Tíminn - 13.06.1958, Qupperneq 6

6
T í MIN N, föstudaginn 13. júrií 1958

Cteiitm
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu vi3 Lindargötn
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 1232S
Prentsmiðjan Edda hf.
Einræði er ævinlega valt í sessi og
lýðræði sterkara en það sýnist
Álit og tillögur Vásthagens
FYBIR nokkru kom hing-
að á vegum Iðnaðarmála-
stofnunar íslands sænskur
hagfræðingur, dr. Nils Vast-
hagen. Erindi hans hingað
var að kynna sér ísleznka
skattalöggjöf og áhrif henn
ar á atvinnuvegina. Dr. Vast
hagen hefir fyrir nokkru
skilað álitsgerð um þessi
mál og þykir rétt að rifja
hér upp nokkur atriði henn-
ar.
í inngangi álitsgerðar sinn
ar kemst dr. Vasthagen að
þessari meginniðurstöðu:
„Varðandi ísland hef ég
komist á þá skoðun, að at-
vinnuvegirnir hafi ekki nægi
legt fjármagn til umráða til
þess að unnt sé að ráðast í
þá fjármunamyndun, sem
nauðsynileg er tiijl bættrar
framleiðni. Neyzla í landinu
virðist hafa aukizt ört, þrátt
fyrir öflugar ráðstafanir til
þess að hamla á móti henni
Sparnaði hefir að verulegu
leyti verið varið beint til í-
búðarhúsabygginga. Þó að
þessi fjármunamyndun sé
mjög svo æskileg frá félags-
legu sjónarmiði, er samt
spurning, hvort það hefði
ekki verið æskilegra frá þjóð
hagslegu sjónarmiði, að
meiri hluta sparnaðarins
hefði verið varið til fjár-
myndunar í atvinnuvegun-
um.
Endurskipulagning á ís-
lenzkum skattreglum virð-
ist vera nauðsynleg til þess
— í fyrsta lagi að gera fyr-
irtækjunum kleift að halda
eftir sanngjörnum hluta af
eigin tekjum til nauðsyn-
legra endurnýjana og aukn
inga, og í öðru lagi að tryggja
aðstreymi nýs fjármagns til
atvinnuveganna.“
ÞÁ víkur dr. Vasthagen að
þeirri breytingu, er hann
telur nauðsynlega á skatta-
löggjöfinni í samræmi við
framangreint álit hans.
Hann varar í fyrsta lagi við
þeirri reglu að leggja stig-
hækkandi skatta á fyrirtæki,
eins og gert héfir verið und
anfarið, því að þaö bitni
sérstaklega hart á þrótt-
mestu fyrirtækjunum. Hann
lýsir því ánægju sinni yfir
þeim fyrirætlunum ríkis-
stjórnarinnar, sem nú er orö
nar að lögum, að taka upp
hlutfallslegan skatt. i öðru
lagi leggur hann til að al-
veg sé fallið frá eignaskat'ti
á fyrirtækjum, því að eigna
skattur á þeim sé allt ann-
ars eðlis en eignaskattur,
sem lagður er á einstaklinga.
Hann bendir á í því sam-
bandi, að í Svíþjóð borgi sam
vinnufélög og hlutafélög
ekki eignaskatt.
ÞÁ kemur dr. Vasthagen
að því atriði skattalagningar
sem hann telur óhagstæð-
ast atvinnufyrirtækjum og
j afnframt ranglátast. Það
er veltuútsvarið. Hann seg-
ir, að veltuútsvarið hafi slík
ar efnahagslegar afleiðing-
ar, að ekki ætti að heimila
að sveitarfélögin beittu því.
Slíkur skattur, segir hann,
mun líka hvergi þekkjast,
nema á íslandi.
Þennan dóm sinn byggir
dr. Vasthagen einkum á á-
lagningu veltuútsvars í
Reykjavík. Hann segir, að
veltuútsvör og eignaútsvar
á fyrirtækjum í Reykjavík
hafi numið 30 millj. kr. 1957,
og að hans dómi hefði veriö
heppilegra og betra aö jafna
þessari upphæð niður á ein
staklinga og hækka fast-
eignaskattinn. Á þriðju leið
ina, aukinn sparnað bæjar-
ins bendir hann aö sjáif-
sögðu ekki, þar sem ekki
heyrði undir verksvið hans
að ræða um slíkt.
