Tíminn - 24.06.1959, Síða 7

T f MIN N, miðvikudagiim 34. ji'rní I9bf'.
a
Dr. Gunnlaugur Þórðarson:
Landhelgismálið og Morgunblaðið

Árið 1948 voru sett lög um vís.
indalega verndun landgrunnsins,
og á grundvelli þeirra laga var af.
markað 4 sjómílna friðunarbelti,
fyrst fyrir Norðurlandi 1950 og
síðar, nokkru eftir að landhelgis-
samningurinn frá 1901 féll úr gildi
var sams konar friðunarbelti sett
umhverfis allt landið.
Þegar þessar ráðstafanir voru
gerðar gagnrýndi undirritaður
bæði afmörkun grunnlinunnar fyr.
ir nefndu friðunarbelti, svo og það
að ríkisstjórnin skyldi ekki í sam.
bandi við þessar aðgerðir hafa
stuðzt við fornan lagalegan og
sögulegan rétt íslands til 16 sjó-
mílna landhelgi. í stað þess var,
að frumkvæði Sjálfstæðisflokksins
beinlínis gerð vítaverð tilraun til
þess að bendla fiskveiðilandhelgi
ísl. við hina svokölluðu skandin
avísku reglu um 4 sjómílna iand
helgi, sem átti enga stoð í veru.
leikanum. Á sama hátt var gagn-
rýnt, að enginn fyrirvari skyldi
gei'ður um, að aðgerðirnar frá 19.
marz 1952 væru aðeins spor í rétta
átt og mættu ekki skoðast sem
lokaframkvæmdir, en svo virtist
Sjálfstæðisflokkurinn líta á málið.
Hins vegar var í ritstjórnargrein
í Tímanum gerður sá fyrirvari, að
þessar aðgerðir væru aðeins spor
x rétta átt.
Genfarráðstefnan.
Síðar, þegar að því kom, að fs.
land tæki þátt í alþjóðaráðstefnu
um landhelgismál, þ. e. Genfarráð.
stefnuili sl. ár, var sáralítil áherzla
lögð á að gera grein fyrir laga-
legum og sögulegum rétti íslands
í því ittáli, heldur lögð megin.
áherzla á efnahagslega og tilfinn.
ingalega iil.iði'málsins, þ. e. að. ís-
lenzka þjóðin yrði að fá að búa ein
að fiskimiðunum til þess að geta
lifað.
Bretar gerðust hins vegar svo
óskammfeilnir að halda fram
„sögulegum i’étti“ sér til handa
við íslandsstrendur. Einnig gerðu
þeir tilraun til þess að halda því
fram að þriggja sjómílna reglan
væri alþjóðleg regla. Þeir gerðu
þó enga tilraun til að vitna til einn
ar einustu alþjóðlegrar samþykkt.
ar máli sínu til stuðnings né dóms
orðs frá alþjóðlegum dómstólum
í þá átt, enda ekki fyrir hendi. Að
vísu var í málflutningi þeirra vitn
að til nokkurra milliríkjasam.
þykkta sem einmitt voru gerðar
vegna þess að þriggja sjómílna
reglan var hvorki né er alþjóðleg-
regla. Það segir sig sjálft, að ef
svo hefði verið, þá hefðu þeir ekki
þurft að gera landhelgissamning-
inn frá 1901, enda var hann gerð.
nr til þess að tryggja þeim rétt,
sem þeir ekki áttu. Þessari hlið
málsins var lítill gaumur gefinn
af okkar hálfu í Genf. Engin á.
herzla var lögð á það mikilvæga
atriði, að enda þótt ráðstefnan
kynni að koma sér saman um ein-
hverja alþjóðlega reglu um tiL
tekna vidd landhelginnar, gæti ís.
land með fullum rétti gert kröfu
til þess að söguleg sérstaða þess
yrði tekin til greina, en hún bygg-
ist á lagaboðum um 16 sjómílna
landhelgi, fyrr meir 32 eða 48 sjó.
mílna landhelgi, allt frá upphafi
17. aldar.
