Tíminn - 13.12.1959, Blaðsíða 5

f ■'j.tó' M axúpúi&wz* ~lí * :t ! v
TÍMINN, sunnudaginn 13. desember 1959.
husflugan
Skordýr þau, sem lifa ein-
göngu úti undir beru lofti, eða
bæði úti og inni, hafa lítið um
sig í skammdeginu. Að haust-
inu deyja oft foreldrin, en
hafa þá áður tryggt sér við-
hald tegundarinnar í lífi púpn-
anna, sem lifa sínu undarlega
lífi úti í moldinni, í.einhverri
áburðarhrúgunni eða annars
staðar, þar sem lítið ber á.
Þegar vorar færist líf í tusk-
urnar og allt verður morandi
í flugum og biöllum. Sum þess-
ara kvikinda hafa hreint ekki
verið vel liðin, og eru stund-
. um fyrir því ærnar ástæður.
Það væri máske ekki svo fá-
víslegt að athuga lífsferil tví-
vængju einnar, sem margar
þjóðir, þar á meðal íslendingar
hafa átt í höggi við um aldir
og eiga enn eftir að fást við
um ófyrirsjáanlegan tíma. Ég
á hér við húsfluguna (Musca
domestica). Við skömmumst
máske yfir framferði hennar
dag og dag, þegar hlýna tekur
í veðri, en hún heldur áfram
sínum venjum engu að síður,
unz okkur tekst með einhverju
móti að ganga af henni dauðri.
En hvað gagnar það að senda
eina flugu inn í eilífðina, því
fluga kemur í flueu stað. Og
nú skuluð þið fá að hevra. les-
endur góðir. hve óskikkanleea
húsfluea getur hagað sér: Það
er mildur vordaeur. ne flugan
er að leiká sér í eldhúsi e:n-
hverrar hú'rnóðurinnar. Það er
að vísu hlvtt í eldhú=:nu, en
úti er máske elaða sóhkin. og
það er svo friálslegt að fliúea
undir beru lofti: bar ern
hvorki veggir né loft til að
hindra flueið. Flugan verður
þess vör, að glugginn í eld-
húsinu hefur verið opnaði’í’.
Hún er snör í snúnineum og
sveiflar sér út í sólskinið og
blíðviðrið. Það líður ekki á
löneu áður en hún finnur of-
urlitla áburðarhrúgu, þar sezt
hún og tekur að nudda saman
framfótunum og klóra í áburð-
inn og þrifa sig svo þess á
milli. Hveitibrauðsdagarnir eru
liðnir og nú þarf hún að fara
að legejast á sæng. Allt er
undir því komið, að hún geti
fætt þar, sem vaxlarskilvrði
fyrir afkomendurna eru góð. í
því skyni athugar hún ýmsa
staði á áburðarhrúeunni og
þreifar um þá vandlega, því
að of þurr má staðurinn ekki
vera, að öðrum kosti geta egg-
in dáið úr ofþurrki. Loks finn-
ur flugan agnarlitla dæld, sem
henni lízt vel á: þar fæðir hún
svo um 120 afkvæmi, þ.e.a.s.
egg. Hún er fljót að athafna
sig. oe tekur sér síðan örstutta
hvíld á eftir. Að 15 mínútum
liðnum er hún venjulega aft-
ur komin á kreik, og er ekk'
hægt annað að seeja en það sé
stutt sængurlega! Fiugan er nú
orðin svöng og þyrst. Móg er
að bíta og brenna í eidhúsinu,
það veit hún upp á hár. En áð-
ur en hún smýgur inn, ætlar
hún að fliúga um nágrennið
og viðra sis svolítið betur. Hún
setur sig niður við og við og
bragðar á hinu og bessu, s'em
er lítið eftirsóknarvert i okkar
augum.
Þarna sér hún t. d. dauða
rottu, sem hefur orðið bráð
einhverra sýkla, hún sezt á
rotfuna og bragðar á vökvan-
um, sem rennur úr vitum henn
ar. Á öllu verður að bragða!
