Tíminn - 24.06.1959, Qupperneq 2

T í M I N N, miðvikudagiim 24. júní 1959,
V
ötvarpsumræðurnar
(Framhald áí 1. síðto
eim&'n!r.M‘m máliuan. Þctta getur
ex'irJ'g Verið giág'mifcætt. Þeseár
lij&lsnitilKir æ'fcfcú 'þá eícfei «8 geifca
greiltt st'kyæSi, þar'sem þeáff væíiu
i-TJcið firambjóðendúm flokkls síns í'
Jðxiu ihál'irju «n á móti honiúan í
M®u. Þanmli'g gæifci s'fcaðið á um
þúsiiœiáór kjósenidia um aillt iaind í
öliiuim f'lo'kklum.
Að kjósa pólitískri kosningu
um mál almennt um leið og ópóli
tískri kosningu «n kjördmabylt-
inguna er því ekki hægt. Þetta
sáu þeir, sem lögfestu 79. grein
stjórnarskrárinnar. Hún er ör-
yggi gegn því að unnt sé að
fláustra áf í ábyrgðarleysi skyndi
'breytingu á grundvaUarlögum
íslánds, án þess að þjóðin fái að
segja lokaorðið í málinu sjálf.
Það er þetta, sem gerist í þessum
korsningum.
Bn "ýmisiir a'nidfltæði'ngar viíja
lirærtá flóklkspóffitík almienmt sam-
an við þesisair Ikosmiiingar til þe'ss
að igrugga vatniö og fislkia síð'am í
gafcggjffiu. Þeltta gera þeir vegna
þesis a'ð þéir enu hræddir við óvim
sældfe kj ördæmiabyláingarilnmiair.
Síðlam ræddi Herman'n Jómaissom
moiklkjuð þróun sitjóammálliáninia síð-
'.ísfcu ár og máítuðii, naikti sfcörf fymr
verElndd sitjiómnlar og hnalkfci í ýms-
'jim Bifcrtiðum þamin máfcfJufcmimg, sem
jhaMið hefiir haJdið uþp.i gegm
aeinlnii.
Kjarni kosningamálsins
Að lokmm vék hamm siðam affcúlr
ið því miáld, eem koflmimgar'niair
saúialslt um, kjördæmamáliilmu, og
sagði:
Eins og ég sýndi fram á áð_
an, eru kosningarnar um kjör-
dæmiaíbyJfcimlgumia'. Megimiatniiðii
:.T.emin!air eru þrjú:
Að jafna metin fyrir þéttbýlið.
Að leggja niður héraðakjör-
dæmin utan Reykjavíkur.
Að lögleiða hlutfallskosningar
i stórum kjördæmum almennt.
Eyír-lfca þátt þesisia máJ's þúrfum
’rið eíkfc að ræða. Við Fraonsó'kmar-
inetmn buðuim AlþýðuflokikmdMn og
.AJþýðuhaindategilniu að jafna met-
in fyrir þéttbýiið með fjölgun þing
..r.felnlnia ’þar. Váð gerðum þetta síð
.isltliðið haiuisfc, áður en þeir byrj-
'fðiu samnliinigaimaJdk opdinherJega
viS 'Sj álfstæðilsÆlokkiimn. Við buð-
'um ' Xlþýðuhanidiaillagjniu þeitfcia í
törguM viðiræðuim, effci'r að Alþýðiu
xlokfldúrlimln hljóp firá siaimm'Lmgsvið-
i.-æðuim við olkJöur Framsóknar-
ih'éJflh, ög saimþyfokfcu að leggj'a mllð
ir hériaðálkjörd æmdln og taika upp
ailimiemtniar hl'utfálsfco>smilngar. Við
duðum þefcfca sama í báðumi deM-
‘jm Ajþimlgis,.
Sarftþykktir flokksþingsins
Fj’oJcksþimg FramisófenarfJokikisfas
jýöti ýfir sem megilmsifcefnm, að lög-
iteiða bæri einmenmingskjördæmi
og meM Mulfca koism’iingar, sem
ireynsla margra þjóða sýnir, að er
íieii'briigðaisfc fyrár þingræðið.
En flokksþingið lagði áherzlu
á, að þingflokkur Framsóknar-
fiokksins byði fram það sátta- og
miðlunartilboð að jafna mefcin
fyrir þéttbýli’ð gegn því, að hér
aðakjördænmnum yrði þynnt og
ekki lögleiddar hlutfallskosning-
ar, frpkar en nú er. Allt tal and-
stæðinganna um misrétti milli
kjósenda þéttbýlis og strjálbýlis
er því út í hött talað, því að boð
izt var til að leiðrétta það. Spurn
ingin, sem fyrir liggur, er því
ekki um það, sem andstæðing-
arnir kalla réttlætismál, heldur
uim httt, hvort leggja á kjördæm
in utan Reykjavíkur niður og
koma á hlutfallskosningum í
þeirra stað.