Árangurinn af umræddri ráð-
stefnu var sáralítil og fyrst og
fremst sá að undirstrika það, sem
áður var vitað og kom raunar fram
á sams konar ráðstefnu í Haag
1930, að engar alþjóðareglui' væru
til um víðáttu landhelgi,
12 sjómflna
fiskveiðilandhelgi.
Að lokinni unrfæddri ráðstefnu
i Genf var fiskveiðilandhélgi ís-
lands ákveðin 12 sjómílur út frá
grunnlínu friðunarlínunnar, og
var það gert að frumkvæði íyrr.
verandi stjórnar. Þessi afmörkun
var byggð á því, að fram hafði
komið tillaga um, að 12 sjómílur
skyldi vera alþjóðleg víðátta fisk.
veiðilandhelginnar hins vegar ekki
á því, sem meira máli skipti, að ís-
land átti rétt til a. m. k. 16 sjóJ
mílna landhelgi.
Þegar þessi fiskveiðimörk voru
sett, höfðu Sjálfstæðismenn ekk.j
erl til málanna að leg.gja, nema'
það helzt að finna að grunnlínunni,
sem þeir höfðu sjálfir markað en
ekki tekizt betur en raun ber vitni.
Fullyrðing formanns Sjálfstæðis-
fiekksins, um að betur hefði tek.
izt um landhelgismálið, hefðu þeir:
einir fengið að ráða, er því vægJ
ast sagt hæpin, ekki sízt þegar
það er haft hugfast, að einmitt
þeir, sem töldu of lítið að gert
1952 í landhelgismálinu, voru
atyrtir á allan hátt fyrir aðfinnsl-
ur sínar — og telja má víst, að
landhelgi eða fiskveiðimörk ís.
lands væru þau sömu í dag og þá,
hefðu þeir fengið einir að ráða.
Frá því að landhelgisdeilan hófst
í september sl., hefir verið mikið
skrifað um það mál á báða bóga.
Hafa Bretar verið stórtækir í
hvers konar áróðri og ekki vílað
fyrir sér að fara með hrein ó.
sannindi. Því miður hefir því mik-
ilvæ.ga tæki sem áróður er, ekki
verið beitt af íslands hálfu sem
skyldi né heldur málstaður ís.
lands og sérstaða kynnt svo sem
vera ætti. Á Alþingi 'hefir einmitt
að undanförnu verið að þessu
fundið og bent á ýmsar leiðir til
úrbóta, svo sem bréfaskriftir til
erlendra þingmanna o. fl.
Sögulegi rétturinn
mikilvægur.
Meðal brezkra skrifa um þetta
mál eru tvær greinar í timaritinu
„British Survey“, sem gefið er út
af fyrirtæki, sem kennir sig við
skilning þjóða í milli. Önnur grein
in fjallar um fiskveiðideiluna við
ísland, og þykir mér rétt að víkja
að henni nokkrum orðum. Þess
skal getið, að í greinum -þessum
er enn gerð misheppnuð tilraun
til að færa rök að því að þriggja
sjómílna landhelgisvíðáttan sé al.
þjóðalög. í greininni um fiskveiði
deiluna við ísland er lögð megin-
áherzla á, að Bretar hafi viður.
kennt 4 sjómílna landhelgisvíðáttu
Noregs af sögulegum ástæðum.
Sézt bezt á því, hve mikla áherzlu
Bretar leggja á .sögulegan rétt. í
þessu sambandi má geta þess, að
fjögurra sjómílna landhelgi Nor.
egs er frá árinu 1742 en landhelgi
íslands á sér miklu eldri sögu. í
greininni er beinlínis viðurkennt
að landhelgi íslands byggist á
fornri löggjöf, en þar segir svo:
Viðurkenning á 16 sjó-
mílna landhelgi.
„Allt fram til 1S72 voru fisk
veiðar á djúpmiðum við ísland
háðar lögum frá 1787, en samkv.
