Tíminn - 26.04.1959, Blaðsíða 5

JÍMINN, sunnudaginn 26. aDríl 1959.
MAL MITT byrja ég á því að
bjðða öllum lesendum blaðs-
ins gleðilegt sumar. Og sunnu-
dagsþættimir mínir á liðnum
vetri þakka þeim innvirðulega
fyrir góðar móttökur. Nú flýg-
ur hugur okkar á vængjum
tílhlökkunarinnar mót sól og
iumri í líkingu við hinar létt-
vængjuðustu verur jarðar, fiðr
ildin. Allt af þegar við nefn-
um orðið fiðrildi, er þaS í
samfoandi við eitthvað, sem hef
ir fimi og Iéttleika til að bera.
Mér finnst því ekki óvið-
eigandi þó eg segi ykKur eitt-
hvað í dag fra fiörildunum,
fegurstu ai»um skordyranna.
Engum nema þeim sem séð
heiu', gæu nugKvæmzt, að
hægi væn'að sitapa jarn yndis-
lega veru og fiðrildr. Dasam-
Ifcsri Uti er e&m hægt að
hugsa sér en þa, sem sum
þeirra skreyta sig með.
SUMIR náttúrufræðingar
ætla að blómjiutirnar og llör
ildin hafi oroio ul um svipao
leyti á þrounarlerii jaroar,
enda eru biom fjölma.gra
jurta þannig gerö, ao íioniu-
um einum er iært að noaæra
ser nunang peirra og jaimramt
fræva þau. i'iöiildin lua nær
einvörðungu á hunangi, sem
er í longum sporum i biom-
inu, dreKKa þao i gegnum iang
an rana sem þau flaxa, og er
rani þessi vaiinn upp eins og
úrijoour, þegar íiann er eKKi
í notkun. Fiöúldin eiga hvar-
vetna heima a byggöu bóh og
- f joibreytcm þeirra er meiri en
hokkurra annarra skordyra,
því að talið er að til seu næ*
90 þús. tegundir. Ems og marg
ir vita haia iiðrildin 4 vængi
og er ekkert athugavert við
það, en hreastnð a vængjun-
um, sem er sérkennilegt ly.ur
fiðrildin, er dasamleg upp-
finning, það er einkennisbun-
ingur, sem alltaf er í fullu
gildi og hefir verið þa'ð um
milljónir ára.
GERÐ búningsins er í sjálfu
séi' alltaf hin sama, en litbrígð
um hans eða litskrauti eru eng
in takmórk sett. Búningur
þessi er gefður úr örsmáum
svo að' segja óteljandi hreistur
flögum. Hver flaga er svo lit-
skrýdd á sérstakan hátt, allt
eftir því, hvað dýrið telur sér
hagkvæmt. — Litrákirnar á
hverju einstöku hreistri geta
verið ótrúlega þéttstæðar eða
um 1400 rákir á einum milli-
metra. Að setja saman slíka
liti, sem geta verið á vængj-
um ffðrilda, er mannlegu
hyggjuviti ofvaxið.
Á MEÐAL karlfiðrilda kem-
ur það fyrir að hreistrið ilmar
á vissum stöðum á vængjunúm,
er það nefnt ilmhreistur. Er
ætlað að hlutverk þess sé að
hæna að kvenfiðrildi, því að
itmurinn getur borizt furðu
langt. Annars hafa bæði kynin
ilmkirtla á líkamanum, og
koma þeir í góðar þarfir þég-
mransta kosti muii< svó verá,
þegar karlfiðrildið. skreytir sig
en kvendýrið ekKi.
EN ÝMISLEGT annað geíur
legið til grundvallar litskreyt
ar dýrin eru í tilhugalífinu.
Notar kvendýrið sin ilm ó-
spart til þess að fá karldýr-
in til við sig. Hinn skrautlegi
litur fiðrildanna stendur senni
lega að einhverju leyti í sam
bandi við ástalítf þeirra, að
ingunni t. d. eftirlíkingar í
sambandi við jurtir eða dýr
eða dulbúningur til að ver.mt
ásókn annarra dýra. T. d. geta
nefndi getur verið lirfa mis-
munandi fiðrildategunda). Þá
kannast flestir við lirfur möl-
flugnanna; en hér á landi eru
kunnar 5 tegundir þeirra. Þess
ar lirfur leggja sér til munns
flest það sem tönn á festir.
