Tíminn - 22.07.1959, Qupperneq 7

Tíminn - 22.07.1959, Qupperneq 7
T í M I N N, míðvikudaginn 22. jtilí l.Oöf). ÍK Carlo Schmid, prófessor, flutti í gær erindi í hátíðasal Háskólans og ræddi um Machi avelli. Var erindið hið snjall- asta, enda er Schmid prófess- or hinn lærðasti maður. Fer hér á eftir stuttur útdráttur úr erindi prófessorsins. Það kann að þykja undarlegt, að þýzkur prófessor skuli halda fyrir- lestur á íslandi um viðhorf Mac- hiaveilis, þar sem ísland er vígi demo'kratískra erfðahugmynda og rótgróins siðgæðis á öllum sviðum opinbers starfs, en Michiavelli aft- -ur á móti boðberi samvizkulausrar ■kenningar, sem afneitar öllu sið- gæði í stjórnmálum. En hvernig svo sem því er varið, þá eru hug- myndir Evrópuþjóða um, hvað pólitík er, undir verulegum áhrif- um frá Machievelli og hafa meira að segja haft áhrif þar, sem kenn- ingar •Flórensbúans sjálfs hafa rnætt mótspyrnu. — Ég vil aðeins minnast á Friðrik mikla frá Prúss- landi, sem hefur farið eftir kenn- ingum Machiavelli meira enn okk- ur annar og lét sig samt hafa það •að ,,hrekja“ skoðanir Machiavelli í riti frá æskuárum sínum. Alkunna er og, að Shakespeare stóð undir áhrifum frá Machiavelli, og sýnir það, hve gífurleg áhrif hugmynda- heimur þessa manns hefur haft, og það á hugi menntuðustu manna. Það, sem mestu máli skiptir í liugsun Machiavelli, er, að hann •greinir stjórnmál frá siðgæðislegri guðfræði, -hann spyr ekki lengur, hvað manni ber að gera til þess að forða sálarheill sinn frá voða, þótt hann fáist við -sjórnmál, held- ur hvað manni beri að gera til þess að komst að settu marki á útreikn- •anlegan hátt. Það eru ekki óskir okkar, segir Machiavelli, ekki hug- myndir okkar um það, sem ætti að vera, sem ráða gangi málanna, heldur staðreyndirnar og þær or- sakir, sem til þeirra liggja. Þess vegna á sá, sem ætlar að -breyta pólitískt, eingöngu að spyrja -sjálf- an sig: Hvaða öfl eru hér að verki? Hvað ber mér að gera til þess að hafa áhrif á þessi öfl, að þau stefni að því markmiði, sem hér er hag- stæðast? Heimur Machiacvellis er að öllu leyti hér á jörðu. Sem sljórnmála- maður hefur hann engan áhuga á eilífðinni. Hann se.gir ekki, að mað- urinn verði að breyta illa, en hann segir, að maðurinn verði að vera fær um að breyta illa, ef hann geti ekki náð nauðsynlegu marki I póli- tík á. annan hátt. Þannig gegnir sagan engu -tilgangs hlutverki í augum Machiavellis. Iíún á sér ökkert takmark, í henni skiptast sífellt á ris og föll. Engin æðri stjórn er á rás viðburðanna og engin framför. Þar, sem við þykjumst sjá eitthvað þess háttar, eygjum við óskir okkar, en ekki söguna. Heimurinn er ávallt hinn s-ami. Kraftar þeir, sem eru að verki í heiminum, eru hinir sömu, þeir eru -aðeins að verki meðal Ný sfldarþró gerð á Raufarhöfn RAUFARHÖFN í gærkveldi. — Unnið hefur verið að því undan- farið þegar hlé hefur orðið á störfum síldarverksmiðju'nnar hér að byggja síldarþró til bráðat- birgða, og er búið að koma upp slíkri þró fyrir 10 þús. mál síld- ar .Þróarrúm verksmiðjunnar hef- ur vcrið allt of lítið til þessai, eða aðeins fyrir 30—35 þús. mál og fyllist það stundum á sólarhring, þegar vel veiðist. En nú er bræðslu lokið að sinni og við erum við- búnir að taka á móti næstu hrot'u hér. Verksmiðjan er í mjög góðu laigi og hefur komizt upp í 6500 mála bræðslu á sólarhring, þótt hún sé aðeins talin bræða 5 þús. inál. J.