Tíminn - 10.06.1958, Blaðsíða 8

8
T f MIN N, þriðjutfaginn 16. júní 1958
Guðmundur Jósafatsson:
Orðið er friálst: | Norrænir rithöfundsiT miimast Sehmi
Hvar oghvernig er fargjaldið fengið?,Lagerlöíá móti 1 Sví^óð
I T\/Tí ntííí o nl/4oVriVwi f Cnlw
iÞó sitthvað heyrist, sem til ný-
mæla .má teljast, og margt aí því
forvitnilegt, mun fátt hafa vakið
meiri furðu en þegar fregnir tóku
að berast um það, að flugráð hefði
boðið fjárveitmgarnefnd Alþingis
og nokkrum öðrum virðulegum
bargurum til ítaliu um páskana.
Það út af fyrir sig að hyggja á
„suðurgöngu" er ekki lengur' til-
efni til stórtíðinda hdr á landi, svo
fargjarnir eru íslendingar nú, enda
svo rúmt um fararefni. En að svo
riimt sé um fjárreiður einstak-
linga, að slik rausn sc viðráðanleg,
er ekki daglegur viðburður. Þær
sögur bárust mjög út, að þessi
rausn mundi ekki að öllu á kostnað
eigin pyngju, enda til að fullyrt
vseri, að boðið hvíldi í reynd á
herðum þjóðarinnar. En þar sem
engnar tilraunar hefir orðið vart
til að kveða þetta niður, verður
vairla hjá því komizt, að álykta, að
eitthvað sér hæft í sögunum. Væri
þvi ekki úr vegi að taka málið til
nokkurrar athugunar.
Þeir, sem þess valds eru ráð-
andi að sýna af sér slíka rausn,
er flugráðið, — ein af nefndum
okfcar íslendinga, sem að sjálfi-
sögðu er til þess kosin að inna af
höndum ákveðið hlutverk, — á-
kveðið hlutverk, trúnaðarstarf.
Hefir Aiþingi gefið út sérstök lög
um störf og starfssvið flugráðsins,
lög nr. 119, 28. des. 1950. Þar segir
sv» í 1. gr.: „Flugráð, skipað fimm
mwmium hefur á hendi stjórn flug-
mála undir yfirstjórn ráðherra.“
í 2. gr. segir: „Þar til laun flug-
málastjóra og annarra fastra starfs-
manna verða ákveðin í launalög-
um, skuiu þau ákveðin af ráðherra
og greiðast úr rikissjóði." Annað
er ekki tekið fram um fjárreiður
fliígráðs. Enginn stafur er þar til
um risnufé.
Þessi lög munu hafa komið til
nofckurrar meðferðar af Alþingi
síðar, en um risnu virðist ekki
ha£a verið rætt í þeim breyting-
um. Það verður því hér mjög dreg-
ið í efa, að heimild til ristiunnar
liafi nokikra stoð í þeim lögum,
sem fjalla um flugrúð.
En flelri leiðir eru fyrir hendi
um útvegun fjár til slíkrar rausn-
ar og verðia fyrst fyrir fjárlögin.
En við Lauslega athugun á fjárlög-
um yfirstandandi árs virðLst ekk-
ert fyrir hendi, er bendi tll þess
að Alþingi hafi ætlazt til þessa,
þegar þau voru að heiman gerð,
nema ef vera kynni í „óvissum út-
gjöldum.“
Áður en lengra er haldið, er
ekki úr vegi að freista þess að
gera sér grein fyrir því, um hvað
er hér að ræða. í blaðinu „Frjáls
þjóð“ frá 12. apríl s.l. er talið að
25 manns bafi þegið boðið.. Um
líkt leyti ílaug það mjög fyrir, að
óhreyttir borgarar, sem þátt tóku
í þessari för, hafi þurft að greiða
7200 krónur í fargjöld. Upphæðin
verður því alls um 180.000.00 krón-
ur, — segi og skrifa eitt hundrað
og áttatíu þúsundir króna. — Verð-
ur þetta atriði athugað nokkru
gjör siðar.
Hér vakaa tvær mjög óleitnar
spumingar. Hvaðan er þessi upp-
hæð fengin?, — og, hver hefir
Veitt heimild til þessarar rausnar?
