr
þurru torfi og blotna ekki. Það er
eitt, sem auðvelt er að gera og kost
ar ekki mikið veggjunum til bóta
og verja þá alveg fyrir rottum og
öðrum meindýrum. Það er að sá
þurru, brenndu kalki inilli iaga í
vegginn. Það er fullkomin reynsla
fengin fyrir því að engin meindýr
né ormar lcoma nærri þeim veggj-
um, sem þurrt kalk er í. Þá er
reynsla fyrir þvi, að torí' fúnar ekki
í vegg, sem kalk er í, svo lengi sem
það helzt þurrt.
j Ég er sannfærður um það, Ólaf-
ur, að þú ert á réttri leið með
byggingu veggja í fjárhús og hlöö-
Minningarorð
um íru Elísabetu Sigurðardóttur
frá Stóra-Hranni
ur. En þú ált ekki að nota styrktar-
stoðir úr tré, heldur steypa þær
liggjandi og hafa.einn eða tvo járn-
teina í hverri. Það verður ekki
mikið dýrara en endingin er ólík.
Svo ristir þú torfið með handlján-
um gamla. Það er önnur og heppi-
legri aðferð við það, það er bnix-
ur dreginn af hesti eða dráttarvél.
Með því er hægt að vinna meh'a á
klukkustund en nokkur maður rist-
ir á heilum degi. Hafi maður ristu
í landareign sinni, þarf efniðí vegg
ekki að kosta mikið fé og heldur
ekki mikla vinnu“.
Glæsilegt framfaratímabil hefir
nú verið hjá ykkur og góðæri. —
En tómt meðlæti skemmir fólkið.
— En svo koma afturkippir öðru
hvoru í viðskiptalífinu og tíðarí'ar
inu. Sennilegt er, að verðfall í
Norður-Amcríku mundi hafa nokk
ur áhrif á ísiandi. En þú, vinur
minn, sem átt þitt „allt undir sól
og regni“, hýrð vel og þolir dálítið
verðfall á þinni framleiðslu, en þó
munu margir ísienzkir bændur
ekki vera vel fyrir það kailaðir að
mæta verðfalli. Því margir mumi
vera í stórskuldum fyrir bygging-
arnar á jörðunum og ræktun. —
En þó að skuldirnar sóu slænxar,
er þó ^aíhafnaleysið margfallt
verra. Ég*man þá tið, að menn
töldu sig varla færa um að reisa
hesthúskofa úr toríi.
ÍSlendingar eru nú vaknaðir aí
sínum langa dvala, og ég vona og
bið, að þeir sofni aldi'ci aftur. Nú
geta Danir ekki talið úr þeim kjark
inn og fengið þá tii að trúa því, að
þeir séu engir menn tii neins, nerna
veiða fisk í kjaftinn á þeim, sem
þeir fengu svo fyrir ekki neitt.
Vonandi að Rússinn komist ekki
upp á skaftið hjá ykkur, því að
ekki mun hann verða betri. Maðúr
í andiegu fangelsi er illa farinn og
heil þjóð þó enn ver.
Ég loka oft augunum og læt mig
svffa til íslands og iít á hina fögru
og fullkomnu, töfra.ndi sýn, sem
þið hafið æ fyrir augum, sem eng-
inn getur lýst. Ekki skáldin þó þau
reyni það. Enginn getur lýst með
orðiim eða litum íslenzku sólarlagi
eða mildu aftanskyni.
Ég hefi lofað mér því að koma
oft tii íslands, þegar ég hefi losazt
við minn þunga og lúna líkama. Þá
kem ég oft að Helluiandi".
Að austan.
Og svo kemur. bréf úr annarri
átt.
Frændi minn, sem er þaulvanur
togaraskipstjóri, dvelur um þessar
niundir í Indlandi og kennir þar
fiskvei'ðar á vegurn F.A.O. deiidar
Sameinuu þjóðanna. Skrifar hann
xnér langt bróf og skemmtilegt nú
í jnarz s. i.
Ég get ekki stilit mig um að
setja hér smá kafla, sem vi'ðkenxur
landbúnaðinum þar.