Við Fmmsókmiairm emn höfuim
mairg beinfc á, að afllm'emmiaii- 'hliutfak's
koanlinigair haía reynzt mörigium
íjóð.uim hætfcullíeigair. Amdstæð'iing-
airmiifr beindla á Noirðiurlömd. Fynir-
íomiulaigá'ð þair er svipað, en ekkí
íims' og það nýja fyri'rikomul'ág á
ið vena hér. En við bemfcuiii á,
iivenniiig IhJiuitfafeko’gniilngiammair eaui
ið faina með þimigræðið í FinmJlamdi
>g HolJamdi, þair sem eiklkii 'hefiir
renilð hægt að myrnda stjórn hvað
©ffciir ammiað ,upp á síðk'aisiið um
lanjgam tíma. Við beinduin á Frakik
laniu og Þýzkiailiamd fyrir og effcir
sfcyrjöldin/a. Við bemidum a íxteð-,
m
þair sem efan þekkfcur stjórmmálla
fopilngi1 reyniir að ‘koma á éiimmeinm
ingsikijcrdæimmm og meirf Miufca
kosmángum í Iteindfau, fciil þesis að
styhkjá þjnigf'seðið, sem hamm ifceluir
í hæfcitu vegfcva smáfloikkia. TiJt'aiim
in þar sýnir, hve '•erfítt er að
bneytla tiil'. Hainm1 fccomrst mænrá 'því
að s'i'gna, iem eiinm sífcór flokikur og
srnéfliGklklárinDr e®i>r-till hópa smier-
us't geign honum. Það sýrnljr sig, að
erfutfc er að afin'ema hlutfallskosm-
imgair, fyrr en komið er svipiað
áabaind og í Þýzkailkindi eða Fralkik
laimd'i, því að smáfTok'k'arnir sam-
eiir.ialsfc í því að Veinnda Jff siittfc, Við
bemd'um á, ia® f'liest >eð'a öltt lönd,
sem hafla' bneytt koí'nijnigafyrijr-
'komiuöagi eírníu efitiir styrjöldinla,
liafa' tekið .upþ e;:jnim'eminingskjör-
dæmi og m'ei'iri h'lnxit'a 'kosii'jngár.
Ilvers vegna eigum við að taka
upp í okkar stjórnarskrá nú, ein
ir þjóða, kosnnigafyrirkomulag,
sem reynzt hefir flestum þjóðuin
illa, kollvarpað lýðræði, sumra
af hálfu annarra að öllu og eru
á undanhaldi alls staðar meðal
þjóðanna? Er það mesta nauð
synjamál þjóðarinnar nú að kasta
henni út í langa og harðvítuga
kosningabaráttu, til þess að
ganga út í það svo að segja með
opnuni augum að veikja þjóð.
skipulag okkar? Er festan of mik
il í íslenzkum stjórnmáium?
Þetta er sú hlið, sem snýr að
þjóðinni í heild, snýr að okkur
öllum, hvar í flokki sem ■ við
stöndum, og hvar sem við erum
búset'tir.
Næst skulum við athuga þá hlið,
sem snýr að héraðakjördæmunum
sem nú á að Jeggja niður. — Hvers
vegna vildu þriflokkarnir ekki
hætta á að taka því boði, sem
Framsólcnarflokkurinn bauð?
Kommúnistar vilja alls staðar
hlutfallskosningu; því meiri glund
roði, því befcra. Alþýðuflokkurfhn
hugsar aðeins fcim eigið líf — við
það miðar hann allt.
ASeins 300 atkv,
Kjördæmaskipaninni frá 1942,
er. nú gildir, var þá eins- og nú
flanstrað af af þríflokkunúm. Sjálf
stæjSjrfJökkfcirmn héfir hvað cftir
annað síðan 3942 lýsfc yfir í kosn-
ingaþarátfcú, að sig vanfcaði rúm
300 . atkvæÖi á réttom sfcöðum, 'til
að fá hreinan meiri hlufca á AL
þingi. Fi-ámsóknarflokkurinn hefir
hrint þessum áhlaupum öllum svo
ræk'flégá, áð 'Sjálfstæðisflokkurinn
hefír géfizt upp í baráttunni unf
k.iörfylgið í hinum stjálfstæðu kjör
dæmurn úti u'm landið. FóJkið í
kjördæfcnunum er of kröfuhart um
framfarir 0g bæ'tt Jífskjör, er sagt
bak við tjöldin og gloprað út úr
sér opinberlega.
