Tíminn - 31.10.1958, Qupperneq 6

6
T í M I N N, föstudaginn 31. nktóber 1358.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur f Edduhúsinu við Lindargötn
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 12323
Prenlsmiðjan Edda hf.
Nakin hugsanakúgun
Síðan þær fréttir bárust
út i fyrradag. að rússneska'
skáldið Bori.s Pasternak
hefði afsalað sér Nóbeísverð
laununum, „vögna þess mis
skiinings, sem verðlaunaveit
ingin hefði valdið i heima-
landi“ 'hans, eins og segir í
skeyti hans tii sænsku aka-
demiunnar, lieíir það verið
helzta umræðuefni manna á
meðal í vestrænum löndum,
og er það mjög að vonum.
Enn einu sinm btasir við
mönnum hin saruia mynd
rússnesks stjórnavfurs, sú
mynd, sem or oít huiin á-
róðri þeim, sern einræðisríki
vefja í kjarna máisins.
Þarna kemur enn fram skyld
leikinn við Hitler og nazista
stjórn hans — hann bannaði
einnig þegnum ríkis síns að
þiggja Nóbeisverdlaun, og
lét brenna bækur Thomasar
Mann af sama tiíefni.
Kommúnistar munu haida
því fram — og það einnir;
heyrast af vörum Pasternaks
— að hann hafi tekið þessa
ákvörðun eiun og án sam-
ráðs við aðra, ?n af opinber
um viðbrögðum rússneskra
stjómmálamanna og sovét-
rithöfunda, er hitf jafnljóst,
að hann hefir orð:ð að lát.a
undan. harðri aðsókn til
þess að reyna að forðast þau
örlög á gamalsaldri að út-
skúfast í föðuriandi sínu eða
hljóta enn verri ú’.voiö.
Margir mmiu ef til vill
verða furðu lostnir á þvi, sem
gerzt hefir og te'ja undur
mikil, :rð rúii'ieskir raða-
menn skuli hafa talið sér
nauðsynl-gt að grípa til
slíkra ráða, sem nú eru fram
komin. í fljótu bragði virð-
ist varla svo mikil hætta
geta verið i því fólgin fyrir
stjórnarkerfi kommúnista að
sovétrithöfundur hljóti Nó-
belsverölaun, að gripa verði
til gerræðisráðstafana því tii
verndar. Ýmsir mund.u þvi
hyllast til að ætla, að rneð
þessu væru æðstu stjórn-
málamenn Rússa aðeins að
þjóna kúgunarlund sinni. -—
Við betri aðgát hlýtur þó að
vera ijóst, að svo er ekki,
heldur kemur hér fram ein
mynd eðlilegra og nauðsyn-
legra viðbragða einræðis- og
kúgmiarstjórnaA-, og likleg-
ast er það, að valdhaíarnir
í Kreml hafi taliö sér r.auð-
ugan þennan eina kost.
VAFALAUST þykir þeim
þessi leikur ekki góður i ref-
skák þeirri, sem þeir tefla
um álit og gengi á vestur-
löndum. Hins vegar stóöu
málin svo heima, að Paster-
nak hafði verið að nokkru
leyti bannfærður höfundur
áður, að minnsfa kosti hald-
ið í hæfilegri kreppu, og síð
asta bók hans ekki gefin út
þar. Ef valdhafarnir hefó'u
látið sér vel lynda þcssa verð
launaveitingu, fólsc i þvi
játning þeirra um aö þeim
hefði skjátlazt um þennan
höfund og þeir hefðu mis-
beitt valdi sínu gagnvart
honum. Slíka játningu geta
einræðisherrar ekki geíið
— annars riðar öll bygging-
in til falls. Þeir veröa að vera
óskeikulir í augum þjóðar-
innar, ef þeir eiga a5 halda
völdum. Komi tii þess að siík
ir herrar verði að játa mis-
tök, er dómurinn sjálíkveð-
inn, útskúfun eða dauði, eins
og mýmörg dæmi sýna.
