Tíminn - 17.10.1958, Blaðsíða 6

6
T í M I N N, föstudaginn TJ. október 1951.
Útgefandi : FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 12323
Prentsmiðjan Edda hf.
i -—~~— ---------------------------------------
Eflum sjávarútveginn
Á HINUM'ágæta umræðu
ftmdi Framsóknarfél. Reykja
víkur s.l. þriðjudag flutti
Gísli Guðmundsson, alþingis
maður gagnmerkt framsögu
erindi um sjávarútveginn og
jafnvægi í byggð landsins.
Á eftir uröu allmiklar um-
ræður. Hér á eftir birtist
kafli úr ræðu Gísla, þar sem
hann ræðir um nokkur fram
tíðarmál sjávarútvegsins og
fleira. Fleiri atriða úr ræðu
hans verður getið hér í blað
ihu á morgun.
„EG VIL vara við van-
trúnni á sj ávarútvegin um,
sem sums staðar kemur
fram, eins og ég vil vara við
vantrú á landbúnaðinum. —
Það getur verið, að fiskur
þverri einhvern tíma á ís-
landsmiðum, en það verður
ekki' á allra næstu áratug-
um. Og íslandsmið eru, þrátr
fyrir allt, sérlega fengsæl-
fiskimiö.
Ég spyr: Hvað hugsa þeir
menn á íslandi, sem hafa
vantrú á landbúnaði og van
trú á sjávarútvegi? Menn
tala um iðnað, í seinni tíö
xn.a. mikið um stóriðnað. —
Auðvitað þurfum við að eila
iönaðinn og halda áfram að
koma upp stóriðnaði, m. a.
til útflutnings. En þetta tek
ur tíma. Að því kann að
koma, að stóriðnaður geti
leyst sjávarútveginn af hólmi
sem aðalútflutningsatvinnu-
vegur, en ég sé ekki hvernig
slikt ætti að verða á næstu
árum. Og stóriðnaður miðar
ekki aö því að halda jafn-
vægi í byggð landsins. Hann
safnar fólkinu saman. Þess
vegna lifir meirihlutimargra
þjóða nú í stórborgum. Hann
getur verið góður sams og
eftirsóknarveröur af nauð-
syn. En ef við viljum auka
útflutning, þá skulum viö nú
um sinn fyrst og frerast eíia
sjávarútveginn. Ef vio vllj -
um stuðla að jaínvægi í
byggð landsins, skulum við
efia sjávarútveginn í hinum
dreifðu byggðum. Þar er
reynsla fyrir henrii, reynsla
og þekking íslend.inga. Þar
er, eins og í landbúnaöinum,
byggt á gömlum, traustum
grunni.
Ég held, að menn veiti því
ekki almennt athygli, hvað
útflutningsframleiðsla er nú
þegar hlutfallslega mikil í
mörgum, fámennum sjávar-
þorpum. Með fáum dæmum
getum við glöggvað okkur á
þessu. í Reykjavík komu á
land í fyrra 73 þús. tonn eða
rúmlega 1 tonn á ibúa. Einu
sinni var Reykjavíii þó talin
útgerðarbær fyrst op; fremst.
En hún er bað ekki lengur.
Hún er miklu fremur iðnað-
arbær, og hér eru skilyrðin
til iðnaðar, annars en fisk-
iðnaðar, ’að sumu leyti bezt.
í þorpi eins og Ólafsvik dreg
ur hver íbúi að meðaltali
8 tonn á land, og á Suour-
eyri við Súgandaf jörð rúml.
7 tonn, svo að áberandi dæmi
séu nefnd. í Vestmannaeyj-
um mun veiðin vera um 10
tonn á íbúa, en þar leggja
margir aðkomumenn hönd
að verki.
ÉG VIL SVO að lokurn
fara nokkrum orðum um þau
verkefni, sem framundan
eru í sjávarútveginum. Ég vil
fyrst nefna fiskihaínirnar.
