Tíminn - 13.06.1958, Side 7

TÍMINN, föstudaginn 13. júní 1958.
7
Greinaflokkur Páls Zóphóniassonar:
Búskapurinn fyrr og nú —
framfarir í Rangárvallasýslu
Rangán allasý^a nær yfir allan
eyetri hluta Su'ðurlandsundirlend-
isinis frá Jökulsá á Sólheimasandi
(eða læk rétít vestan við ána) og
að Þjórsá. Búskaparsíkilyrði í
hreppmn <sýslunnar eru mjög mis-
jöfn og breytileg. Svo tii frá öil-
um bæjum í sýslunni er send
irijáÉc tii Flóabúsinis, og að því
leyti er aðstaðan eins í ölium
hneppunum. Mislangt eiga þó ein-
staka bæir að koma mjófk sin’ni
í veg fyrir félagsbílana, sem dag-
lega safna mjólkinni saman, en
slama eða svo til sama gjald er
greitt fyrdi- fhrtninginn þó að vega
lengdirnar séu misjaifnar frá bæj-
iinum til búsins. 1920 voru 488
byggðar jarðir í sýslunni, en 1955
voru. þær 466 og hafði því fækk-
að nokkuð. ,
Meðaltún byggðu jarðanna var
4,0 ha 19?0, en er nú orðið 14
ha. Það ‘féngust af því 115 hest-
ar 1920, eh nú fæst af meðaltún-
inU 511 hestar og hefir töðufailið
(því þrefaWazt. Suinarið 1955 var
imikið ‘ óþurSfeásiúnar á Suður-
landi, og taða þvi minni en venju-
iliega, Þetta vérða menn að hafa
hugfiakt hr þeir bera tölurnar
samatr við tilsvarandi tölur úr
öðrum sýslum.
Meðálbu í sýslunni var 1920 5,9
nautlgripif, 98 kindur og 13,5
hross.: ■ •
Meðattht ‘í sýslKunni var 1955
12,9 •tvauigr;, 68 kindur og 11,1
hross;
Nlautgjúpunum hefir fjölgað, og
veWur því fyrst og fremsit mjólk-
ursalan.. Sauðfénu hefir fækkað,
en taia þess er óeðlilega lág og
valda nýlega afstaðin fjárskipti.
Hrossum hcfir fækkað. en eru enn
óeð'lifegá mörg, þar sem lesta-
ferðir eru horfnar, vörur allar að
búi ug frá, fluttar í bílum, og
vinna á. heimilunem sem hross
vóru hótuð. til áður, nú að mestu
nnniu af dráttarvélum, sem kornn-
ar eru á flestar jarðir í sýslunni.
Á.setningur á heyin er sæmilegur
og heíir lítið bféytzt frá 1920.
Austur Eyjafjallahreppur
Eyjafjíajlahhepparnir liggja aust-
asit í sýsítunni milli sjávarins og
Eyjafjajlanna, sem eru óvenju
bröitit og klettótt, en Mka fögur og
séfkenhileg. Bæjarraðirnar eru
aðaTlega tvær, önnur er liggur
nær sjónum, en hin meðfram
fjöMunum. Landið er flatlent og
víða votlent, og svo til allt gras-
lendi, úr þ\ú Skógasandi sleppir,
en hamri er austast í hreppnum.
Byggð'úim. jörðum hefir fækkað um
5, úr 44 í 39. Sveitin er afréttar-
laus, encla hefir hrossum fækkað
úr 10,ð í' 5,4, og er þar stefnt í
rétta átt. Bændurnir virðast skilja,
að það sp réttara að nota hagana
fyrir arðsamari skepnur. Það er
þröugit. u'nv alian fénað í hreppn-
um. Bændur réðus!. í það að taka
100 ha af > Skógasandi, og rækta
1955. Þí-ir gintu landið með urn
12 fan lanígri girðingu, og kost-
aði húri 57300 kr. Síðan risptiðu
þeir siandinn nveð litið skekktu
diskherfi, báru tvo poba af þrí-
fosfati og 6 seikki af Kjarna á hekt-
ara, &á&u grásfrpei, og völtuðu
Páll Zóphónfasson.
yfir. Ræktunin á ha kostaði 1600
kr. fyrir utan girðinguna, eða
lítið brot af því sem það venju-
lega fcostar að rækta land, enda
þótt ekki séu meðtaldir skurðir,
ef það þarf að gera þá til að
þurr.ka upp landið.
