Tíminn - 29.11.1959, Blaðsíða 5

iftifimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiifiitmiiitiiiiiiitiimiiininiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiirimi'iiiiMiiiiiiiiiiiiiiiniitiiiiMiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiiiiuiimiiiiiii iimmmimiimtiimmmmimmmmmiiimiiMmrrmmiimiiiimmmmmmmmiiimiiiimimiiiMiiiimnniiiip
r í MIN N, sunnuðaginn 29. nóvember 1959.
s
PAFUGLINN
Mörgum fuglum, sem heima
eiga í heitu löndunum, hefur
verið við brugðið fyrir litfeg-
urð. Þó að iýst væri aðeins
litlum hluta þeirra, þá væri
það efni í stóra bók. Einn þess-
ara fugla, sem víða hefur kom-
ið við sögu og sem mikið hefur
verið um rætt er páfuglinn
(Pavo cristatus). Heitið á fugl-
inum ihöfum við tekið út
dönsku, en á því máii heitir
hann Páfugl, á ensku nefnist
hann peacock, á þýzku Pfau og
á frönsku Paon. Páfuglinn telst
til hænsfugla, og er með
stærstu tegundum þess ætt-
hálks. Það sem gerir fugl þenn-
an nafnkenndan, er hið sér-
stæða stél, sem hann getur
þanið út, svo að það verður
allt að því hjóllaga. Stélfjaðr-
irnar eru mjög langar, bláar og
grænar að lit, og á endum
þeirra eru skrautlita blettir,
sem tindra í alls konar iitbrigð-
um og líkjast einhvers konar
augum. Annars eru þakfjaðr-
irnar á höfði og hálsi fuglsins
með málmgijáa. Og ofan á höfð
inu er fjaðurtoppur og upp úr
honum stendur e.k. fáni. En
það er eingöngu karlfuglmn,
sem ber allt þetta s-kraut utan
á sér. Búningur kvenfug-lsins er
ósköp hversdagjiegur, bara grá
leit, skrautlaus kápa.
Páfuglinn á hehna á Indlandi
og á eyjunni Ceylon. Ilann
heldur mest til i skógauðugum
héruðum og sés-t þar oft i stor-
um hópum; geta fuglar í ein-
um hópi skipt hundruðum. Pá-
fuglinn lifir bæði á jurta og
dýrafæðu; hikar jafnvel ekki
v:ð að ráðast á smávaxnar
slöngur. Hann aflar fæðunnar
að de-ginum, -en heldur kyrru
fyrir á nótunni í einhverju
trénu. Páfuglinn (það er að
segja kar-lkynið) er rsglulega
tígul-egur ásýndum, þegar hann
er að sprang-a um skógarrjóðrin
með útþanið stél og hnarreist
höfuð. Ef þá er reynt að ha-fa
hendur í hári hans, leitast hann
við að komast undan á hlaup-
um, en takist það ekki. hefur
hann sig til flugs. Flug hans er
þunglamalegt og þytmikið, og
hann flýgur lágt. Og vitanlega
líður ekki á löngu áður en hann
hefur a.ftur fast land undir fót-
um. Páfuglinn er fremur var
um 'sig og því erfitt að hand-
sama hann. Sér í lagi er hann
afar hræddur við hunda.
Mökunartími fugls:ns er dá-
lítið breytilegur eftir heim-
kynnum hans, en þá hefst auð-
vitað fegurðarsamkeppni karl-
§ fuglanna. Hver og einn reynir
§ ef-tir beztu getu að vinna hylli
| kven-fuglsins. Hann st'llir sér
I upp rétt fyrir framan þá heitt-
1 elskuðu, þenur út stélið og
| -stiklar fram og aftur. Við og
I við lætur hann fjaðra-skraut
I si-tt titra á einkennilegan hátt,
= en við -það myndast e.k. brak-
1 hljóð. En kvenfuglinn virðist
1 lát-a sér þetta a-llt í léttu rúmi
| liggja. Lo-ks lætur hann allt
i fjaðraskrautið falla í f yrri
I slcorður og sesí hnugginn á ein-
§ hvsrja greinina og byrjar að
i tóna með röddu, sem lí-kust er
= óyndislegu kattarmjálmi. En að
i lokum fellur a-llt í ljúfa löð á
| milli kynjanna. Og auðvitað er
i það kvenfuglinn, sem liknar
| sér yfir karlfuglinn, sem ekki
i getur nú annað en vælt út af
i öllu saman.
| Kvenfuglinn á venjulega 8
| eg-g, og eru eggin alveg í umsjá
i móðurinnar, end0 hepp'Iegt
| vegna -litarins á fiðrinu. •■■em er
i svo -líkur umhv-erfinu, -að mörg-
i um h-efur reynz-t torsótt af)
| f'-nna hreiðrin.