Atvinnutækjanefnd hefur
gert 5 ára áætlun um hafnar
bætur á Norður-, Austur- og
Vesturlandi og er að vinna
að 10 ára áætlun fyrir allt
landið samkv. ákvörðun Al-
þingis. Höfnin er, ásamt miö
unum, undirstaða útvegs á
hverjum staö.
Við þurfum að fá fleiri
fiskiskip og við hæfi í hverj-
um landshluta. Það er t. d.
vafasamt, a.m.k. að öllu ó-
breyttu, aö fá Norölending-
um báta af venjulegri ver-
tíðarstærð hér sunnanlands,
nema þá til síldveiða. Bátar
af þeirri stærð, sem þangað
hafa komið, fara yfirleitt
suður á vertíð, og eru svo oft
seldir þangað. Þarna þarí
stærri skip, og svo litla þil-
farsbáta og opna vélbáta. Nú
eru að koma til landsins 12
skip 230—250 rúml. til Norö
ur-, Austur- og Vesturlands,
sem ætluð eru til ýmis kon-
ar veiða, þ.á.m. togveiða. —
Mörg þessi skip fara til hér-
aða, sem þurfa að fá nýtt
blóð inn í atvinnulífið, og við
Framsóknarmenn munum
beita okkur fyrir því af al-
efli að þau verði þar og veiti
fólkinu verkefni heima, svo
að það þurfi ekki að fara
burt.
MJÖG mikiö heíur ver-
ið byggt upp af fiskiðjuver-
um um land allt, hraðfrysti-
hús, f iskimj ölsverksmiðj ur
o.s.frv. Á Norður-, Austur- og
Vesturlandi er í þessum
vinnslustöðvum hægt að
vinna úr öllum ársaflanum á
50 dögum. Ég veit ekki ennþá
nákvæmlega um það sunnan
lands. En þessi fiskiðjuver
þarfnast endurbóta, og starfs
fólk-þeirra þarf að læra af
reynslu. Geymsluv eru víða
of litlar. Hraðfrystitækin eru
frá tæpum klukkutíma upp í ■
tvo og hálfan tíma að frysta.
Það þýðir of misjöfn afkóst
og er ekki viðunandi. Svona
má fleira telja. — Síldin, sá
góði, næringarefnaríki fisk-
ur, er enn ekki hagnýtt sem
skyldi. Það er syndsamlegt,
næringarefnafræðilega séð,
að bræða síld, nema þá
skemmda síld og úrgang —
ef annað er hægt. Og svo er
það vöruvöndunin almennt,
sem gefa þarf gaum að á
öllum tímum.
ENN er sá hlutur, sem
veldur öllum þeim áhyggj-
um, sem vænta mikils af
sjávarútveginum. Það er
tregða manna við að sækja
sjóinn a.m.k. nú um sinn.
í seinni tíð hafa stundum
verið mörg hundrum út-
lendra sjómanna á fiskiflot-
anum, einkum á togurum. Nú
hefur með lögum verið stofn
Barátta svertingja fyrir borgara-
legum réttindum í Bandaríkjunum
Það var ekki fyrr en á
þessari öid, að árangur af
baráttunni fyrir fullum borg
aralegum réttindum negra í
Bandaríkjunum fór að koma
í Ijós, og það er einkum tvo
síðustu áratugi, að mikil af-
rek hafa verið unnin á þessu
sviði. Vaxandi skilningur á
þessu máli er einkum að
þakka ýmsum aðilum og sam
tökum — þrautseigju og
festu negranna sjálfra, við-
leitni sambandsst jórnarinn-
ar til þess að útrýma að-
skilnaði hvítra og svartra og
árangursríku starfi frjáls-
huga hvítra manna á ýmsum
sviðum.
Það eru einkum þrjár stofna.nir,
sem hér hafa komið mikið við
sögu. Allar hafa þær það að marki
að hjálpa negrum til þess að öðlast
sinn réttmæta sess í amerísku þjó<5
lífi, þótt mismunandi sé, hvert þær
beina örvum sínum og frá hvaða
sjónarhóli þær ráðast til atlögu við
vandamálið. Þessar stofnanir
heita: National Association for the
Advancement of Colored People;
National Urban League og Sout-
hern Regional Council.
