Tíminn - 30.04.1959, Qupperneq 4

/ik 'V
uv •_ ii. s*.- :> -t".
T í MI N N, fimmtudaginn 30. aprii lðði.
Bcekur oq böfunbar
Austurland V.
Málverk af Eggert Stefánssyni eftir Gunnlaug Biöndal.
Hér þarí að verða andleg revólúsjón
svo hið hreina, sterka og göfuga Island rísi
Rætt vit> Eggert Stefánsson, söngvara
— Komið þér sdéiir, kæri
vinur, og verið velkomnir;
gerið svo veí, fvakkann
þarna, gerið svo vel að
ganga inn, hér «r útsýnið,
lítið út um vesrurgluggann,
hús við hús og þetta er
Reykjavík, slradur þar sem
ekki var spýta tt!, þegar ég
var drengur, lítið út um
suðurglugganti, þar blasa við
nýjar gótur, nusirt alls stað-
ar, þar sem ekki var spýta
til.
Það vf.v ÍTfgert SLefánsson,
•etvngvari og riLhöfundur og mál-
=ivari íslands í hinum stóra heimi,
r-?m lót bessi ovð falla um leið
3g hann visaö’i undirrituðum til
í-tofu efst í hú.si núnier 38 við Há-
teigsveg.
— How avc you?
Viðmótstýö kona, dökk yfirlit-
:m, ítcíls’k, birtist, Frú Lelia
Stefánsson.
— Út'um gluggann minn hérna
sé ég miltjónir af ljósum, hélt
óöngvai-iim áfram. Hórna á þessu
svæði, þa'r sem ekki var spýta
ÖL, þegar óg var iítill drengur að
a’ast upp við Tjörnina. íslend-
ángar hafa varið vel síhúm pen-
: r.gum. Þeir hafa byggt upp land-
i.ð, keypt skip, byggt raforkuver
>g keypt landbúnaðarvélar, reist
.rementsfabríkur og fleira.
En þegar ég horfi út um glugg
•m mirin, þá finnst mér að í öll-
jm þessum framförum höfum við
ekki 'tckið fégurðina með, og ég
hef sagt við sjálfan mig: Skrifair
'þessi iglæsilcgi bær nýja Eddu,
inýja Njálu, nýja Eglu, ja, við
skulum segja nýjan Haligrím Pét-
'Lirsson. Og ég hugsa um þessa
ojóð og óg spyr mig sjálfan, hvað
ar hennar skap?
Fata Morgana
— En hvað um fsleridingmn Og
(rithöfundirm Eggert Stefánsson og
verk hans?
— íslands Fata Morgana, það
er fyrsta bókin, s'emi ég skr.iía,
ákaflega falleg bók, kom út hjá
HelgafeHs-Ragnari 1943. íslands
Fata Morgana! I>ar eru kaflar,
:~om settu ákaflega mikla fart á
i'týðveldismálið.
Rithöfundurinn tekur fyrstu
tiók sína og les brennandi hvatn-
ngarorð til þjóðar sinnar, tes um
örla.gastund hennar, bitur frýjun-
'irorð til þeiiTa, sem hikuðu við
ijð stíga skrefið og stofna lýðveldi.
— Þetta setti skúbb í þá og
íþeir fóru að taia við mig. Sumir
hófu að andmæla: „Við erum að
níðast á Dönum, við erum ekki
íínir menn“.
Svo kemur Óðurinn, alveg in-
apírasjón. Ég ligg bara á sófa og
löeyri Óðinn, og svo skrifa ég
hann upp. Ég flyt hann í útvarp-
ið — og svo kemur þessi rauna-
©aga: Við stofnum lýðveldið og
latuin alla þá sem vt.ru á móti
lýðvéldinu í hæstu stöður lýðveld-
isins. Erum við ánægðir yfir því
að Jýðveldið var stofnað? Ja,
hvað segir þjóðin? Og skulda ís-
lendingar mest þeim mönnum,
sem voru á inóti lýðveldisstofnun-
inm?
Nú skuluð þér sjá hvað verður,
nú fara þ'eir að reisa mynd'astytt-
'ur, sem klæða torgin — af þess-
um sömu mönnum. íslendingar
hafa slegið. algerlega rekord í því
að hrjóta á móti réttlætinu og
sannleikanúin. Ef við hefðum bara
menn hér, sem ekfci væru bleyð-
ur. — Það þarf incfnilega að verða
hér andlég revólúsjón. Við verð-
um sð fá nýjan málstokk á and-
lég vei’ðmæti hór, svo hið hreina,
sterka' 'og göfuga ísland rísi.
