Tíminn - 05.11.1958, Blaðsíða 5

T í M I N N, miðvikudaginn 5. nóvember 1958.
3
ATTRÆÐUR:
Sjötugur:
Jóhann S. Bjamason Siginrður Kristjánsson, Hjarðarfelli
frá Patreksfirði
í dag er áttræður Jóhann S.
Bjarnason, trésmiður frá Patreks
firði. Jóhann er fæddur 5. nóv.
1878 að Helgastöðum í Biskups-
tungum, en þar bjuggu þá foreldr-
ar hans, hjónin Sigríður Jóhanns
dóttir og Bjarni Þóroddsson. Þau
áttu níu börn, og er Jóhann þeirra
yngstur. Heimilið var fátækt, en
bjargálna. Jóhann dvaldist á Helga
stöðum fyrstu æviárin, en harð-
indaveturinn 1881—82 misstu for
eldrar 'hans hústofn sinn eins og
fleiri. Þá voru hallærislán eða
önnur opinber aðstoð á þeim mæli
kvarða, er við þekkjum, óþekkt
fyrirbæri. Engin tök voru á því
fyrir foreldra Jóhanns að bæta sér
missi bústofnsins, og því var ekki
um annað að ræða en hætta bú-
skap og leita til sjávarsíðúnnar.
Og til Reykjavíkur var haldið meg
barnahópinn, en elztu börnin voru
þá uppkomin. Hart var þá líka í
ári við sjóinn og vinna stopul,
enda reyndist það föður Jóhanns
um megn að sjá heimili sínu far-
borða, og neyddist hans til að
leita aðstoðar bæjaryfirvaldanna.
Aðstoðin var veitt, og á þann veg
að yngsta barnið, það er Jóhann,
var tekið frá foreldrum sínum og
sent á sveit sína austur í Biskups
tungur. Um Jónsmessuleytið 1885,
þegar Jóhann var á sjöunda aldurs
ári, var tækifærið notað, er
Tungnamenn voru í lestarferð til
Reykjavíkur, og Jóhann sendur
með þeim austur. Fararskjótinn
var ótemja, sem verið var að gera
bandvana, og var Jóhann bundinn
niður á hana.
Okkur, sem enn geta talizt á góð
um aldri, ógnar að 'heyra af þeirri
harðneskju og miskunnarleysi,
sem þeim var sýnd, er urðu fyrir
skakkaföllum í lífinu og urðu að
leita á náðir skammsýnna hrépps
eða bæjaryfirvalda.
Sii meðferð, sem börn á við-
kvæmasta aldursskeiði ufðu að
bola undir slíkum kringumstæð-
iim, mun oft hafa fyllt þau beiskju
óg þráa, sem síðan hafa eitrað
allt þeirra líf. En þessu var ekki
þann veg farið með Jóhann, því
hann var mjög heppinn með dvalar
staði. Fyrsta árið dvaldist hann
í Úthlíð hjá Magnúsi, föður Böðv-
ars á Laugarvatni, og lexð þar vel,
en á næsta ári fór hann að Torfa-
staðakoti. Þar bjó þá Árni Þor-
varðarson og semni kona hans,
Guðrún Högnadóttir. Hjá þeim
hlaut Jóhann hið bezta uppeldi.
Hann ’skorti hvorki fæði né klæði
ög naut móðurlegrar umhyggju
húsmóðurimiar. Þegar Jóhann óx
ög sýnt var, hvað I honum bjó,
vildu ýmsir fá hann og þá fyrír
minna meðlag ,en Torfastaðahjón
in slepptu honum ekki. Jóhann
minntist þeirra með sérstökum
hlýhug og þakklæti.
í Torfastaðakoti dvaldizt Jó-
hann til 16 ára aldurs, en þá var
húsbóndi hans látinn og ekkjan
áð hætta búskap. Jóhann leggur
liú land undir fót og heldur vestur
á Patfeksfjörð, en þangag voru þá
foreldrar hans nýlega fluttir, og
fór hagur þeirra batnandi. Á
Patreksfirði ílengdist Jóhann, og
þaðan má hann margs mi'’.nast,
því að þar dvaldizt hann yfir 50 ár.
Aldamótaárið gekk Jóhann að
eiga -Rósu Guðmundsdóttur frá Pat
i-eksfirði. Jóhann og Rósa byrjuðu
búskap á Vatneyri, en nokkru síð-
ar keyptu þau Björgin, sem eru
spottakorn frá þorpinu. Þar
bjuggu þau í 40 ár, og vig þau
er Jóhann jafnan kenndur.