Booker T. Washington
Einn mikilhæfasti talsmaður og
túlkur negra í Bandaríkjunum á
árunum fyrir og eftir slðustu aida-
mót var Booker T. Washington. —
Kynþáttavandamálið, þ.e., hvernig
hinn svarti minni'hluti gæti bezt
lifað í þjóðfélagi hvítra manna,
vildi hann leysa með málamiðlun.
Hann trúði því, að hægt væri að
samrýma skoðanir þessara tveggja
kynþátta og komast þannig að sam
komulagi. Verí er að minnast þess,
að í tíð Washingtons voru senni-
lega minni líkur en nokkru sinni
til þess, að hægt væri að koma
þessu hjartans máli negrana um
fullt jafnrótíi i framkvæmd. Þann-
ig skrifaði einn samtíðarmaður
Washingtons um hann: „Washing-
ton gengur að þeim beztu skilmál-
um, sem hann hyggur, að fram-
kvæmanlegir séu“. Er aðrir sóttu
fast að tryggja negrum borgaraleg
réttindi. þreyttist hann aldrei á því
aður lífeyrissjóður fyrir tog
arasjómenn, og er þess að
vænta, að það auki áhuga
manna fyrir að stana á þess
um skipum. Það er athygiis
vert, að í stórum bæjum
virðast menn verða fráhverf
ari fiskveiðum en i hinum fá
mennari sjávarplássúiri. Mér
er t.d. sagt, að i Sjömanna-
félagi Reykjavíkur séu um
1200 manns, eða ekki nema
svo sem 1 af hverjum 50
ibúum. En í 47 útgerðarbæj-
um og sjávarþorpum á Norð
ur-, Austur- og Vesturlandi,
sem árið 1956 höföu samtals
um 32500 ibúa, voru um 2240
sjómenn eða náiega 1 af
hverjum 14 íbúum. Á Akur-
eyri með rúmlega 8000 íbúum
voru 260 sjómenn. Á Húsavík
með tæplega 1400 ibúum 100
sjómenn. Á Ólafsfirði var ná
lega 7 hver íbúi sjómaður.
Ætla má því að fólksfjölgun
í hinum smærri bæjum og
þorpum, að vissu marki, sé
vænleg til þess að auka sjó-
mannafjöldann. Þetta sýnir
— eitt af mörgu — hve sjáv-
arútvegurinn og jafnvægið í
byggöinni við sjávarsiðuna er
hvort öðru nátengt. Ég hygg
líka, að ef samvinnuútgerð
útbreiddist hér á landi, yrði
það til að tengja menn traust
ari böndum við sj0menn.sk-
una“.
Þrjár stofnanir hafa einkum unnið aí því, atS
vaxandi skilninprur er nú á málefnum svertingja
Thurgood Marshall, yfirmaSur NAACP, ræSir við nokkra nefndarmenn
sínp um sólagöngu svartra barna. Marshall er á miðri myndinni.
að brýna það fyr'.r mönmim sín-
um, að þeir þyrfu fyrst og fremst
að fullnuma sig í iðngreinum, því
að það væri fyrsla skrefið til þess
að opna þeim tækifæri á sviði efna
hagsmála. Hann varð þjoökunnur
maður fyrii' störf sín, og forsetar
Bandarikjanna og stjórnmálamenn
leituðu ráða hjá honum varðandi
málefni kynþáttar hans.
Washington dó árið 191.5, en
nokkuð löngu fyrir dauða hans var
þegar farið að bera á andstöða
gegn stefnu hans, þótt hún væri
sennilega sú eina, sem kom tii
greina á þessu myrkurtímnb.li í
sögu amerískra negra. H:-iztu mái-
svarar andstöðunnar og fram-
kvæmdamenn hennar voru þeir
W.ER. DuBois, fyrsti negrinn,
senúlauk doktorsprófi frá Harvard-
háskóla og stundaði síðar nám í
Þýzkalandi, og John Hope, sem
hlaut einnig menntun sína í norð-
urfylkjunum, kenndi síðan latínu
og grísku við negraháskóla i suður
fylkjunum og varð loks rektor
sama háskóla.