Eru þær hinir mestu skafr
valdar í alls konar ullarfatnað
svo og dýra og jurtasöfnum
og hafa líka unnið þar oft
stórfellt tjón.
LIRPURNAR hafa oft tölu-
vert litskraut til að bera, þó
að langt sé frá því að þær
^Jrepmin
ctPöopn
í dci
Fiðrildi er dulbýr sig sem trjáblað.
tvær alveg óskyldar tegundir
verið eins að lit. En það sem
skilur þar á miili er að önnur
þeirra er eitruð en hin ekki.
Hefir sú þeirra, sem ósaknæm
er, tekið upp á því bragði að
skipta uro búning og leika eitr
aða fiðrildið.
Fiðrildin eiga einnig auðvelt
með að breyta lit eftir aðstæð
um, veðráttu, hitastigi, um-
hverfi og fl. f hitabeltinu er
það ekki ótítt að þau fæði
tvisvar, þrisvar eða jafnvel
oftar yfir árið, verða þá ætt-
liðirnir oft mismunandi að
stærð og lit eftir því við hvaða
skilyrði þeir alast upp.
ÞÁ HAFA menn tekið' eftir
því að fiðrildi, sem tekið hafa
sér bólfestu í nánd við stór-
borgir, verða æ dekkri eftir því
sem árin líða; hinn uppruna-
legi litur þeirfa er gersamlega
þurrkaður út, eftir nokkurt ára
bil. Það er því enginn leikur að
glíma við fiðrildafræðina og
þekkja deili á þessum 90 þús-
und tegundum, sem vísinda-
mennirnir segja að til séu.
EN KOMA fiðrildin fullsköp
uð út úr egginu? Ónei, það
gera þau nú reyndar ekki. Úr
egginu kemur- nokkurs konar
ormur með 6 fætur og svo-
nefndar gangavörtur á mag-
anum. Þetta er kölluð'lirfa og
þarf reiðinnar óskö'p að éta
— hún virðist blátt áfram
vera sköpuð til að éta sýknt og .
heilagt, alla sína ævi, og hún
lifir mestmeg'nis á jurtafæðu.
Fiðrildalirfur eru sem sé
mestu skaðræðisskepnur öllum
gróðri, hvar sem er í heimin-
um. Hér á landi er um 60 teg-
undir fiðrilda og eru lirfur
sumra þessara tegunda allum
svifamiklar á íslenzkum gróðri.
Skal ég þar til nefna: gras-
maðk og birkimaðk (sá síðar-
0
standi sjálfum fiðrildunum á
sporði. Er litur lirfanna oft
háður því, hvernig sá gróður
er á litinn, sem þær háma í
sig. Venjan er að hver lirfu-
tegund haldi sig á ákveðinni
jurtategund eða tegundum af-
einni og sömu ætt. Þó eru
nokkrar lirfur þannig gerðar,
að þeim stendur á sama, hvers
konar jurtablöð þær leggja sér
til munns.
LIRFUR hafa víst aldrei
fengið mikið orð á sig fyrir
gáfur, en þó sneru þær einu
sinni laglega á grasafræðing-
ana, að því er sagnir herma.
Sennilega hefir þetta gerzt fyr-
ir nokkuð löngu. Lirfa, sem
alltaf gæddi sér á jurtum af
kartöfluættinni, sást allt í einu
vera farin að háma í sig blöð
af» grímublómi, að því er grasa
fræðingar töldu. Þetta var svo
vanaföst Mrfa, að menn héldu
þetta atfeiii ganga brjálæði
næst, svo að einn læt'ðasti
grasafræðingur landsins var
fenginn til að rannsaka ná-
kvæmlega þetta nýja forðabúr
Hrfunnar. Kom þá upp úr kaf-
inu að jurtina bar að telja til
kartöfluættai'innar en ekki til
grímublómanna.
LIRFURNAR skipta nokkr-
um sinnum um búning á ævi-
feuli sínum. Sumar tegundir
jafnvel oft, allt að 17 sinnum. j
Tíðlega er nýi búningurinn |
öðruvísi á litinn en sá gamli,
venjan er að ungar lirfur séu i
ljósklæddar en þær rosknu l
dökkklæddar. Loks falla lirf- j
urnar í dvala, verða að púpum. I
í því ástandi neyta þær einskis j
og. færa sig ekki úr stað. Þær i
eru þá að búa sig undir hina j
miklu endurfæðingu, að verða i
fiðrildi.