Bergmál
— Ög svo æviminningarnar....
— Svo koma æviminningarnar,
fyrsta til þriðjia hefti hjá ísafold,
Lífið og ég,. og svo fjórða hefti,
sem ég sjálfur gaf út. í öllum
þessum bókum er bergmál íslands,
og nú kemur Bergmál Ítalíu í
snilldarútgáfu, sem Menningarsjóð
ur hefir gefið út.
Og' rilhöfundurinn ies úr for-
máia bókar sinnar:
— Um Ítalíu hafa verið skrif-
aðar bækur á öllunt tungumálum
og í flestðTlum löndum jarðarinn
ar. Merkust'u rithöfundar Evrópu,
svo og aðrir listamenn, hafa lof-
sungið hana í rilum og ræðum,
litum og t'ónuni, og sýnist því engu
þar við að bæta. Að þessi bók á ís
lenzku bætist við er því eins og
að lítill dropi falli í hafið. En
að einu leyti hefir hún sérstöðu,
því hún er fyrsta bólcin skriíuð af
íslcndingi, sem er búsettur þar
Ég sé hana í dagbókarblöðum:
Svo rik er Ítaiía af listúm, — mann
sundtar, m'aður ofmettast, svim-
ar, tærist af þessum unaðsfjdling
um ■a.ili'a sansa. Einndg landið,
sem heldur mér hrifnnm og ham
ingjuþrungnum af sælu •— yíir að
vera kominn þangað sem maður-
inn hefir ekki fleiri óskir .. frá
hvelfingu til hvclfingar, frá súlu
til, súlu, frá myndastyttu til mál-
verks — ailTtaf fylgir manni þessi
leiðsla hugnæmrar seiðingar
sniltdai’innar. — Maður fýllist,
töfrast af hinni yfirjarðnesku ást
til þéss sem er fagurt.
— Og þessi bó.k kemur á mark-
mér boðið að syngja í kirkíu á
Sjálandi. Þegar ég var búinn að
syngja, þakkaði presturinn mér
fyrir og sagði að sév hefðu dottið
i hug orð Dantes: „Min sang er
en mand“, „II mio canto e un
uomo“. Þetta var fyrsti grunur
minn um Ítalíu, en mér datt ekki
í hug að ég ætti eftir að dvelja
fjörtíu ár í landi þessa andans
jöfurs, en þetta átti maður nú
eftir.
— Þér hafið ritað mikið um
ísland í erlend blöð.
— Ég skrifaði alltaf með mín-
um mörgu konsertum og þá vit-
anlega atltaf um ísland. Nokkrar
af þessiun greinum, sem ég skrif-
aði í erlend músíktímarit, birtust
í fyrstu bók minni, Fata Morgana.
1916 er stórt intervjú við mig í
erlendu blaði, þar sem ég segi
að við ætlum að stofna lýðveldi
og skilja við Danmörku, og við
gerðum það.
Málsvári íslands dregur fram’
nokkrar blaðagreinar.
— Svona hefir það ailtaf verið.
Maður eú alltaf að lofsyngja ísL
land, það er ejns lconar inkarna-
sjón gömlu hirðskáldanna.
Áróður fyrir ísland
— Og þér hafið stutt málstað
okkar í tandhetgisdeilunni á ítal-
íu.?
— Ég hef rætt við þá um land-
helgismálið og handritamálið og
rekið áróður fyrir ísland. í fyrra
birtu þeir grein í dTnformatione
í Mílanó, mest lesna blaði Ítalíu
— eftir enskri kokkabók, en út-
gerðarmenn í Grímsbý og Húll
hafa gcfið 170 þúsund pund til
að rægja ísland í Evrópu. Því
var haldið fram að Rús'sar hefðu
fyrst fært út tólf mílurnar og svo
sent fsland fram til að Iíínverj-
ar gætu fengið Iívímoj og Matsú.
Þá fór ég út í intervjú við eitt
elzta og virðulegasta blaðið í Fen-
eyjum og mótmælti. Ég studdi
mig við skjöl stjórnarráðsins og
þeir offruðu einni siðu á mig.
Enginn hér vivðist hafa hugmynd
um þetta því síður að þeir viti
hvað það kóstar að rekia áróður
fyrir ísland. Að minnsta kosti
hefir mér verið gert að borga
55% af þessum tólf þúsundum,
sem mér eru ætlaðar til risnu,
ferðataga og áróðurs, Útgerðar-
menn í Grímsbý og Húll hafa
Safnritinu „Austurland“ hefur
nú hætzt ný bók. Það er sú fimmta
í röðinni. Þessi bók heitir Saga
Austurlands og er eftir Halldór
Stefánsson fyrrv. alþm. og bónda.