þeim náði landhelgi eylandsins
fjórar danskar mílur (nærri 20
enskar mflur) út frá ströndinni.
Lögin urðu svo úrelt, að yfirvöld.
Dr. Gunnlaugur Þórðarson
in neyddust til að leiða þau að
mestu hjá sér. Raunar tóku Dan-
ir, scm þá réðu ríkjum á íslandi,
að viðurkcnna þriggja sjómílna
takmö k, því 1856 og aftur 1869
leituðu þeir til brezku stjórnar.
innar og fóru fram á sérstakar
undanþágur frá alþjóðareglunni
um þrjár sjómílur vegna Breiða.
fjarðar og Faxaflóa.“
Þessi klausa er athyglisverð
vegna þess, að þar er beinlínis
viðurkennt að fiskveiðilandhelgi
íslands hafi ver:ð 16 sjómílur.
Hins ve.gar er það rangt, að löginl
hafi verið felld niður 1872, en hitt
hefir undirritaður bent á í dokt-
orsritgerð sinni, að í þessu máli
léku Danir tveim skjöldum og
reyndu að rugla íslendinga í rím.
inu um rétt þeirra tii hinnar fornu
landhelgi og gættu þess jafn.
framt að styggja ekki Breta með
því að neita staðhæfingu þeirra
um þriggja sjómílna landhelgi.
Þá er þess að geta, að lögin frá
1872 voru sett af konungi enda
þótt Alþingi hefði með yfirgnæf-
andi meirihluta hafnað frumvarpi
að lögunum. I lögum þessum voru
hins vegar engin önnur ákvæði
um viðáttu landhelginnar en þau,
sem alþjóðalög kvæðu á um, en þá
voru engin slík lög í gildi frek.
ar en í dag. Svo að sú skoðun, sem
kom fram á Alþingi 1896 um að
ísland ætti rélt til 16 sjómílna
landhelgi, var í fullu gildi, og
hefði íslenzka þjóðin þá og síðar
og jafnvel allt fram á þessa daga
gert sér fulla grein fyrir rétti sín.
um í landhclgismáiinu, hefði af-
staða hennar til þessara mála verið
allt önnur.
Þá segir síðar í sömu grein:
„Árið 1880 var gcfin út tilskip.
un þess efnis að danska stjórn.
in teldi til danskrar landhelgi
allt að 3 sjómíluin frá yztu an-
nesjum . . .“
Hér gleymir höfundur þessarar
greinar, hver sem hann kann að
vera, að gera verður g-reinarmun
á danskri og íslenzkri landhelgi,
svo sem danskir fræðimenn gerðu
þá (Ma-tzen: Dan danske Statsfor.
fatningsret) og svo hinu að ís.
lenzka þjóðin viðurkenndi aldrei
að hún heyrði undir önnur dönsk
stjórnarvöld en Danakonung sjálf-
an. Þá er í greininni lagður gjör.
samlega rangur skilningur í samn
ingsgerðina frá 1901 og sú stað.
reynd virt að vettugi að sú samn-
ingur var gerður til þess að
tryggja Bretum rétt, sem þeir áttu
ekki, auk þess var samningurinn
uppsegjanlegur.
Ályktun Alþingis.
Æskilegt héfði verið að Alþingi
hefði minnzt hins forna réttar ís.
lands í landhelgismálinu í álykt-
un þeirri, sem það gerði á síðasta
þingi varðandi fiskveiðilandhelg.
ina en að dómi alþingismanna
Sjálfstæðisflokksins, Framsóknar.
flokksins og Alþýðubandalagsins í
utanríkismálanefnd Alþingis þótti
ekki ástæða til að flétta hinni sögu
legu staðreynd um rélt íslands til
a. m. k. 16 sjómílna landhelgi inn
í ályktunina og var því sú ábend-
ing þingflokks Alþýðuflokksins
ekki tekin til greina.
Muu ísland hverfa úr NATO?
