Tíminn - 29.07.1959, Side 6

5
TÍMINN, miðvikudaginn 29. júlí 195»
Útgefandl: FRAMSÖKNARFLOKKURINK
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinssón.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargðtn
Símar: 18 300,18 301, 18 302, 18 303, 18 305 og
18 306 (skrifst., ritstjómin og blaðamenn).
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 12 32S
Prentsm. Edda hf. Sími eftir kl. 18: 13 94S
---,
Því má þjóðarviljiim
ekki koma í ljós?
VINNUBRÖGÐ þriflokk-
anna i sambandi við með-
fer'ð kjördæmamálsins í þing
inu er naésta óviðkunnanleg
það sem af er. Við 1. umr.
málsins í neðri deild fylgdi
forsætisráðherra því úr hlaði
með nokkurn veginn eins fá-
um og fátæklegum oröum og
unnt var að komast af með.
Aðrir Alþýðufl.menn létu
ekkert í sér heyra. Enginn
Sjálfstæðismaður sagði nokk
urt orð. Augljóst er, að eng-
inn þeirra dirfist að brjóta
hina frægu dagskipun
Bjarna Ben.: Talið ekki, rétt
ið bara upp puttana. Þetta
eru góð börn og hlíðin. Heita
má þannig að grafarþögn
hafi ríkt um málið í gervöll-
um stjórnarherbúðunum á
þingi.
Einn var þó sá maður, sem
til máls tók af kjördæma-
byltingarliðinu .Það var Ein-
ar Olgeirsson. Þykir bersýni-
legt, að Einar hafi nú tekiö
að sér það hlutverk, sem
Bjarni Ben. hefur annars
aðallega haft á hendi: að
vera málsvari stjórnarliðsins
á þingi. Er sú hlutverkaskipt
ing raunar í fullu samræmi
við þá stefnu, sem forseta-
kjörið boðaði fyrsta dag
þíngsins.
Þríflokkarnir virðast þann
ig ákveðnir í að forðast um-
ræður um málið. Stefna
þeirra er að reka það gegn-
um þingið þegjandi og hljóða
laust. Virðast þau vinnu-
brögð fljótt á litið gegna
nokkurri furðu. Málið er án
alls efa eitt hið örlagarík-
asta og þýðingarmesta, sem
legið hefur fyrir Alþingi um
fjölda ára. Eðlilegt væri því
að menh legðu sig fram við
að ræðá það og rannsaka frá
öllum hliðum. En sé betur
að gáð, þarf þó engum að
koma á óvart þögn þríflokk-
anna. Þeim er ljóst, að málið
er illt og óvinsælt. Það hef-
ur verið svikið inn á þjóð-
ina .Þelr skilja, að þögnin
hæfir málstað þeirra bezt.
AFSTAÐA Framsóknar-
manna til afgreiðslu máls-
ins er skýr og ótvíræð. Þeir
telja að skylt sé að leita eftir
samkomulagslausn. Rökin fyr
ir því eru glögg. Stjórnarskrá
in mælir svo fyrir, að engin
stjórnarskrárbreyting öðlist
gildi nema því aðeins að hún
sé samþykkt á tveimur þing-
um með kosningum á milli.
Tilgangurinn með svo vand-
aðri málsmeöferð er vitan-
lega sá, aö koma í veg fyrir
að breytingum á grundvallar
lögum þjóðfélagsins sé
flaustrað af, og að tryggja,
að engin slík breyting nái
fram að ganga, nema því að-
eins að hún sé í samræmi við
vilja meiri hluta þjóðarinn-
ar.
Nú er jafnan hætt við því,
að í almennum kosningum
vilji við brenna að ýmsum
málum óskyldum stjórnar-
skrárbreytingunni sé bland-
að inn í kosningabaráttuna
og þannig komið í veg fyrir
að úrslit kosninganna sýni
hreiná og ótvíræða afstöðu
þjóðarinriar til höfuð máls-
ins. Af þessum sökum beittu
Framsóknarmenn sér fyrir
því á síðasta þingi, að sett
yrði inn í kjördæmafrum-
varpið ákvæði, sem tryggði
það, að fram færi um málið
sérstök atkvæðagreiðsla. —
Þessu var hafnað af þríflokk
unum án þess að nokkur
frambærileg rök væru fyrir
þeirri synjun færð. Hin raun
verulega ástæða, sem ekki
nátti nefna, var sú, að þeir
vissu að málið var mjög ó-
vinsæít með mönnum úr öll
um flokkum og óttuðust, að
ef um það fengist sér at-
kvæðagreiðsla þá yrði það
fellt.
