Tíminn - 26.04.1959, Síða 2

9.
TÍMINN, sunnudaginn 26. apríl 1959,
RæSa Halldórs E. Sigarðssonar
(Framhald af 12. síðu)
virtur' forsætisráðherra mátti sín
inikils í Hafnarfirði, þá þótti nú íhald
inu í Ilafnarfirði ekki mikill réttur-
nn, som hann skapaði þeim, þótt þeir
ættu setu í bæjarstjórn".
Vö!d dreifbýlisins
RæðumaSur sagði, að þessi kjör-
dæmabreyting ætti líka að heita jöfn-
riður. ÍJreifbýlisfólkið réði of miklu
á landi hér, væri sagt, það yrði að
að minnka völd þess. Hann sagði síð-
m:
„Ekki sé ég nú, að þessi völd dreif-
óýlisfólksins hafi nú staðið þéttbýl-
inu fyrir þrifum, og ég verð að segja
það sem mína skoðun, að mér finnst
að fólksfiutningar hér á landi hafi
verið iiógu örir, þó að fólkið úti í
tlreifbýlmu hafi haft þann rétt, sem
það hefir tii þess að kjósa sér sérstak
an þingmann. Og það hefir heldur
aldrei látið sér detta annað í hug
íieldur en áð fólkið í þéttbýlinu ætti
■íka að eiga sína sérstöku fulltrúa.
En ef við föruin að jaína rétt, þá
/erðum, úið að jafna á fleiri sviðum
en einun Það er ekki nóg fyrir okk-
ar að tala um, að það þurfi að jafna
íosningaréttinn, það er fleira, sem
óeita líískjör fólksins héldur en kosn
mgarétturinn einn.
Það þarf ,að jafna fleiri rótt held-
ar en að minnka rétt fólksins, sem
át í dreifbýlinu býr. Og hvað er svo
aS segja um ýmis lífsþægindi?
Hefir fólkið úti í dreifbýlinu
mfmagn á borð við hina, sem í þétt-
öýiinu búa? Nei, það hefir það ekki,
an stjórnarliðið taldi samt rétt, núna
, sambancli við afgreiðslu réttlætis-
tnálsins, að rétta því aöra sneið, og
það var það að minnka fjárframlög á
ijárlögum til þess að framkvæma
aifdreifinguna út um landið. Það
/ar vafalaust gert til þess að jafna
enn réttinn á milli þessa fólks, sem
i órétti eða misrétti býr í þessu. Og
iiöfum við, sem úti á landinu búa,
liöfum við svipaða aðstöðu í atvinnu-
iífi gagnvart bönkum, innflutnings-
itofnunum og öðru slíku? Nei, við
höfum það ekki, og ef þið ætlið að
fara að jafna réttinn, þá verðið þið
ið gera það á fleiri sviðum og það er
ikrítinn jöfnuður að taka réttinn af
þeim, sem ver eru.settir í þjóðfélag-
.inu og flytja hann til hinna.
róiksflutningat' nógu örir
Eins og ég drap á áðan hafa fólks-
slutmngar í þessu landi verið nógu
■irir, þó ekki sé að því stefnt að auka
óá. Mér finnst að dreifbýlið hafi lagt
þéttbýlinú nógu mikið til með því,
ið ala upp það mannvænlega fólk,
,:>em það hefir sent hingað í þéttbýl-
:ið og með það fjármagni, sem úr
Jreifbýlihu hefir farið hingað, þó
skki sé bætt við. Og ef menn ætla að
;,ara að draga úr aðstoð við dreifbýl-
;ið, þá gerist annað og meira og það
ar það, að það leggst í auðn. Kannske
innst mönnum ástæða til þess, að
vo éigi að fara. Það var einhvern
iíma orðað þegar um þessi mál var
:,ætt hór í sambandi við kjördæma-
breytingu, það mun hafa verið 1931,
,!>á var sagt: Er ekld nóg að við ber-
,„m ;i ipnið, þurfum við að þera á út-
iiagann .iíka. En ég segi ykkur það
att, að það eru sannanir fyrir því,
,ð iólkið úti um hinar dreifðu byggð
:ir iandsins, það leggur íslenzku þjóð-
imni það mikiö í framieiðslu, að það
®r c-khi ástæða til að draga úr því.