Við höfum nýlega hafnað þátt.
töku í hátíðahöldum í tilefni af
10 ára afmæli NATO og er tíma-
spursmál, hvað við getum verið
lengi í þeim samtökum, sem líða
það að ein aðildarþjóðin, Bretar,
beri vopn á aðra, sem auk þess
hefir lýst yfir ævarandi vopnleysi.
Bretar virða hér hvorki alþjóða.
lög né forna vináttu og er tími
kominn til þess að þeir fari að
skilja, að ef nokkurn tíma á að
vera hægt að lala um alþjóðalög
á annan hátt en sem rétt hins
sterka, þá verða þeir að ganga á
undan öðrum þjóðum og láta af
hinum forna nýlenduhugsunar.
hætti. Það segir sig sjálft, að ef
Bretar hætta ekki þessum ofbeldis
aðgerðum hlýtur að því að koma
að þjóðin rísi upp og krefjist þess
að ísland hætti þeim skrípaleik að
eiga aðild að hernaðarbandalagi
við ofsækjnda sinn.
Ófrægingarherferð
Morgunblaðsins.
Þá skal vikið sérstaklega að ein-
um þætli í sambandi við mál þetta,
þætti sem hefir verið lítill gaum.
ur gefinn, en það er ófrægingar-
herferð Morgunblaðsins varðandi
mcðferð málsins, og áhrif hennar,
en aðstandendur Morgunblaðsins,
Sjálfstæðisflokkurinn gerði sér far
um að ófræg'ja alla þá, sem feng.
ust við þessi mál, nerna flokks.
menn sína. Þannig var það gefið
í skyn, að það væru fyrst og frernst
kommúnistar sem stæðu að út-
(Framhald á 8. síðu)
Matthías Jónsson, húsasmiðameistari, ísafiríii:
Ég er Alþýðuflokksmaður,
en algjörlega andvígur kjördæmabreytingunni
Eg er Alþýðuflokksmaður,
en algjörlega andvígur kjör.
dæmabreytingunui. í stað
þess að byggja lýðveklinu
traustan grundvöll með vit.
urlegri stjórnarskrá, er rokið
í það hvað eftir annað á fárra
ára fresti að breyta henni í
samræmi við stundarhags-
muni ákvcðinna flokka, án
alls tillits til hvað þjóðinni
í heild er fyrir beztu. Slík
vinnubrögð hljóta að leiöa til
ófarnaðar.
Ég tel að vísu sjálfsagt að
jafna beri atkvæðaréttinn,
en um það eru allir flokkar
sammála og það er hægt að
gera án þess að leggja niður
núverandi kjördæmi landsins
með því að svifta þau sínum
sérstaka fulltrúa á Alþingi.
Enginn vafi er á, að ef
kjördæmabreytingin nær
fram að ganga, mun hagur
dreifbýlisins fara stórum
versnandi. Þingmaður ein.
mcnningskjördæmis er alltaf
undir smásjá fólksins og bcr
einn fulla ábyrgð gagnvart
kjósendum sínum. Hanu greið
ir betur fyrir fjárfestingu og
framförum svo atvinna verð-
ur þar meiri og afkoma fólks.
ins betrií Lífsafkoma okkar
og framtíð er því undir því
komin að við berum gæfu til
að fella frambjóðendur þrL
fiokkanna við þessar kosning-
ar og standa vörð uni sjálf.
stæðan tilverurétt kjördæm-
anna (Úr Kjördæmablaðinu).
Á víðavangí
Biblía Morgunblaðsins
Morgunblaðið hefir eignazt
sína biblíu, og Bjarni Benedikls
son vitnar ákaft í hana þessg dag
ana. Þessi biblía Mogga er Þjóð-
viljinn. Önnur var tíðin þegar
Bjarni háði kosningabaráttuna
austur á Volgubökkum. í gær
vitnar Moggi svo stíft í „bibli.
una“ að bókstaflega allt, sem
skrifað er um pólitík er upp úr
Þjóðviljanum, mest beinar end.
urprentanir. Það er fyrst og
fremst öll forsíðan. Staksteinarn
ir og lengsta greinin á síðustu
síðu. Og það er vitnað í allt jáfnt,
foryslugrein Þjóðviljans og eina
þrjá eða fjóra höfunda og 'erki-
presta kommúnista — allt með
jafneinlægri hrifningu og vissu
um óskeikulleik þessarar
„biblíu“..