Með þessu ættuðu þeir sér að
fá beitiland fyrir lambfé sitt. Siun
arið 1955 var haft fé í girðingunni,
en það viritist ekki þrífast þar
eins vel og hitt sem utan við
var, og var því sleppt úr girðing-
unni er leið á sumarið. 1956 voru
aftur girtir og ræktaðir 100 ha á
sandinum. Þessi ræktun hefir
genigið vel. Hins vegar er ekki
enn fullreynt á hvern hátt er
heppilegast að nytja Iandið til'
beitar. Þarf vafalaust að slá það
' annað slagið, en beita á það á
milli, og verður liklega að hólfa
það meira í sundur en gert hefir
verið enn. En þarna var gerð
fyrsta tilraun til þess að stækka
beitiiand heillar sveitar nieð
ræktun sands.
Meðaltún byiggðrar jarðar var
5,6 ha og fengusit af því 118 hest-
ar. Nú er meðaltúnið orðið 11,1
hia og fást af því 414 hestar. Út-
heyskapur hefir minnfcað úr 277
■ ihiestum í 148, og eru þó á ■nokfcr-
um jörðum allgóðar engjar. ASL-
ur heyskapur er nxí 167 hestum
meiri en hann var 1920. Fólki í
hreppnum hefir fækkað úr 358
manns í 247. Eftir mann búsett-
an í hreppnum fengust 48 hest-
ar 1920, en 89 árið 1955, en þaö
ár var heysfcapur litiil, miðað við
fólkið, s.em að honum vann, og
oliu því miklar rigningar það sum-
ar.
1920 var meðalbúið 6,4 nautgr.,
74 kindur og 10,6 hross.
1955 var meðalbúið 11,2 n'autgr.,
61 kind og 5,4 hi-oss.
Túnið iiefir stækkað um nálægt
helming og batnað í rækt. Kún-
um hefir fjölgað, fénu fækkað og
<er þá tölu þó ekki að marka, og
hrossunum hefir fæfckað um
nærri helming. Það er því glöggt
hvert þróunin hefir stefnt.
Enn eru 10 jarðir, sem ekki
eiga 5 ha tún, en á 15 jörðum eru
túnin stærri en 10 ha. Engjar eru
sæmilegar i hreppnum, þó að
not þeirra til slægina hafi minnk-
að, mest vegna fólksfæðar. Stærst
bú er á Þorvaldiseyri. Þar er túnið
46,3 ha. Þar eru heyjaðir yfir
hálft þúsund hesfar af töðu. Á
fóðri em 38 nautgripir, 165 fjár
og 6 hross. Undir Eyjafjöllum, í
Mýrdal og í Öræfurn byrjar ævin-
lega fyrst að grænka á vorin. En
það undarlega er ' þó að
segja rijiegi að tún undir Eyjá-
fjö'llUm t.d. séu orðin algræn ná-
■lega halftun mánuði fyrr en, t.d.
tún í Eyjafirði, þá byrja þeir í
Eyjafirði ætíð að slá nokkru íýrr
en t.d. undir Eyjafjöllum. Ilver
orsök til þe.ssa er, læt ég ósvar-
að, oig líkiega eru þær fleiri sam-
verkandi.
Skúrir koma oft undir Eyja-
fjölluni og sviptivindar miklir,
sem táka hey og feykja því burt.