Þegar Pasternak lilaut
verölaunin, komust Kremlar
herrar i mikinn vanda og
áttu engan leik góðan. Ann
ar kosturinn var sá aö láta
sér vel lynda, bjarga með því
andlitinu í augum umhp.ims
ins en játa um leið mistök
fyrir rússnesku þjóðinni, og
var það saðfaiilegur leikur i
áróðursstríðinu út á við, en
stórhættuiegur inn á við. —
Hinn kosturinn var sá, sem
tekinn var, að bannfæra
verölaunaveitinguna, í'órna
stöðunni út á við en tryggja
hana inn á við, og var þaö
ef til vill eina leið þeírra,
sem fær var eins og á stóð.
En því augljósari mynd blas -
ir við heiminum af spiiiingu
stjórnarfarsins austur þar.
HÉR VARÐ enn hið sama
og svo oft áður. Rússneskir
valdamenn reyna að beita
fögrum blekkingum í áróð-
ursstriðinu út á við og valda
þar hverja stöðu eftir mætti,
en þegar þeir komast í það
horn, að máli verður ekki
bjargað við beggja megin
járntjalds, fórna þeir ætiö
þeim leik, sem betur gegndi
út á við ,en velja liinn, sem
tryggir þá heimá fyrir. Mun
svo æ verða. Einvaldsherrun
um má ekki skjátlast, og
skjöldur þeirra verður ætið
réttarmorð og andieg kúg-
un.
Innfiutningur varahluta
ÞÁÐ HEFIR verið frem-
ur rólegt á Aiþingi nú undan
farið. Umræður litlar og' af-
greiðsla þeirra niála, sem fyr
ir hafa verið tekin, gengið
greiðlega. Þau mál, er um
hefir verið að ræöa; hafa þá
heldur ekki verið þannig vax
in, að valdið gætu veruleg-
um ágreiningi.
Fyrir nokkru flutfcu Fram
sóknarmenn si’ohljóðandi
þingsályktunartiUögu:
„Alþingi ályktar að fela
ríkisstjórninni a.5 hlut.ist til
um það, við innflutnings-
skrifstofuna og gjaideyris-
bankana, að framkvæmd
gjaldeyrisúthlutunar verði
framvegis hagað á þá -leið,
að ekki verði af gjaldeyris-
ástæðum skortur á varahíut-
um í vélar og nauðsynieg-
ustu verkfæri og áhöld
til landbúnaðar og sjávarút-
vegs, enda verði haft samráð
um innflutningsþörfina við
Búnaðarfélag íslands og
Fiskifélag íslands“.
Tillaga þessi var til um-
ERLENT YFIRLIT:
(íóðar signrhorfur demokrata
Albýöustéttirnar treysta demókröíum betur en repúbiikönum
New York, 26. okt.
EF NOKKUÐ má fara eí'lir
skoðanakönnunum og blaðadóm-
um, munu demókratar vinna stór-
sigur í þingkosningunum, sem
fara fram í Bandaríkjunum annan
þriðjudag (4. nóv.) Úrslit sein-
ustu skoðanakannana benda einn-
ig til þess, að demokratar muni
vinna á við þær ríkisstjórakosn-
ingar, sem, fara £ram jafnhliða
þingkosningunum. Eina undan-
tekningin er New York ríki, þar
scm Nelson Kockeíeller hefir'stöð-
ugt verið að vinna á, svo að það
þykir orðið tvísýnt hvort Harri-
man heldur velli.
Vitanlega valda því ýmsar ástæð
ur, að demókratar auka fylgi sitt.
í fvrsta lagi er það venjulegt,,
að andstöðuflokkur forsetans auki
fylgi sitt í þingkosningum, sem
fara fram á miðju kjörtímabili
hans. í öðru lagi kemur svo óá-
r.ægja með samdráttarstefnu ríkis
stjórnarinnar í fjármálunum, en
hún hefir leitt til mikils atvinnu-
leysis á sama tíma og dýrtíð hefir
þó verulega aukizt. Einnig hefir
i hún komið hart við bændur. í
þriðja lagi cr svo uggur í mönn-
um í sambandi við ulanríkisstefnu
j stjórnarinnair, einkum varðandi
1 Kínamálin. Yfirleitt kemur þó
blaðamönnum saman um, að af-
J staða kjósenda ma'rkist miklu
meira af viðhorfum til innanlands
málanna en utanríkismálanna.