í! mörgúm smákauptúnum og sjávar
borpurn er framleiðsla sjávarafurða
:,,iiki(F meiri heldur en hún er hér
®g í syeitum landsins er framleiðsla
ö hvern eínstakling svo mikil, sem
hunnugt er, að hún hefir aukizt, þrátt
;,yrir það, að fólkinu hefir fækkað.
Þá hefir það komið hér inn í þess-
:,r umræðnr, að harkan í kosnlnga-
(i-aráttunni í einmenningskjördæmun
>,(m sé svo mikil, að það þurfi að
í coma í veg fyrir það og að það muni
ibreytast :með stóru kjördæmunum.
‘jralað er um það, að sá lilutinn, sem
cíikki fær kósinn þingmann, hann
,r;igi ektd fulitrúa hér á háttv. AI-
ji»ingi, því að þingmaðurinu sé bara
iiyrir pp.. sem kjósa hann. Skömmu
«ftir að ég hafði verið kosinn þing-
.maður kom til mín myndarleg kona,
ivúsett i mínu héraði. Hún sagði við
íHiig: Meðan þú varst frambjóðandi,
)iá varstu andstæðingur minn, en eft
iir að þú ert orðinn þíngmaður, þá
«rt þú fulltrúi fyrir mig sem aðra.
!i>etta er skoðun fólksms almennt og
ég er sannfærður um það, að þeir
wenn’, sem vilja halda þvl fram núna,
að andstæðingar okkar í kjördæm-
unum, sem ekki kjósa okkur, eigi
elcki fulltrúa á Aiþingi, þar sem ein-
menningskjördæmi eru, þeir hafa
ekki hagað sér sjálfir þannig í sinni
þingmennsku. Þeir vita það, að þeir
cru kjörnir þingmcnn kjördæmisins
og haga sér eftir því. En annars er
líka annar aðalþáttur þingmannsins
er að sjá: fyrir liagsmunum kjördæm
isins í liéiia, ojg það hafa þingmenn
reynt að rækja og því hefir líka ver
ið haldið fram í sambandi við þetta
mál, að þingmenn ræktu þann þált
of vel, þeir hefðu of mikið kjördæma
sjónarmið og þess vegna þyrfti að
fjarlægja þá úr þeim tengslum.
Litlir þingmenn og stórir
Þá var verið að ræða liér um styrk
af stóru kjördæmum. Þar var það
sagt, að — og vitnað í franskan máis-
hátt, að litlu kjördæmin sköpuðu
litla þingmenn, Þá skapa nú litlar
sína fulltrúa til Búnaðarþings alveg
eins og sýslurnar eru sjálfstæðar
heildir, eins eru búnaðarsamtökin.
Og þróunin hefir svo orðið sú á síð-
ari árum, að yfirleitt hafa kjördæm-
in til búnaðarþings verið minnkuð og
meira stefnt inn á beinar lcosningar.
Og svo mun það nú vera eins og t. d.
í Búnaðarsambandi Borgarfjarðar, að
þar hefir yfirleitt verið kosið með
samkomulagi sinn maðúrinn úr
hvorri sýslu. Hér er hins vegar ekk-
ert verið að skapa neinar sjálfstæð-
ar heildir.
Dansað í lausu lofti
Háttv. 1. þingm. Reykvíkinga, fram
sögumaður meirihiutans, hann sagði:
Sýslurnar eiga að halda sér. Hrepp-
arnir ciga að haida sér. Það er ekki
verið að skapa neina heild hér, hér
er aðeins verið að þvinga fólkið til
að kjósa þlngmenn hvort með öðru,
hvort sem því líkar betur eða ver.