Á. Machiavelli greindi st jórnmál ^ vn5avangI *** Framboðssoaur frá siðgæðislegri guðfræði Stuttur útdráttur úr ræíu Carlos Schmids, prófessors, í Háskólanum í gær. mismunandi þjóða á hinum ýmsu tímum. Þanníg eru það aflfdæðileg lög- mál, sem ráða gangi sögunnar. Stjórnmálam,anninum má þannig hiklaust líkja við verkfræðinginn, sem notfærir sér þekkingu sína á lögmálum náttúrunnar við smíði véla, sem hann síðan notar til að gera sér náttúruna undi’rgefna. Machiavelli hefur orðið á undan Bacon í því, sem hinn síðarnefndi orðaði: naturna parendo vincitur. Því verður þó ekki neitað, að í þessari heimsmynd, sem byggir svo mjög á aflfræði, eru þó nokkrir háspekilegir „blettir“. Tvær guð- legar verur stjórna rás viðburð- anna, virtú og fortuna, viljinn, sem stjórnast og beinist að ákveðnu marki af skynseminni (virtú), og raunveruleiki staðreyndarinnar, sem getur jafnvel grandað hinum marksæknasta manni, áður en hann hefur náð settu marki. Mann- inum er aðeins fært að vefa úr þráðum fortúnu, en ekki að slíta þá. Undir áhrifum þessara krafta gerist sagan. Efni hennar er ein- göngu pólitísk hegðun mannsins, en hún er aftur ekki annað en vilj- inn til sjálfsákvörðunar og máttur- inn til að sigra. Sérhver verknaður gerist á tveimur sviðum, á siðgæðissvið- inu og á aflfræðilega sviðinu í rás viðburðanna, þar sem ekki er um að velja hugtökin „gott“ og „illt“, heldur „rétt“ og „rangt“. Þetta tvíhliða ástand hefur í för með sér,! að breytnin á pólitíska sviðinu lýt-j ur öðrum lögmálum en breytnin á ■siðgæðissviðinu. Sá, * sem ætlar að reynast mikill á þessu síðara sviði, verður í breytni sinni að lilýða kalli kærleikans og sannleik-' ans, en það þýðir, að hún má að- eins verka á sigurinn yfir honum sjálfum, en ekki á árangurinn. Sá, sem hins vegar ætlar sér að breyta rétt á pólitíska sviðinu, verður að miða gerðir sínar við þarfir tækn- innar sem eru skilyrði fyrir árangr inum, án þess að hann taki nokk- urt tillit til boðorða siðgæðisins. Pólitíkin, sem þanig ber að líta á sem tilgang eingöngu, leyfir ails ekki, að spurt sé um „gott“ eða ,.ilit“, heldur um „verkandi“ og „ekki verkandi“, eða „rétt“ og ,.rangt“. Enginn er skuldbundinn j til að fara inn á svið stjörnmál-l anna, það er ef til vill bstra að. gera það ekki, ef mönnum er um-; hugað um sálarheill sína. Ef menn. aftur á móti fara inn á þetta svíð, j eru menn dæmdir til að fara eftirj lögmálum þeim, sem þar gilda, að viðlagðri algerri misheppnan. Þessi mynd sögunnar kann að virðast ómannleg, en enginn mun geta neitað því, að hún hefur viss- an mikilfengleik til að bera. Og það mun hafa verið þessi eigin- leiki, sem hefur hrifið svo mjög menn eins og Shakespeare, Riche- lieu, Filippus II., Spánarkonung, Napóleon og Lenin. R. Kazimierska: Kol — fjársjóður Póllands í hæðóttu landslaginu skiptast á^ akrar og grænir skógarteigar. Úti við sjóndeildarhring sjást •námuturnar á víð og dreif. Hér cr hið rtýja kolanámusvæði Pól- lands í Rybnik í pólsku Slésíu. Ilér liggja í jörðu milljarðar lesta af úrvalskolum. Nú er verið að hefja námuvinnslu á þremur stöðum, en ráðgert er að koma hér upp 17—20 'nýjum námum sem á árunum 1970—1975 munu gefa af sér 12 milijónir lesta af kolum. 4. desember í fyrra, á námu- mannadaginn, var fyrsta þessara náma, Mazana-náman, tekin í notk un. Kol eru verðmætasta hráefnið sem finnst í Póllandi. Kolabirgð- irnar sem vitað er um rnunu end- ast í 500—600 ár og hvergi í Evr- ópu er kolanám aúðveldara en í Póllandi. Pólverjar eiga koiunum að þakka að þeir hafa getað endur- byggt þjóðarbúskap sinn sem var í rústum eftir styrjöldina og tek- ið miklum framförum í öllum greinum efnahagslífsins. Þessi fjársjóður hefur gert þeim kleift að eiga margþætt og mikil við- skipti við önnur lönd, en kolaút- flutningur Pólverja til um 20 landa neniur um 35% af öllum útflutningi þeirra. (Þess má geta rð íslendingar fá nær öll sín kol frá