Tíminn - 21.01.1959, Blaðsíða 5

Tíminn - 21.01.1959, Blaðsíða 5
TÍMIN N, miö'vikudagimi 21. janúar 1959. 5 i i i RAFMAGNSPERUR stórar og smáar. Framkibsla okkar byggist á margra ára reynslu og hagnýtri þekkingu. Framleib'sla okkar mun geta gert y’ður ánægían. VEB BERLINER GLUHLAMPEN-WERK Berlin, 0—17 Warsehauer Plafz /10 Telegramm: Gluhlampen-Werk Berlin. □eutsche Demokratlsche Republik. EiNKAUMBOÐSMENN: EDDA H.F. PÓSTHÓLF 906, REYKJAVÍK M rjkisstjórn er setzt að völd- um, til þess að leysa þá hnúta efnahags og atvinnumála, sem hafa verið að þvælast fyrir öll- um ríkisstjórnum á íslandi síðan „nýsköpunarstjórnin“ sálaða hrökklaðist frá völdum. Og loks nú hafa nýsköpunar- flokkarnir komið auga á bjarg- ráðið. Augun á þeim opnast fyrir því að kjördæmaskipunin sé sá bölvaldur, sem öllum ófarnaði ræður. Það er því ekki undarlegt, að hinn nýi forsætisráðherra lýsti því yfir að aðalstefnumál hans, sé að breyta kjördæmaskipaninni. Svo ætlar hann svona í leiðinni að semja við útgerðarmenn, svo þeir geti haldið áfram að stunda átvinnu sína. Oft hefir heilbrigðri skynsemi og kjósendum verið sýnd lítdlsvixð ing í áróðri þeirra þremenninga, sem nú hyggja sig hafa fundið þann „elixir", sem að haldi kem- ur. Vitandi þó það, að þegar Al- þýðuflökkurinn og kommúnistar hafa heft veruleg áhrif á stjórn arfarið, hefir efnahag og atvinnu- rekstrarmöguleikum þjóðarinnar verið brugguð þau banaráð, sem Siú og oft áður ætla allt að sliga. Sjálfstsoðisfl. í örvæntingar- fullri baráttu fyrir því að na al- gjörðum meirihluta á Alþingi gleymir alveg stefnu sinni, ein- staklingsfrelsi og fleiri hugnæm- um heitum. Og fái hann íram- gengt tillögum sínurn um K.ior- dæmin hefir hann gclið ein=iak- lingsfrelsi og öðrum góðum hlut- um sínum rothögg. Það mun svo feurfa nokkuð langan tíma til að aiá aftur því sjálfstæði einstak- linganaa og frelsi, sem Sjálfstæð- isflokkurinn er svo stoltur af að boða. II. Allir munu vera sammála um að kjördæmaskipanin og kosninga fyrirkomulagið sé orðið úrelt og þurfi ondurskoðunar. En slík end ui’skoöun verður ekki annað en Ikák og úrelt um leið, nema stjórn ekipulagið í heild verði tekið til endurskoðunar og samrýmt þeim fcreytingum, sem lýðveldisstofnun- in hafði í för með sér. Sigurður Vilhjálmsson Orðið er frjálst UM KJÖRD/EMASKIPUN Þá hefir sú sókn, sem hefir far ið fram til almennra umbóta á högum þjóðarinnar gjörbreytt af- stöðu stjórnarfarsins til almenn- ings og er auðséð að það þarf að athuga jafnframt, að ekki sé hægt með einföldum aðgerðum að raska efnahagsjafnvægi þess opin- bera, þ.e. ríkis og sveitarfélaga. ! Það ætti að vera Ijóst öllum þeim, sem um þessi mál hugsa í ■ alvöru og ekki eru blindaðir af I flokkshagsmununum, að einhliða breyting á kjördæmaskipuninni er stórhættuleg stjórnmálaástandinu og sjálfstæði þjóðarinnar allrar. Það er talið að kjördæmaskipú- lagið sé lragstætt Framsóknar- flokknum en óhagstætt öðrum flokkum. Og að Framsóknarmenn njóti þltir einhverra sérréttiinda, sem, þeir misnoti herfilega. Með þetta í huga er