Það er ekkert á bak við þessa þing-
menn og ég fullyrði, það er ekki
hægt að halda þessari skipan, þao
er ekki hægt að láta þingmennina,
® f
a
„Tengdasonur óskast“ eltir William
Doaglas Home
þjóðir iitla menn oe verðum við að
sætta okkur við það. En er nú reynsla I frekar en aSí:a ,fuiltrua' dansa
lausu lofti, því hér er ekki byggt á
jörð. Og þ«S sem gerist er, eð annað
tveggja að það verður að breyta
fornri sýsluskipan eða eð gera land-
ið ailt að einu kjördæmi og að því
er stefnt. Og svo tala menn um það,
að þessi tilhögun eigi að vera styrk-
ur fyrir landsbyggðina. Það eigi að
vera styrkur fyrir sveitirnar, að fá
okkar hér á landi sú, að á litlu kjör-
dæmunum hafí íitlu þingmennirmr
komið? Má ekki minna á Jón Sig-
urðsson í því sambandi, sem var ekki
þingmaður fyrir stærra kjördæmi en
Vestur-fsafjarSarsýslu. Og má ekki
mimja á Tryggva Þórhallsson, sem
var þingmaður fyrir Strandasýsiu og
þykir ekki stórt kjördæmi? Eg held, . , .
að þéir, sera úr stærri kjördæmum ; fulltrua kosna eftlr þessarl lelð> Þelr
hafi kömizt eða með þann titil að í hafa aðSan=’ að mörgum og það hafi
heita íandkjörnir, þeir mættu vel við ! allir flokkar.eitthyað, svo að það-sé
una, þó að þeir liefðu bara þá stærð, ekki hætta á að ríkisstjórn beiti hér-
sem þessir meini höfðu. En ef þetta i uðin neinum fantatökum, þó að, eins
er nú svo, sem hér hefir verið drep- °* nu er> að hún sé a,ldstæð þing-
ið á að það værí styrkur fyrir Utlu | manni- En 2ætl nú ekki skeð> að ef
kjöi’dæmin að fá að sameinast liin-1 Vlð hugsuðum okkur, að þeii þing-
um stærri og lcoma þannig saman1 menrb sem nn eru fyrir héruðin,
sem heiid eins og það er orðað hér héldu áfram, og þeir mundu fyrst
inni á Alþingi, mundum við þá ekki I um slnn hess vegna líta á sig 1 tengsl
segja, að það væri styrkur fyrir okk-: um við 5111 kíördæmi> gætl nú ekki
ur að fá að taka þfitt í kosningum, skeð>.að ríkisstjórn, sem hefði til-
t. d. ú bing Sameinuðu þjóðanna með )meigingu 111 hess að lata á andstæð'
öðrum Norðurlöndunum? Við gætum ing sinn sem andstæðin 1 sambandi
vei hugsaS okkur þann iiátt á þyl, að við fjárveitingar og annað til hérað-
þar væij x'inn listi og þar ættum við anna> hun hehti Þyi einnig viö þau
að hafa jafnmarga fulltrúa þessar
þjóðir og er nú. En hahjið þið, góðir
hálsary háttv, þingm. hér og aðrir,
að við teldum það að þetta væri hag-
ur fyrir okkur? Nei, við myndum
líta á þetta þannig, að litla þjóðin
myndi týnast á þessu, eins og litlu
kjördæmin týpast ef hér verður að
farið sem að er stefnt. Og ég held,
að það væri alvég sama í hvaða sam-
tökum það væri, sem okkur væri
boðið úpp á þetta. Við mundum vilja
héruð innan þessa svæðis, sem ætti
þingmenn úr andstæðingahópi. Eg
held, að ef út í það væri farið, þá
gæti það nú skeð. En ef þetta er nú
styrkur, af hverju er þá verið að
segja við bændur landsins í leið:
Gætið ykkar, þið eruð ekki nema 20
þús. móti 150, ef þið ekki takið það,
sem að ykkur er rétt, í þessuV,
Þá ræddi Halldór Sigurðsson um
það, að því væri haidið fram, að Fram
sóknarflokkurinn hefði forréttindi
haim yæri fulltrúi frú .lítilli þjóð.