| Auk -þessarar páfu.glstegund-
| ar, sem ég hef ver'ð að ræða
i um, þá eru tvær aðrar fágætari
i tegundir til. Önnur þeirra,
| svartvængjað; páfuglinn, hefur
| svartar þakfjaðrir á vængjun-
i um, og eru fjaðrir þessar græn-
1 brydd-ar. Kvenfuglinn er anjög
I ljós á litinn, stundum allt að
því hvítur. Þessarar tegundar |
var fyrst -getið í Bretlandi 1850, |
án þess að nefnt sé, hvaðan hún |
hafi verið fengin. Það einkenni- i
lega er að svona li'tir fuglar eru i
ekki til á -meðal páfuglanna í =
Asiu. Álíta sumir náttúrufræð- i
ingar, að hér sé um venjulega i
páfuglategund að ræða, sem §
orðið hefur fyrir stökkbreyt- |
ingu. Hin tegundin á heima á i
Jövu, Súmötru og á Austur- =
Indlandi; hún hefur fallega 1
glænlitan háls, og auk -þess er 1
fjaðurtoppurinn á höfðinu frá- |
brugðinn þvi, s-em er á þeim §
tegundum, sem nefndar hafa f
verið. i
Nú á tímum er páfuglinn =
víða taminn eða hálftaminn í |
Evrópu og verpir vel, og virð- |
ist hann þola útivist sæmilega- i
Hvenær fuglinn var fyrst flutt- f
ur til álfunnar er e-kki vitað. |
En til Suður-Evrópu hefur \
hann áreiðanlega komið |
■snemma á öldum, því að til er |
lýsing af honum gerð af Ari- |
stoteles. Og méðal Rómverja |
hinna fornu var hann taminn |
og naut aðdáunar hinna róm- |
versku keisara; þótti þeim heil- |
inn o,g tungan úr fuglinum vera =
lostæti hið mesta.
Það er ekk; nema eðlilegt, |
að -svona óvenjuiegur fugl í út- |
liti hafi ýmislegt til brunns að f
bera, sem aðrir fuglar hafa |
ekki. Sé páfugli hrósað svo |
hann heyri, þenur hann óðara =
út stékð, en sé hann óvirtur, =
lúpast hann a-llur. Um nætur f
(en þá er myrkt í'þeim löndum i
sem hann á heima) er rödd |
hans sorgblendin, af því hann |
ímyndar sér, að hann sé búinn f
að giata öilu fjaðraskrauti sinu. f
En þegar sól rís, tekur hann |
g-leði sín-a af-tur, því a-ð þá sér |
hann að allt er með kyrrum \
kjörum. Þegar fuglinn vill verj §
ast mesta sólarhitanum, þá þen f
ur hann bara út stékð, eða fólk i
heldur það að minnsta kosti. f
Ef listmálari st.illir sór upp fyr- f
ir framan fugíinn, til þess að i
máia hann, þá verður hann svo §
hrifinn, -að hann stendur i sömu i
sporum ein-3 lengi o-g, þörf kref- f
ur. Og sjái fug-linn mynd sína f
í spegli, v-arður hann svo yfir f
sig hu.gfanginn, að hann gley-m f
ir öllu öðru cn sjálfuni sér. i
Marg'r álíta, að páfuglsfjöðrum =
fyl-gi' einhver ógæfa. Ef til vill =
stendur sá ótti að einhverju i
leyti í sambandi við eftirfar- f
andi sögu; „Ósíris Egypt-alands- f
konungur ferðaðist einu -sinni f
t'l Indlands og bað hann Isis f
drottningu -sina að stjórna rík- =
inu á meðan hann væri fjarver i
andi. Átti ráðgjafi hans, sem i
v-ar margey-gður, að vera henni i
tiL aðstoðar, -sá hét Argus. Ráð- |
gjafi þessi var. valdasjúkur f
maður; hann lét taka drottn- f
ingu hö-ndum og setja i fang- f
elsi og tók sér síðan k-onungs- i
nafn. Þegar Ósíris frétti þetía, i
sendl hann her manns inn í i
ríki sitt, og beið Argus þegar f
ós:gur. Skipaði konun-gur a-ö i
hálshöggva hann umsvifalaust. f
En gyðjan Júnó breytti honu-m i
í páfugl og setti öll au-gun úr =
honum á 's-télfjaðrir fuglsins. =
Þannig eru hin furðulegu stél- i
augu péifuglsins til komin'*. f
Ingimar Óskarsson. |
Saga landhelgismáteins í fexta og myndum
í hálfa sjötfu öld
Rit þetta, sem er i tveim hlutum, nær yfir 5S0 ára timabil og rekur
einn stórbrotnasta þátt í sögu landsmanna, sókn og vörn kynslóöanna fyrir
réttindum sínum gegn yfirgangi erlendra þjóða í landhelgi ísiands.
