Tíminn - 23.12.1959, Blaðsíða 6

6
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjári og ábm.: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303,18305 og
18 306 (skrifst., ritstjórnin og blaðamenn).
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 12 323
Prentsm. Edda hf. Sími eftir kl. 18: 13 948
Erleeda slmldasöfminm
ÞEIRRI kenningu hefur
talsvert verið hampað í Mbl.
seinustu vikurnar eð’a eftir
að hin nýja ríkisstjórn Ólafs
Thors kom til valda, að þjóð
in hafi lifað um efni fram
seinustu árin. Fullyrðingar
þessar eru einkum rökstudd
ar með því, ag skuldir hafa
safnast erlendis.
Vitanlega er það enginn
sönnun um ofeyðslu hjá
þjóðinni, þótt skuldir hafi
safnast erlendis. Það fer allt
eftir því, hvort skuldasöfn-
unin orsakast af eyðslu eða
nauðsynlegum framkvæmd-
um.
SÍÐASTLIÐINN laugar-
dag fékkst nokkur skýring á
þeirri skuldasöfnun, sem
hefur orðið erlendis seinustu
árin. Þá var tekin í notkun
fyrri vélasamstæða Efrafalls
virkjunarinnar. Þetta mikla
mannvirki hefur verið byggt
fyrir erlent lánsfé. Þar er að
finna skýringuna á fimmta
hluta þeirra skuldasöfnunar,
er orðið hefur erlendis sein-
ustu fimm árin. Sú orka, sem
það' mun framleiða, mun
ýmist auka gjaldeyristekj-
urnar eöa draga .úr gjald-
eyriseyðslunni, sem nema
mun samanlagt áreiðanlega
miklu hærri upphæð en svar
ar vöxtum og afborgunum af
viðkömahdi lánum.
Það er því alrangt að
segja, að þjóðin hafi lifaö
um efrii fram, þótí hún hafi
safnað skuidum í bili vegna
slíkrar framkvæmdar.
Annað dýrt mannvirki,
sem hefur risið upp fyrir er-
lent lánsfé seinustu fimm
árin, er sementsverksmiðjan
á Akranesi. Gjaldeyrissparn
aðurinn, sem leiðir af fram
ieiðsiu hennar, mun vel risa
undir vöxtum og afborgun-
um af viðkomandi lánum.
Þá rekur stór hluti um-
J
ræddrar skuldasöfnunar ræt
ur til þess, að keypt hafa
verið fiskiskip, sem ýmist
eru nýkomin eða koma inn-
an skamms. Þau munu afla
miklu meira gjaldeyris en
nemur lánum og vöxtum af
viðkomandi lánum.
Svipað gildir um þau er-
lendu lán, sem hafa farið til
smærri orkuvera, ræktunar,
flugvéiakaupa o.s.frv. Öll
munu þau stuðla að gjald-
eyrisöflun eða gjaldeyris-
sparnaði, er gera meira en
mæta vöxtum og afborgun-
urn af lánunum.
Ef mál þessi eru gerð
upp á hlutiausan og hag-
fræðilegan hátt, mun það
vissulega koma i ljós, að sú
skuldasöfnun, sem hér um
ræðir, er síður en svo nokk-
uð þjóðhættuleg. Þvert á
móti mun þessi skuldasöfn-
un Jeggja grundvöll að stór-
aukinni framleiðslu, er mun
ekki aðeins rísa vel undir
vöxtum og afborgunum af
lánunum, heldur skapa þjóð
inni möguleika til bættra
lifskjara.
Það. er þvi alveg ástæðu-
laust að æpa hátt í sam-
bandi við þessa skuldasöfn
un og segja þjóðina hafa lif-
að um efni fram. Það eru
hrein falsrök að ætla að
nota hana sem sönnun þess,
að nú þurfi að gera neyðar-
ráðstafanir og þrengja jafn
vel kjör þeirra, sem verst
eru settir. Þvert á móti hef-
ur þessi skuldasöfnun lagt
grundvöll að stóraukinni
framleiðslu og afköstum til
lands og sjávar, og því eru
möguleikarnir nú meiri til
bættra lifskjara heidur en
nokkru sinni fyrr, ef rétt er
á málum haldið og áherzla
lögð á réttláta skiptingu
þjóðartéknanna.
