Tíminn - 13.03.1959, Side 5

T í MIN N, föstudaginn 13. marz 1953,
Theódór Gunnlaugsson
Orðið er frjálst
Rabbið nú saman refaskyttur
Eg undirritaður, hef undanfarin
ár, verið að kynna mér ofurlítið
kjör þeirra, sem fást við grenja-
vinnslu. Og þó ég hafi fengið ýms-
ar upplýsingar af öllum landshorn-
itm, er ég litlu nær að vita, hvað
algengast mun vera að borga refa-
skyttum fyrir grenjaleitir, legur
og imnin dýr. Þar er ósamræmið
íurulegt og hvergi mun það
þekkjast neitt svipað á landi hér,
við sama verk.
Ástæður fyrir því, að ég skrifa
þessar línur, eru aðallega þrjár:
í fyrsta lagi: Margir starfsbræð-
ur rnínir hafa spurf mig að því,
livað ég hafi sett fyrir leitir, legur
og vinninga á grenjum. Hér geta
þeir séð það.
í öðru lagi: Það, sem ég segi hér,
held ég að megi treysta að sé eftir
öruggum heimildum, það sem það
inær. Hver, sem vill, getur svo velt
því fyrir sér, Og lítill vafi er á þvi,
að þá reka upp kollinn, í huga
hans, ótal spurningar og margar
sundurleitar. En það er góðs viti.
í þriðja lagi: Gæti þetta orðið
til þess, að flýta fyrir því, að sam-
ræmd yrðu meira lcjör þessara
iitarfsbræðra minna, og i-.elzt að
þau gangi jafnt yfir ai.a, ja, — þá
hefði ég sannarlcga nut á óska-
slundina.
— „Oft er það gott, sem gamlir
kveða.“ Og það er áreiðanlega satt.
En — hvernig litu þeir á þessi
inál? Það sjáum við bráðum. Við
skulum jafnframt minnast þess, að
fyrir aldamótin síðustu, og auðvit-
að miklu lengur, borguðu hrepps-
búar sjálfir allan kostnað við
grenjavinnslu, í sínum löndum. Og
einmitt þess vegna er reynsla feðr-
anna enn athyglisverðari. Því það
er staðreynd, að flestir fylgjast
bezt með því, sem borga þarf úr
eigin vasa. En á þeim tíma mun
það hafa verið algild regla, að skot
máður hefði 3 krónur iyrir hvern
sólarhring, sem fór í leitir og legur
á grenjum. Þessar þrjár krónur
voru þá sem næst hálfit annað dag-
kaup fullvinnandi manns, því tvær
krónur á dag, var algengt kaup
fyrir fearlmann, um hábjargræðis-
tímann. Eyrir að vinna fuMorðnu
dýrin var þá ýmist borgað 4 og 6,
eða 3 og 6 fcrónur, en alltaf tals-
vert meira fyrir síðara dýrið. Við
vitum að það er oftast refurinn og
þó sórstaklega meðan yrðlingar
eru ungir. Fyrir yrðlinga var þá
venjulega borgað frá 50—70 aura
og mest króna. Víða var þá talin
skylda skotmanns, að liggja þrjár
mæfcur á greni, áður en gefizt væri
upp við að vinna dýrin, væri annað
eða bæði sannanlega á f ótum. Einn-
ig var þá oft skylda, landeiganda,
að Ieggja til meðlögumann. En
hvernig er svo háttað þessum mál-
um hjá okkur nú? í fáum orðum
nxun ég leitast við að gera grein
fyrir því.
Hér nefni ég aðeins fjóra taxta
eða öllu heldur samningá við
grenjaskyttu, til að sýna misræmið,
en þeir gætu alveg eins verið átta.
Slíkt yrði þó fremur til að gera
málið flóknara, á, þessu stigi. Og
ég vil undirstrika, sérstaklega, að
hér er aðeins átt við kaup grenja-
skyttunnar einnar, á síðastliðnu
vori, án farartækis, en albúinn að
vopnum og með sjónauka og nesti:
1. liður a. Fyrir u'ð far-a í eina
leit, um allt svæðið, seai grenja-
skytta er ráðin á, fær hún ákve^.ó
kaup, sem miðað er við þann ti.iia,
sem fer í leitina. Vcnjulega eru
farnar tvær léitir með 2—3 vikna
millibili.
------b. Fyrir að liggja á grenj-
um fær skotmaður ekkert kaup, en
krónur 350 fyrir hvert fullorðið
dýr, sem næst og sömu laun fyrir
yrðling, á hvaða aldri, sem hann er.
2. — a. Kaup ákveðið kr. 250 á
sólarhring, sem fer í leit og legur á
grenjum, ásamt ferð að heiman og
heim.