Verkamenn treysta demókrötum
belur en repúblikönum til að gera
j ráðstafanir gegn atvinnuleysinu
og bændur treysta einnig demó-
! krötum betur til að rétta hag
' þeirra. Þetta gildir einnig um
marga kaupsýslumenn, sem ciga
afkomu sína mjög undir því, að
kaupgela almennings sé sæmileg.
ÓTTI repúblikana við ósigur
í kosningunum. hefir orðið til
þess, að þeir hafa n*,jög hert
sóknina seinustu daga. Svo mikið
hefir þótt við liggja, að Eisen-
hower hefir verið látinn fara í
kosningaferðalög víða um Banda-
ríkin og hann flutt öllu herskárri
Hinn sögulegi morgunverður ivixons og Rockefellers
ræðu á Alþingi í fyrradag.
Brá þá svo við, að Sjáifstæðis
menn komu i oonfcuna hver á
fætur öðrum, iai'nvel með
skrifaðar ræðar, og deildu á
ríkisstjórnina fyrir fram-
kvæmd þessa máls, fcöluðu
um .„sýndarmennsku" með
flutningi tiilQgunnar o.s.frv.
Nú ætti „bærrdsfulltrúum“
Sjálfstæðisfl. að vera það
Ijóst, að þegar þeír táia um
„sýndarmennsku"' í- sam-
bandi við hagnmmamál
bænda. þá er það að nefna
snöru. i hengds manns húsi.
Bændur gera. sér áreiðan-
lega ljóst, að þessum mál-
um þeirra væri ekki betur
borgið í höndiim Sjálfstæðis
flokksins en núverancii rikis
ræður en nokkru sinni fvrr. Mikla
athygli hefir það vakið, að Eisen-
hower hefir í ræðum iinum mjog
tekið undir þann málflutning,
sem Nixon varaforseti byrjaði á,
að stimpla demókrata sem radí-
kalista og hálfsósíalisla. er myndu
innleiða alls konar höft og þving-
anir, ef þeir fengju meiri völd.
Þessi málflutningur Eisenhowers
virðist mjög benda til þess, að
hann hafi gefizt upp við að gera
flokk repúblikana frjálslyndari,
eins og virzt hefir tilgangur hans,
heldur muni hanr. skilja við
flokkinn í sömu sporum og hann
tók við honum 1952, eða sem hinn
íhaldssamari flokk Bandaríkjanna.
Vegna þessa málflulnings þeirra
Eisenhowers' og Nixons, hafa
fiokkalíntirnar talsvert skýrzt í
Bandaríkjunum. Repúblikanar eru
íhaldssamari flokkurinn, demó-
kratar eru framsæknari og róltæk-
ari flokkurinn.
Mjög er dregið í efa, að þessi
áróður þeirra Nixons og Eisen-
howers muni auka fvlgi repú-
blikana. Hins vegar þykir hann
líklegur til að herða flokkskjarna
repúblikana og gera flokksvélina
traustari o? samstilltari í fram-
. tíðinni. Ýmsir telia líka, að fyrir
Nixon vaki með þessu að gera
fiokkinn harðskeyttari og einbeitt
ari fyrir forsetakosningarnar 1960,
þegar allar horfur eru á, að hann
verði forsetaefni flokksins. Nixon
virðist gera sér ljóst, að honum
muni hvort eð er ekki takast að
vinna fylgi óháðra, frjálslyndra
kjó-enda, eins og Eisenhower.
Sígurvonir hans bvggjast á því,
að ihaldsöflin standi einbeitt og
sameinuð á bak við hann.
FLESTIR af frambjóðendum
repúblikana hafá tekið undir á-
róður þeirra Eisenhowers og Nix-
ons, nema Nehon Rockefeller.
