Tíminn - 08.11.1959, Blaðsíða 7

T í MIN N, siumudaginn 8. nóvembcr 1959.
- SKRIFAD OG SKRAFAÐ
Viðræður Alþýðuflokksins og Sjálfstæðisflokksms um stjórnarmyndun - Albýðuflokkur-
inn skipar sér til sætis - Draugurinn frá 1958 - Óttinn við eigið fordæmi - Rannsókn olíu-
málanna - Tollfrelsið á Keflavíkurflugvelli - Krafa samvinnumanna um ítarlega rannsókn
Sósíalistaflokkurinn og Andrés Valberg - Utanför dr. Kristins Guðmundssonar
Réttur hálfur mánuður er nú
liðinn síðW-i kosningarnar fóru
fram. Fyrir þær hafði það óspart
verið gefið til kynna af Sjálf-
stæðismönnum og Alþýðuflokks-
mönnum, að rikisstjórnin myndi
segja af sér strax að þeim lokn-
um og forsetinn gangast fyrir
myndun meirihlutastjórnar. Eftir
kosningarnar hefur hins vegar
verið horfið frá þessum fyrirætl-
imum og það orðið aó ráði, að
rikisstjórnin sæti áfram með til-
styrk Sjálfstæðisflokksins. Til-
gangurinn með þessu er bersýni-
]ega ijá, að þessir flokkar fái ráð-
rúm til þess að athuga möguleika
til stjórnarsamstarfs sín á milli,
án þess að forsetinn þurfi að fela
sérsfcökum manni stjórnarmylid-
un. Slíkar viðræður hófust líka
opinberlega á milli flokkanna nú
i vikunni, en óformleg viðtöl munu
hafa verið byrjuð fyrir kosningar,
Eftir því sem heyrst hefur
nánast af þessum v.iðræðum,
munu nú horfur á, að samstarf
flokkanna muni takast. Málefnalega
mun þeim bera lítið eða ekkcrt
á milli, en nokkrar ýfingar vera
um verkaskiptingu ráðherra. Þó
mun fullt samkomulag um, að
Sjálfstæðismaður myndi stjórn-
ina. Báðir flokkarnir vilja helzt
losna við embaétti fjármálaráð-
herra. en sækjast hins vegar eftir
embætti útánrlkisráðherra.
Þá mun nokKur ágreiningur um,
hvort bjóða skuli öðrum flokkum
aðiid að stjórninni, eftir að þossir
tveir flokkar eru búnir áð ná mál
efnaiegu samkomulagi. Þannig
mun fullvíst, að Ólafur Thors
ieggur áherzlu á hlutdeild Alþýðu
bandalagsins í stjórninni.
Alþýðiiflokkiirinn
skipar sér til sætis
E:ns og skýrt hefur verið frá
hér í blaðinu, ákvað miðstjórn
Framsoknarflokksins á fundi, sem
haldinn var fyrra föstudag, að
beita áér fyrir myndun vinstri
stjórnar. Formaður flokksins lét
forustumonn Alþýðubandalagsins
og Alþýðuflokksihs vita strax um
þetta fyrra laugardag og var það
svo .yfcaðfest bréflega á mánudag-
inn. í bréfinu var óskað eftir við-
ræðum þessara flokka og Fram-
sóknarflokksins um möguleika fyr
ir myndun vinstri stjórnar.
Þetta frumkvæði miðstjórnar
Fram.sóknarflokksins var i fullu
samræmi við það, sem flokkur-
inn hafði lofað fyrir kosningar.
Hann lýsti þá yfir því, að hann
myndi vinna að myndun vinstri
stjórnar eftir kosningarnar. Til
þessa var svo enn ríkari ástæða
vegna þess, að þeir flokkar, sem
höfðu íjtaðið að vinstri stjórn-
inní, gengu með sigur af hólmi,
en Sjálfstæðisflokkurinn tapaði
veruiega, miðað við kosningarn-
ar 1956.
Ýmsar ástæður benda til þess,
að vinstri stjórn myndi betur
lieppnast nú en á árunum 1956
—1958, m.a. vegna þeirrar
reynslu, er menn öðluðust þú.