ELtis og að framan er sagt virðist
torfundin heimild til þessa í fjár-
lögum eða öðrum heimildarlögum,
sem tiltæk virðast. Hitt sýni&t þó
enti fjarrænna, að flugráð hafi
haft fyrir hendi einhverja viðun-
andi leið til að ná þessu fé úr
ríkissjóði, Þaðan mun ekki eiga að
fara neitt fé, svo að ekki komi full'
endurskoðun til. Enginn trúir því,
ag gripnar séu 180 þúsundir króna
úr þeim hirzlum svo, að enginn
verði þess var. Sú athöfn bar leið-
integt heiti fyrir 50 árum, enda til
að rekistefnur séu gerðar út af
hliðstæðum athöfnum. Trúlegt er
og að flugráðsmenn gerðu sér ein-
hverjar rellur út af þessum aur-
um, ef þeir hefðu horíið að þeina
fonttspurðum, úr eigin pyngjum.
Hvaðan er féð fengið?
Á opiaverum vettvangi hefir
kcaniÖ fram elns og áður er bent
tU, umbúðalaus staðhæfing, sem
segir, að förin liafi verið farin á
kostnað almennings. Er það virki-
lega rétt? Trúleg.t er það ekki og
er því vert að staldra við þetta um
stund, og kemur ýmislegt til álita.
í fyrsta lagi er það flugráðið.
Þrír af fimm eru kosnir af Alþingi.
Þeir verða því að skoðast sem sér-
stakir trúnaðarmenn þess. Trauðla
verður það talið til trúnaðar við A1
þingi að ganga svo freklega um
garða ríkissjóðs sem þar hefir
verið gert, ef til hans hefir verið
seUzt til þessa. Um hina er það að
segja, að þannig eru þeir skipaðir
í stöðuna, að nokkurs trúnaðar
virðist megi vænta af þeim, af
hendi ríkisstjórnarinnar. Þess er
að vísu 'getið í lögunum um flug-
ráð og áður er vitnað til, að ráð-
herra setji flugmálastjóra erindis
hréf, en ótrúlegt er, að til þess
verði rakin heimild til þessarar
rausnar. En þó flugráð hefði reynzt
svo laust á kostum í fjármálasið-
ferði, að það hefði látið sér detta
slíkt í hug, verður að gera sér
ijóst að þeir félagar geta ekki
verið einir að verki. Þeir þurfa
að koma þessu í gegnum almenna
endursfcoðun til Alþingis, og loks
í gegnum yfirskoðun þess. Það
þarf því nokkra kunnáttu í felum
til að hætta á slíkt, ef eigin sæmd
er að einhverju metin, og enda
hvort sem er.
í öðru lagi eru þeir, er boðið
þágu. Þar er fjárveitinganefnd
Aiþingis fyrirferðarmest. Ýmsir
líta svo á, að hún sé virðulegasta
nefnd þingsins, og vist er, að hún
skipar einn áhrifamesta sess þjóð-
arinnar í fjárhagsmálum hennar.
Það þarf ekki mikla þekkingu á
störfum Alþingis til að gera sér
ljóst, að störf fjárveitinganefndar
setja sinn svip mjög á niðurstöður
þess á hverjum tíma. Sú mun og
niðurstaðan, að hvað sem um Al-
þingi og 'úrræði þess verður sagt,
hiýtur afkoma ríkissjóðs að eiga
sér veigamildar stoðir í drengskap
þeirra, er fjárveitinganefnd skipa.
Víst er og, að að baki fjárlaganna
liggur óhemjustarf og áreiðanlega
margt sem þar er uanið af djúp-
skyggni og drengskap. Og fáum
mun ljósara hvar skórinn kreppir
að í fjármálum okkar, né hversu
hann kreppir að. Trúlegt verður
því að teljast, að fjárveitingar-
nefnd sé fullljóst, að margt mundi
ríkissjóði hollara en að óvaldir
eyðslusnáþar ættu þangað innan-
gengt með laupa sína, hvenær sem
þá lystir.
Henni mundi og fullljóst, að í
endti mundi honum auðleystari
kostnaðurinn við förina, þó ein-
hver önnur nefnd manna kæmi
þangað með sníkjur sínar, — svo
ekki sé gert rág fyrir lakari erind
um, — en þó hún hefði skammtað
sér sjálf í malinn til fararinnar.