Ilann hefir leitazt við að haga
máli sínu þannig, að hann næði
fylgi óháðra frjálslyndra kjós-
enda. Það vakú líka mikla athygli,
að Rockefeller tók ekki á móti
Nixon, þegar hann kom til New
York í seinustu viku, og virtist
bersýnilega ætla að komast hjá
því að hitta hann. Að lokum
neyddu þó flokksmenn hans hann
tii þess að snæða morgunverð með
Nixon, en þeir koniu hvergi fram
saman opinberlega. Sennilega
hefir Rockefeller átt á hættu að
miö'sa fylgi ýnyra íhaldssaimari
flokksmanna sinna, ef hann hefði
ekki hitt Nixon. En það er held-
ur ekki talið óliklegt, að Rocke-
feller hafi tapað atkvæðum ýmsra
óháðra manna vegna morgun-
verðarins, er hann snæddi með
Nixon.
SVO MJÖG hefir borið á
Nixon í kosningabaráttunni, að
hann er nú talinn ör.uggur um út-
nefningu sem forsetaefni repúblik'
ana 1960. Neison Rochefeller
myndi að vísu geta orðið honum
skæður keppinautur, ef 'hann
feildi Harriman nú, en líklegast
l< ramhald a H <iOu
stjórnar. Hitt er réut, að hér
er vandatnál á ferð, .:em verð
ur að leysa. Eri eirts.kL; nýtt
orðaskak og tilraimir tii
ræðuflutnings eru létt á met
um. Á málinu eru margir
fletir. Alls konar vélum til at
vinnuvegannu i landinu fer
árlega stór fjöigandi. Sifellt
er verið að rlyrja inn nýjar
og nýjar teguudir. Gerðir vél
anna breyra.it margvíslega.
Allt eykur þeíta á erfiðleika
í sambandi v:3 innfiutning á
varahlutum. Verði ekki unnt
að samræma þennan inn-
flutning meir en gerl, hefir
verið? Takmarka t.d. inn-
flutning á dráttarvéiurn við
færri tegundir. Aiit handa-
hóf er dýrt í þessum efnum
sem öðru ,n.
Jón Guðmundsson skrifnr:
„Það er viðurkennt, að þióðin g'vt
ekki lifsð í landinu menningarlífi
án hestsins, um aldir. Oft var
vinnan bæði hjá manni og hesti
svo mikil, að Líkja mátti við þræi-
dóm, en sá var munurinn, að hest-
urmn hgfði ekki mál að mæla, en
hins vegar var oft hægt að sjá á
svip hestsins þa'ð viðmót, sem
hann álti við að búa h.já mann-
inum.
Þó það eiqi við um öll dýr, sem maö-
ttrinn hefir gert sór undirgefin,
þ? f:nn~t. mér það koma skýrasí
írr.m hjá hestinum; þar á maður-
inn eflaust margar vansræksiu-
syndir, því lil viBbótar þræikun-
inni og o'ft mÍL'kunnarlausri nieð-l
ferð. svo sem laklegt fóður og
annað likt, kom einnig tii' iélegt
viðmct, sem hesturinn er við-
kvæmur fyrir.
Nú er þetta orðið breytt svo mjög,
að maðurinn er búinn að taka
vélarnar fram i'yrir hestinn í sí-
vaxandi mæli. og heid ég að þar
gæti öfga, að minnsta kosti sums
staðar. A öllum smærri búum er
hagkvæmari rekstur og sjálíistæö-
ari að nota hestinn meira, því
það er heimafengið, og það er
alltaf betra í'rá sjálfum sér að
taka.
Það eru ekki neírt smáútgjöld, sem
liggja i viðhaldi véla, kaupum á
benzíni og ol.ittm. Og ef bilar, þá
stendur allt fast, Ég tala nú ekki
um þá óhagsýni að fara varla svo
út af heimilinu nema á bíl, eins
og víða mun eiga sér stað. Srná-
búin verða á faimum stöðum að
haga rekstri sinum á annan veg
en stóru búin; þau þola ekki dýr-
an vélakost.“
Jón GuSmundsscm hefir loki'ð máli
sínu, en senniiegast þykir heirna-
mönnum i baðsloi'unni, að margii
séu á annarri skoðun en hann.