Þetta er nijikil !bók, röskar 350 síð
ur, og er höfundi til mikils sóma
og útgáfumii, sem er að tilhlulan
'Sögusjóðs Austiu’lands, til verð-
ugs lofs. En bókin kemur út í for-
lagi Þorsteins M. Jónssonar og
hefur hann í alla istaði vandað út-
gáfuna.
Nafn bókarinnar bendir til niik
'illa Muta, því ekki er saga Austur
lands smásmíði í vöfum, og venju
legast svo mikið efni fyrirliggjandi
í slík verk, að jafnan verður að
relja og hafna milli þess, sem taka
ber, og hins, sem verður að ganga
framhjá. Halldór hefur þó haft
þann háttinn á, að hafna sem
mi'nnstu, en tekur nokkurn veginn
upp .allt það, sem heimildir greina
frá í tíðindasögu landsMutans og
nær það fyrst og fremst til hinna
prentuðu hebnilda, þótt' liann hafi
líka kannað ýmisiegt í söfnum, er
sögu þessa varða svo sem óprent-
aða annála þeirra sóra Eiríks Sölva
sonar í Þingmúla og sóra Halldórs
Gíslasonai- á Desjarmýri. Þessu
efni raðai’ Halldór upp frá 930
til 1800, að hann isleppir sögu-
þræðinum. Gleggst' er að geta hér
um ef-ni bókaiinnar eftir efnisröð
Hirðstjórar, Kristinhald, WilcMns
máldagi. Kristsfé. Verzlun og sigl
ingar. Fyrirburður. Frá Páli Þor-
steinssyni, Kirkjubæ. Aldarfar. Ár
ferði og almannahagir.
Næsti kafli er fimmtánda öld-
in og síðan sextánda öMin. I. Fram
tíl siðaskipta. H. Eft'ir siðaskiptin.
Tekui’ þá við sautjánda öldin í I.,
II. og III. þætti. Og svo að lokum
átjánda öldin í II. þriðjungi. II.
miðöldin og III. til aldaúloka.
Nær sá Ikafli frá bls. 246—335, er
bókinni lýkur fyrir utan gott
náfnaregistur og efnisyfirlit til
bls. 351.
Austfirzkum fræðum er hlnn
mesti feneui’ að þessari bók, og
sökum efnisröðunar og registui’8
er mjög fljótlegt að leita til ein-
stakra heimilda.
Það er hvort tveggja, aS bófcitt
er saga og að liún er rituð sem
saga. Hún er aldaskrá Austuriands
sem úr verður sanvfelM saga vegna
bess hversu höfundi heppnast sam
hengið milli atburðanna, og fastur
stuttorður stíll helduir atburðun-
um og frásögninni í hæfilegum
ramma. Árferðislýsmgarnar, eink
um í síðari hluta bókarinnar,
binda efn’ð betur saman, en ann-
ars liefði orðið. og gæða frásögn-
ina lífi híng alkunna lífs á ís-
iandi. einkum í harðindurn. f
höfundar og er fyrst: ÞjóðveMis- . , , „, ,
tíminn til loka þrettándu aldar í fvrsta kaf ® Wkarumar fer hbfuncl
Iköflum I.—IV, sem heita: Forn- ur hma alkmvnu eofu svonefndra
sögumar austfirzku. Goðorð og v.ðurkenndra soeu-staðrevnda, svo
héraðsöld. Tólfta öldin. Viðburðir Sem ? ™iBUlend'rm*amr nt-
þrettándu aldar. | affar„ a 13 i*1? os Fhotsdælu um
Næsti kafli er fjórtánda öldin, Itv0 hundvuð arum siðar.
og fer hér á eftir efnisskrá þessa ! Unv betta skírskot.ar bann að
kafla til að sýna vinnubrögð höf- vísu 1il bessara ..staðrevnda" og
undar á altoi bókinni: Valdsmenn er ekker.t við bví að sesia, en get’-
'í héraði og vaMsstjómarmenn. — ur bó bess. að Þorvaldur. afkom-
j ----------i— ------------------- I andi Gríms Dronlaugssonar. hafl
iisaet oövu Dronlaugssona, en hann
það cr ást mín á islandi, sem læt- ýf,c; G-rím fvrir tangafa. svo fvrir
ur aldrei þagna mína rödd. 113 ötd Viefir «aaa verið söað því
I bér b'&öi.r oösð. sama o<? skráð,
Framtíðar' perspektív ibótt Þm-vaMur bafi eígi siKrt. —
i — Þér eruð á förum til Ítalíu? Ýmislegt' f bessum kafla m-kar tvl
’ - Já, við förum út hjónin allra von fr- 0£I hfr «ctur
næstu daga. ™',fí umw,t' oe sem+ ««*»
i — Og hvað liggur svo fyrir,
þegar þér komið suður?