ofurskiljanliegt að sósíalistum í hvaða flokki sem rþeir eru og íhaldsklikum sé illa | við Framsóknarflokkinn og vilji kenna honum um, að ekki gengur betur. Sá flokkur hefir oftast rtynt að sporna við mestu gönit- skeiðum hinna. Framsóknarflokk urinn mun ekki ljða undir lok þó að kjördæmabreytingar verði gerðar. Það er nokkrum sinnum búið að vega að honum á þeim vettvangi, en hann hefir fi-am að þessu þolað árásirnar. Jafnvel í síðustu kosningum sýndi hann þá rausn að lána Alþýðuflokknum nokkur þúsund atkvæði Það er því alveg vonlaust verkefni, sem kjördæmaþrenningin hefir tekið sér fyrir hendur að cyða Fram- sóknarflokknum. Stefna Framsókn arflokksins er svo lífræn og und- irstöður hans svo traustar, að hann fellur ekki fyrir lýðskrumí né hótunum. íslenzku bændurnir og þeir, sem standa þeim næst hafa staðið af sér erlendar árásir í margvíslegri mynd á undanförn- !um öklum. Þeir munu reynast I vandanum vaxnir og hrinda á- hlaupum kommúnista og íslenzkra auðiiyggjumanna, sem haldnijr eru yfirstéttarórum og hégóina- skap. III. I tillögum þeim, sem sjálfstæðis menn hafa birt er gert ráð fyrir stórum kjördæmum og skal þar kosið hlutfallskosningum. Enn fremur cr þar gert ráð fyrir nokkrum uppbótarsætum til jöfn- unar milli flokka. Ekki er þar gert ráð fyrir neinum reglum um flokka, eða skyldur þeirra og rétt indi önnur en uppbótarsætin. Þar eru engin ákvæði um stjórnarfar flokka innbyrðis'. En það á að leyfa þeim að taka tii löggjafar- stari'a menn eins og verið héfir, sem kjósendur hafa hafnað. Það er óviturlegt og raunar óverjandi með nýrri löggjöf um kjördæma- skipun að gera ráð fyrir uppbót- arsætúm. Enginn, sem fallið hefir við kosiiingai' ætti að fá leyfi til sctu á Alþingi. Fiokkslegar lilutfallskosningar hafa svipaða ágalla. Með þeim eru mönnum settar of þröngar skorð ur um framboð. Og ef flokkar, sem slikir eiga að standa fyrir framboðum þarf að setja lög um þjóðfélagslega stöðu flokkanna svb að öruggt sé að þeir verði á- byrgir aðilar, sern ekki hafa sitt andlitið hvern daginn. Með hlut- fallskosningum er svo hættan á nýjum dægurflokkum, sem, ekki gera annað en auka á þann glund roða í stjórnmálum, sem ríkt hefir. Öryggi í stjórnarfarinu verð ur varla náð betur cn með ein- menningskjördæmum. Þá verður s'ambandið milli þingmanna og kjósenda eðlilegra og ábyrgara og tim leið vænlegra til hollra úr- lausna. Dærnin hofum við eftir 1874 að stjórnarskráin gekk í gilcli og úr kosningabaráttunni á fyrsta tug þessarar aldar. Mark- viss og íramsækin stjórnmálabar- átta einkenndi þetta tjmabil, þó að kosningatilhögunin væri að ýmsu leyti frumstæð og ófullkom- in. Stjórnmálaskörimg'ar eins og Hannes Ilafstein og hans menn urðu að sætta sig við að kjósendur hefðu aðra skoðun á málunum cn hann. Flest kjördæmi voru upp- haflega tvímenningskjördæmi og bundin við lögsagnarumdæmi -sýslurnar). Framboð og kosning algjörlega frjáls og óháð. Með stórum kjördæntum og hlutfallskosningum getur skapazt togstreita milli héraðanna innbyrð is um íramboðin, sem væri allt ■annað