------to. Krónur 350 fyrir hvert
skotið dýr fullorðið og sömu laun
fyrir hvern yrðling, sem næst.
3. —a. Kaup kr. 25 á klukku-
efcund, frá því að farið er að heim-
«n og þar til komið er aftur heim,
ír gronjaleit eða legu, að frádregn-
um svefntíma.
-----to. Fyrir hvert fullorðið
dýr, sem næst, kr. 350, og sömu
laun fyrir hvern yrðling, án til-lits
til aldurs.
4.------a. Vegavinnukaup, þ. e.
dagkaup á klst., eins og það er á
hverjum tíma, á meðan verið er á
ferð eða í leit að grenjum, að við-
bættu orlofsfé 6%.
-----to. Hálft vegavinnukaup, þ.
e. dagkaup, meðan legið er á greni.
-----c. Fyrir hvert fullorðið
dýr, sem vinnst krónur 380, en fyr- j
ir yrðling frá kr. 75—200 mest
(júlí—ágúst).
Fjórði og síðasti taxtinn sýnir
það kaup, sem ég hef sett fyrir
grenjavinnslu, mörg undanfarin ár.
Hvort tveggja, kaup og skotlaun,
hefur farið stighækkandi, eða sam-
Iiliða vegavinnukaupi hverju sinni
og er því orðið mikið hærra en
fyrst. Þeir, sem legið hafa með mér
á grenjum, og alltaf hafa verið refa
skyttur, hafa haft sama tímakaup,
en skotlaun fyrir dýr og yrðlinga,
höfum við ætíð skipt jafnt. Og það
mun bezt reynast. Ég vil einnig
bæta því við hér, að við höfum
haft það fyrir reglu, síðustu 15—
20 árin, að sýna bæði dýr og yrðl-
inga, í heilu lagi og nýskotin, til-
svarandi refaveiðistjóra, eða ein-
hverjum trúnaðarmanni hreppsins,
sem hefur tekið við þeún. Það tel
ég beztu vonina gegn illum öndum,
sem undarlega margii’ hafa nautn
af að senda okkur refaskyttum.
Fyrir grenjavinnslu hefur stöku
sinnum verið tekið gildandi taxta-
kaup, eins og það er hverju sinni
í eftirv., næturv., helgidagavinnu
o. s. frv., en það er mjög fágætt.
Ég tek það því ekki með hér.
Séu nú athuguð gaumgæfilega
þessi fjögur sýnishorn, sem hér
eru birt, með því kaupi, sem greit't
var síðastliðið vor, fyrir grenja-
vinnslu, kemur margt í hugann.
Hér mun ég þó ekki gera neinn
samanburð, heldur láta starfsbræð-
ur mína og aðra, sem um þessi mál
þurfa að fjalla, prútta um það. Um
tvö atriði vil ég þó fara nokkrum
orðum.
Ýmsir telja, að kaup þeirra, sem
á grenjum þurfa að liggja, eigi að
vera töluvert hærra en t. d. vega-
vinnukaup. Þeir rökstyðja það með
því, að þetta sé oft hið eríiðasta
verk, vosbúð og vökur, og til þess
þurfi líka mjög dýr 'áhöld og einnig
talsverða þjálfun. Þefcta er allt rétt
athugað, og verður ekki með rök-
um, á móti mælt. í þriðja Iið hér
að framan, var miðað við kr. 25 á
klukkustund, eða rúmlega 20%'
hærra kaup, en greitt var í vega-
vinnu síðastliðið sumar. Þetta
finnst mér sanngjörn krafa. Hver
sönn refaskytta vill berjast til
þrautar. Og þá er óumflýjanlegt
fyrir hana að eiga góðan riffil með
sjónauka. Hann kostar ekki minna
nú en um sex þúsund krónur, al-
búinn. Þá þarf hann ekki síður að
eiga góða refabyssu, sem kostar
3—4 'þúsund, minnst. Og eklti má
heldur vani'a góðan sjónauka.
Hann kostar nú alltaf 3—4 þús.
krónur. Þetta ætti vissulega að
nægja, til þess að allir gætu séð,
að það er tvennt ólíkt, að ganga
til ,verks, þar sem öll áhöld eru
lögð xipp í hendurnar á manni, eða
þurí'a fyrst að kaupa þessu verði.
Síðara atriðið er það, hvort
hyggilegt sé að taka jafnt fyrir það
að drepa fullorðið dýr við gren
eða yrðling. Ekki mundu feður vor-
ir hafa samsinnt það. Þar vísa ég
til fyrri ummæta og einnig til þess,
er ég hef sjálfur t:ekið, sbr. 4. lið.
En — það eru ekki launin, sem ég
á við, enda eru þau harla bág. Það
eru hlutföllin, milii þess, sem borg-
að er fyrir að drepa fullorðið dýr
við gren eða yrðling, sem ég á við.