Jáfnvel bundna bagga taka bylj-
irnir og fara m'eð burt. Eru dæmi
til þess að reipi af foknu heyi
hafa'fundizt langt friá fokstað og
uppi á fjöllum í mikiMi hæð. Það
þarf því að hirða þurra heyið og
koma því í hús, en dugar ekki
að geyma það vikum sarnan í lön-
um, göltum eða sátum, til þess
að lá'ta það ryðja sig, eða aðeins
toíða efitir því að nóg verði til,
til þess að flytja heim heilan dag.
Mangar ár faJIa frá fjöllunum til
sjávar og renna þá þvert gegnum
sveitina, Tálma þær nokkuð sam-
göngur og flóa yfir bakka sína, f * 1
og frjóvga graslendið, þegar þær
vaxa, en gera líka oft erfitt um
útheyskap. Eyjafjallasveitin —
bæði sú eystri og vestri eru sér-
fcenniiega fagrar sveitir, búsældar-
'legar og fríðar. En landlitlar eru
þær, og ríður á að láta þær bú-
fjártegundir nytja landið sem
arð gefa, og <afla nægs fóðurs að
.sumrinu, því mágn fóöurforðans
sem til er að haustnóttum tak
markar tölu búfjárins eða stærð
búanna, og arð bóndans.
Vestur-Eyjafjallahreppur
Byggðu jörðunum hefir fækkað
um 5, voru 56, en eru nú 51.
Markarfljót rennur meðfram sveit
inhi iað vestanverðu. Það hefir
snfám saman borið undir sig og
hækkað farveg sinn. Lá þá beiní
fyrir að það rynni úr farvegi sín-
um og þá ausitar eftir allri byggð-
inni allt ausitur í Holtsós. Var
þá öll sveitin í voða. Nú á dögum
mundu menn snúa sér til ríkis-
stjómarinnar og krefjast að hún
gerði náðstafanir til þess að bjarga
sveitinni friá eyðingu. En þá gérðu
nienn m'eiri kröfur til sjálfs sín.
Ungmennafélag sveitariimar og
rauUar allt fólk sveitarinnar tók
sig til og vann nótt með degi til
að byggja fyrirstöðugarð, cr bjarg
aði sveitinni. Þetta heppnaðist,
S e 1 j al an dsgarðuri n n var byggður,
og sveitinni þar með bjargað frá
<auðn. .Siðar kom ríkið til og tók
að sér að halda Marikarfljóti í
skefjum, en átak Eyfellinga er þeir
björguðu sveitinni sinni frá eyði-
leggingu er þess vert að á það sé
bent, því að það var nokkuð ein-
staW, þó að fleiri sveitir hafi
gerit Mkt, eins og Þykkbæingar,
þegar þeir hlóðu í Djúpós o. fl.
1920 var meðaltúnið 4,3 ha og
gaf af sór 88 hesta. Nú er það
10,3 ha og gefur af sér 377 hesta.
Meðalútheyskapur var 333 hestar,
en er nú ekki nema 160 hestar.
Heyskapur á meðaljörðinni hefir
því a-ukizt um 116 hesta. Fólkið
sem búsett var í hreppnum 1920
var 447 alls, en 1953 var það
346, og hafði því fækkað um ná-
lægt 100. Eftir hvern mann bú-
settan í hreppnum fengust því 52
hestar 1920, en 80 árið 1955.
Meðálbúið hefir breytzt og var
sem hér segir:
1920 voru nautgripirnir 6, sauð-
féð 83 og hrossin 12,5.
1955 voru nautgr. 10,1, sauðféð
71 og lirossin 9,3.
Túnið hefir stækkað meira en
í eystri hreppnum, og minni taða
fæst af hverjum hektara. Engja-
heyskapurinn minnkar af söinu á-
stæðu og í eystri hreppnum, og
kúnum fjölgar. Fénu hefir fækfc-
að, en í báðum þessum hreppum
hefir fénu aftur fjölgað og nú,
veturinn 1957 til 58 er seitf á vet-
ur sem hér segir á meðaljörð í
þessum hreppum: Ausitur-Eyja-
fjallahreppi, sauðfé 93, mjólkur-
kýr 9,1, geldneýti 3,3, hross 5,4.