Fkigvélakaiip LoítleiSa
Það er nýr og merkur
áfangi í sögu ís'enzkra flug-
mála, að Loftleiðir hafa nú
eignast tvær Cloudmaster-
flugvélar, sem af mörgum
ástæðum eru llk'egri til að
reynast betur en núverandi
flugvélar félagsins í hinni
hörðu samkeppni þess við
erlend flugféiög. M.a. er flug
hraði þeirra miklu meiri, svo
að þær geta flogið til Kaup-
mannahafnar á 4 klst. og
New York á 8 klst. Flugþol
þeirra er líka miklu meira,
svo að þær munu yfireitt
ekki þurfa að millilenda á
leiðinni vestur. Þær eru og
biinar betra loftþrýstikerfi
og fullkomnari öryggisútbún
aði. I-nks geta þær flutt mun
fleiri farþega.
fslendingum er það mik-
ill sómi, hve vel íslenzkum
flugmönnum og forustu-
mönnum is'. flugfélaga hef-
ur tekizt að bera hróður ís-
lands út um heiminn. Loft-
leiðir halda glæsilega uppi
merki íslands í samkeppni
við margfallt öílugri keppi
nauta á fjölförnustu leiðinni
milli heirnsá1f3,nna. Flug-
féiag ís'ands hefur unnið sér
mikla viðurkenningu á er-
Jendum vettvangi fyrir
Grænlandsflug sitt, ásamt
því, að það vekur athygli
margra ferðamanna, sem
hingað koma, hve vel því
hefur tekizt að skipuleggja
flugþjónustu sína hér innan
lands og við önnur lönd.
Vegna hinnar þróttmiklu
starfsemi fiugfélaganna,
hafa íslendingar þurft að
taka allstór lán erlendis, og
eru þau verulegur þáttur í
skuldasöfnun þjóðarinnar
síðari árin. Óhætt er að
segja, að sú skuldasöfnun
mun svara íulium vöxtum á
margan hátt.
íslendingar vænta þess,
að gif a megi fylgja hinum
nýju flugvélum Loftleiða og
allri starfsemi hinna ísl. flug
félaga um ókomin ár.
T í M I N N, mi'ðvikudaginn 23. desember 1959.
Lýsingarnar eru mannlegar þó að ör-
lög séu grimm og aðstæðurnar ofraun
Magn’Þ Björnsson á Syðra
Hóli: Hrakhólar og höfu'ð-
ból. •— Bókaforlag Odds
Björnssonar, Akureyri 1959.
Væri ég snurður að því, hver
rita'ði bezta sagnaþætti alþýðlega
í- þessum áratug svaraði ég hik-
iaui'í: Magnús Björnsson á Syðra-
Hóli. Tel ég mörg rök fyrir því,
en aðeins verða talin fá hér. Magn-
ús sameinar ?ð nota jafnt ritaðar
og munnlegar heimild.r. Hann not-
ar heimildir sem lítið.hafa ves-ið
notaðar við gerð sagna af þessari
gerð eins og til dæmis hreppabæk-
ur. Mál hans er snjallt og án til-
gerðar. Efni allt er skipulega nið-
ur raðað og þættirnir verða því
heilsteyptir og sviphreinir. Hann
segir hispurslaust frá og kvé'ður
óhikað upp dóma af niðurstöðum
sínum. Hvergi kemur þetta eins
glöggt fram eins og í þættinum
af Eggert Óiafssyni Briem presti
á Hös'kuldsstöðum í Mannaferðum
og fornum s’óðum. Eg tel lýsingu
Magnúsar á þessum gáfaða, mikil-
hæfa presti einhverja berorðustu
og bezt dregnu mannlýsingu sem
gerð hefur verið á íslandi. Og
ekki sízt og síðast, að sugnaritun
Magnúsar bónda er þjóðleg og al-
þýðleg og hann sér alltaf hið góða
í fari söguhetia sinna. Þær eru
mannlegar þrátt fyrir örlög þeirra
L stundum séu grimm og aðstæð-
ur allar ofraun. Magnús bóndi
tekur á móti sögufólki sínu eins'
og það kom; í stutta heimsókn á
heimili hans og það verði honum
til ánægiu um stund með frásögn-
um og fróðieik. Gesfrisni hans er
gott að kynnast og minningum
haris um gestina.
Árið 1957 sendi Magnús frá sér
bókina Marmaferðir og fornar
slóðir, sem ég hef þegar minnzt
á. Nú er á ferðinni önnur bók
frá Magnúsi ekki ómerkari. í þess-
tri bók tekur Magnús til meðferð-
ar ný viðfangsefni, þar sem eru
trot til sagnagerðar frá fyrri öld-
um eftir fornbréfasafni. í þættin-
um: Höfuðkterkur á 14. öld, steyp-
ir hann saman sundurlaus'um brot-
vm eftir gjörningum og skjölum
fornum. Þetta söguefni er hið
mesta brotarilfur og erfitt að
steypa úr því samfellda sögu. En
Magnúsi tekst það með ágætum.