Af hálfu Alþýðubandalagsins
hefur verið tekið jákvæfct tilmæl-
pm Framsóknarflokksins varðandi
viðræður um myndun vinstri
síjórnar. Alþýðuflokkurinn hefur
hins vegar engu svarað.
Alþýðuflokkurinn hefur sýn't
það með því að svara þessu.n til-
mælum engu, en hefja hins vegar
viðræður við Sjálfstæðisflokkinn
cinan, hvar hann telur sig nú eiga
heima á sviði stjórnmálanna. —
Hahn tekur bersýnilega hægri
sijórn fram yfir vins'tri stjórn.
Nú í haust komust allir Vestfiröir í akvegasamband við aSra landshluta meS lagningu vegarins yfir Dyniandis-
heiSi. Þar mættust vegavinnuflokkar aS norSan og su: nan einn daginn, en sá dagur markar tímamót i sam-
göngumálum Vestfirðinga. Næsta sumar, þegar snjóa 'eysir af vegum, mun marga fýsa að fara hina nýju leið.
Enginn verður ósvikinn af þeirri ferð, enda er landshg víða ægifagurt. Myndin er af Dynjanda í Arnarfirði.
Draugurinn frá 1958
Þó'it Alþýðuflokkurinn og Sjálf
siæðisnokkurinn séu nú málefna-
legá saminála, vefst það talsvert
fyrir þeim, hvaða tökum skuli
taka á efnahagsmálunum. Um það
efni má segja, að Sjálfhtæðisflokk
urinn glimi nú við draug sinn og
geíur honum revnst erfitt eins
og fleirum að fást við uppvakn-
inga sína.
i Vandi efnahagsmálanna nú rek
ur fvrst og fremst rætur til verk
fallanna, sem urðu hér úumarið
1958. Samkvæmt glöggum útreikn
ingum hagfræðinga, myndi efna-
hagslöggjöfin, sem séít var vorið
1958, hafa náð tilætluðum árangri
og nýrra ráðitafaná ekki verið
þörf, ef nieiri kauphækkanir
hefðu ekki átt sér stað en sú lög-
giöf gerði ráð fvrir. Fyrir þessu
var gerð mjög glögg grein við setn-
ingu laganna. Sjálfstæðisflokkur-
inn brást hins vegar þannig við
þessum upplýsingum, að hann hóf
viðtækan kauphækkunaráróður
og fékk hægri krata og kommún-
ista til liðs við sig. Þessari sam-
fylkingu tókst að koma fram
6—9% almennri kauphækkun um
fram það, sem efnahagslöggjöfin
gerði ráð íyrir, sumarið og haust-
ið 1958. Þessi mikla kauphækkun
var.ð þp’s valdandi, að nýjar efna
hagsráðstatanir þurfti að gera á
síðastliðnum veíri og rofnaði
vin.stri stjórnin vegna þess, að
ekki náðist samkomulag um þær.
Rákráðstaíanir
og stundarfresíur
Á síðastl. vetri var sá vandi,
sem kauphækkanirna,.. 1958 höfðu
skapað. ekki meiri en svo, að auð
velt hefði verið að ráða við hann.
ef þá hefði verið snúizt gegn hon
um með samstilltu áíaki flokk-
anna, eins og Framsóknarmenn
lögðu til. Þetta máttu Sjálfstæðis
menn bá ekki heyra. heldu,. yrði
kjördæmabyitihgin að sitja fyrir
öllu. Þess vegna var farið inn á
þá braut af hálíu þeirra og Al*
þýðuflokksmanna að gera bráða-
birgðaráðstafanir í fórrní stórauk
inna uppbóta og piðurgreiðslna.
Með þessu var hægt að kaupa sér,
frest um stúnd, en afi’eiðingarnar
eru nú þær, að vandi.nn í efna-
hagsmáluniim er orðinn margfallt
meiri en hann var fyrir ári síðan.
Vandinn, sem nú er glímt við,
er afleiðing kauphækkananna
1958 og þeirra kákráð;stafana, er
síðan hafa verið gerðar. Þess
vegna má með sanni segja, að
Sjálfstæðisflokkurinn glímir hér
við draug sinn eða kauphækkun-
arbarátíu flokksins sumarið 1958
og afleiðingar hennar.