KOSNIN GAB ARÁTTAN
sannaði þetta greinilega. Um
ekkert var minna talað af
frambjóöendum þríflokk-
anna en einmitt kjördæma-
málið — höfuðmál kosning-
anna. Um öll önnur mál töldu
þeir að fremur væri kosið en
það. Svo langt var jafnvel
gengið af sumum þeirra í því
að óvirða stjórnarskrána og
kjósendur um leið, að segja
deilur um þetta mál þýðing-
arlausar, meiri hluti þings
hefði ákveðið að málið skyldi
ná.fram að ganga og því yrði
ekki breytt. Afleiðing þessa
skefjalausa og falska áróðurs
var vitanlega sú sem til var
ætlazt: þríflokkunum heppn
aðist að koma í veg fyrir að
málið yrði stöðvað í kosn-
ingunum.
Nú kveður aftur á móti
við annan tón en fyrir kosn-
ingarnar. Mennirnir, sem
sögðu kjósendum þá, að ekki
ætti að kjósa um kjördæma
málið heldur vinstri stjórn-
ina, landhelgina og „afrek“
ríkisstjórnarinnar o.s.frv. —
þeir ljúka nú upp einum
munrii um það, að ekki hafi
verið kosið um neitt nema
kjördæmamálið. Mun slíkur
málflutningur vera algjört
met í falsi og blekkingum.
Af þessum sökum er það
sem Framsóknarmenn telja
flokknum nú skylt að leita
samkomulags um málið og
taka það allt til athugunar
á ný. Fáist hins vegar engin
málamiðlun þá er það eitt
sæmilegt að kjósendum verði
gefinn kostur á að láta álit
sitt í ljós á málinu einu sér,
svo sem til er ætlazt sam-
kvæmt anda og tilgangi
stjórnarskrárinnar. Verði
hvorug þessi leið farin þá eru
það bein svik við kjósendur.
Gunnar Leistikov skrifar frá New York:
Hvers vegna
ekki saman í
leika hvítir og svartir
hljómsveitum vestra?
Geta hvítir menn ekki spilað jazz
til jafns við svertingja?
ÞÉR HAFIÐ sennilega
aldrei hugsað um það, en ef
þér hafið haft tækifæri til að
sjá ameríska hljómsveit að
starfi, annað hvort á kvikmynd,
eða í heimsókn í Ameríku,
mynduð þér hafa séð lithreina
hljómsveit. Hafi hún leikið
Bach eða Beethoven, mun hún
hafa verið skipuð hvítum mönn
um, hafi hún leikið jazz, hafa
meðlimir hennar sennilega
verið svartir. Möguleikarnir
fyrir því, að þér hafið séð
hvíta og svarta spila saman í
einni hljómsveit, eru hverf-
andi. Engu máli skiptir, hvort
það hefur verið í New York,
sem er fremur helypidómalaus
um litarhátt, eða í Suðurríkj-
unum.
Er þetta nú ekki fremur
furðulegt, með tilliti til þeirr-
ar framþróunar, sem orðið hef-
ur á sambandi kynþáttanna á
síðustu áratugum. Meðal lista-
manna eru bað venjulega hæfi
leikar annars listamanns, sem
áhuga vekja, ekki litarháttur. •
Hvers vegna geta þá hvitir og ’
svartir ekki spilað saman? Eng
inn skyldi halda, að annar kyn-
þátturinn væri hinum fremri
í hljómlist.
EF RÆTT er við hvítan
hljómlistarmann um vanda-
málið, svarar hann alltaf um
hæl: „Þér megið alls ekki •
halda, að ég hafi neitt á móti
því að spila með svörtum, ef
•hann kann sitt fag.“
Það er áreiðanlega ekki
vegna fordóma hvítra músík-
manna, að það er svo sjald-
gæft að sjá t. d. svertingj.a
spila í sinfóníuhljómsveit. Þar
kemur margt til greina, sem
er þess virði að litið sé nánar
á það. Þar sést glöggt dæmi
þess, hve kynþáttavandamálið
er orðið margslungið, og hve
rangt það er að ætla, að allt
þetta sé aðeins hleypidómar.