Þátturinn er bæði skemmtilegur
og heimildir notaðar vel og
hvergi dregnar af þeim fjarstæð-
ur. Eg bend: s'érstaklega á þennan
þátt af bví, að hann sýnir vel,
að Magnúsi lætur vel að rita um
. sögu fyrri alda og kann vel að
j r.ota heimildir fornar.
Fyrsti þáttur bókarinnar heitir:
Asverjar í Vatnsdal. Hann segir
mikla sögu, sögu, sem okkur nú-
tímamönnum þvkir allfurðuleg,
svo er hún langt frá hugsunar-
liætti okkar þó ekki sé iangt sið-
an hún gerðist. í lipphafi lýsir
Magnús, hvernig vermaður norð-
an úr Skagaf'rði á ieið í ver lendir
af tilviljun á uppboði að Ási í
Vatnsdal. Uppboðsgóssið var sjálft
höfuðbólið Ás, gömul konungs-
jcrð og fyrr og siðar talin ein
liin bezta buiörð í Vatnsdal. Ver-
maður bauð 809 ríkisdali í jörð-
ina og sló sýslumaður honum
l’.ana fyrir það verð. Síðar reisti
vermaðurinn bú í Ási og þíó' þar
miklu rausnarbúi um langan ald-
ur. Hann flutti ncrður ýmsa
hætti, sem hann hafði kynnzt fyrir
sunnán með'ri annars að rækta
kartöflur. Lærðu Húnvetningar
margt af honum og varð rau.sn
hans og um.výsla öll til fyrir-
i::yndar.
Eg get því miður ekki rakið
það merkasia í þáttum Magnúsar
í þessari stuttu grein, en hins
vegar vii ég sérstaklega benda á
þættina um Holtastaða-Jóhann,
frægan Húnvetning, sem alþekkt-
i'r var víða um sína daga og þált-
inn um hú.-frú ÞórdíÁ á Vind-
hæli. Þessir bættir eru báðir mjög
skemmt'legir og mannlýsingar
þeirra vel gerðar. Söguefnið er
ofið mörgum þáttum og Der vefur-
inn þess að nokkru menjar að
cfnið er ekki allt santstætt. En
þrátt fyrir það eru niðurstöður
Magnúsar samofnar svo að hvergi
kehnir mi-'fellna. Þátturinn af
B;rni á Brandsstöðum er líka hinn
athyglisverð'..sti og hinn þýðing-
ormesti fyrir húnvetnska sögu.
Niðurstöður Magnúsar í þess'ari
bók eins og í fyrri bók hans bera
þess glöggan vott, að hann hefur
í.-iikla þekkmgu á búnaðarháttum
í Húnavatnssýslu áðu.r fyrr. Til
dæmis kann ég vel við þegar
liann sýnir verðgildi áður fyrr og
notar til þes’s kýrverð eða kúgildi,
það er auðveidasta aðferðin til
þess að sýna nútímafólki, hvaða
verðmæti rrunverulega var um
; ð ræða.
Hrakhólar og höfuðból er merk
l:ók en merkust fvrir það, að hún
segir sögu fólks, sem ber sterk
cinkenni samtíðar sinnar og heyr
taráltu s'em nútímafólki og kom
andi kynslóðum á íslandi er erfitt
að meía og ckilja. nema af alþýð-
legum þáttum, rituðum af glögg-
ckyggni og þekkingu. Bók Magn-
úsar á Hól’ er því kærkomin
jafnt öldnum sem ungum.
Jón Gíslason
aöfinnakalsa
io til nokkurs manns
Frökenin sett
Ágúst Jósefsson:
MINNINGAR OG SVIPMYNDIR
MYNDIR ÚR REYKJAVÍK
Prentsmiðjan Leiftur 1959.
Ágúst Jósefsson ssgir frá mörgu
í ævsögu sinni, «em mikill fróð-
leikur er að. Hann er einn þe'rra
sem flutti t::l Reykjavíkur, þegár
ihú'h var aðeins fátæklsgt fiskiþorp
og okorti iflest þau þægind', sem
mest eru á líðandi stund. Ágúst
ihefur mikla sögu að se-gja, því að
hann var meira en áhorfandi að
framförunum í borginni. Hann er
einn þe:rra manna, sem stóð
fremstur í fyikingu í baráttunni til
þess, að fiskiþorp aldamótanna
brsyttist í nýtízkulega borg. Hann
var lengi bæjarfulltríii og ge.gndi
ýmsum þýðingarmiiklum .störfum
fyrir bæjarfélagið og mörg félög
í 'borginni. i
Um ævisögu Ágústs er flest gott
að segja. Hún er r'tuð á skemmti-
legu máli og frásagnir allar mjög
ljósar. Hann iýsir á greinargóðan
hátt þróuninni 'Sins cg hún var og
hinum nýju straumum, se.m lágu
t'i borgar'nnar í félags- og menn-
iy garmálu'm í byrjun líðandi aldar.!