Jóhann stundaði framan af alla
algenga vinnu, bæði til lands og
sjávar, en vann jafnframt að smíð
um eftir því sem til féll. Smíðar
urðu síðar hans aðalatvinna og þá
ýmist skipa- eða húsasmíði, — og
ótaldar eru þær líkkistur, sem
Jóhann hefur smíðað.
Jóhann hefur aldrei verið fram-
gjarn, né sótzt eftir vegtyllum.
Þó komst hann ekki hjá að taka
að sér ýmis vandasamari störf.
Þannig var hann t.d. um langt
skeið matsmaður fyrir Brunabóta
félag íslands, svo og skipaskoðun-
armaður á vegum hins opinbera.
Jóhann tók rnjög virkan þátt í
skemmtanalífi á Patreksfirði og
bar að verulegu leyti uppi leik-
starfsemi á tímabili. Jóhann er
mjög söngvinn og hafði ágæta
söngrödd, enda valdist hann til for
söngs í kirkjum og víðar. Auk
þess var hann lengi meðhjálpari
í Eyrarkirkju. Á fullorðinsárum
eignaðist Jóhann orgel, og lærði
hann að leika á það og eins að
lesa nótur tilsagnarlítið .
Oft mun Jóhann hafa átt langan
vinnudag, — jafnan farið á fæiur
kl. 6 að morgni og unnig sleitu-
laust fram á kvöld. En Jóhann
mun ekki hafa möglað yfir því.
Hitt var erfiðara, þegar lítið se n
ekkert var að gera og lítið að
leggja til heimilisins. Þá kom sér
vel að eiga góða og trausta konu,
sem jafnan stóð ótraug við hlið
manns síns í blíðu og stríðu.
Þau Jóhann og Rósa eignuðust
sjö börn. Eitt misstu þau nýfæt't,
og son, Sigurbjörn að nafni, misstu
þau rúmlega tvítugan, mikinn efnis
mann. Þá mun mest hafa reynt á
þrek þeirra hjóna í lifinu, en með
guðs hjálp stóðust þau þá raun.
Fimm börn þeirra eru á lífi, einn
sonur búsettur á Patreksfirði, hin
búsett í Reykjavík, Kópavogi og
Hafnarfirði.
Þau Jóhann og Rósa flutlust til
Reykjavíkur 1947, þá orðin aldin
að árum og heilsu Rósu mjög tekið
að hnigna. Þau bjuggu síðan á
Gunnarsbraut 42 í góðu skjóli
Ingu dóttur sinnar, og tengdáson-
ar, Snorra Halldórssonar húsa-
smíðameistara. Þar dvelst Jóhann
nú, og nýtur hinnar beztu um-
önnunar, en konu sína missti hann
í júlí 1957. Hún-hafði þá átt við
mikil veikindi að: stríða. Missir
Jóhanns var mikill, en hann bar
har-m sinn í hljóði og með stakri
karlmennsku.
Rósa var mikilhæf gæðakona,
er tók ríka.n þátt í kjörum ahnar/a
og vildi allra vanda leysa. Oft
miölaði hún af litlum efnum, og
hennar mesta gleði var að geta
glatt aðra. Sambúg þeirra Jóhanns
var til sannrar fyrirmyndar, og
féll þar aldrei skuggi á, en þau
höfðu verið í hjónabandi í tæp 57
ár, er Rósa lézt.
Jóhann hefur átt því láni að
fagna að vei’a heilsuhraustur uni
dagana. Þegar hann var ungur
fékk hann taugaveikina, en komst
klakklaust fyrir hana. Síðan er
varla hægt að segja, að honum
hafi orðig misdægurt. Þessir far
andkvillar, sem sífellt ganga yfir
nú, hafa aldrei náð tökum á Jó-
hanni.
Jóhann er mjög ern, og ennþá
stendur hann góða stund dag hvern
við hefilbekkinn sinn og vinnst
vel. Hann er þakklátur fyrir það,
að honum er veitt aðstaða til að
slarfa, og sjálfur ræður hann sín
i um vinnudegi, Án starfsins væri
! honum lífið gleðisnautt. Hann
heldur fullri sjón og les mikið,
i en heyrnin er tekin að bila, svo að
| honum veitist erfitt að fylgjast
með samræðum annarra, en fylg-
Annar elzti bóndi í Miklaholts-
hreppi og okkar vinsælastur, Sig-
urður Kristjánsson frá Hjarðarfelli
varð sjötugur 5. þ. m. Fæddur er
Sigurður á Hjarðarfelli 5. dag
nóvembermánaðar 1888, sonur
Kristjáns Guðmundssonar, og
seinni konu hans Elínar Árnadótt-
ur. Þau börn Kristjáns bónda á
Hjarðarfelli, hafa fengið orð fyrir
fríðleik, góðar gáfur og mannkosti.