Fiokksvaldið vex
eiga okkar sérstaka fulltrúa, ]ió að með núverandi kjördæmaskipun, og
benti á með dæmum, hve fráleitt það
væri, í kjördæmunum hefðu allir
jafnan rétt til framgoðs og baráttu
fyrir póiitískri tilveru sinni. Það
Þá hefir á það verið bent, að fiolcks mundi og sannast, að með þessari
valdið mtmdi minnka. Haldið þið, breytingu yrði fótum ekki kippt und
segja flutningsmenn og fylgjendur an Framsóknarflokknum, og það
þessa máls, haldið þið, að það væri mundi ekki líða langur timi þangað
ekki munur fyrir Skagfirðinga, Hún- til þríflokkarnir hggðust enn þurfa
vetninga og Siglfirðinga að standa a8 fara af stað gegn „sérréttindum"
saman gegn Reykjavíkurvaldinu? En Framsóknarflokksins, og þú yrði rað
gæti það nú pkki skeð, að Skagfirð- jg au0Vitað að gera landið allt eitt
ingar, Siglfirðingar og Húnvetning- kjördæmi.
ar kiemu sérekki saman innbyrðis j En meginmálið í þessari herferð
og haldið þið að það væri þá styrkur,1
og hvíér íæri þá með þeirra níál?
Það væru flckksstjórnirnar og ekk-
ert nema flókksstjórnirnar. Og þann
væri auðvitað það, að stefnt væri að
þvi að gera pólitískt vald í landinu
sterkt en eyða valdi héraðanna. Til
þess að sjá, hver tilgangurinn væri,
ar. Frá hennar tíma væru eklci marg
ar framkværndir á landsbyggðinni.
Þá var vald landsbyggðarinnar rýrt
eins og hægt var. Siðan sagði ræðu-
maður:
„En þessi stefna, þetta vald, sem
þessir ílokkar höfðu náð, það stóð
ig verður það, það er verið að auka rnsetti lita til nýsköpunarstjórnarnin-
vald flokksstjórnarinnar með þessu
frumvarpi, enda er það miðað við
það. sem kaliáð er aö jáfná á milli
flokka.
BúnaSarþingskosningar
Kosningar til Búnaðarþings hafa
verið nefndar í þessu sambandi, og skammt. Og það tókst að hefja aftur
þær hafa verið teknar sem dæmi upp markvissa baráttu fyrir framförum
á það, að liér værí svipaö að farið út um landsbyggðma. Þessi stefna
og í sambandi við Búnaðarþing. En hefP unniö á og henni hefir verið
hér er néfnilega mjög málum biand haldið áfram sleitulaust síðan, enda
að. Búnaðarsamböndin eru ekkert hefir Framsóknarflokkurinn verið í
annað en sjálfstæðar heildir, sem ríkisstjórn síðan nýsköpunarstjórnin
eru mynciuð eins og sýslufélögin. Þau fór- En llu er hara komið að því aft-
em mynduð saman af hreppabúnaö- ur að hað harf að fara að reyna að
; arféiögunum, sem bak við þessi bún hnekkja þessu byggðavaldi og nú
aðarsambönd standa. Búnaðarsam- að reyna að Sera það svo um muni.
böndin fara með öll mál þessara sér-
stöku heilda. Þau fara með öll sam-
ciginleg mál hreppabúnaðarfélaga.
Svæði þeirra eru mismunandi stór.
T. d. Búnaðarsamband Borgarfjarðar
Og það þarf að byrja á því, að
eyða valdi héraðanna til þess að
það sér hægt að koma fram þessari
stefnu. Þetta vita þessir hv. þm. og
þess vegna er nú byrjað á byrjun-
nær yfir Mýra- og Borgarfjarðar- inni- Og Það á að halda áfram á
sýslu. Búnaðarsamband Suðurlands Þeirri braat, sem að nú er mörkuð,
nær yfir Suðurlandsundirlendið. Bún að reyna að fleyta efnahagsmálun-
aðarsamband Dala- og Snæfellsness um eius og gert er með fjárlagaaf-
náði yfir Dali og Snæfellsnes áður greiðslunni með niðurgreiðslum,
fyrr en er nú orðið tvð. En þetta Þar sem framkvæmdaféð er tekið
! eru allt sjálfstæðar heildir, féiags- til niðurgreiðslnanna. Þetta er merg
lega og fjárhagslegá. Þess vegna ur málsins og að þessu er stefnt
geta ekki nema þessar lieiidir lcosið með þeirri braythagu á stjói-nar-
ÞjóSleilthúsið frumsýnir
gamanleikinn „Tengdasonur
óskast“, eftir skozka leik-
ritaskáldið William Douglas
Home, næst komandi mið-
vikudagskvöld. „Tengdason-
ur óskast“ er léttur gaman-
leikur, sem ætti að koma
leikhúsgestum í vorstemn-
ingu, og er vel til íallið að
velja léttan og skemmtileg-
an leik til að sýna á þessum
ííma.