Yestur-Eyjafjallahr., sauðfé 109,
mjólkurlcýr 10,3, geldmeyti 2,5 og
hross 10,5.
Og hefir því meðalbúið stækk-
að verulega í báðum hreppunum.
Hey eru næg í báðum hreppun-
um og hefir ásetningur batnáð.
Hreppurinn á eldcert upprekstr-
arland sem taiizt getur. Fé úr
báðum hreppum gekk áður á Þórs
rnörk, en nú er hún afgirl og
friðiýst, og gróður þar látinn vaxa
til augnayndis, en ekki til þess
aö þjóðin hafi hans fjárhag.sleg
nöt. Landið er léfit fyrir sauðfé
og miklu betur fattið til naut-
gripabúskapar en sauðfjár.
(Framhatd á 8. síðu)
Rangárvalíasýsla
Byggðar jarðir
Meðal jörð árið 1920
íbúatala
Meðaiáhöfn og heyskapur á jörð 1955
Tún
H R E P P U R : 1920 1955 Túnst. ha. Taða Úthey Nautgr. Sauðjé Hross 1920 hestar hestar tala tala tala 1953 T únst. ha. Tala hestar Úthey hestar Nautgr. tala Sauðfé tala Hross tala undir 5 ha.
1. A.-Éyjáfjallahreppur 44 39 5,6 118 277 6,3 74 10,6 358 247 11,1 414 148 11,2 61 5,4 10
2. V.-Eýjafjaliahr. 56 51 4,3 88 333 6,0 83 12,5 447 346 10,3 377 160 -10,1 71 9,3 8
3. A.-L&ndey.jahr. 55 42 2,5 87 293 4,5 68 15,5 358 232 11,8 460 64 9,9 64 19,7 3
4. V.-tendeyjaahr. 47 45 2,3 93 381 6,2 81 17,3 354 234 10,3 455 97 8,7 41 15,4 11
5. Fljótéhtíðarhr. 56 59 6,0 202 316 7,1 98 9,3 434 388 17,2 606 86 12,8 72 7,0 2
6. Hvolrireppu r 31 32 5,8 178 326 6,1 91 12,8 239 283 16,2 617 65 15,0 51 10,5 0
7. Rangárvaliahreppur 42 45 4,4 101 520 5,6 144 16,8 341 360 28,6 750 73 23,5 92 13,6 7
8. Landmannahreppur 37 31 4,3 98 238 4,6 172 10,5 285 164 13,4 639 38 13,5 100 8,4 0
9. Itoltámannahi'. 46 45 3,7 123 269 4,9 123 12,5 387 280 13,4 590 27 12,9 83 10,6 1
10. Á-sáhreppnr 35 32 — — — — - — — < 245 169 12,3 264 361 12,0 70 14,5 2
11. Ðjiípárhi'é'pp.úr 39 45 , — — , — _ — — ' — ' 353 300 6,4 264 361 12,0 43 9,6 24
Samlölií£,pg meðaltal 488 466 4,0 115 350 5,9 98 13,5 3811 3003 14,0 511 103 12,9 68 11,1 68
Á Yíðavangi
Hókus pókus
í forustugrein Alþýðublaðsiu;
í gær, er rætt urn fundi þá, sem
Sjálfstæðisflokkurinn liefir boð-
að til um þessar mundir. Al-
þýðublaðið segir m. a.:
„Allir þeir, sem fylgzt hafa
með málflutningi Morgunblaðs-
ins oig talsmanna stjórnaraiul-
stöðunnar <að undanförnu, verða
ekki í vandræðum með að geta
sér til um inntak og efni í ræð
um þeirra Sjálfstæðismanna á
fundunum úti á landbyggðinni,
Að sjálfsögðu munu þeir tala
mikið um ágæti flokks síns og
það stórkostlega dýrtíðarástancL
sem ríkti á landi liér, meðan
hann sat vlð völd. Ekki munu
þeir þó minnast á þau sannindi.