en þægileg fyrir stjórn- málin almennt. Það er mjög skilj anlegt að hinir sósíalistisku flokk ar vilji hafa þessa tilhögun, sem Sjálfstæðisflokkurinn vill beita sér fyrir. En það liggur ekki Ijóst fyrir hvers vegna Sjálfstæðisflokk urinn vill beita sér fyrir slíkri til högun nema það sé einhver rétt- j lætiskenncIH sem hann er haldinn. jEnga von hefir hann um að ná 1 meirihluta á Alþingi með því fyrir komulagi. En hann væri vissulega vel að því kominn eitt kjörtíma- bil, þó að ekki væri nema til þess að sýna hvernig formaður hans strikar falleg pennastrik!! IV. Það virðist eðlilegast að þing- menn hafi bak við sig þjóðfélags- lega ábyrga fjárhagsheild. Þannig mun það hafa verið hugsað upp- haglega. Þingmaðurinn mætir þá á Alþingi sein fulltrúi þeirrar heildar og verður jafnábyrgur gagnvart þeim sem ekki kusu hann og kjósendum sínum. Af þeirn ástæðum sýnist mér að allir kaupstaðir á landinu eigi að fá rétt til þess að velja sér alþingis- ntann. Þá ætti einnig að lögfesta í sveitunum íjárhagsheildir með | sömu réttindum og kaupstaðir ' liafa. Sýslurnar og gömlu hrcpp- arnir ættu að leggjast niður. £ stað þeirra ættu að koma stærri sveitarfélög miðuð við náttúrlega staðhætti, sem þá um leið yrðit kjördæmi. Hrepparnir eru flestir svo smáir og máttlitlir eins og nú er komið högum, a'ð eklci cr að vænta neinnar verulegrar getu hjá þeim til úrlausnar stærri verk efna. Nútíma félagsmálalöggjöl; g&rir þá líka í raun og veru ó- þarfa. Það ætti ekki að valda verulegum erfiðleikum þó sveit- arfélög dreifbýlisins yrðu stækk uð, með þeim samgöngumöguleik- um, sem nú eru til. En dreifbýl inu ykist máttur til ýmsra fram- kvæmda, sem hver hreppur fyrir sig eins og nú er, hefur enga getu til að leysa. Með svonalöguðu fyrirkomulagi tækjum við upp þráðinn þar seiB hann slitnaði á þrettándu öld, en færðum allt til nútímabúnings. Sýslurnar voru settar af erlend- um konungum eins og nafnio bendir til og við eigum með lýð- veldislöggjöf okkar að hreins'a a£ þjóðinni þær minjar. sem minna á undirokun þjóðarinnar. í stað crfðagoðorðanna fornu kæmi lýð- ræðislegra fyrirkomulag mea kjörnum forustumönnum, kosnum í alí'rjálsum kosningum. Embæt‘; ismannaskipanin yrði þá að breyt ast til nútímahorfs, sem miðaðist við breytt fyrirkomulag. Rcykjavík, sem nýtur þeirra sérstöku rétlinda að vera miðdep- ill -alls opinbers lífs og aðseturs- staður ríkisstjórnar og Alþingis hlýtur að lúta öðrum reglum er: önnur sveitarfélög. Engin nauð- syn virðist vera á því að hún hafí mjög marga þingmenn, þó afí? mannfjöldinn þar bendi til þess, ef miðað er við litlu kjördæmin. Ef miðað er við mannfjölde Akureyrar lætur nærri að hlut- fallið sé 1:8. Annars' leiði ég hjá mér að benda á tiltekinn þing- mannafjölda í Reykjavík. Tel acf það megi slcipta henni niður í éin- menningskjördæmi, en að ekki stafi bein hætta af því, þó að? þar væru hafðar hlutfallskosning- ar, ef alls slaðar annars staðar væri kosið í einmenningskjördæra. Framhald á 8. slðu.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.