Lcikurtnat fjallax um það, þeg-
ar hás'téttarhjón eru aö velja
lieppilegan maka fyrix dóttur sína
og kynna he.nni samkvæmislíf stód-
toorgaír. Margt broslegt kemur
fyrh’ í þessu sarcíbaindi, en ailt
endar vel að lokum. Höfundurimi'
segist hafa fengið hugmyndina að
leikritinu á ‘heimili tengdaföður
sins og eru það út af fyrir sig
meðmæli með verkinu.
Frægt verk
Þetta er eitthvert þekktiasta
leikrit höfundar, en hann er tal-
inn í liópi efnilegustu leikrita-
skálda yngri kynslóðarinnar í
skránni, sem að hér er verið að
vinna að. Það á að hætta uppbygg-
ingunni úti um landshyggðina, en
til þess að það sé mögulegt, þarf
að taka valdið af héruðunum. Ilvað
gæti annað komið til en eitthvað
stórt til þess að farið væri út í það,
sem hér er verið að fara út í. Er
það liyggiiegt fyrir okkur íslend-
inga, að ieggja upp úr höfðatöluregl-
unni, eins og hér hefur verið gert?
Við, sem erum minnstir af þeim
minnstu, og viljum þó vera sjálf-
stæðir og fara með okkar sérstöku
mál sjálfir, er það skynsamlegt af
okkur að við slkulum nú í samskipti
við boi-garana innbyrðis leggja
höfðatöluregluna sem þungamiðju
í stjórnskipunarlögun íslenzku þjóð-
arinnar. Því að þó að það sé sagt
hér, er héruðun úti um landsbyggð-
ina hafi meiri rétt en hin, þá er því
yið að bæta, að ofan á þetta eru
settir 11 uppbótarþingmenn til að
þynna þetta mest út. Enda er það
yfiriýst stefna sumra fhn. þessa
frv., þeirra, sem að vílja segja það,
að það sé stefnt að þvá, að gera
landið allt að einu kjördæmi, enda
vitum við það, því að fullyrðingar
þeirra Sjúlfstm. um þetta mál nú
eru ekki meira virði, heldur þær,.
sem þeir hafa gefið áður og ganga
í gagnstæða átt við það, sem nú er
verið að gera.
Það var sagt Xrá því í aðalstjórnar-
blaðinu, þegar frá þessu máli var
sagt og því sairikomuiagi, sem um
það- var orðið, að það væri búið að
tryggja framgang kjördæmamálsins.
Þegar fim. höfðu komið sér saman
um að flytja það, þá var þar með
b.úið: Það er búið að tryggja fram-
gang sjálfs kjördæmamálsins. Það
þurfti ekki að vera að spyrja ís-
lenzku þjóðina um það, hvort þetta
mál ætti að ná fram að ganga eða
ekki. Nei, hv. þm. G.-K. (ÓTh), hv.
3. þm. Reykv. (EOl) og hæstv. fors-
rh. (BmJ), þeir höfðu ákveðið, að
máiið .sskyldi nó fram að ganga, og
þess vegna var þvi tryggður fram-
gang'Ur, þegar þeir höfð'u ákveðið.
E. t. 'V. lætur þjóðin þessa menn
ráða um afstöðu sína gagnvart þessu
máli, en þá eru flokksböndin orðin
nokkuð sterk, en það eiga eftir að
verða. kosningar um þetta mál, þar
sem þjóð.in á eftir að segja sitt, og
ég verð að segja það, að ég öfunda
ekki þá menn, sem fara út um lands
byggðina í vor og segja við fólkið:
Viljið þið gera svo vel að láta mig
fá atkvæðin ykkar svo ég geti lagt
kjördæmin ykkar niður.