EINS og fram kemur hér
á undan, hefir ríkisstjórin-
in tekið tillögur dr. Vasthag
ens að verulegu leyti til
greina, og var raunar búin
að því áöur en kunnugt var
um þær. Reykjavíkurbær
hefir hins vegar ekki gert
þaö enn svo kunnugt sé.
Þvert á móti feldi bæjar-
stjórnarmeirihlutinn nýlega
þá tillögu Þórðar Björnsson
ar að gera veltuútsvariö frá
dráttarhæft, sem strax væri
mikil úrbót.
Sjálfstæðisfiokkurinn þyk
ist hafa mikinn áhuga fyrir
eflingu atvinnufyrirtækja og
vera andvígur háum skött-
um á þeim. Þeir Sjálfstæðis
menn, sem st.iórna Reykja-
vikurbæ, sýna betta þó ekki
í verki. Um það vitnar veltu
útsvarið bezt. Af verkunum
á að dæma menn oe flokka,
en ekki yfirlvsingum, sem
beir standa ekki við.
Þjóðvíljnin gegn Áijhýðuhandalaginu
ÞJÓÐVILJINN heldur á-
fraim að túlka efnahagslög-
gjöflin*! sem „frávik frá
stöðvunarstefnunni", enda
þótt aðstandendum hans hé
vel Ijóst, að hin svokallaða
stöðvunarstefna var ekki
fær lengur, néma meö þeim
afleiðingum að útflutnings-
framleiðslan hefði stöðvazt
og í framhaldi af því allt
atvinnulif bæjanna.
í gær gengur Þjóöviljinn
meira að .segja svo langt að
halda því fram, að „frávikið
frá stöðvunarstefnunni“
hafi verið knúð fram af
„skilningsleysi og annarleg
um hvötum.“
Þeir, sem hér eru ásakað-
ir um „skilningsleysi og ann
arlegar hvatir“ eru m. a.
þeir sjö þingmenn Alþýðu-
bandalagsins, sem greiddu at
kvæði með efnahagslögun-
um. Einar Olgeirsson, sem
greiddi atkvæði á sama veg
og Sjáifstfæðisílokikurinn,
John Foster DuIIes gerir Bandaríkjaþingi grein
fyrir vitJhorfi sínu til aíþjóðamála.
Hinn 6. júní síðastliðinn
flutti John Foster Dulles
utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna ræðu fyrir utanríkis-
málanefnd Bandarikjaþings
og gaf þar yfirlit um utan-
ríkisstefnu Bandarík janna.
Hér birtist niðurlag ræðunn-
ar, lauslega þýtt og nokkuð
stytt, en þar gerir Dulles
einkum grein fyrir persónu-
legu viðhorfi sínu.
Eg hef dregið upp í stórura
dráttum nokkrar hinna mikilvæg
ari ráðstafanna, sem Bandaríkin
háfa gert, venjulega í samstarfi
við bandamenn okkar, til að
tryggja að því sem að höndum
kann ag bera, verði mætt af þeim
er trúa á frjálsan heiin frjálsra
þjóða og einstaklinga. Mér virðist
full ástæða til að vona hið bezta.
Við hrekjumst ekki stjórnlaust á
háfi tiiviljunarinnar, hcldur reyn
um að móta breytingarnar að geð
þótta okkar þannig að til upp-
byggingar horfi.
Ég geri mér þess fulla grein að
við eigum ekki fiekklausan feril
að baki. Án efa höfurn við gert
sumt það er við skyldum ekki hafa
gert og látið ýmislegt ógert er
við skyldum hafa gert. En við
höfum unnið markvist að því að
að færa hinum nýju heimum um-
hverfis okkur þau grundvallar-
verðmæti er þessi þjóð var stofn
uð til að varðveita.
Eðii frelsisins
Ég veit vel að þeir hlutir geta
gerzt er stuðla að vonleysi. Hinn
frjálsi heimur virðist fremur ein
kennast af ágreiningi en samræmi.
Næstum stöðugt dregur til ágrein
ings í utanríkismálum, og það gef
ur óvinum okkar lækifæri til að
sá sundurlyndi.
Frelsið gefur höfuðóvini sínum
næstum fífldirfskulega frelsi til
að leitast við að eyðileggja frels-
ið.