Ágúst kann rnanna bezt skil á þess-'
ari ,sögu, því að hann var þar í
farsrbroddi ®eim verðandi hennar
var hverju sinni. Ævisaga hans
verður því rík að heimildum að
sögu borgarinnar u-m þetta tíma-
bil.
Það er mjög vei, þegar .menn
rita ævisögu -sjna af jafn mikilli
vandvirkni og Ágúst gerír í þessari
bók. Og höfuðkostur allrar frá-
sagnar hans er, hvað hann lítur
hlutlauit á menn cg málefni. Það
er ihver.gi að f'.nna kalsa né óá-
nægju til nokkurs. Hann er sáttur
við samf'erðamenn og. finnur ; að
'hlutverkið á íöngu skeiði er gott
og verður af framtíðinni lofað.
Ævisaga Ágústs er því by.ggð upp
með þaim hætti, að hún er vel
gerð sem slík.
Ævisagan hefur að geyma ýmiss
konar fróðleik um hina gömlu
P«yikjavfic og gg.’Ti'Ia Reykvíkinga.
Til dæmis er skrá yfir gömul bæj-
arnöín í Reykjavík, áður en númer
komu á hús við götur. Þessi skrá
er mjög til fróðleiks, o.g veit ég
að margir munu hafa ánægju af
að kynna sér hana. Margt fieira
er þar af gömlum f.róðle:k, sem
gaman er af en ekki er rúm, til
að rekja það hér.
Bókin er 'sæm:lega gefin út.
Hún er prýdd nokkrum mynduin
og eru þær vel preotaðar.
.T ’ ’ Gíslason.
f
1
NTB-Höfðaborg, 22. des.
F. C. Erasmus, dómsmála-
ráðherra Suður-Afríku-sam-
bandsins, gaf í dag út bann á
hendur frk. A. Reitstein, þar
sem henni er forboðið að taka
þátt í fundum þjóðþingsins
næstu fimm ár, en ungfrúin á
sæti í þinginu.
Dómsinálaráðherrann s-égir, að
barui þetta e:gi stoð í lögum, sem
kveða á um baráttu gegn ko.m.mún-
isma. — Þetta er íimmta bannið
af þessu tagi, sem Erasmus g-efur
út síðan hann varð dóm:.málaráð-
herra fyrir nokkrum vikum.
Frciken Reitstein segist ekki
skilja vegna 'hvers á 'hana hefur
verið sett fundabann. Ilún telur
samt að það geti verið vegna þess,
að dómsmálaráðherranum hafi ekki
iíkað ræður þær sem hún hélt,
þegar hún mótniælti því er verka-
lýðsleiðtogar.um frú Elisabeth
Skora á Stéftarsamhandið aS birta
G'kwsin um ver'
Qj'
landlénaSarvara
afpkinp
vícniS
1 unH i
Laugardfginn 5. des. s.l. var
haldinn aðalfundur Bændafé-
lags Fijótsdalshéraðs að Egils-
stöðum.
Aðalverkefni fundárins auk
venjulegra aðalfundarstarfa var að
ræða um ný úrræði við heyverkun
og sauðfjárbaðanir. Fundarmenn
voru yfirleitt sammála um að stór-
auka þyrfti votheysgerð. Viðvíkj-
andi sauðfjárböðunum, voru þeir ^
flestir miög áfram um að leita eft-
ir undanþágu frá því að baða á
þessum vetri, þar sem á s.l. vetri
hafði verið baðað undir eftirliti á
öllu Héraðinu.
Fleira var rætt og svohlj. till. í
verðlagsmálum samþykkt: „Fund-
i'r í Bændafélagi Fljótsdalshéraðs
lialdinn að Egils'stöðum 5. des.‘
1959 skoraí á Stéttarsamband
bænda að b'rta skýrslu nefndar
þeirrar, sem þ. á. hefur raníisakað
verðhlutföll mjólkurafurða og
sauðfjárafurða. Fundurinn telur,
að það sé bændum mikilsvert at-
riði að fá að kynnast niðurstöðum
nefndarinnar og greinargerð. Lýsir
fundurinn óánægju sinni yfir því
að skýrslan skuli enn ekki hafa
verið birt op:nbreiaga.“
Fund þennan sátu 50—60 manns,
cn félagsmenn í Bændafélagi
Fljótsdalshéraðs eru nú um 100.
Stjórn félagsins skipa nú: Sveinn
Jónsson, Egilsstöðum, formaður,
Björn Kris'tjánsson, Grófarseli og
Páll Sigbjörnsson, héraðsráðu-
nautur.