Og til þess að koma í veg fyrir enn
bagalegri misskilning, vil ég einnig
taka fram, að ég er hér ekki að
leggja á móti, t. d. 350 krónum,
fyrir að drepa yrðling. Það er síður
en svo. En væri það þannig, fynd-
ist mór réttmætt, að borga t. d. 5
og 8 hundruð fyrir að ná fullorðnu
dýrununi.
Lítill vafi er á því, að margar
gamlar og góoar refaskytlur reka
upp stór augu og fá sér ósvikinn
nefdrátt, er þær sjá þessa þulu, og
(Framhald á 8. síðu).
Þróunin í framleiðslu og sölu búsafurða
Búvöruframleiðslan hefir stóraukizt síÖasta
áratug5 en bilið milli framleiðslu og neyzlu
innan lands fer minnkandi
NÝTT <
í blaðinu í gær var upphaf
á erindi, sem Sveinn Tryggva-
son, fnmikvæmdastjóri, flutíi
á Búnáðarþingi fyrir nokkrum
dögmn. Hér á eftir fer kafli
úr erindinu eu niðurlag þess
mun birtast i blaðinu á morg-
un.
Þá vék Sveinn Tryggvason að
því, að á síðustu árum hefði verið
rætt nokkuð um oííramleiðslu
mjólkur, og sagðist í því sambandi
vilja benda á, að á s. 1. ári hafi
neyzluaukning á mjólk orðið rösk-
lega 1 milljón lítrum meiri en
framleiðsluaukningin og enn frem
ur séu osta-'Og smjörbirgðir minni
nú en þær hafi verið á sama tíma
síðastliðin 2 ár.
Sveinn kvað ýmsar breytingar
■hafa orðið á söiu mjólkur og mjólk
urvara. Sala rjómaíss vex frá ári
til árs á hagstæðu verði. Nú hafa
mjólkurbúin ger.t með sér samtök
um að hagnýta sem bezt þennan
markað.
Framleiðsla og sala á sýrðri
mjólk hefir aukizt og ostafram-
leiðslan hefir orðið fjölbreyttari.
Þurx’mjólkurframleiðsla hefir orð-
ið hagstæðai-i vegna þess, að hún
gerir það kleift að geyma mjólk
til skyrgerðar frá þeim árstíma,
þegai- íramleiðslan er mest, þar til
eftirspurnin er meiri en framleiðsl
an. Einnig er þurrmjólkurdxift not
að í vaxandi mæli við súkkulaði og
kexframleiðslu í verksmiðjum.
Osta- og smjörsalan.
Ráeðxvmaður taldi stofnun hinn-
ar nýju Osta- og smjörsölu .merka
nýjung. Heiklsala á smjöri og ost-
um hefði áður verið í mjög óœski-
legu formi. Þessitm vörum hefði
áður verið dreift frá 5—6 heild-
sölufyrii’tækjum, senx sum Ixver
hefðu haft miiður góð geymslusfcil-
yrði fyrir þær. Þessi fyrirtæki
hefðu hins vegar átt í innbyrðis
I samkeppni um söluna og sú sam-
Ikeppni hefði oft orsakað mikil af-
föll á vörtmni og alls konar spá-
kaupmennsku. Mjólkurbúin hefðu
þá heldur ekekrt aðhald getað veitt
um vörugæðin, sem gagn hefði ver
ið að.
Sveinn sagði, að Stéttarsamband
bænda hefði vakið máls á hug-.
myndinni um sölusamlag mjólkui’-
búanna þegar árið 1946, en hún
hafi þá ekki fengið nægan stuðn-
ing.
j Önnur sölusamtök á sviði bxi-
vöruframleiðslu, sem hafa tekið
til stai’ía síðan 1849, eru Græn-
metisverzlun landbúnaðarins, Sölu-
félag garðyx’kjumanna og Samband
egg j af ramleiðenda. Ræðumaðxir
kvað þessar stofnanir munu vafa-
laust eiga eftir að eflast og verða
landbúnaðinum til mikils gagns í
framtíðinni.
Kjötsalau.
Sveinn vék að þeim breytingum,
NÝJAR GERÐIR
cJldruS Cj. (jCuÉuú
Cýóá
an
SKOVERZLUN
sem orðið hefðu á sölu kjöts' o=:
kjötafurða undanfarin ár og sagð.
m. a., að feitt kjöt seldist mjög
illa og að mörframleiðslan vær
nú aðeins að nokkru levti notu<'
til manncldis, en meira til sápu-
gerðar eða bræddur upp og fluttm
j út sem tólg. Af þessum ástæðun.
hefði orðið mikið verðfall á mö>
síðustu ár. Þá væri erfitt að s'eljíi
geldfjárkjöt, og fólk vildi nú ac:
hangikjötið væri dilkakjwt, en ekki.
af geldfé, eins og áður var. Ti .