Póllandi, fluttu þaðan á síð- asta ári tæplega 27.000 lestir af kolum, að verðmæti rúmlega 11 milljónir króna.) Pólland er nú annað landið í röðinni af öllum löndum heims i fi'amleiðslu kola á hvert manns- barn, og fimmta iandið í röðinni þegar nxiðað er við heildarmagn. Fyrir rúmu1 ári, í marz 1958, hafði milljarður lesta af kolum verið -unninn úr jörðu síðan síð- ari heimsstyrjöldinni lauk, þ.e. á 13 árum. Rétt er að minna á að á 20 árum milli heimsstyi’jaldanna (1919—1939) nam heildai’magn kola senx u-nnið var úr jörðu að- eins 700 milljónum lesta. Miklum erfiðleikum hefur orð- ið að ryðja úr vegi síðan fyrsta kolalestin var unnin úr jörðu í iiámum Slésíu eftir styrjöldina. Það þurfti að bæta fyrir hina gíf- •urlegu eyðileggingu styi’jaldarár- anna. Sex -nýjar nániur voru tekn- ar í notkun og miklar endurbæt- u' og stækkanir gerðar á öðrum. Og hefja varð kolavinnslu á hinu •nýja svæði í Rybnikhéraði. Það kostaði mikið erfiði, en þegar fjórum árum eftir stiúðs- lokin var framleiðslan orðin jafn- mikil og fyrir stríð. Pólland var fjórða landið í röðinni af Evrópulöndum sem unnið höfðu einn milljarð lesta af kolum úr jörðu eftir stríðið — eftii’ Sovétríkjunum, Bretlandi og Vestur-Þýzkalandi — en þróuxiar- hraði pólska koiaiðnaðarins er þó meiri en í þessum löndum. Það nægir að benda á að þessi lönd náðu ekki framleiðslu fyrirstríðs- áranna fyrr en 1955—1956. Pólland er fyrsta landiö í röð- inni af Evrópulöndum í afköstum í kolanámunum. Þar eru fram- leidd 1.310 kíló af kolum á hvern vinnudag, 1.245 kíló í Bretlandi og 1.163 kíló í Vestur-Þýzkalandi. G-löggt dæmi um hina gífurlegu þýðingu kolaiðnaðarins fyrir þjóð- arbúskap Pólverja er að verðmæti eins milljarðar lesta af kolum nemur 100 milljörðum zloty, en á þeim þrettán árum sem þetta kola- magn var unnið úr jörðu voru niðui’stöðutölur fjáirlaiga isamtals 160 milljarðar zloty. Árið 1958 voru unnalr xxr jörðu 95 milljónir lesta af steinkolum og 7,5 milljónir lesta af brúnkol- um. Á yfirstandandi ári á iað vinna 97 milljónir iesta af stein- kolum, 1960 103 milljónir lesta og 1965 111,5 milljónir lesta. Ráð- gert er að vinna 9,6 milljónir lesta af brúnkolum á næsta ári og^27 milljónir lesta árið 1965. í fi’amtíðaráætlun er gert ráð fyrir að vinna 130 milljónir lesta af steinkolum og 60 milljónir lesta af brúnkolum árið 1975. Kolavinnslan á að nema 87,6% af eldsneytisvinnslu, olía 8,1% og jarðgas 1,1%. Jafnframt verður iögð áherzla á að auka kolavinnslu til útflutn- ángs. EfnahþgsnÉfnd Sameinuðu þjóðanna í Evx’ópu hefur áætlað að Pólland muni geta selt 20— 300 milljónir lesta af kolum árið 1975. Til þess að fullnægja þörfum pólsks efnahagslífs og hafa auk þess kol aflögu til útflutnings verðu-r stöðugt að fullkomna tæknina og auka afköstin í þeim 82 námumi sem nú þegar eru starfræktar, jafnframt því sem nýjar námur eru teknar í notkun. Fjárfestingu í kolaiðnaðinum er einkum beint að kolasvæðinu í Rybnikhéraði sem áður er nefnt. Fyrsta steinkolanáman var tek- in í notkun í Ruda Slaska árið 1751 og síðan liafa Pólverjar átt mikinn þátt í tækniþróun kola- iðnaðai’i'ns, í umbótum og nýjunig um. Pólverjar ui’ðu fyrstir til að vinna kol og bora eftir olíu á Borneó. Pólskir námuverkfræð- ingar hafa komið upp námuiðnaði í Chile, Tyrklandi, Albaníu, Úkra- ínu og einnig átt mikinn þátt í þi-óun nánijuiðnaðarins í Frakk- landi og Bi’etlandi. Pólskir námumenn hafa getið sér gott orð víða um heim. Ein helzta námurannsóknarstofn un heims var sett á laggirnar ár- ið 1925 við tilraunanámuna Barb- ara í Póllandi. Niðurstöður af rannsóknum pólskra vísindamanna og tæknifræðinga hafa komið að miklu gagni í