Atkvæðasmalar íhaldsins
á þönum
Reykvíkingar verða varir við
það þessa dagana að atkvæða-
smalar íhaldsins eru fcomnir á
stúfana. Hafa nú ýmsir iðjuleys-
ingjar, er gengið hafa með hend-
ur í vösum og' setið á kvöldum í
sumblhúsum, fengið- verkefni og
atvinnu um stundarsakir — leit-
armenn og smalar íhaldsíiis.
Kjósendum í Reykjavík hefir
verið skipt niður í hæfflega stóra
hópa, er hver og einn Kosnínga-
smali íhaldsins á að gætá og
reka heirn á stöðulinn á kjördag.
Margir þessara íhaldssnvala
ganga að verkinu méð ákafa, og
þeir kjósendur, sem taldir eru
vafasamir — og þeir eru margir
á skrá íhaldsins núna — hafa
varla stundlegan frið fyrir smöl-
unum. Þessi smalamennska fer
auðvitað ekki fram lijá fólki, því
að svo er buslugangurinn mikill,
og hafa menn þessa dagana
margar sögur að segja um at-
ganginn, og ekki allar fagrar.
Hótað brottrekstri •
Eitt dæmi um aðfarir íhalds-
smalanna er harla táknrænt um
vinnubrögðin. Maður, seni veitt
hafði fyrirtæki forstöðu í bæ úti
á landi, fluttist til Reykjavíkur í
vor og tók við öðru, er
Sjálfstæðismenn eiga að mestu
og reka, hefir fengið að kenna á
smalamennskunni. Hanu er á
kjörskrá þar, sem hann átti
lieima áður, og þar er baráttau
um þingsætið mjög hörð. Nú var
að honum veitzt hér.í Reykja-
vík, honum Iiótað öllu. illu, at-
vinnumissi og öðrum liarðræð-
um, ef liann styddi ekki Sjálf-
stæðisflokkinn. Svo vildi til að
íhaldssmalinn fékk lánaðan síma
þar sem hann býr og var að
gefa yfirboðurum sínum í kosn-
ingaskrifstofum ílialdsins skýrslu
um viðureignina við þennan
mann, en húsmóðirin í hi'einu
komst ekki lijá að lieyra síintal-
ið. Var lýsingin ófögur, og' auð-
heyrt var, áð yfirboðararnir
livöttu piltinn óspart til störræð
anna. Var þar rætt uin ýmsar
gagngerðar ráðstafanir, svo' sem
brottrekstur úr starfi, að „taka
manninn og fara með liann og
láta hann kjósa“ eða að eigendur
fyrirtækisins þvinguðu liann
með ótilteknum meðulunv til
þess að stýðja flokkinn.
Frelsi kjörklefans
Óvíst er livernig þessari bar-
áttu Iiefir lokið, eða hvor sigrað
liefir, kjósandinn eða skoðana-
kúgarinn, en slíkar viðureignir
munu margar liá'ðar þessa daga
og því miður hefir íhaldimi ofí
tekizt að bæta drjúgum atkvæða
hag sinn með þessum liætti. Hót
anir, gylliboð, íátlaus áróður í
einkasamtölum jafnvel dag i itir
dag, óhróður um andstæðii.ga,
lævís rógur og sitthvað fleira er
uppistaðan í kosningaban tu
ihaldsins síðustu dagana, og hef-
ir 'svo verið áður. Þetta ir
skilað íhaldinu ótrúlega miidum
arði. Það er full ástæða tU ss
að óska kjósandani|m góðrav siað
festu í þessari viðuréign, og
Framhald á ,'lísíðu.