Sjálfstæðu kjördæmin hafa of
mikið vald, og eru því of dýr í
rekstri að áliti andstæðinga. Þess
vegna er nú fram á það fariö
með fagurgala við kjósendur í
þessum kjördæmum, að þeir noti
kosningarétt sinn til þess að
leggja kjördæmin niður, sem
sjálfstæð kjördæmi. Svo er því
bætt við, a'5 þefta sé aðeins á-
fangi. ög þetta er gert ofan á
endurtekna svardaga márgra for
ustumanna 1942 — um, að þessa
fórn yrðu kjördæmin aldrei látin
færa...- .
Spufhingi'n í þessum kosning.
um, ,som svara verðu,- óafturkall
anlega, er, hvort þeir kjósendur
eru nægiiega' margir, sem jáfcást
undír þessa ósk, eða hvört hinir
eru nægifega margir, - sem néila
að leggja kjördæmið isitt niður.
Afsal rétHnda
Flestuhv ætfci að vera Jjóst, að
það áð Ieggja niður kjördæmið
sitt, er.að afsala <sér valdi og rétt
indúm,
Það cru hnifcmiðuð sannindi,
sem hinn merki bóndi, Páll Þor-
slein'ssön á Stéindórsstöðum seg.
ir í 'Kjördæmablaðinu um Jeið og
hann kegist oit og lehgi hafa kös
íð Péfur Ottesen:
„teift’s Og lándhelgismálið er
sjálfs'táéðlsmál þjóðarinnar, er
kjördæmaniálið sjátfstæðismál
héraðanna og réttindi, sem þau
afsala sór, verða ekki heimt aft-
ur.‘
Eg véit, að þúsundir kjósenda
utan Framsóknarflokksins finna
sannindi þessára orða, — Finna
til, eins og hin al.clni bóndi, en
spurningin er að.eins um það, hve
margir eða fáir hafa siðferðis.
legt þrek til að fylgja sannfæringu
sinni og samvizku, — eða láta
flokkshyggjuna svæfa hvort
tveggja.
Eyrir okkur þéttbýlismenn er
þessi kjördæmabreyting mjög var
hugaverð. Það er erfitt fýrir okk.
ur að halda því fram, að við þétt
býlismenn búum við skarðan hlut
í lifskjörum samanborið við íbú-
ana víðs vegar um landið. —
íslendingar eru sem betur fer
það upplýst þjóð, að þeir þekkja
lífskjörin um land allt. En nú á
að draga úr baráttunni fyrir bætt
um og' jöfnum lífskjörum fyrir
alla íbúa þessa Iands, mun magn.
ast og margfaldast flóttinn til
þéttbýlisins, veldur þar atvinnu-
'leý'st og versnandi Zífskjörum
og vandræðum.
Ilraður flótti veit enginn hvar
endar. Þetta er hið hagsmunalegá
sjónarmið,
En þeir eru og mar.gir, þéttbýl
ismennirnir, sein nú fih'na til með
fólkinu Yfti utti landið, oí'nís og Þór
ir Baldvinsson húsameistari. Hann
segir 1 K.fördæmablaðmú:
Vonarejili flokksstjóma
„Eg 'þekki þelta fólk ög á þar
gamlar'irætur. Eg Veit, að þ'að ViJl
vera eifct fctm heimili sit't og sveit,
sýslu sína og kjördæmi. Það býr
ekki í skjóli þóttbýlisins við lifs..
þægindi og spárlegan vinnumá'ta
okkar í höfuðborginni, en þáð un-
ir Við 'Sitt. Það sit'ur illa á ðkkur,
göngumönnúm asfaitsins að skerða
virðingu þess og stolt með því að
brjóta á því gamlar og hefð-
bundnar venjur og rýra rótt þess.
Það er hægt að halda því fram,
að kösningafrumv. sé ekki borið
fram í þessum tilgangi en fólk
ið í strjálbýlinu veit betiu-. Það
veit, að ef frumvarpið verður end
anlega samþykkt, stendur sveit
þess og 'Sýsla neðar í þjóðfélags
stiganum áhrifalausari og umkomu
lúsari «n áður. Það veit, að frum
varpið er vatn á myllu hóphugs.
unar o ghópmennsku og einmitt
þess vegna er það vonarepli flokks
stjórna, sem skoða kjósendurna
eins og tíundarfé og flokksþjónk.
unina hina sjálfsögðu skylcíu. —
í þetta sinn vérðum við að greiða
atkvæði gegn þeiln niönnum, sem
styðja þeíta frumvarp."