En flugunni geðjast ekki fylli-
lega að útimatnum: hún ætlar
ao m:nnsta ko't; að fá sér fín-
an eftirmat. Hún þýtur óséð
inn um eldhú.yglurT;gann. sem
sténdur opinn. Á borðinu
standa leifarnar frá síðdegis-
kaffinu, sykur, rjómi og sætá-
brauð. Flugan byrjar á sykrin-
um, hún sezt í sykurkerið, og
sleikir góðgætið af hjartans
lyst, en þess á milli strýkur
hún sig alla og snyrtir sig
hátt og lágt, því að hún hafði
fengið ýmislegt á sig í ferða-
laginu, sem hún vill gjarnan
losna við. Þá er rjómakannan
næst, ofurlítið þurfti hún að
fá sér að drekka. Þegar liún
hefur setið stundarkorn á
könnubarminum og svalað sér,
flýgur hún kát og pakksödd inn
: svefnherbergið, þar sem ung-
barn sefur sætt og vært með
opinn munn og rjóðar varir.
Þegar flugan kemur auga á
hinar rauðu og röku varir
barnsins, heldur hún, að hér
séu guðaveigar í boði, og hún
hyllir sér niður til að fá einn
góðan tcig.

Þannig heldur flugan áfram
stjái sínu og heimsóknum dag
eftir dag. Og það er svo sem
ekki ein fluga, sem er á ferð-
inni, heldur heil hersing með
sams konar háttalagi. En hef-,
ur þessi aumingja fluga, sem
ég er að segja frá, aðhafzt
nokkuð ásökunarvert? Já, hún
er sem sé fvrsta flokks sýkla-
beri. Hún er víðförul og þarf
að forvitaas't um alla skapaða
hluti og setjast á allt. sem er
lífrænnar náttúru. Á þessu
ferðalagi sínu fær hún á sig
margar tegundir sýkla, sem
hún losar sig við óafvitandi i
einhverjum mæli á hverjum
áningarstað. Það er ekki svo
vel, að flugan fljúgi alltaf inn
í s'ama húsið; hún er vís til að
heimsækja mörg hús á einum
og sama degi. Þannig geta
nokkrar húsflugur sýkt heilt
borgarhverfi á stuttum tima,
ef óheppnin er með.
Vísindamaður nokkur gerði
eitt sinn smásjárrannsókn á ein
um fliigufæti, er hann tók af
húsflugu, sem var nvkomin úr
í'vipuðu ferðalagi og því, er ég
hef lvst’. og fann hainn sem
næst því 100 þúsund sýkla á
fætinum, annar vísindamaður
rannsakaði 414 flugur frá mis-
munandi stöðum, og reiknað-
ist honum svo til, að I V4 millj.
sýkla væri að jafnaði utan á
hverri flugu. Sýklar þessir
voru af ýmsu tagi, sumir mjög
hættulegir. Aðeins 250 þúsund
af nefndum fiölda voru tiltölu-
lega meinlausir.
Þeir sjúkdómar, sem húsílug-
an getur valdið við þennan
sýklaflutning, eru breint ekki
svo fáir. Og í þeim löndum,
sem hreinlæti og varúðarráð-
stöfunum er ábótavant, er
ho»ttan auðvitað mest. Það er
t-alið sannað, að flugan flytur
tíðlega berklaveiki, taugaveiki,
kóleru og lömunarveiki, svo að
eitthvað sé nefnt. Þá lenda sýkl
ar og egg sníkjuorma í melt-
ingarvegi flugunnar og.koma
niður af henni án þess að saka.
Smitunarhætta er því fyrir
hendiy þegar flugan útbíar allt
í saur, ba$5ikmunijjg mat(yæli,
en slíkt er ekki svo ’ óalgéngt.
(Meira.)
Ingimar Óskarsson
►33»
V
DuVlHí'm ..asbrunirm
Fyrsta bók i r».mn .ogreglusagna lianda börnum og ung-
lingum eftir Emd Blyton, höfund hinna víðkunnu og vinsælu
Ævintýrabóka. — Þetta er hörkuspennandi og skemmtilar
saga, og að sjálfsögðu er þar ekkert að finna, sem er börnun.
óhollur lestur, enda kanr þessi höfundur öllum öðrum h°t"t
að rita fyrir börn og unglinga.