námuiðnaði annarra landa. Pólskir vísindamenn höfðu fox-göngu í rannsóknum til að koma í veg fyrir sprengingar í drjúgan þátt í nýtízku aðferðum til að 'konia í veg fyrir námu- bruna. Hin mikla reynsla pólskra námu manna, vei’kfræðinga og vísinda- ^ívamhajfi i 8. sfðií' Framboðssögur Alþýðublaðsins Alþýðublaðið hefur fyrir! nokkru tekið upp slúðursöguþá.tt, er það kallar: Hlerað. Helzta; einkenni hans er það, að yfir- í leitt birtist þar ekki annað eii) það, sem er uppspuni frá róturn. Þannig var það efni hans í gær, að „altalað væi’i fyrir austaii fjall, að Hermann Jónasson ætli sér efsta sæti á lista Framsókn- arnianna í Suðurlandskjördæmi.“ Raunar er óþarft að taka fram, að þetta er uppspuni frá rótuni. Hermann Jónasson hefur síðan hann var fyrst kosinn á þlng’í Strandasýslu, átt kost á.því'áð fax’a fram í mörgum kjördæm- um, en jafnan kosið; að vera kyrr í Strandasýslu. Hann hefur- aldrei hugsað sér að skiija vio sína gömlu kjósendur, þótt sö'gur liafi stundum gengið um annáð, eins og þessi nýjastá hlerunar- saga Alþýðublaðsins. ■ ■'' • Annars er í þessu samþandi ekki úr vegi að geta þess, að Alþýðublaðið birti fyrir nokkru greinaflokk um hugsanleg fram- boð í hinum nýju kjördæmum, ef kjördæmabyltihgin gengi frarn. í þessum greinaflokki Var rætt ýtarlega um framboð allra flokka, nema Alþýðuflokksins. Það var ekki minnzt einu orði á eitt einasta franxboð hans. Gæti • nú ekki hlerunarmeistari AI- þýðubláðsins búið til þá sögu í tilefni af þessu, aö Alþýðuflokkurinn ætli alls ekki að bjóða fram í næstu kosning- um. Hann hefur oft haft íninna tilefni til að byggja á sögubui'S sinn. Vitnisburðir um heilirtdi - g Ásmundur Sigurðsson ræðir um stjórnarsamstarfið í vinstri stjórninni í langri grein í Þjóð'- viljamini í gær, þar sem hanu reynir að telja fólki trú umv.á<> Alþýðubandalagið í heild, jafnt Moskvu-komxnúnistar sem aðrii’, hafi staðiS heilt og óskipt a® stjórnarsamstarfinu og þykir það mjög ofmælt, að Framsókn- arflokkurinn hafi einn stjórnar flokkanna staðið óskiptur í stuðn ingi sínum við stjórnina allt til loka. Hér er þó um staðreyndir að ræða, sem ekki verður á nióti mælt. Þetta verður fullkomlega ljóst, ef borin er fram ein spurning, og Ásmundur vill gei'a svo vel að svara henni af dreng- skap. Barðist nokkur Framsóknar* maður gegn þeim málefnu’iy sem ríkisstjórnin beitti sér fyrir og bar frarn? Og svarið verður: Nei, Fram- sóknarflokkurinn studdi sem einn maður ríkisstjórnina og öll höfuðmál hennar. Þar mynd- aðist raunar sá grunnur, seni stjórnarsamstarfið stóð á. Þétta skildu kjósendur við síðustu kosningar. Þeir skildu, að Fram- sóknarflokkurinn var og er eini andstöðuflokkur íhaldsins sem treysta má til samstæðrar and- stöðu og hviklausrar baráttu, og þess vegöa naut Framsóknar- flokkurinn einn „vinsæída vinstri stjórnar,innar“, éins og Þjóðviljinn hefur réttilega kóni-' izt að orði. En barðist nokkur Alþýðu- baudalagsmaður gegn málum rík isstjórnarinnar? Já, því verður ekki neitað. Ásmundur Sigiurös- son lilýtur að muna eftir því, að Einar Olgeirsson lagðist méð löngum ræðum á Alþingi gegii- ráðstöfunum ríkisstjórnarixmar .í efnahagsmálum vorið 1958. . En Alþýðixflokksmaður þá’ Varla neitar Ásmundur því, át’; (’/'Uhvað h|afi verið bogið vi&’ stuðning hægri kratanna við tíkisstjórnina og að ilimstarf þeirra við íhaldið í verkalýðsfé- lögunum geti varla hafa iaiizt st j órnarstúðningur. Hitt er rétt að rnuna, að meiri hluti samstarfsflokka Framsókn- annanna í vinslri stjórninni stóð vel að stjórnarsamstarfinu Iengst af, og ýmsir menn úr r F’rsmhal'* * a (áhiii

x

Tíminn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.