Óítimi við eigið
fordæmi
Sjálfstæðismenn glíma líka við
þennan draug sinn á annan hátt
en hér hefur verið lýst. í blöðum
beirra kemur nú fram mikill ótti
vifs það: að kommúnistar muni
nú grina til sarna ráðs og Sjálfs'tæð
isflokkurinn sumarið 1958 ,ef þeir
lenda utan stjórnar. Þeir muni
þá hefia kauphækkunarbaráttu
gegn þeim ráðstöfunun, er ríkis-
stjórnin kunni að gera. Til þess
hafa kommúnistar að ýmsu leyti
ekki óhentugt tækifæri. Nær öll
s’tærstu verkalývi Télög landsins
hafa nú lausa samninga og hafa
ekki siður Sjálfstæðismenn og A1
þýðufíokksmenn beit't sér fyrir
uppsögn kaupsamninga en komm-
únistar.
Það er því ekkert undarlegt,
þóít foringjum Sjálfstæðisflokks-
ins þyki það nokkurt vandaverk
?.ð giíma við Glám sinn frá sumr-
inu 1858. Slík't er hins vegar ó-
hjákvæmileg hefnd, sem þei,, for
urtumenn kalla yfir sig, er ekki
láta sér sjást fyrir í stjórnmála-
baráttunni og láta það eKt ráða að
reýna að koma andstæðingi sínum
á kné, án tillits til þess, hvaða
ráðum er beiti. Verk þeirra verða
þá oft að einskonar afturgöngum,
sem þeim reynist ofraun að glíma
við.
ToIIfrefsi olíufélaga
á Keflavíkmvelli
Um fyrri helgi b.irtu rann-
sóknardómarar þeir, sem annast
rannsökn hinna svokölluðu olíu-
mála á Keilavíkurflugvelli, skýrslu
t’.m e nn þátt rannsóknarinnar eða
þann, sem iaut að innfluíningi véla
og tækia, cr olíufélögin hafa not-
að vegna þjónustu sinnar í þágu
varnarliðsins. Skýrsla þessi bar
með sér, að félögin hafa flutt þessi
tæki inn tollfrjáls. Það er einnig
upplýst, að aðrir íslenzkir verk-
lakar, sem hafa flutt inn efni og
tæki vegna framkvæmda og starfa
í þágu varnarliðsins, hafa notið
tollfrelsis á þeim innflutningi.
Bein lagaivrirmæli munu ekki
til um þetta tollfrelsi ísl. verk-
taka, heldur hefur þetta verið
Tyggt á á'.ivæðum varnarsamnings-
ins um tollfrelsi varnarliðsins.
Utanríkisráðuneytið, sem alitaf
hefur haf: vfirstjórn á framkvæmd
varnarsamningsins og átt að túlka
hann, hefur jafnan talið skylt, að
efni til varnarframkvæmda og
tæki í þiónustu varnarl ðsins væru
tollfrjáls, hvort heldur sem er-
lendir verktakar eða innlendir
væru skráðir eigendur þeirra.
Þessi skilnirrgur hefur ríkt hvort
heldur utanríkisráðherrann hefur
verið Bjarni Benediktsson, Krist-
inn Guðmundsson eða Guðmundur
I. Guðmundsson.
Dómsúrskurður hefur hins veg-
ar aldrei gengið um það, hvort
þessi túlkun á varnarsamningnum
væri :-étt.
Hér skal því enginn dómur lagð-
ur á það, hvort olíufélögin hafa
gerzt brodeg við landslög með
þessunr tollfrjáL'a innflutningi.
Um það verða dómstólarn'r að
íjalla. Revnist þetta tollfrelsi ólög-
legt, verðr.r að sjálfsögðu að láta
hliðstæða rannsókn ná t 1 annarra
íslenzkra ’.iðila, er notið hafa toll-
frelsis á Keflaviku,rflugvelli, og
þegar hefur náð til olíufélaganna.
Krafa samvinnii-
manna
I Varðandi ranns'ókn olíumálanna
sjálfra skal svo enn einu sinni
ítrekuð su krafa, að þess'i mál
verði rannsökuð til fulls og þeir,
sem sekir kunna að reynast, látnir
bera fulla ábvrgð. Tím'nn hefur
jafnan lagt á þetta megináherzlu
síðan rannsókn þessara mála hófst.