Sé sá hvíti enn spurður, hví
þá sé svo sjaldgæft að sjá
„blandaða" hljómsveit, skell-
ir hann skuldinni á hljómsveit-
arstjórana: „Þeir vilja ekki
gefa surti tækifæri. Þeir vilja
heldur hafa lélegan hvítan en
svartan snilling.“
HLJ ÓMS VEITARSTJ ÓR-
ARNIR neita ekki svona ásök-
unum. En þeir hafa svar á reið
um höndum:
„Það er ekki af því að við
höfum neitt á móti svertingj-
um. En við neyðumst til að
halda hljómsveitunum aðskild-
um, hvítum sér og svörtum sér.
Gleymið því ekki, að við er-
um verzlunarmenn, en ekki á-
róðursmenn í þjóðfélagi. Við
förum eftir því, sem, eftir-
spurnin er, og það er lithrein-
ar hljómsveitir. í Suðurríkjun
um t.d. væri annað fyrirfram
dauðadæmt. Og bæði hér í
New York og eins í Chicago
búa margir frá Suðurríkjunum,
•sem myndu taka það illa upp,
ef þeir sæju svarta á sviði með
hvítum. Vio viljum helzt vera
lausir við uppþot, meðan við
leikum Bach fyrir fullu húsi.“ ,
Það gefur auga leið. Hitt er
aftur vafamál, hvort slík rök-:
semdafærsla er rétt. Það er
ekkert sem mælir með því, að
Suðurríkjafólk, sem býr í
Norðurríkjunum og dags dag-
lega situr við hlið negra í
járnbrautum og strætisvögn-1
um, já, og jafnvel í hljómleika
sölum, rjúki skyndilega upp
meðan þeir hlýða á kantötu
eða sinfóníu, bara við það að
sjá einn eða tvo svarta i hljóm- (
sveilinni. Þeim líkar það ef til j
vill ekki, og hínir ofstækis-
Blökkumaðurinn
— hefur Ieikið sig inn í hjörtu
hvítra sem svartra
fyllstu mættu kannske ekki.
En uppþot? Sennil.ega eru
þetta hleypidómar hjá hljóm-
sveitarstjórunum, þegar allt
•kemur til alls, öllu fremur
viðskiptahleypidómar en kyn-
þáttahatur. Það er alkunna
með viðskiptamenn í öllum
greinum, að þeir eru ragir við
að revna nýtt, sem ef til vill
gæti komið illa við hluta af
viðskiptamönnum þeirra.
URBAN LEAGUE of New
York, stofnun til höfuðs kyn-
þáttahatrmu, gaf síðast liðinn
vetur út lista yfir allar stærri
hljómsveitir New York. Þar
kom fram, að fáeinar hljóm-
sveitir, sem höfðu þjálfað sig
í sígildri músík, höfðu annað
hvort svertingja á trommum
eða alls engan. Skýrsla þessi
vakti mikla eftirtekt, og hafði
meðal annars þau áhrif, að
margir svartir hljómlistarmenn
voru teknir í lausar stöður í
ýmsar hljómsveitir borgarinn-
ar, — án þess að til kæmi
uppistand af neinu tagi.
ALLT ANNAR hljómur er
í streng svertingjanna. Margir
vel gefnir negrar kvarta undan
því, að þeir fái alltof sjaldan
tækifæri til að sýna hvað í
þeim býr, og þekki alltof fáa
af hinum hvítu stéttarbræðr-
um sínum.
En það er fullt eins mikið
húsnæðismálum að kenna sem
kynþáttavandamálum — og þó
óbein afleiðing af kynþáttafor-
dómum.
Meirihluti svertingja í Norð-
urríkjunum býr ennþá í negra-
hverfum, oft við ill kjör. Ann-,
ars staðar í borginni eiga þeir j
erfitt með að ná fótfestu, því i
jafnskjótt og húseigendurnir j
leigja lituðúm hús eða íbúð, |
flytur hvíta fólkið úr hverf- •
inu brott í skyndi. og borgar-
hlutinn breytist fljótlega í
negrahverfi.