Ingimar Oskarsson.
Ferming í Hsifgrímskirkju,
sunnudaginn 26. april kl. 11 f. h.
Séra Sigurjón Þ. Árnason.
STÚLKUR:
Berglind Watihne, Drápuiilið 44
Guðbjörg Þ. Baldursdóttir, Drápu-
htíð 37
Gu'ölaug S. Sveintojörnsdóttir, Rauða
læk 3
Ingibjörg Sigurjónsdóttir, Baróns-
stíg 63'
Ólafía Jónsdóttir, Sjafnargötu 9
Pálína G. Öskarsdóttir, Skipas. 69
Valgerður Jónsdóttir, Hvammsgerði
i
DRWGÍR:
Friðjón Magnússon, SæböJi, Seltjarn
arnesi
Hinrik Einarsson, Laugavegi 87
Jóhann Gunnarsson, Barónsstig 41
Kristján Kristinsson, Lauíárivegi 58
Sturla Snorrason, Gunarsbraut 42
Vilmundur Þ. Gíslason, Es-kiM. 18
Þorbjörn R. Sigurðsson, HæðargarS"
19
Örn Ó. Úlfarsson, Kópavogsbr. 5S
STULKUR:
Anna S. Þorvarðardóttir, Hoft. 52i
Ásbjörg Magnúsdóttir, Hoft. 6
Elísabet Gunnarsdóttir, Grafárholli
Eyr.ún Þorsteinsdóttir, Bugðulæk IV
Finnborg B. Gísladóttir, Þingholt:-
braut 35.
Guðrún K. Antonsdóttir, Miðtúni S&
Guðrún R. Michel'sen, Kirkjuteigi 15
Helga Jónsdóttir, Skúlagötu 68.
Helga F. Jósefsdóttir, Miðtúni V.
Koltorún Úlfarsdóttir, Kópavogsbr.
Laila H. Schjettne, Höfðaborg 45-
Rannveig J. Valmundsd. Hofteig 4-.
Sigriður Vigfiisdóttir, Bjarnarst. V?
Sigrún Kristjánsdóttir, B-göru 4 K.
Una Gísladóttir, Laugarnesvegi 57
Þóra I. J. Björgvinsdóttir, Skúiag. 52
Þórey Guðmundsdóttir Hraunteig l'-
Þuríður Ingimundard. Efstasundi Vi'
Kirkia OháSa safnaaarins. Háteigsprestakall.
Ferniing sunnudaginn 26. apríl Ferming j Dómkirkjunni, 26. apr*;
kf. 2 e. h. — Séra Emil Biörnsson. k, „ (Sr Jón Þorvarðarsoivi,
STULKUR:
Anna Kristinsdóttir, Vesturvailag. 2
Álfheiður B. Einarsdóttir, Hjalla-
vegi 68
Björg Ingadóttir, Höfðaborg 37
GuSbjörg M. Friðriksdóttir, Hoft. 19
Hrönn Baldursdóttir, Flókagötu 1
Ólaíia I. Sigurðardóttir, Bogahl. 7
Sigrfður Haoiksdóttir, Lokastíg 10
Sigríður Lárusdóttir, Skútag. 60
Sigríður Stefánsdóttir, Skaftahlíð 3
Svava Guðjónsddttir, Eskihlið 14
Særún Æsa Karlsdó-ttir, Hófgerði 14,
Kópavogi
DRENGDt:
^gúst Jóhannsson, Hallveigarst. 10
^sgeir Theódórs, Vesturvallagötu 6
"íísK Tryggvason, Urðarstíg 14
""-uðjón Þorkedsson, Fralkkastíg 24
"¦•uðmar Marelsson, Baldursgötu 3
Tilldór Sigurðsson, Langholtsv. 16
T,,nnes Biör.gvinsson, Lynshaga 10
Hjörtur I. Vithelmsson, Lynghaga 10
Tóhann Jóhannsson, Hattveigarst. 10
Ólafur I. Friðriksson, Grensásv. 45
Ólafur Tryggvason, Urðarsbig 14
Óskar Konráðsson, Melaihúsi við
Hjarðarhaga
Þórarinn R. Ásgeirsson, Rergvöllum
við Kleppsveg
Örn Ó. Karlsson, Hjaliavegi 12
Örn Ingólfsson, Lynghaga 10
Ferming í Laugarneskirkju,
sunnudaginn 26. april kl. 19,30 f. h.