„Fréttir héðan get ég engar sagt.
Heldur væri að ég iýsti einhverju
því, sem fyrir augu bei', svona í
stuttu máli.
Endilega bjóst ég við að hér
di'ypi smjör og hunang af hverju
strái í hinu margumtalda og auð-
uga Indlandi, en mér sýnist nú eitt-
hvað annað. Hér bsr mest á vatns-
skortinum. Gróður er hér lítill og
æpandi eftir vatni. Ég get varla
sagt, að ég hefi séð gfænt strá síð-
an ég fór að heiman. Ailt gras hér
er ákaflcga stórgert og gult á iit-
Það var meira happavorið 1834
fyrir okkur hérna á Grundarstig
15, þegar sjálfur spekingurinn
orðsnillingurinn og skemmtimaí
urinn, óviðjafnanlegi flutti hing
ag í gamla ,,Sílóan“ Grundarstíg
15B með mestalla sína glæsilogu
fjölskyldu að ógleymdum Jóni fr:
Skjálg, hinum bráðfy.xdna gæfu
manni, sem einnig fluttist í sama
hús þá um vorið.
Fyrr en varði var þetta gamla
bænahús orðið sameiginleg mið-
stöð mannvits og skemmtunar.
sem bráðlega sendi geisla sína út-
um alla höfuffborgina. Geisla, sem
á skcir.mum tíma breiddust út-
um allt land og miklu víðar. Svo
var það annað sem einkenndi hið
mikla Stóra-H.auns heimili þarna
á Gzundarstígnum. Það var ekki
einungis andleg sendistöð, heldur
einnig aðseiðandi miðslöð gcst-
risni og hugnaðar. Sameig.nlegt
athvarf hinr.ar miklu fjolikyldu
og óteljandi gesta.
Það má kannske segja að sjálfur
hcfuSsnillingurinn Árni Þórarins
son væri aðal rafsegull þessarar
'miðstöffvar, en því má ekki
gleyma að hann var ekki einn í
för. Sá er énginn einn í för sem
á slika konu sem fi'ú Elísabet frá
Skógarnesi var. Sívakandi, sívinn
andi, síglöð og gestrisin. Enda
hef ég mikið heyrt af því láti'ð
að viðstökurnar á Stóra-Hrauni
hafi ekki farið úrhendis né verið
neitt hálfkák.
Frú Eiísabet var flestum kon-
um glæsilegri hvar sem á var
litið. Frilega meðalhá og ítur-
vaxin. Hún hafði óvenjulega frítt
andlitsfall og skipti fagurlega lit-
um, bjartleit mjög, og dökk á
brún og brá. Hárið einnig dökkt
og mikið. I-íún var allt í senn, fríð,
fyrinnannleg og aðlaða xdi svo af
bax'.
Frú Elísabet var óvenjulega
samstilltum og farsælu.n gáfum
gædd. Fyndin í viðtali og örlát á
góðlátlega kímni ekki hvað sízt
um sjálfa sig, því há'ðvör kona
var hún ekki.
Svo sem áður er sagt, var frú
Elísabet sírvinnandi kona, enda
nxun þess ekki hafa verið van-
þörf, í hennar umsvifamiklu bú-
stjórn og uppeldi slíks barna-
fjölda, sem hún var hin sívak-
andi og umhyggjusama móðir og
amma.
1 efti.rnæium, aem undirritaffui'
orti eflir séra Árna Þórarinsson,
segir svo:
„Spekingur liann var að viti
vitringur og barn í senn“
Hann var því eins og öll önnu:'
„séní“ nokkuð annars hugar á
stundum, gr.f sér ekki tíma til a'ð
hugsa um a'.msnna hluti, og mæddi
því meir á konu hans sem skilúi
mann sinn til fullnustu.
Þag varff ekki neltt srrJáræðis
skarð fyrir skildi, þegar að Stóra-
Hra.iíTs heimilið fluttist héðan
eftir margra ára sambúð í næsta
húsi, en það t'mabil hef ég kallað
„blómaskeið Grundarstígsins.“ Já,
óhætanlegt skarð, sem aldrei verð
ur fyllt.