Enn ríkari ástæða er til þes's að
leggja áherzlu á þetta eftir að upp-
víst hefur orðið um hluti, er telja
má_ grunsamlega.
Áreiðanlcga hafa engir ríkari
áhuga fyrir því en samvinnumenn
landsins, að engin linkind eða und-
anbrögð verði sýnd við rannsókn
þessara mála, þar sem umrædd
fyrirtæki eru með vissum hætti
tengd s'am.Innuhreyfingunni. Sam-
vinnufélögin hafa átt því láni að
fagna, að tiltölulega færri órciðu-
mál hafa átt sér stað innan þeirra
en hiá öðrum fyrirtækjuni. Ástæð-
an er sú. að þau hafa gengið ríkt
eftir að gæta réttar og velsæmis.
Þess vegna er sízt linkindar að
vænta hjá samvinnumönnum í
máli eins og þessu.
r
Osæmilegur rógur
Af hálfu andstæðinga Fram-
sóknarflokksins og samvinnuhreyf-
ingarinnar hefur með furðulegum
hætti verið reynt að nota olíumál-
in gegn þessum aðilurn.
Vitanlega eru til brotlegir menn
í öllum félagshreyfingum og flokk-
um, án hess að með nokkrum
rétti sé hægt að kenna viðkom-
andi flokkum eða samtökum um,
eða telia þess'i afbrot mælikvarða
á starf þeirra. Umrædd olíufélög
eru ekki heldur nánara tengd
Framsóknarfl. en það, að a. m. k.
tveir af fimm mönnum i stjórn
þess eru Sjálfstæðismenn og sá
þriðji hefur staðið nálægt þeim
fiokki. Svipað gildir um þann
fyrrv. forstjóra, er mest kemur
við sögu þessara mála. Með þessu
er þó síður en svo verið að bendla
Sjálfstæðisflokkinn við þessi mál,
en vissulega mætti alveg með svip-
uðum rökum draga hann inn í
þau og Framsóknarflokkinn.
Með svipuðum röksemdum mætti
líka áfellavt Alþýðubandalagið fyr-
ir viss vei’k Sigurðar Sigmunds-
sonar í Húsnæðlsmálastjórn og
telja þau niælikvarða á, hvernig
flokksmenn þess höguðu sér yfir-
leitt. Það væri a. m. k. alveg f
samræmi við þann málflutning
Þjóðviljans, þegar hann er að
kenna olíumálin við Framsóknar-
iiokkinn eða samvinnuhreyfinguna.
Á sama hátt mætti og einnig
telja fasteignasöluokur Andrésar
Valbergs, sem blöðin sögðu frá í
gær, sýnishorn um starfsemi Sós-
íalistaflokksins og flokksmanna
hans og byggja það á þeirri for-
sendu, að hann hefur verið starfs-
maður hiá manni, sem er hátt-
settur í Sói'íalistaflokknum.
Þessi dæmi ættu að nægja til
að sýna, hve fiarstætt það er, að
ætla að skrifa það á reikning sam-
vinnuhreyfingarinnar eða Fram-
sóknarflokicsins, þótt einhverjir
starfsmenn umræddra olíufélaga
kunni eitthvað að hafa brotið af
sér.
Utanför Kristins ^
Það hefur að vonum vakið mikla
athygli, a'ð utanríkisráðuneytið
hefur nú látið dr. Kristinn Guð-
mundsson iiverfa aftur t:l London.
Þegar dr. Kristinn var kvaddur
heim á síðastl. vori, var almennt
litið svo á. að þetta væri gert í
mótmælaskyni við ofbeldi Breta
á íslandsmiðum. Einkum var þetta
þó túlkað þannig erlend's. Þegar
sendihe."' ann hverfur nú til Lond-
on aftur, án nokkurra skýringa af
liálfu stjórnarinpar, er ákaflega
liætt við að litið verði þannig á,
að í.=l. stiórnin telji nú ekki lcng-
ur börf e'ns eindreginna mótmæla
og áður eoa að verið sé að hefja
eitthvert samningamakk við Breta
i:m landheigismálið.
Hér skal því ekki haldið fram
að óreyndu, að eitthvert undan-
hald sé að byrja í landhelgismál-
inu. Hitt er jafn ljóst, að hér hefur
verið nijö„ óklóklega og óheppi-
lega á málum haldið.