Séra Garðar Svavarsson.
STÚLKUR:
Ásgeir B. Úlí'arsson, Kópavogsbr. 53
i Einar G. Einarsson, GreenuMð við
Seljalandsveg
Guömundur R. Bjarnleiísson, Gnoð-
arvog 34
Guð'mundur V. Benediktsson, Sam-
túni 8
Guðmundur Þ. Sígurbjörnsson,
Skúlagötu 62
Gunnar A. Ström, Laugarnescamp
65
Gylfi Ingimundarson, Efstasundi 79
Ingimundur Axelsson, Úthlið 7
Jón R. Jóhannsson, Höfðaborg 82
Már B. Gunnarsson, BannahHð 28
Marteinn Sverrisson, Laugarnes-
veg 49
Ómar H.
Sigurður
46
Sigurð'ur I. «Hafsteinsson, Laugar-
nesveg 80
Valur S. Þorvaidsson, Rauðager'ði
19
Olafsson, BústaðaliV'erfi 5
Ásge<rsson, Kópavogsbr.
STULKUR:
Auður L. Óskarsdóttir, Mávahlið 2S,
Ásdís Sæmundsdóttir, Blönduhlið 31
Bertha Vigfúsdóttir, Miklubraut 64.
Birna Þ. Ölafsdóttir, Hrefnugötu 1.
Björg Ragnarsdóttir, Flókagötu 4S,
Elísabet Jóhannsdóttir, Kringluni. >;.'
Guðný Jóna Hallgrímsdóttir, Brá
vallagötu 12.
Heiða Kristjánsdóttir, EskiliIíO 2S
Ingibjörg Gísladóttir, Eskihlíð 35.
Ingrid í. Oddsdóttir, Lauga<-í. 162,
Jónína M. Guðnadóttir, Drápiwil. ó
Kristín Gisladóttir, Miklubraut 54
Margrét Kristjansdóttir, Skattaii. 1S
Margrét Oddsdóttir, Úthlíð éL
Páley J. Kristjánsdóttir, ökipholíi 4í>:
Sigurbjörg Sigurbjarnad. Mávahlíð 3
Soffía Einarsdóttir, Laugavegi 163
Steinunn Guðmundsóttir, Flókag. 6.Í.
Unnur R. Halldórsdóttir Háteigsw. 4W
Þórdís S. Kjartansdóttir, Háteigsv 30
Þórunn H. Sveinbjörnsdóttir, Mik^L.
braut 82.
Þórunn J. Steinarsdóttir, Lönguh. 2S
DRENGIR:
Ari Leifsson, Hói'mgarði 2.
Ámundi Ámundason, Meðalholti f'
Ásmundur Stefánsson Blönduhl. 4.
Birgir Hjaltason, Tunguveg 7i.
Einar Svávarsson, Úthlíð 6.
Friðjón Guðmundsson Bólstaðarh 85
Friðrik Guðjónsson, Flókagötu 45.
Grettir Gunnlaugsson, Blönduhl. S,
Grétar Pálsson, Meðalholti 10.
Guðm. Lárusson, Barmahlíð 30.
Guðm. R. Ingvason, Eskihlið 20.
Hreinn Halldórsson, Útlilið 4.
Hörður F. Magnússon, Mávahlið 13
Jón Kjartansson, Álfheimum 40.
Kjartan Lárusson, Barmahlíð 30.
Magnús G. Pálsson, Höfn v. Kring"..
Ólafur B. Ólafsson, Úthlíð 12.
Páil B. Jónsson, Háteigsvegi 50.
Sigurður Kjartan Birkis, Bai'mahi.
SígUrður og Símon S. Wíum, Fosa-
vogsbietti 53.

Sökum anna dr. Halldórs
Halldórssonar mun þáttur-
inn Mál og menning ekkí
birtast í dag og næsta sunnu
dag.
««ttnmmt«i.iím:í«tm«:r.n:í«{t«::«::«n:«:«:j»:n«í««tí«:í:::«:«:«:««:«;;m««mj«jnm»»
FermingarskeYtasímar Ritsímans í Reykjavík eru
1-10-20 fimm línur og 2-23-80 tólf línur
«m«a««««:K««:««««««:am«m:««am:m:«K:««::«:::«::mm«K:«m:m«ö«m:«:««:«m««m««:m«««»««:«;mm«::«««:««:«:««««:««:««:«««:«
JMfetoitirf 'E&kbi