Niagarahreyfingin
Þessir tveir menn áttu miki.nn
þátt í skipan ,,Niá|ara-hreyfing<
arinnar“, sem var kölluð svo, af
því að þeir 29 menntamenn meðal
negra, sem tóku höndum sarn.in
í andstöðunni gegn málamiðlunar-
kenningu Bokkers T. Washingtons,
héldu með sér fund í Niagara Falls
1905 til þess að skipuleggj r rnót-
stöðuna. Annan fund sinn héidu
þeir ári síðar og sóttu nann hundr-
að manns.
Á fæðingardegi Líncoln; 1909,
boðuðu frjálshuga hvítir menn tii
ráðstefnu í New York-borg „til
umræðu um þjóðfélagsböl nútírn-
ans, mótmælahreyfingar og endur
vakningu baráttunnar fyrir borg-
aralegum og stjórnmálaleguin rctt-
indum“ negra. Ráðstefnu þcssa
sóttu áhrifamenn á sviði þjóðfé-
lags- og trúmála, fræðimei'.n og
rithöfundar. Niðursíaðan varð cú,
að ákveðið var að opna skrifstofu
í New York-borg undir stjórn Jivíta
mannsins W.E.B. DuBois, sem átti
að hafa með höndum kynningar-
fc.
starfsemi, rannsóknarstörf og rit-
stjói’n málgagns féiagsmanna, en
! það hlaut íaf iið ,,Crisis“. Að öðru
leyti voru méðlimir Niagarahreyf
ingarinnar eingöngu negrar, þang-
að t:l að hún samlagaðist hinu
nýja sambandi hvitra .r.anna og
svartra, er barðist. fyrir frama þel-
dökkra manna, þ.e. National Assoc-
iation for ihe Advancement ,of
Colored Peopie (NAACP).
Takmark -amhandsins hefur í
aðalalriðum ver.ð hið sama allt
frá síofnun þess, þ.e., að uppræta
aðsk'lnað svartra manna og hvjtra
í þjóðfélaginu og gæta ré;:ar
negra. Vegúr sambandsins og
gengi hefur vaxið með ári hverju,
og nú orðið nær starfsemi þess úin
öll Bandaríkin, og meðlimafjöldinn
er allt að því þribjúngur úr millj.
Hin siðustu ár hefur verið lögð
áherzla á að aðgreina hina laga-
legn hlið stafsseminnar frá þeirri
fræðilegu. AHir forsetar þess hafa
verið hvítir menn og sama er nð
segja um hér tim bil helming fram
kvæmdastjórnarinnar og kringum
t:u af hundraði af meðlimum þess.
Foryrstumenn þess vinna að
framgangi málefna félagsins í sam
ræmi við gildandi lög landsins.
Alls hafa þeir farið með 40 stór-
mál fyrir dómstóla og unnið óll
nema sex. Frægast þeirra var mál-
ið, sem leiddi til þess, að hæsti-
réttur úrskurðaði árið 1954, að
aðskilnaður hvítra og svartra
barna í almennmgsskólum lands-
ins væri óKjglegur. Allt frá 1938
hefur Thurgood Marshall verið íög
legur ráðunautur sambandsins og
stjórnað lagadeild þess, en í henni
starfo fimm manns. Starfsmennirn
ir við aðalbækistöðvar sambands-
ins í New York-borg njðta aðstoð
ar sjálfboðaiiða i borgum óg fyikj
um landsins. Félagsgjaldið er lág't,
en því berast of; gjafir, enda þótt
það hafi engan fastan fjárhags-
styrk frá einsíaklingum, stofnun-
um eða ríki. Eins og áður ssgir
hefur sambandis mikil afskipti af
negravandamálinu alls staðar í
landinu, og undanfarið hefur verið
Framhald á 8 siðu
Letser B. Grartger, til hægri, framkvæmdastjóri Natienal Urban League.