— Land'helgisnválið, það er nú
það, sem ég er aktív í. Svo get ég
sagt yður að ég er að fara tit
Róm. Það senv ég ætta að gera
þar, er að leita að heimiidum um
Isiand. Ég hef grun um að þar
sé
tínva
— Þarf ekki fé til svona rann-
sókna?
— Hvað haldið þér? Ég skrif-
■aði einunv ráðamannl hér og
spurði hvort ekki væru til ein-
hverjir sjóðir hér, sem mundu
styrkja svona rannsóknir. Hann
virtí mig ekki svars.
— Að lolcum, Eggert, hvað
segið þér um framtíð ísiands?
— Ég_ er atveg viss um að
ft'anvtíð fslands verður svo gloríus
voðrirðaoqga Au=turlands eVína í
fnlln llóoí. en bér eerír höfundur
vmonr oíáifotfpðar athuffanlr.
VilTui’ í bókínni eru ekki marg-
ar né mel.nlesar. bnft tvfmælis
o"ld margt í be'míMum. sem not-
aðar eru. 'Rrvninlfnr Alafsooh Ct
taltnn ivreoitnr á TCirkinbfe. Þa<5
siauu. uu gi uu um ou j/ai , , .
é eitthvað um okkur frá þeim f f f af!vr ’*™"'**«og
íma, sem við vomm kaþólskir. Z „TT, V°T ]***’
i^cítrifi 'Kún.íir OricrrAít'nm n/fuf eí
+i»T«fnn orvrmv .Trvn<: i
P.AvivftVAí .Tóno.crvrjqr Tknr! nrfust
er ItöK (iV pHi .Qfi Tt!?r)r>,r vgf
'horivloiiG. p.n TTlriíiv í*Tí ’körn
act pv o!lc ÆoVv'Miiv TkavIí)pfi*^ÓTIcí
Kn 1>agg? v«n0 hAf*v lcnmið
’.vn í -ípI ArvrVii í>r!íiá'ln,na.
T>Av.5fpínn á í 1703
pv ’falínn .Tnnc(cAn Pll lia.n v<hv TnS!!!
munrlavGAn ao1 knfnv nafnt^? f.ollifT
i'ít nv rAVíctvi ITnAírQ Vann vera
fíl ovAna ^iricfrnnincfi act c-Tri'O'tÍr'
a« við eygjum það ekki í dag. Is- Vj?i oVlV: W:,M„ máTi
laud útgeistar andlegum krafti ;,.A ,mr0 Vm,.Vnmin Anl0,tf,v«t«^
meir en ég þekki til í nokkru *.»*,««* í i«mdVn mi,« bafá
öðru landi. Kynslóðin nú er svo- nf Wni h;n WlJ <5tnndl,r
lítið farin að þreytast, en þegar VCTi«0iíf á Allet„rland! nú í mik-
Island verður tekið vísindalega til ,ni; ln„U-arokuld v!ð miMór
rannsóknar, þá er enginn vafi að ctCTf.jllccnn
það komi í ljós stórkostlegt fram-
tíðar-þerspektív. B.Ó.
_________'______________I __________
Bened’kt Gíslason frá Hofteígi.
Innilegt þakkiætl fyrlr auísýnda samúð vlS andlát og jai'Sarför
fósturmóður okkar
Guðlaugar Gísladóttur.
Bergþóra Magr.úsdóttir, Gu'ðrún Halldórsdóttir.
Gestur Ólafsson
aainii a næsxunnir — Hún er væníanleg í næstu gefið 170 þúsund pund til að rægja ísland, en íslendingar hafa ,
viku. Lofsöngur um ísland lxalferað það fé, sem mér var ætl- að til að frægja það. Og það eftir Hjartanlega þökkum við auðsýnda samúð og vinarhug við frá-
að maður var kominn á heiðurs- fall og jarðarför.
— Hvað hafið þér annars dval- laun. Gests Halldórssonar
izt lengi á ítalíu? En það er eins og Sékspír seg- frá Hótl
— f fjörutíu ár. Þegar ég var drengur í Kaupmannahöfn, var ir: „Heiðurinn og æran gengur betlandi fyrir dyrum bófanna“. En ‘ Aðstandendur.