Nú eru aðeins fáir da.ga til kosn
inga, örlagadags héraðakjördæm-
nna. — Herðum nú enn sóknina
og fellum kjördæmabyltinguna,
hvar í flokki, sem við annars
stöndum.
Jón Skaftason ræddi fyrst um
byggingamál almennings, rakti for
göngu Fi-amsóknarflokksins í þeim
málum og benli á undanbrögð og
vanrækslu annarra flokka í þeirn.
Ifann minnti á síðasta afrek
þeirra, er þeir felldu tillögu Fram
sóknarflokksins í vetur um að
leggja 15 millj. kr. af tekjuafgangi
ríkisins til íbúðalána og hafa einsk
is fjár aflað til þeirra á þessu ári
þrátt fyrir mikií vandræði hús
byggjenda. Einnig ræddi hann
nokkuð um Jandhelgismálið eink-
um hlút Sjálfstæðisflokksins í því
og benti á vítaverð ummæli for.
ystumanna Sjálfstæðisflokksins í
þessari Jcosningabaráttu um samn
inga við Breta. Einnig ræddi hann
kjördæmamálið allýtarlega. ■ : |
Daníel Ágústínusson ræddi fyrst
um ráfmagnsmálin, forgöngu Frám
sóknarflokksins um setningu raf.
orkulaganna og 10 ára raforkuá-
ætlunarinar. Síðan hrakti hann ýt-
arlega blekkingar íhaldsins utidan
farið um seinagan,g í tíð fyrrver.
andi stjórnar við framkvæmd áætl
unarinnar og deildi fast á undan-
brögðin, sem nú eru boðuð frá á-
ætluninni og fráhvarfið til dísil.
stöðvanna. Eimug ræddi hann kjör
dæmamálið og sýndi með glöggum
rökum, hver hlutur héruðunum er
ætlaður. með því og hvernig á að
draga áhrif og vald héraðanna í
hendUr flokkssfcjórna og hvatti
kjó'sendur úr ölUim fjökkum til
sameiginlegrár tarnar.
li manns fórst, er nýtt ferða-
mannahótel í Noregi brann til ösku
7 iík íundin óþekkjanleg, 24 sakna<S
NTB-Stalheim, 23. júní. —
Eitt nýjasta og dýrasta ferða
mannagistihús Norðmanna,
Stalheim við Sognsæ,
skammt frá Björgvin, brann
til kaldra kola í nótt. Þegar
hafa fundizt 7 lík þeirra,
sem inni brunnu, en ekkert
þeiira er talið þekkjanlegt.
Óttazt er, að alls hafi 24 erlend
ir ferðamenn fariz't 1 bruná þess
um. Þeir hafa ekki komið fram,
en hugsanlegt að einhverjir þeirra
haldi sig einhvers staðar annars
istaðar og ekki tekizt að hafa uppi
■á þeim.
Alls voru tæþlega 50 gestir í
gistihúsinu, er eldurinn bnauzt út,
og var það nálega fullsetið. Af
50 manna starfsliði mun enginn
hafa farizt. Sérfræðingan eru
komnir á staðinn til þess að
greina, af hverjum þau lík eru,
sem finnast.
Mesti eldsvoði í mörg ár
Fjöldi manna hlaut meiðsli af
að istökkva út um glugga á efri
hæðum í viðleitni fcil að forða sér
úr eldinum. 35 hafa verið fluttir
í sjúkrahús með brunasár og önn
ur meiðsli. Margh- þeir, sem björg
úðust, urðu fyrir eignatjóni. Gisti
húsið var tryggt fyrir 3 milljónh’
norska króna. Þefcta er mesti elds
voði, sem oi’ðið hefur í iNóregi í
mörg ár.
Undrast að kirkjan skuli ekki njóta
jafnréttis tii skólarekstnrs
breiðsJa þéss hú ihjög að aukast,
enda flytur það hið hollasla lestr
aréfhi fjTir úhglihga.
J»á hofnr néfhdih í nndirbúningi
iitgáfu .'Kskulýðssöngva. Koma þéir
væhtáhloga Úfc á íiáusti kivhsanda.
-Að Tökihhi sTcýhslú sí. Braga
vár suhginn sálmur.
Ðagskí’á fundarins í dag ér þannig:
kl. 9.3Ó í. h. Mórgúhbæhir. Sr. Jak
ob Einarsson þrófastur flytur.
Kl. 10 f Ih. Skýrslá bárnahéimilis-
néfndar þjððHirkjunnar. Öþnur
mál.