Fyrri hlutinn nær frá árinu 1400 til 1958. Þar er rakinn hinn sögu-
legi þráður á skýran og skemmtilegan hátt, svo að samhengi rofnar aldrei.
Hefst frásögnin, þegar hinir fyrstu erlendu menn koma hingað til f-isk-
veiða, en þeir fóru siðan oft með yfirgangi og ofríki á hendur iandsmönn-
um ti llands og sjávar. Þá er í bókinni annáll, er greinir frá 200 sögulegum
atburðum í hálfa sjöttu öld.
Síðari hlutinn hefst, þegar varðskipafioti íslendinga leggur úr höfn
aðfaranótt 1. sept. 1958 til þess að verja hina nýju 12 mílna landhelgis-
línu og lýkur 1. sept. 1959.
Gunnar M. Magnúss tók bókina saman. Hann hefur áður sannað með
„Virkinu í norðri" o. fl. sögulegum ritum, að honum er sérstaklega lagið
að vinna slík ritverk.
í bókinni, sem er prentuð á mjög vandaðan pappír, eru 160 myndir
cfninu til skýringar, ýmsar þeirra stórsögulegar frá fyrri tímum fram á
þennan dag.
Jóiatónleikar
í Dómkirkjunni
I dag er fyrsti sunnudagur í
aðventu, og eins og undanfarið
verður aðventunni fagnað með
jólatónleikum í Dómkirkjunni kl.
8,30, sem kirkjunefJÍid kvenna
gengst fyrir. |
'Hafa tónleikar þessir jafnan
verið vel undi'rbúnir, og vakið
hjá kirkjuges-tunum jólastemm-
ingu, enda er aðventutíminn und
irbúningur undir jólatátíðina.
Að þessu sinni e rdagskr-áin
mjög fjölbreytt. Lúðrasveit
drengja leikur undir stjórn Karl-s
Ó. Runólfssonar, tónskálds, þá
syngur tclpnakór undir stjórn
Guðrúnar Þorstein'sdóttur. Þá
ieikur Guðný Guðmundsdóttir
(11 ára) á fiðlu með undi'rleik
dr. Páls ísólfssonar, en hún hef
ur leikið áður á tónleikum nefnd
arinnar, og þykir mjög efnileg
ur fiðiuleikari'. Þá er uppiestur
Andrésar Björnssonar. ;
Þá leikur dr. Páll ísólfsson ein
ieik á orgelið og kirkjukórinn
syngur nokkur lög.
Ágóða tónl-eikanna verður, eins
og áður, varifl til þess að prýða
kirkjuna og afla henni góðra
gripa.
Það má telia næsta furðulegt,
hve lítið Dómkirkjan á af góð-
um kirkjugripum, og hve sjaldan
henni hafa evrifj gefnar rausn-
arlegar giafir, miðað við aðrar
kirkjur, og þegar hugsað er um
hin góðu fjárhagsafkomu margra
hin síðari ár. hér í Reykjavík.
Ef starfsemi kirkjunefndarinnar
hefði eltki notið við, væri Dóm-
kirkjan áreiðanlega miklu fátæk
ar'.: a?s slíkum gripum, og öðrum
búnaði.
Eg vil svo hvetja alla velunn-
ara Dómkirkjunnar, til þess að
sækja aðventutónleikana í kvöld
og njóta þannig ánægjulegrar
kvöldstundar í hinu gamla og
virðulega guðshúsi.
Ó.J.Þ.
Nauðungaruppboð
sem auglýst var í 22., 23. og 81. tbl. Lögbirtinga-
blaðsins 1959, á v/s Baldri, E. A. 770, eign Jóns
Franklín Franklínssonar, fer fram eftir kröfu
Landsbanka íslands vegna Stofnlánadeildar sjáv*
arútvegsins og Árna Gunnlaugssonar hdl., við
skipið þar sem það verður i Reykjavíkurhöfn,
fimmtudaginn 3. desember 1959, kl. 3 síðdegis.
Borgarfégetinn i Reykjavík '
paour
Rangæingafélagsins
verður í Tjarnarkaffi 1. desember og hefst
kl. 20.30. 1
Dagskrá:
Ræða: Ilákon Guðmundsson, hæstaréttarritari í
Einsöngur: Árni Jónsson, óperusöngvari
Dans
r
Borð tekin frá og aðgöngumiðar seldir á staðnutta
kl. 5—7 á briðiudag.
Aðalfundu
Styrktarfélags lamaðra og fatlaðra
verður haldinn að Sjafnargötu 14, sunnudagina
G. tíes. n.k. kl. 2 síðd. —
Dagskrá samkvæmt félagslögum.
Stjórnin
Þökkum hjartanlega fyrir auösýnda sainúB við andlát og útföif
Kristjáns Bjarnasonar
frá Stóru-Mörk.
Vandamenn.