Og nú er hin mikla sæmdar-
kona EWsabet Sigurðardóttir flut-fc
alförnu yfir móffuna nxiklu.
Ég hygg það ekki ofmælt að
hér eigi þjóð vor á bak að sjá
einni af merkustu konu samtíð-
ar sinnar. Því hljóta allir, sem til
þekktu að kveðja hana nxeð virð-
ingu og þökk.
Ég vil leyfa mér ag enda þessar
línur með smávlsu, er ég orti tii
hennar á sjötugsafmælinu, 22.
febrúar 1947.
Ég tel það auð í mínu minjasafni
að nxega kvnnast gamla Stóra-
Hrauni.
Sú nxynd, er bundin þér og þínu
nafni,
Þökk og heill, og sjálfur Guð þér
launi.
Ríkarður Jónssoii.
inn. Eg held, að okkar slcepnur er ekki fáanlegt nema í stórborg-
mundu varla geta étið það nema unum eins og Bornbay. En íiskur
helzt gaddhestar í hagleysu.
Búpeningur hér eru: Kýr, kind-
ur, geitur, hestar, asnar og Buffaló-
beljur og allt er þetta svo slcinhor-
er hér ákaflega ljúffengur, svo að
mér finnst liann jafngóður eða
jafnvel betri en heima.
Hiti er hér effiilcga mikill, en þó
að, að ósköp er á að lioi’fa. Trúar- háir það mér ekki og vinn ég þö
brögð eru hér þannig, að 80—90% rnikið, svo að Indverjarnir eru al-
af fólkinu mega enga skepnu drepa veg hissa. í gær (13. marz) var
ekki einu sinni flugu. Ef skepna hcr 40 stiga hiti á Celsius, en þáð
slasast, má alls eklci ióga henni, er heitasti marzdagur um fjölda
heldur verður hún að drepast ái’a, er nxér sagt. Þá man ég betur
kvaladauða eða bældast saman eins mjúka blæinn og rnildu tíðina
og verða vill, en allar skepnur drep heima.
ast úr hor og elii. ! Ég er fluttur til Bombay eða
I „Saurkastra“, þar sem ég er, réltara sagt fjölskyldan, en sjálfur
er slcógur á að gizka 60 þús. ferkm. ferðast ég meðfram ströndinni cfi>
eða eins og á hálfu Islandi. ;r þörfum, þar sem ég kenni. Er
Hér var nxaður frá F.A.O. Átti sú vegalengd eða strandlengjan öll
hann að hjálpa til og kenna að um i000 núlur.
koma upp graslendum. Hann sagði Mér datt í hug, þegar ég hafði
mér, að hann hefði lagt til við iesið þessa bréfkafla, gamalt ermdi
stjórnina, að það fyrsta, sem þyrfti um samanburð á Hollandi og T -
að gera til að konia upp graslend- íandi:
-um að ráði. væri að drepa hálfa
milljón af þessum arðlausa naut-
peningi. — Maðurinn var látinn j
vita, eftir- ekki ýkjalangan tima, —
að þeir þyrftu ekki á hounm að,
’halda lengur. j
Buffaió-beljurnar eru aðailega
notaðar til injólkur. Þetla eru
gríðai'stói'ar skepnui', líklega um
heimingi þyngri en okkar kýr. írá-
nxunalega ljótar, svartar að lit og
Ef menn vildu Island
eins með fara og Iíolland
lxeld ég varla Holland
hálfu betra en ísland.
Auðugt nóg er ísland
af ýnisu er vantar Holland.
Eða hví mun Holland
hjálpa sér við ísland?
Og svo segja spsking-
ar, að viö hér búum á takmörkuni
hárlausar að mestu, og svc eru þær
auðvitað grindhoraöar og svo hel- hins byggilega heims. — Ojæj
víti ógeðslegar, að ég get ekki Ekki viWi eg búa í miðjunni.
'druiíkið úr þeim mjólkina. Kjötið
hér er næstunx óætt fyrir hor, bæ'ði
af kindum og geilunx, annað kjöt
Olafur Sigux-ðsson,
Hellxilandi.