Má og segja líkt um aðra þá er
boðið þágu, þegar sæti þeirra í
þjóðfélaginu eru höfð í huga.
Sé framanritað athugað, verður
það að teljast í hæsta mála ótrú-
legt, að förin hafi verið farin fyrir
almenningsfé. Og þó — þó verður
því ekki neitað, að á opinberum
vettvangi hefir komið fram mjög
ákveðin staðhæfing um að svo hafi
verið — og að það verður að telj-
ast fullsannað að flugráð bauð til
fararinnar. Þó nú sé nokkur íímij
liðinn síðan þessi staðhæfing kom
fram, hafa þeir aðilar, er hlut eiga
að máli, enga tilraun gert til þess
að leiðrétta, ef um misskilning
heíir vea-ið að ræða. Það niá enn
telja nokkurn veginn víst, að
hvorki fjárlög ársins 1958 né lögin
um flugráð heimila fé til þessa,
nema því sé slegið föstu að flug-
ráði sé flest eða allt það héimilt í
fjármálum, sem ekki er bannað í
þeim lögum.
Eins og áður er sagt, benda lík-
ur mjög í þá átt, að sú upphæð,
sem hér er um að ræða, nemi um
180 þúsundum króna. Þetta er
mjög laglegur skildingur, og vel
hægt að meta hann á ýmsa iund.
Sé upphæðin mæld frá sjónarmiði
ríkisútgjalda, er hún ekki ýkja
stór. Sé hún t. d. miðuð við áætl-
aðar tekjur á fjárlögum þessa árs,
er hún ekki nema ca 00,23% af
heildarupphæðinni. En þó hundr-
aðshlutinn sc nú ekki hærri en
þetta, er upphæðin býsna at-
hyglisverð samt. T. d. væri ekki
ófróðlegt að athuga hverstt þetta
mundi horfa við frá bæjardyrum
gildari þegna en vér íslendingar
erum á alþjóðamælikvarða. Þessi
hundraðshluti af áætluðúm rikis-
tekjum Breta á þessu ári mun
nema h. u. b. 1.83 millj. sterlings
pundum. Væri þessi upphæð hugs-
uð á íslenzku mundi hún verða 83
millj. 631 þúsund, og er þá að
engu metið, sem hin væntanlegu
nýmæli Aiþingis leggja á hin
brezku pund, — Hér verður engu
slegið föstu um það,. hversu Bretar
væru ginnkeyptir fyrir þeirri
sæmd að eiga í fórum sínum nefnd
manna til þess að ráðstafa opin-
beru fé á þennan hátt, þó ekki væri
nema 0,23% af tekjuáætlun fjár-
laga sinna. Þó er vert að benda á
eina sögu, sem sögð var hér á landi
■ekki alls fyrir löngu:
Brezkur þingmaður átti í fórum
sínum farseðil með járnbraut
heimalands síns, sem hann liafði
eignazt vegna þingsetimnar. Hann
mun hafa haft í huga þá staðhæf-
ingu kirkjunnar að maður og kona
séu eitt, og afhenti því konu sinni
farseðilinn, henni til fulltingis í
járnbrautarlestinni. Þessi fyrir-
greiðsla til frúarinnar kostaði eig-
inmanninn þingsætið, og mundi sá
farseðillinn hafa þótt dýni verði
keyptur í sumum þjóðlöndum.
Bendir þessi saga mjög til þess að
Bretum hefði ekki getizt meir en
vel að þessari rausn flugráðsins.
Áður en þessu spjalli er lokið,
má eklri láta hjá líða að geta þess
sem gott er við þessa ráðstöfun
flugráðs. Sé sú upphæð, sem til
þessa hefir verið varið, miðuð við
'tekjuvonir fjárlaga vorra eins og
hér hefir verið bent til og þau
borin saman við fjárlög granm
þjóða okkar, er mjög trúlegt að
flugráð hafi sett a. m. k. Evrópu-
met í rausn. En sé það athugað
niður í kjöl, er ekki ótrúlegt að
nokkuð margir spyrji, og það í
fyilstu alvöru: Hvar og hvernig
var það fé fengið, sem til þess
þurfti að inna slíka rausn af hönd-
um? Er þess að vænta að þjóðin
fái svarið sem fyrst.—
Minningarhátíð vegna aldárafmælis Selmu Lagerlöf verður
haldin dagana 14.—17. ágúst í Vermalandi í Svíþjóð í því
sambandi verður og haldið noiTænt rithöfundamót í borginni
Karlsstad.