að allt var ýmist að fara í strand
eða komið í strand, þegar flokk
urinn hrökklaðist frá. Þeir
munu lítið minnast á þann sairn
leik, að um hver áramót stöðv-
úðust aðalframleiðslutæki þjóð
arinnar, um Iengri eða skemmri
tíma vegna vanmáttar flokks-
formanns þeirra, Ólafs Thors.
viff að ráða fram úr v,andanum
Og ekki munu þeir geta þess.
a'ð' síðau núverandi stjórn sett-
ist að völdum, hefir þétta ékki
komið fyrir. Ilins vegar nninu
þeir kveða fast að orði uin það,
að Sjálfstæðisflokkurinn verðl
nú ekki í miklum vanda að
leysa allar gátur, ef liann fái
aftur völd. Þá liristi þeir þing
menn Sjálfstæðismanna galdur
inn fram úr erminni, eins og að
drekfca vatn. Samt munu þeir
þegja vendilega um það, liver
þessi dularfulli hókus pókús er.“
Ekkert svar
Þá segir Alþýðublaðið að lok-
um:
„Og þótt einliverjum áheyr-
anda dytti í hug að spyrja túlk
anda orðsins um hókus pókus
Sjálfstæðisflokksins í aðaltvanda-
málum þjóðarinnar, mun hairn
áleiðanlega ekfcert svaiið fá.
Þeir munu seigja með drýginda-
tóni Jóns á Akri: „Við ínimum
ekki verða í vandræðum, þegar
þar <ið kemur.“ Annað rnunu
áheyrendur ekki fá. Hitt er þó
ekki nerna sanngjarnt, að fólkið
úti á landsbyggðinni freisti þess
að fá að lieyra lausnarorff Sjálf
stæðisflokksins í efnaliagsmál-
um. Þess vegna ættu menri að
spyrja, og spyrja þráfáldlega.
þegar hetjurnar ríða um hérúð.
Þótt Sjálfstæðisfl. bóðf til
mangra funda og tefli fr.am síu
um hraðmælskustu mönnurn,
mun ekkert nýtt verða þar uppi
á teningnum í þjóðmálum .Eng-
in ný sannindi munu þar fram
koma, engin ráð, ekkert lausnar
orð. — Þeir munu aðeins segja:
„Vond stjórn, Iátiff okkur fá völd
in.“ Þesaa uppistöðu máls sín;
munu þeir færa í vaf mikils orða
flaums, sem lítið verður á áð
græða, þegar spurt er um mál
efni og stjórnmálalega alvöru
og ábyrigð.“
X
Hver er stefnan?
Dagur rifjar upp þ.au atviði
úr eldhúsdagsræðum þingmanna
Sjálfstæðisflokksins, sem lielzt
gætu gefiff hugmynd um stefnu
flokksins í efnahagsmálunum.
Þetta yfirlit lítur þannig út:
„Ólafur Thors sagði: „Sjáli-
Sjálfstæðisflokkurinn, sem helzt
islækkun, og ljann hefir alltaf
verið á móti gengislæfckun.11 Og
svo bætir Ivnnii við þessum maka
lausu orðum: „Og þó hefir flokk
uriun átt hlut að gengislækkun
oftar en einu sinni!“
Sigurður Bjarnason sagði:
,,Gengi íslenzlcrar krónu er fail
iff.“ Oig til frekari áherzlu eadur
tók hann: „Þaff er faíli®!“ Á
Sigurður Bj. þá við það, að Sjátf
stæðisflokkurinn vilji enn geng
islækkun, sem fcann er á móti,
eftir því sem flokksformaðurinu
segir?
Jón Pálmason taldi það Iiöfuð
úrræði sitt í efuahagsmálum, að
(Framhald á 8. síðu)