Þa.ð verður auðvitað fleira haft
með í pokahorninu fyrir þessari bar-
áttu, en mergur málsins er þessi:
íslenzika þjóðin þarf að gæta að
sér að afhenda ekki pólitíska vald-
inu í landinu rétt héraðanna á þann
hátt eins og hér er ættazt til,
heimaliandi sínu. Þess má geta a3
hann er bróðir Robin Ðouglas-
Home, sem kunnur var að sám-
bandi sínu við Margréti Svía-
prinsessu.
Letkettdur i
Þessir ledkarar koma fr.am í
sýningunni: Kristbjörg Kjeld, sem
leikuir ungu stúlkuna, Indriði
Waage og Guðbjörg Þcxrbjairnax-
dótir leika foreldra hennar. Ungu
mennirnir eiru leiknir af Rúrik
Haraldssyni og' Besse Bjarnasyni,
auk þess leikur Iuga ÞórSardóttir
vinkonu hjónanna og Brynja Bene
difetsdóttir leikuii' dóttur henuar.
Sfcúli Bjarkan hefir þýtt ieik-
ritið en leiktjöld eru gerð af
Lárusi Xngólíssytti.
Leiksljóri er G-uimar Eyjólfs-
son og eu> þettJa siðasta verkefnið,
sem hann vinnur a'ð hér að sinni.
Að frur^jýningu lokinni, næst-
komandi miðvikudag, fer Gunnar
til Ameríku.
Kvikmynd aí
Billy Graham
Eins og sagt var frá í blað
inu fyrir nokkru var kvik-
mynd um liinn þokkta pred-
ikara Billy Graham svnd í
húsi K.F.U.M. og K Húsfyll-
ir var þá um kvöldið, og'
margir hafa látið í ljós þá
ósk að myndin yrði sýnd aft
ur opinberlega.
Nú hefir verið ákveðið að hafa
eina sýningu á myndinni í
Stjörmubíói á morgun (sunnudag)
kl. hálftvö. Ólafur Ólafsson kristni
boði mun flytja nokkur inngangs-
orð um Billy Graham og starf
hans. Myndin sýnir samkomur
sumacið ’57, en þær munu vera ein
hverjar þær fjölmannuslu ki-istí-
legar samkomur sem um getur.
Meh>a en 2 milljómr manna munu
hafa sótt samkomur þessar aulc
margna milljóna sem fylgdust með
samkomunum í sjónvarpi eða út-
varpi. Auk þess að vera fróðleg
um hvernig starfi Billy Grahams
í New Yoi'k vai’ háttað sýnir
myndin einnig heimsborgina,
livernig hún lítur út í augum
iferðamannsins, sem skoðar
marga helztu staði borgarinnar.
Myndin verður sýnd aðeins í þetta
eina sinn þar sem hún verður
send úr landi fljótlega. Aðgang-
ur verður seldur á fimm krónur
og rennur allur aðgangseyrir tii
íslenzka icristiúboðs'ins í Konsó.
Norðmenn
móðguðuMao
NTB—Ósló, 24. aþtíl. Pek-
ingstjórnin telur, að norska
ríkisstjórnin og norsk blöð
hafi gróflega móðgað Mao
tse-íung forseta.
Þetta kom upp úr dúrnum í dag,
er Dagblaðið i Peking gerir málið
að umræöuefni á fonsíðu. Það vár
norska blaið Verdens Gang, sem
fyrir nofekru birti grein um upp
reisnina í Tíbet og mynd af Mao.
Yfir myndina var settur kross og
undir henni stóð: Hann hefur beð
ið álitshnekki — það versta sem
fyrir hann gat komið. Dagblaðið
segir, að forsethm hafi verið lcall-
aður lygari og harðstjói-i í norsk
um blöðum. Ríkisstjórninni þeri
byrgð á þessum svívirðingum og
verði að taka efleiðingunum. Á
sínum tíma mun sendifulltrúi
Kína í Osló hafa boi'ið fram mót-
mæli við utanríkisráðuneytið í
Osló.