^MftjnmmmmmuniiuiiniiiiumnimmmiiimmmmmmmmiiiiiimimmiiiiinimiimiiiiininmmRwr
Útboð
Rifchöfundafélag Svíþjóðar ásamt
Selmu Lagerlöf félagi Svíþjóðar
standa að hátíðahöldunum og rit-
höfundamótinu og hafa boðið ísl.
rithöfundafélögunum og Rithöf-
undasambandi íslands að senda
fulltrúa og eru yfirleitt allir isl.
rithöfundar velkomnir á þessa há-
tíð.
Það, sem einkum verður til
skemmtunar, er það sem hér segir:
Frumsýnt verður í útileikhúsi
leikritið „Dunungen“ eftir Selmu
Lagerlöf. Skipulagðar verða hóp-
ferðir á sögustaði í Vermalandi, er
koma við sögu skáldkonunnar, rit-
verka hennar og annarra verm-
lenzkra skálda, t. d. Geijersgárden
í Ransater, Márbacka og Rottneros.
Síðastnefndi st-aðuriixn er Eykibær
í sögu Gösta Berlings. Þar er nú
eitt frægasta höggmyndasafn á
Norðurlöndum, mun eigandi þess
taka á móti gestunum, flytja fyrir-
lestur um safn sitt og hafa boð
innd fyrir þátfctakendur. — Farið
verður að gröf skáldkonunnar og
afhjúpað verður minnismerki um
hana. í dómkirkjunni í Karlstad
flytja fulltrúar rithöfunda frá Sví-
þjóð, Noregi, Danmörku, Finn-
landi og íslandi erindi um Selmu
Lagerlöf, ræða þýðingu hennar fyr
ir bókmenntir sinna heimalanda
og. segja frá þýðingum á ritum
hennar.
Á rithöfundaþinginu verður aðal
umræðuefnið Norrænar bókmennt-
ir og bókamarkaður heimsins,
frummælandi verður dósent Gunn
ar Ahlström, þá mtmu norræn
ljóðskáld lesa úr verkum sínum.
Fólksfjölgun
(Framhald af 6. síðu).
Futningar til annarra hnatta
Vísindin geta lagt sinn skerf
af mörkum til að tryggja öllu
þessu fólki lífsskilyrði, en ein-
hvers staðar hljóta þó mörkin að
verða dreginn. E. t. v. er hægt að
skapa lífsskilyrði fyrir tífalf fleiri
en það dugir skammt og til Iengd
ar verður ekki komizt undan hásk
anum. Flutningar til annarra
hnatta gætu tæpast leyst vand.
ann þar sem margar milljónir
manna yrðu að taka sér far af jörð
inni ár hvert til þess að stöðugt
mætti halda sama fólksfjölda á
„gamla hnettinum."
Vera m'á ag allt þetta vanda-
mál sé sýnu alvarlegra en fólkið
gerir sér Ijóst. Engin hætta er
beinlínis y.firvofandi, og þvi hætt
ir mönnum til að bægja vanda-
málunum frá sér án þess að hugsa
um þau. En sumir vísindamenn og
hugsuðir eru ekki færir um slíkt
alvörulcysi, og það. eru þeir sem
helzt hafa orð á takmörkun þarn
eigna. En öllum er þeim ljóst að
til að nokkug verði framkvæmt
í þessa át't er nauðsynlegt að
dragi xir samkeppni og kapphlaupi
þjóða í milli þar sem h'á fæðing
artala og ör fólksfjölgun er þýð
ingarmikill liður. Ef til vill verð
ur að gera fóiki fyllilega jóst áð
ur cn langt um líður að mikil
fólksfjölgun er ekki neitt æskileg
í sjálfri sér — heldur kannski
þvert á móti.
Hit't er svo annað mál hvernig
litið skal á þennan vanda frá sið-
rænu sjónarmiði. Slík takmörkun
barneigna og dölksfjölgunar er
engan veginn æskíleg afstaða til
lífsins á jörðunni. En kannski er
engin önnur leig fær.