Fimm á smyglarahæð
Þetta er fjórða bókin í hinum geysivinsæla bóka;.o?ki urr
félagana fimm eftir Enid Blyton, höfund Ævintýrabokunna.
Þessi bók er jafnvel enn meira spennandi en hinar íyrr- —
og er þá mikið sagt.
Baldintáta
Þetta er fyrsta bók af þremur handa telpum eftir Enid Blyton,
höfund /Eviutýrabókanna. — Hér segir írá telpu, sem hafði
alizt upp við of mikið eftirlæti, en baldintáta litla var í raun-
inni bezta telpa, hjálpsöm, réttsýn og drenglynd, enda vegn-
aði henni vel á hinu skemmtilega skólaheimili á Laufstöðum.
Þessar bækur eru hver annarri skemmtilegri
og allar prýddar fjölda ágætra mynda.
IÐUNN
BÍMI 1 29 23
BKEEGJAGÖTU 1
mm

í jólabaksturinn
Kanell
NeguII
Állrahanda
Múskat
Engifer
Kardemommur
Pipar
Kúmen
Saltpétur
Nýtt
Skrautsykur, margar teg. 1
Súkkat, heilt eða saxað
Matarsódi í glösum 1
Hjartarsalt í glösum
Eggjagult j‘^1
Matarlitur |
Hunangskrydd
Prúnkökukrydd |
Sitrónusykur
Vanillusykur
Ávaxíahlaup í túpum til að skreyta meí tertur, f
kökur, ábætisrétti o. fl. J
Heildsölubirg tíír:
Vf
Sími 2-37-37.
Sími 2-37-37.
:m:mmm:mí::m:mmm:mmmmm«m::mmm::::8m:mmm«mm:mmmm::mmmm:tmm::mmmmm?
Ný geimferða- j
skáldsaga eftir
Kristmann
Á vegum prentsmiðjunnar
Rún er komin út ný geim-
ferðasaga eftir Kristmann
Guðmundsson og nefnist hún
Ævintýri í himingeimnum.
Þessi bók kaSlast írásaga af
ferðum Inga Vídalin, kennara í
Reykjavik, en eins og men-n muna,
var Ingi Vídalín höfundarnafn á
fyrstu geimferðaskáldsögu ís-
lenzkri, ^em út k.oiTJ hér á landi,
eri hófundur reyndíst vera Krist
mann Guðmundsson.
Nú ér látið svo heita, að Ingi
Vídalín, ferðalangur haii farið
með dagbókarblöð sín í smiðju
til Kristmanns, og hafi hann sam
ið af bók þá, sem nú er ikomin út.
Sagan er lík hinni fyrri, en þó
líklega enn ævintýralegri og at-
burðahraðari. Margar sömu per-
sónur koma fyrir í bókinni sem
hinni fyrri og Ingi hittir vini sína
á þeim stjörnum, sem hann hefur
áður henisótt og kynnist nýjum.
Þetta er vafaljust hin bezta
■skemmti'bók, einkum ungu fólki.
Neg
rar í S-Afríku
rísa gegn kvölur-
um sínum
Windhoek, S-Afríku, 11. des.
Uppþot, manndráp og skelf-
ingarástand ríkir í Windhoek-
héraði-
í gærkvöldi leituðu svertingja®
af Banding-ættílokki inn i bæ-
inn á náðir annars ættflokks af
ótta við að lögreglan myndi láta
drepa þá alla. Óeirðir hafa stað-
ið á þessum slóðum seinustia
dægur. Héraðsstjórinn neitaðj
að taka á móti sendinefnd frá
konum, sem neituöu að láta
flytja sig á brott nauöungar-
flutningi. Kom þá til uppþotá,
Svertingjar umkringdu bæjar-
skrifstofurnar, hleyptu föhguita
úr fangelsinu. Voru 8 hvítir lög-
reglumenn særðir, en nokkric
svertingjar drepnir og sterðir,
Lögreglan beitti loks óspart véi-.
byssum og bryndrekum og út-»
deildi vopnum til hvítra bæjar*
búa. 1
AUGLYSIÐ.»
í TÍMANUM j