Kl. 2 e. h. Prestastefnunni lýkur
með guðsþjónústú í Bessastaða-
kirkju Forseti íslands og biskúpar
flytja ávörp. Sóknarprestur þjón
ar fyrir altari. Alfcarisganga.
Prestastefnunni slitið.
Kl. '4—6 e. h. í boði forsétahjón
anna.
Kl. 9 e. h Heima hjá Ásmundi Guð
mundssyni biskupi
Eundur presíastefnunnar
var háldið áfrám í hátíðasal
Háskólans í gærdag 23. júní
kl. §,3Ó.
Sr. Jón Thoráréhseh flutti morg
imbæhir og lagði út af orðum Páls
í Róm. 11.33. Sunghir voru sálm
arnir: „Vort fcraust er allfc í éin
um þér“ og ,,Skín guðdómssól á
hugarhimni mímim.“
Síðan hófst fundur með seinna
framsöguerindinu um aðalumræðu
efni prestastefnunnar „Kirkju-
vikur“. Flutti það sr. Sigurður Páls
son í Hraungerði. Urðu síðan um
ræður allmiklar og kom margfc
fróðlegt þar fram og vor ræðu-
menn allir sammála um að kirkju
vikur þyrftu að komast á í öllum
söfnuðum. Enn fremur flutti sr.
Bragi skýrslu Æskulýðsnefndar
þjóðkirkjunnar. Hann gat þess að
nefndin hefði beitt sér fyrir jóla
söngvum í kirkjum Reykjavíkúr.
Hefur sú starfsemi vakið mikla á-
nægju.
Si-arfið að Löngumýri í Skaga-
firði hefur verið með líkum hætti
og fyrr. Sumarhúðirnar þar hafa
gengið mjög vel og er hvergi nærri
hægt að taka á móti öllum þeim
fjölda unglinga sem þar vilja
dvelja.
Þá hefur nefndin staðið fyrir út
gáfu Æskulýðsblaðsins. Er út’-
Hverfaskrifstofor
B-listans í Rvík
Skjólin: Nesvegur 65. Sími
16995.
Miðbær: Framsóknarhúsið.
Síini 24914.
Austurbær: Barmahlíð 50. —
Sími 23226.
Smáíbúðaiiverfi: Skógargerði 3.
Sími 35356.
Laugames: Rauðalækur 39. —
Síini 35001. Sundlaugarveg 14.
Sími 35357.
Vogahverfi: NökkvaVog 37. —
Sími 33258.
Álfheimar: Álfheimum 60. 1—
Síini 35770.
Norska leikhusið í
Ósíó sýnir í Þjóð-
leikhúsinu
„Kristin Lavránsdatter“, hin
fræga skáldsaga Nóbelsverðlauna
skáldkonunnar Sigrid Undset, er
þekkt og vinsæl hér á íslandi.
Nú hefir nonski rithöfundurinn
Tormod Skagestad fært söguna i
leikritsform og hefur Norska leilc
húsið (Det Norske Teater) í Oslo
sýnt þetta leikrit í nær því allan
vetur við fádæma áðsókn og he£
ur leikritið þegar verið sýnt 250
sinnum toæði í Osló og úti um
landið nfci í vór.
Núna éftir næstu helgi kemur
Norska leikhúsið í heimsókn til
Þjóðleikhússins með þessa ,stór-
brotnu og vinsæly leiksýningu og
sýnir leikritið hér þrisva,. til fjór
um sinnum. Fyrst-á sýning verður
fimmtudaginn 2. julí á venjulcgum
leikhústíma.
Höfundur leikriísins Tormod
Skagestad, sem jafnframt er leik
stjóri, kemur með leikflokknum
Kosningaskrifstofur Framséknar-
flokksins í Reykjavik og nágrenni
AÐALSKRIFSTOFUR í REYKJAVÍK:
EDDUHÚSIÐ: Fyrlr utankjörstaðakosningar. Simar
14327 - 16066 — 18306 — 19613.
FRAMSÓKNARHÚSIÐ Fyrir Reykjavík. Sími 19285 —
15564 - 12942 — 24914 — 18589
KÓPAVOGUR, Álfhólsvegi 11, sími 15904.
HAFNARFJÖRÐUR, skátaskálanum viÖ Strandgötu,
Sími 50192.
AKRANES, Skólabraut 19, sími 160.
SELFOSS, Austurvegi 21.
KEFLAVÍK, Framnesvegi 12, slmi 864.
Klippið hennan miða úr blaðinu og gevmið.
HVERAGERÐI. ^reiSumörk 26, opin kl. 8--10 síSd,
■ .... j ■' ■ ... í .i 4i 8 . í .