þess að hamla gegn þessu hefð.
Framleiðsluráð tekið upp nýjíi
fiokkun á geldfjárkjöti s. I. hausí
lækkað verð á því, en samsvarand,
hækkun hefði orðið á dilkakj öti
j Bygging mjólkursamlaga
og sláturhúsa.
■ Ræðumaður kvað landbúnaða:
framleiðslu ekki aðeins hafa auk-
izt frá því 1947, heldur hefðu einr
ig orðið miklar breytingar.
vjnnslu og sölumálum búvara. Á
1 þessu tímabili hefðu 25 stór slátxir
hús verið endurbyggð og önnur
verið löguð. Síðan 1947 hefðu tek
ið til starfa 4 mjólkursamlög og
væru þau nú alls 10 á landinu, er.
4 rnundu bætast við á.þessu ári,
á Egilsstöðum, Norðfirði, Ólafs-
fix’ði og Hvammstanga. Öll hefðu
mjólkursamlögin verið endurbyggð
nerna tvö, sem einnig hafa þó end
ui’nýjað vélakost sinn.
Sveinn sagði, að það hefði vérií
nokkuð ríkjandi skoðun, að mjólfc
ur.bú ætti ekld að stofna nema
þar se:n mikill markaður er í nánd.
Hann kvaðst álíta, að þessi skoðuii
sé orðin úrelt, cins og uú er kom-
ið, vegna þess, að víðast hvar ::
þorpum og bæjum geri heilbrigðis
nefndir, héraðslæknar og allur
þorri neylenda kröfu til þess, að
mjólkin sé gerilsneydd. En úr ,því
nú þyrfti að gerilsneyða mjólkina,
sé tiltölulega lítill aukakostnaður
við það að fá tæki til að gera skyr,
í’jóma og jafnvel smjör. 1947 hefðí.
sú kenning þótt sjálfsögð, að reisa
ekki mjólkurbú, nema í stórun:
kaupstöðum. Nú só þetta viðhorf
breytt. Því muni síðar á þessu ári
vei’ða hér starfandi 6 mjólkursam-
lög, sem þannig séu útbúin, að þau
geta aöeins gerilsneytt mjólk og
rjóma og búið til skyr .og lítilshátt
ai’ smjör. .Þetla eru lítil bú ce
einkum til komin vegna krafna
um gerilsneyðingu og betri dreif-
ingarskilyrði fyrir þessar við-
kværnu vörur.
Verðlagsgrundvöllurinn.
Þá ræddi Sveinn nokkuð um
verðlagsgrundvöll bxivara, og kva'o
nokkrar umi’æður hafa orðið uni
það, að í verðlagsmálunum væri
hallað á sauðféð en gert þeim mur,
betur við nautgriparæktina. Ilefð.
meira að segja verið sagt við sig,
(Fi-amhald á 8. síðu)

Ýín rt
Bridgefélag kvenna tíu ára
Síðastliðinn þi’iðjudag átti Bridge
Jélag kvenna í Reykjavik 10 ára
afrnæli, en félagið var stofnað
hinn 10. '.narz 1949. Stofnendur
| voru j64 konxtr. $ Jyrstu stjórn fé-
lagsins voru kosnar þessar konur:
.Margrét Jensdóttir, formaður;
Laufey Arnalds, gjaldkeri og Hall-
dóra Rútsdóttir, ritari.
Þó að tíu ár séu ekki langur tínxi
I í starfssögu félags á Bridgefélag
kvenna allmerkilega sögu að baki.
Á þessum fáu árum hefir félagið
vaxið mjög, svo nú er komið, að
það er eitfc stærsta bridgefélag
landsins, og í fáum félögum er
starfsemin þróttmeiri og hðtur
skipulögð. Félagskonxu’ tóku þátt
í Evrópunxeistaramótinu í bridgs
1958 með allgóðum árangri, erj
einnig spiluðu konur úr Bridge-
fél. kvenna á Norðurlandamólinu
fyrir þremur árum. Auk þess hefir
félagið átt sveitum á að skipa í
Jslandsmólinu, Reykjavikurinótin u
og meistaramóti BridgefcIags'Rvík-
ur, en mikið samstarf hefir vcrið
milli þessai’a félaga á undanförnura
árum.
í tiiöfni af 10 ára afnxælinj
gengst félagið fyrir afnxælishófi og
verður það i Silfurlunglinu, föstu-
daginn 20. marz n. k. Núveranci':
sljórn félagsins skipa Rósa ívar.-
formaður; Gúðrún Bergsdóttir,
gjaldkei’i og Eggrún Arnórsdóttir,
ritari.