íslenzkir rithöfundar, sem hyggj
ast taka þ'átt. i rnóti þess.u, skulú
tikynna Rithöfundasambaodi ís-
lands það sem fyrst og í síðasta
lagi 14. júní n. k. vegna fyrir-
grciðslu utn gistingu o. fl. Upp-
lýsing'ar u.m kostnað gefur stjórn
Rithöfundasambandsins.
(Frétt frá Rithöfundasambandi
íslánds).
Á víðavang?
(Fi'amh. á 8 níðii> -
er liægt aö fá hann til a& gera
ýJnsa liiuti með góðu, en nieð
illu fæst hann aldrei til aö gera
noklcurn skapajðan IvlutV jafn.1-
vcl ekki það, sem honum gæti
koniið bezt; Orðsending brezku
stjó "narim?,ar héfir því þveröfug
áhrif við þ'að, sem til var ætlast
og hefðu þteir1, i (m pitöiváð
þekkja til íslendinga, getaff sagt
brezku stjórninni frá þvi, sýo
að hún færi eigr svo óskynsam-
lega að ráði sínu.“
k kvenpalli
(Framhald af 4. síðu).
Bakað hálftíma í vel heitum ofni.
Smjörbakaðar kartöflur.
Stórar kartöflur' afhýddar og
þerraðar, skorið ofan í þær með
beittum hnif, svo að myndist þunn-
ar sneiðar, sem aðeins tolla sam-an.
Smjör er brúnað í móti, kanfcðflun-
um raðað í smjörið, grófu salti
stráð yfir þær og smjörbitar lagð-
ir á þær. Steiktar ljósbrúnar’ við
góðan hita, smjörinu öðru hvoru
ausið yli-r þær. Þegar kartöflurnar
eru farnar að niýkjast, er stráð
yfir þær rifnum osti, blönduðUm
með brauðmyisnu og þær látnar
bakast til fullnustu, án þess ausið
sé oftar yfir þær.
Menn ftokkaðir . . ..
(Frarnhald af 7. slðu).
Hvaða nnin ger;r það á marxneskj-
itnhi, hv.'rnig Lörund henaar cr
iitt?
— Sem betur fer munu þær
firrur sjaldgæfai- hjá okkur Segðu
mér, hver gætir drengjanna þiniia
á meðan þú ert að heiman?
— Noiini er að méstu leyti í
heimavistarskólá, þar sem 'ainmá
hans er skólastjóri, en við liöfum
fóstru til að gasta Eiríks litla
heima. Nonni er búinn að 'ganga
í skóiann hjá ömniu sinni á annað
ár.
— Og er þó ekki nema iiram
ára?
— Hann er mjög bráðþroska.
Ég héld að böm verði það í hita-
beltinu. Hann er orðinn kes og
skrifandi og farinn að reifcna og
vona ég að námsgáfurnar fylgi
honum áfram. Maðurinn minn Var
'mikiil námsgarpur, fékk alltaf
styrki og verðlaun frá því 'aS hann
var í barnaskóla. Nítján ára gam-
all varð hann hlutskarpastur í rit-
gerðasamkeppni og var senclur
sem fulltrúi Vestúr-Indía til Eng-
lands og fékk þar námsstyrk. Eg
vona að Nonni verði eins. Ég á
gnga heitari ósk en að hann vérði
að öilu leyti eins og pabbi bans.
Þarna mun þá skýringin fundin
á því, að íslenzk stúlka hefír með
glöðu geði sætt sig við þau ólíkú
lífsskilyrði, sem eru á hinni fjar-
lægu eyju Jamaica.
Tilboð óskast í girðingu. Undirbygging, steyptur |
garður, stöplar, túnburgrindverk. Lengd girðingar §
um hálfur kílómetri. Lýsing ásamt uppdráttum g
sækist til Jóhannesar Kristjánssonar, skrifstofu s
Rafmagnsveitu Reykjavíkur, Tjarnargötu 12. Skila- I
trygging kr. 50.00. I
DiuiuiuuiuiuiiiiiiiiiiiiiiBiBmBHniraniimBuimnuiiiiiiiiuiiii!
Móðir mín
Kristín Árnadótfir,
Nfálsgötu 110,
lézt s. I. sunnudag, 8. júní.
Fyrir hönd okkar systkinanna
Árni Pálsson