Allt þetta er óendanlega flókið
og þreytandi. Það er auðvelf að
gripast uppgjafarkennd.
En við verðum stöðugt að minn
ast þess að einkenni frelsisins er
fjölbreytileiki þess. Bandarikin
leita ekki eftir þess konar einingu
sem þarf að greiða fé fyrir elleg-
ar slíkar sem ynnlst með valdbeit-
ingu. Bandaríkin eru í liði með
þeim sem af sannfæringarsökum
vilja leggja fram sameiginlega
krafta sín í þágu sjálfstæðis og
frelsis. Og við kysum frekar að
vera einir okkar liðs en hafa í
fylgd okkar þá sem knúðir væru
áfram vegna ótla eða þvingunar.
Meginatriðið er ekki að eyða
öllum ágreiningi heldur hitt að
sjá ágreininginn í ljósi þess að
ef honum tekst að spilla sam-
starfi, er sjálfstæði og frelsi einn
ig í hættu.
Frekara samstarf
Við ættum að halda áfram að
stofna samtök og stofnanir til ráð-
gjafar og leiðbeinigar. Mikið af
þeirri óánægju sem vart verður
stafar af misskilningi.
Jarðbundnar einræðisstefnur
með járnaga sinn og vélrænt
skipulag hafa alltaf virzt standa
framar lýðræðisrikjunum sem
DULLES
riða og reika, auglýsa ágreining
sinn innbyrðis fyrir öllum heimi
og virðast komast af af eintómri
heppni.
Sannleikurinn er sá að einræði
er alltaf veikara en það virðist
og lýðræði ævinlega sterkara en
það sýnist vera.
Vandamál kommúnista
Alþjóðakommúnisminn á sér
ekki einungis inneignir heldur
einnig skuldbindingar. Kommún-
istaforingjarnir eiga við að etja
vandamál sem verða óieysanleg er
til lengdar lætur.
1. Eitt vandamálið finnst í
sjálfu höfuðvíginu — Moskvu.
Sovétstjórnin hefir aukið og bætt
menntun, öinkum í visindum,
fræðilegum og hagnýtum. En heil
ar, sem geta fundið ráð til að
brjótast út í geiminn, get'a einnig
séð gegnum marxismann.
2. Annað vandamál er efnahags
legs eðlis. Þjóðirnar er lúta komm
únisma gera vaxandi kröfur til
betri kjara, til að njóta meiri á-1
vaxta af starfi sínu. Sá tími mun
koma að Sovétstjórnin hljóti að,
gera meira fyrir velferð fólksins.!
3. Innan Sovétríkjanna færast
mjög í vöxt kröfur um aukið per-
sónulegt öryggi. Þegar hefir slak
að nokkuð á hinni grimmilegu lög
reglustjórn Stalíns. Og í þessu and
rúmslofti, sem einkennist af
minni ótta en fyrr, stingur ein-
staklingshyggja upp kollinum.
4. Uppreisnir eins og þær sem
orðið hafa í Austur-Berlín, Austur-
Þýzkalandi, Póllandi og Ungverja
landi sýna að jafnvel í Austur-
Evrópu hafa þjóðernisstefna og
einstaklingshyggja ekki látið kúg
ast. Sovótstjórnin verður annað-)
hvort að veita þessum þjóðum'
meira frelsi og þannig leysaT úr
læðingi öfl sem eru andstæð rikj
andi 'stjórnarháttum, ellegar
grípa til kúgunaraðferða Stalíns
og auka þannig líkur á beir.ni upp
í’eisn.
Hin flöktandi stefna þeíms-
kommúnismans gagm-art ,Júgó-
slavíu er glöggt dæmi mn. þ.etta.
1955 sættusf kommúnistar á að
Júgóslavía væri óháð. En þessi
stefna hafði slík áhrif '£, önnúr
Austur-Evrópuríki áð nu,t hafá
kommúnistar enn breytt stéfn.u og
reyna með hótunum og efh.úhags-
legum aðgerðum að þvinga, Júgó-
ilavíu undir stjórn Moskvu.
FlótHnn úr löndum . t
kommúnista
Meginvetkleiki korrummism^.is
kemur giögglega í lj.ós í þeirri
staðreynd að hvenær sem; fólki
er gefinn kostur á að flytjást til
kommúnistaríkjanna liggur
straunnurinn ævinlega búrt.