Þau gátu lagt á margt gjörva hönd.
Þessa eiginleika ættar sinnar
hefir Sigurður hlotið i ríkum mæli.
Föður sinn missti Sigurður 28. jan.
1894, þá aðeins 6 ára gamall. Móð-
ir hans giftist aftur Erlendi Er-
lendssyni, svo móðir Sigurðar bjó
áfram á Hjarðarfelli ásamt börnum
sínum. En árið 1903, deyr. hún,-
þá var Sigurður 14 ára, er hann
hafði misst báða foreldra sína.
Stjúpi hans, Erlendur bjó áfram
á Hjarðarfelli með ráðskonu, og
systkinin voru hjá stjúpa sínum.
Veturinn 1906, 30. janúar verður
Erlendur bóndi úti ásamt land-
póstinum Marís Guðmundssyni á
leið til Stykkishólms, þá var Sigurð
ur aðeins 18 ára, er hann verður
að takast á hendur að stunda fén-
að búsins ásamt yngsta bróður sín
um og hafa aðra umsjá heimilisins,
sem nú hvíldi á þeim eftir þetta
sviplega fráfall bóndans.
Vorið 1906 fluttist Guðbjartur
bróðir Sigurðar að Hjarðarfelli og
hefur þar búskap en Sigurður ger-
ist vinnumaður hjá honum þar til
árið 1919 að hann giftist Margréti
dóttur Hjörleifs Björnssonar og
Kristjönu Sigurðardóttur, frá Ilof-
stöðum í Miklaholtshreppi, fríð-
leiks og mannkosta konu, eins og
hún á ætt til.
Þann veg liðu bernsku og full-
orðinsár Sigurðar. Hann verður að
sjá á bak föður ^ínum á barnsaldri
og móður sinni unglingur. Það
Kefði mátt búast við því að þessi-
foreldramissir Sigurðar hefði lam-
andi áhrif á barnslundina og senni-
legt að svo hafi verið þótt þess
gætti ekki í ytri framkomu Sigurð-
ar. Hann hefir aldrei flíkað til-
finningum sínum, en hitt er vitað,
að sjaldnast er stjúpi sem faðir og
enginn sem móðir, og svo hygg ég
að þarna hafi verið.
í Sigurði var góður efniviðilr.
Hann var gæddur góðri greind,
glaðri og lipurri lund, sem engin
mótköst lífsins hafa megnað að
frysta, þó hefir hann hvorki í
berhsku né síðar, gengið alltaf á
rósablöðum, frekar en margur ann
ar.
Sigurður byrjaði búskap á Hjarð
arfelli í fambýli við bróður sinn.
og býr þar í eitt ár, flytur þá til
tengdaföður síns að Hofsstöðum,
þar.bjó hann í 7 ár, flytzt þaðan og smekkmaður á söng. Hann vac
að Dal, og þar bjó hann f 5 ár. um mörg ár formaður kirkjukórs-
Árið 1932 flyzt hann svo að ins hér í hrepp, og starfandi með
Hrísdal. Þar hafa þau hjónin búið áhuga við hann.
í 26 ár og búa enn. - Þetta eru Fjármaður er Sigurður með a-
dvalarstaðir eða lífshlaup Sigurðar gætum> enda lagt sig fram til at-
fram á þennan dag. ®eta stundað það starf sem hanr.
, ... , ,. ... , . gerði að lífsstarfi sínu með sóma.
Hann hefir buið a 4 jorðum, mis
jafnlega lengi á hverri, en allar
bera þær þess vott að Sigurður
hafi þ’ar tekið til höndunum.
Lengst mun þó Hrídalur bera
vott um framsækni hans og snyrti
mennsku. Þegar hann ræðst í að
kaupa Hrísdal var það lítilfjöriegt
fjallakot, tún þýft og lítið og mýrar
Hann er með afburðum fjárglögg-
ur ekki einungis hann þekki kind'
ur af hornalagi og svip, heldur séú
hann skapgerð hennar, byggingi:
og afurðahæfileika, svo ekki skeil;
ar.