Það er ekki eingöngu vegna
kynþáttahaturs, sem hvítir i
vilja ekki búa í bland við
svarta. Mikill meirihluti svert-
ingja er úr lægri stéttum, og
vegna einangrunar þeirra í fjöl
býlumj svertijigjahverfum um
margar kynslóðir er umgengnis
menning þeirra á snöggtum
lægra stigi en hvítra. Hvítum
fellur það ekki alls kostar, að
sjá nýja nágrannann á hæðinni
fyrir ofan senda sorp sitt nið-
ur „með loftpósti“ og skreyta
veggi og ganga með klámmynd
um og klúryrðum.
Svipað gerist með húsnæði
á vegum hins opinbera. í orði
standa ný hverfi á vegum ríkis
og bæja öllum opin, án tillits
til litar, því stjórnarvöld Norð-
urríkjanna leitast við að vera
ekki hlutdræg í kynþáttavanda
málunum. Raunin verður sú, að
hvítir neita að koma í þessi
hverfi, sem þannig verða svert
ingjahverfi á skömmum tíma.
Á þennan hátt fá svartir að
vísu betri húsnæðiskjör, en
kynþáttaaðskilnaðurinn er jafn.
Og í Ameríku umgengst fólk
mest — einfaldlega vegna mik
illa fjarlægða — nágranna
sína, afleiðingin verður sú, að
kynþættirnir verða einnig að-
skildir í samkvæmislífinu, jafn
vel í þem hópum sem ekkert
hafa við það að athuga, að um-
gangast fólk með öðrum húð-
lit en það sjálft. Þetta á við
hljómlistarmenn sem aðra.
ÞEGAR VANDAMALIÐ er
rætt við hvíta hljómlistarmenn,
heyrist fyrr eða síðar, hálfu
leyti sem vörn og hálfu leyti
seni útskýring: „Já, en
gleymdu því ekki, að negrarn-
ir hafa sinn jazz.“
Þetta kann að virðast ein-
kennileg staðhæfing í evrópsk-
um eyrum, en meira felst í
þessu en margur skyldi trúa.
Svo sem sígild músík virð-
ist vera fasttengd við hvíta, er
jazzinn í Ameríku álitinn eign
svertingja. Að vísu eru til ein-
staka hvítar jazzhljómsveitir,
en þær eiga erfrtt með að
halda uppi samkeppni við hin-
ar svörtu, hverra hljómllst er
framar metin jafnt af hvítum
sem svörtum. Það er fast að
því jafn erfitt að finna jazz-
hljómsveit með hvítum með-
lim sem klassíska með svört-
um. Og að sínu leyti er það
eðlilegt. Margir negrar hata
hvíta vegna ofsóknar, sem þeir
verða fyrir af hvítum ofstækis-
mönnum, og vilja helzt ekki
neitt hafa við hvíta saman að
sælda, nema nauðsyn komi til.
En einnig meðal svartra gildir
reglan, að hæfileikum lista-
manns er sýndur meiri áhugi
en húðlitur.
Þess vegna spurði ég eilt
sinn þekktan jazzhljómsveitar-
stjóra svartan, hvers vegna svo
sjaldan sæist hvítur maður í
jazzhljómsveit? Svarið kom
mér á óvart: „Sýndu mér hvít-
an mann, sem getur spilað
jazz, og ég skal ráða hann á
stundinni!"
ÞETTA var ekki kynþálta-
hroki. Einfaldlega látin í ljós
sannfæring, seni' glöggt finnst
hjá mörgum negrahljómlistar-
mönnum, og sem alls ekki er
neitt undarleg, þegar huganum
er hvarflað til uppruna þessar-
ar hljómlistartjáningar. Jazz-
inn kom fram í negrahverfum
New Orleans á síðasta áratug
19. aldar, einmitt þegar kyn-
þáttahatrið í Suðurríkjunum
var sem sterkast og mest.
Blandin trúarlegum markmið-
um um frelsi nær þetta allt til
ekrusöngva þrælatímanna, sem
gáfu þrælunum útrás fyrir til-
finningar þeirra, með eins kon-
(Framhald á 9. síðu)