Meðan stóð á uppreisninni í
Ungverjanlandi komnst 200.000
manns irndan til frelsisins,
Mcira en 3 milljónir mánna
hafa flúig frá Austur-Þýzkalandi
til Vestur-Þýzkalands.
Meii-a en 3 milljónir hafá- kom
ist frá Norður-Kóreu til Suður-
Kóreu.
Næstum ein milljón manna hef
ir flúið Norður-Vietnam.
Meira en tveir þriðju hlutar
þeirra kínversku kommúnista, er
teknir voru höndum í Kóreustríð
inu, neituðu að snúa heim og frá
Kína liggur flóttamannastraumur
til Hong-Kong og Maeao.'
Slíkir fólksflut'ningar svo víða
og á svo mismunandi tímum sýna
fram á eitthvað er mergrotið í
skipulagi kommúnismans. Komm
únistum hefir tekizt að þenja út
skiplag sitf og komast víða til
valda. En hvergi hefir þeim tekizt
að fá þegnana til að ganga undir
st.jórn þeirra fúslega og af frjáls
um vilja.
Ánægjuleg stefnubreyting
6. Sovétstjórnin á við alvar-
lega erfiðieika að etja í utanrík
ismálum. Vaidheiting dugir ekki
lengur, þar sem hinn frjálsi heim
ur stendur sameinaður. Þess
vegna hefir hún tekið upp stefnu
sem virðist friðsamieg og ekki
stefna til ofbeldis.
Þessari stefnubreytingu fögn
um við. Verið getur að hún færi
nær þann dag er leiðlogar Sovét-
ríkjanna hugsi fyrst og fremst um
hag eigin þjóðar og bindi endi
á hina óeðiilegti þjökun leppríkj
anna. Þá getnr sú stund runnið
að tengsl okkar einkennist af
(Framh. á 11. siðu.)
M&sromfl
hafði hins vegar fullan skiin
ing á málinu og lét engar
annarlegar hvatir stjórna
sér!
Með svona málflutningi er
Þjóðviljinn ekki aö vinna fyr
ir Alþýðubandalagið. Hann
er í þágu Sjálfstæðisflokks-
ins fyrst og fremst.
HÓLAMAÐUR skrifar i seinasta blað
Freys opið bréf til sveitakvenna
þar sem hann kvartar undan því
fyrir hönd ráðunauta, mæTinga-
manna og annara slikra, sem
þurfa að heimsækja mörg sveita
heimili samdægurs, að húsmæður
bjóði allar kaffi og sætar kökur.
Síðan segir hann:
,NÚ HAFA fæstir uppburði að gera
það, sem hollast er heilsu þeirra,
að afþakka góðgerðir nema á
málum og biðja um mat, sem
stendur vel undir, enda leiðast
menn í freistni, þegar lykt úr eld-
húsi áréttar gott boð. Ég vildi
því gerast svo djarfur að þykjast
mæla fyrir munn húsvitjara nú-
tímans og ráða ykkur heilt: Bjóð
ið ekki fyst og fremst það, sem
angar vel og bragðast betur,
heldur það, sem þið treystið, að
okkur er fyrir beztu. Bjóðiö skyr,
hræring, hafragraut te, brauð
með osti og kæfu og yfirl'eitt það,
sem étið er á einum bæ hvers-
dags.
ANNAD ATRIÐI einnig. Mikið ér
býsnast yfir, hvað ungar stúlkur
sæki úr sveitunum. Engu að
siður eru víða ungar stúlkur
heima, en. þær eru faldar fyrir
húsviturum. Kannski sést andlit
í glugga^ þegar kvatt er, en ekki
meir! Margir húsvitjara eru ógift
ir, og hvað sem því Mður eiga
dætur ykkar, sem aldur hafa til,
að standa fyrir beina. Þær mann
ast við það, og gera okkur glatt
í gleði, að þrátt fyrir allt sé ekki
barizt til einskis í sveitum þessa
lands. Það er mín einkaskoðun,
að sá bóndi búi ekki bezt sem
hefur stærst bú eða mestan arð
af því, heldur sá, sem Jeggur
sveitunum til mest af mennilegu
ungu fólki, og þá eru stúlkdrnar
dýrmætari, því að þeirra er
meiri þörf og meiri prýði.nð
þeim. dg hrvers vegna að sýna
ekki það, sem mestur sómi er aðJ’