Hans skóli er skóli reynslunnar..
sem engan svíkur, sem þrótt iiefi
til að standast' hans próf. Eg býst
flakar inn i þvi og jorðm matti yig að fáir hina bó>klærðu sauð.
heita husalaus. A fyrstu arunum fiarræktarmanna okkar gætu fræt ->
þar varð hann að byggja svo að si ð um sauðkindina. Trúa míu
segja oll hus að nyju þar fyrir ut- ef sá flð þar ti u maCurinll
an íagði hann og symr hans mik- bæU yig þckkingu þeirra sumra.
ið kapp a að stækka og rækta tun Það er ekki að ósekju að sigurðu,
hefir verið leilarstjóri'eða fjall
kóngur síðan hann var um tvítugt,
, ,, , , , , . , , þar til nú að sonur hans Kristjárv
hann for að bua, sest að hann er er tekiim við €n skoðunarmaður
buin að inna mikið starf af hondum
Af þessu stutta yfirliti á æsku
og starfsárum Sigurðar eftir að
ekki einungis fyrir sig
heldur og fyrir komandi kynslóðir.
Þó er enn ótalinn stærsti skerfur
þeirra hjóna til þjóðfélagsins, en
það eru börn þeirra ellefu að tölu.
eða forðagæzlumaður hefir ham >
veríð um langan tíð og er enn.
Opinber störf önnur, hefir Sig'
urður ekki látið til sín taka, heimil-
ið hefir verið honum allt, enda
ærið nóg. En enginn hefir frýð
011 eru þau vel gefin og stórmynd- sigurði vits til þeirra starfa. sjálí:
ar;cg' , . . ur hefir hann lítt haft sig í franun.
Það liggur i augum uppi að mik eða sótzt eftir þeim störfum.
il umhyggja og mikið starf hefir
Sigurður fylgist vel með lands-
verið ag koma upp þessuin barna- og þjógmálum, les nú mikið
hóp.
Eg gat þess í upphafi, að Sigurð-
ur væri okkar hreppsbúa vinsæl-
hefir góða dómgreind. Hann hefii:
verið trúr framsóknarstefnu ,,Vor
manna íslands“ frá byrjun til þessi,
ist vel með útvarpi, og vankvæða
Iaust er að tala við hann. Jóhann
heldur andlegum kröftum óskert-
um, en honum hafa verið gefnar
góðar gáfur. Hann hefur verið
gæddur ágætu næmi, og minni
■hans er mjög traust. Um það vitna
bezt þau ógrynni kvæða,vísna og
samtöl rnanna, sem hann kann frá
liðinni tjð.
Jóhann er einlægur trúmaður,
og í trúnni hefur hann öðlazt þann
styrk, sem stutt hefur hann í gegn
um sjóa þessa lífs, og í fullkom-
inni vissu um framhaldslíf bíður
hann óskelfdur síns skapadægurs.
Líf Jóhanns hefur auðkennzt af
löngun til að láta gott af sér leiða,
hann er mjög hófsamur og hefur
fyrst og fremst gert strangar kröf
ur til sjálfs sín. Hann telur sig
mikinií hamingjumann ,og það er
hann sannarlega. Öllum, sem ein-
hver kynni hafa haft af Jóhanr.i,
þykir vænt um hann og meía hann
mikils.
Jóhann! Að lokum vil ég færa
þér mínar bezfu þakkir fyrir allar
samverustundirnar. Þær hafa ver-
ið mér til mikillar ánægju, og er
bað von mín, að við megum enn
um sinn starfa saamn. Eg árna þér
og fólkinu- þínu allra heilla í til-
efni afmælisins.
Megi ævikvöld þitt verða lijart
og fagurt.
Jón Sigurðsson.
astur. Honum er alls staðar fagnað, da
sem góðum gesti, léttur og kátur, Einn af eiginleikum Sigurðar á
hrokui alls fagnaðar, en þo með samt mörgum fleirum, get ég ekk'
hogværð, segir vel fra, og nefmr látis ógetinSj
en það er barnslund
þa tiðum hluti og málefni án inj sem ,jjarm hgfjjr getað varðvbit!:
nokkurs tæpitungumals. i með sér gegnum allt og allt. —
Vinsældir hans og þau ítök, sem Barnaleg hógværð, glaðværð og
hann a enn í huga fólksins, sýndu
sig bezt nú á sjötugsafmæli hans.
Þá kom til hans mikið fjölinenni,
ekki einungis frá öllum heimilum'
hreppsins heldur var margt manna
úr þrem næstu sveitum og frá
tveim kauptúnum hér á nesinu.
Öllum þessum fjölda var veittur
matur og drykkur .af höfðingskap
og hlýleika.
Sigurður er drengskaparmaður
í þess orðs beztu merkingu. Hann
vill ekki vamm sitt vita í neinu.
Vill öllum gera rétt til, hjálpa
þeim sem hjálpar þurfa, greiðvik-
inn og góður félagi. Hann er karl-
mannlegur, hár maður, fríður sýn-
um, eftirtekinn maður hvar sem
hann fer. Drenglyndi hans hefir
skapað honum mestar yinsældir
meðal þeirra, sem hann þekkja, en
þeir eru margir. Aðlaðandi hlý-
leiki í ávarpi og orði, hrein og
djarfmannleg framkoma við alla.
Maðurinn ber virðingu fyrir sjálf-
um sér og sínum gjörðum, því er
hann vinsæll og virtur.
nægjusemi, enda er hann barna- og
unglingavinur enn í dag. Hann tal
ar við börn sem sína jafningja.
um þeirra hugðarefni, er með þéin
í leik og: segir sögur, enda flykkj •
ast börn að honum. Sigurður hefii
verði til fyrirmyndar öðrum með
margt, ekki hvað sízt í því hvaí
hanri hefir annazt börn sín vel
Þau voru komin að hnjám hgnt
þegar í bæinn kom með bænir sír.
ar og eftirlanganir, því að víst vai
að úr því yrði bætt á einn eða ani
an hátt. Hann var sérstakur maðui
konu sinni við umhirðu og uppéld.
bárna þeirra, enda kom það -sér
vel, því að um tíma var kona hans
heilsutæp og veitti ekki af aðstoí
við allan hópinn. Þau voru sam
hent urn uppeldið og var hlútui
Margrétar þar ekki minni. — .Eg
ætlaði aldrei með þessum línun
að skrifa neina ævisögu Sigurðar
Eg vona að enn verði langt þangac
lil lífsbók hans verður lokað, en að-
eins minnast hans á þessum tíma
mótum. Eg kann því ávallt illa, a?
Eg hefi átt þess kost að þekkja mætra samferðamanna sé að engu
Sigurð síðan við báðir vorum ting- minnzt á meðan samfylgdin varir
lingar. Kynnzt honum bæði í leik enn, svo þegar þeir eru allir, komi.
og starfi. Ifann hefir ætíð verið lofgreinar um ævi þeirra, eigin-
hinn sami drenglyndi, glaði og vel- leika og starf.
gefni maður. Hann gekk ætíð til Sigurður er sá drengur, sen,
leiks með drenglyndi. Ungmenna- ætti skilið stærra lof en úr mínurc.
félagi var hann ágætur, leikandi stirða penna getur dropið, en ég
lipurð og hvatning til starfs. Hann veit að síðar bæta þar aðrir um
er góðum og fjölþættum gáfum Eg veit að hvorugur okkar gengui
gæddur eins og þeir allir Hjarðár- þess dulinn að hásumar ævinnai
fellsbræður. Sigurður hefir ágæta er liðið hjá, en haustfölvi fallinu.
frásagnarhæfileika, og auðugt hug- á störf vor og brár. Því er gott að
myndaflug. Hann var efni í sagna- minnast góðs samferðamanns áðui
skáld, hefði hann þroskað þá hæfi- en leiðir skilja.
leika sína. Á bernskuárum hans Eg veit, að Sigurður kvíðir ei.
var hér margt gáfaðra og góðra né æðrast þótt undan halli. Hanr
drengja, þar á meðal Kristmann mun „ganga með glófagran skjold
Guðmundsson skáld. Við héldum glaður og reifur hið síðasta kvöld“
þá úti blaði í ungmennafélaginu. eins og hann orðaöi það sjálfur i
í það skrifaði Sigurður, þá innan afmælisdegi sínum nú. Hann hefir
við tvítugt, ágætar greinar. Krist- alltaf verið einlægur trúmaður
mann átti þar líka greinar. Eg segi kirkju og kristindóms unnandi.
honum það ekki til lasts þótt ég gg þekki fáa sem betur hafí.
segi að þær væru sizt skáldlegri rækt þetta ægsta boðorð kristinn-
eða hugmyndaauðugri en greinar ar truar ;)Elska skaltu Droltini:.
Sigurðar á Hjarðarfelli, en þá voru þinn af öllu hjarta. . . . og náung
báðir smalar, og stóðu líkt að vígi, ann eins og sjálfan þig“, en Sigurc
en svo skildu leiðir. Kristmanns lá ur Uefir gert.
til framhaldsmenntunar og fram- ye flð ef sigurðtlr mætt
and! landa, þar sem hann þroskaði þar einn um ráða hvar bein hall;
sína skáldgáfu, en Sigurður hélt
áfram að vera smali, annast bú og
búsumstang.
Sigurður var söngmaður góður
að síðustu fá hvíld, þá mundi hani .
sjálfur hvergi kjósa þeim leg fren.
Framhald á 8. síðu.