Tíminn - 23.12.1959, Qupperneq 7

T í M I N N, migvikudaginn 23. desember 1959.
Lýsifigar á fjölbreytileik
manfliífs í litlum heimi
„Fnimstæctar þjó'Siir", óvenju fögar bók um
forvitíiislegt og skemmíilegt efni.
Allt frá tímum hinna miklu
landafunda á miðöldum hefur upp-
runi frumstí'ðra þjóðflokka orðið
mönnum um'nugsunarefni og rann-
sóknarefni á síðari tímum, eftir að
mannfræði verður talin sérstök
visindagrein.
Þegar heirnur hinna svokölluðu
ínenningarþjöða s'tækkaði, lönd
fundust í austri og vestri komust
hvítir menn í fyrsta sinn í kynni
við bræður sína af ólíkum litar-
háttum og furðulega í framkomu
cg lifnaðarháttum. Frásagnir
hmna elztu sæfara veslurlanda
geyma margsr lýsingar á þessum
„vilifmönnum" og þæir fles'tar
Ijarstæðukenndar og öfgafullar.
Nú er hinu svokallaði siðmennt-
aði heimur búinn að búa í nábýli
við „villiþjóðirnar“ í margar ald-
ir og enda þótt samkomulagið
hafi oftast mótazt af afli og púðri
hins hvíta, hafa menn komizt að
raun um það ?.ð „villimennirnir",
oru í fæstum tilfellum neinir villi-
menn, stundum mun minni villi-
menn en þeir hvítu og bess vegna
segja þeir sem bezt ættu að vita,
■mannfræðingar vorra tíma, að
timi sé kominn til þess fyrir
hinn hvíta kynstofn að leggja
iriður hið forria heiti sitt, „villi-
inenn“ á ílestum írumstæðum
þjóðum.
Hið merka rit hins kunna mann
íræðings Edwards Wyer, sem nú
tr komið út á' íslenzku undir nafn
inu „Frumstæðar þjóðir“ flytur
okkur einmút boðskap hins nýja
'íima í bessu efni. Þar er að finna
skilmerkilegar og skemmtilegar
Jýsingar á mörgum sérkennileg-
nstu þjóðílokkum frumstæðra
manna. Höfundurinn, sem sjálfur
er víðförull, byggir greinarnar á
mgin rannsóknum sem í flestum
tilfellum eru árangur dvalar með
hinu frumstæða fólki. Þar segir
meðal annars frá esk:mounum.
veiðimönnum norðurhjarans, Aljút
eyingum, sem fara á húðkeipum
sínum urn Kyrrahafið. Indíánum
á norðurslóðam í Ameríku, hausa-
söfnurum í Andesfjöllum, Löppum
og hirð'ngjalífi þeirra. afrískum
þrælakaupmonnum, Búskmönnum
i auðnum A?ríku og mörgu fleiru.
Snæbjcrn Jóhannsson magister
liefur þýtt bókina á ágætt mál,
sem ekki er vandalaus't, þar sem
viða er fiallað um 'efni, sem ís-
lendingum or annars ekki tungú-
tamt.
Frumstæðar þjóðir er stór bók,
167 lesmálssíður í stóru broti. Er
þá ótalið höfu'ðdiásn þessarar bók-
ar, 260 myndir, s'em birtar eru
cfninu til skýringar, þar af 58 í
litum. Prentnn og frágangur þess-
arar bókar e1- með ágætum. Mynd
irnar eru prentaðar á sérstakar
arkir. sem ekki eru taldar með í
hlaðsíðutali.. Eru myndirnar prent-
rðar erlendis, en bókin að öðru
leyti unnin hérlendis í þremur
lirentsmiðjum. Ilefur Almenna
bókafélag'ð sannarlega gefið þessa
fcók út af mikilli rausn.
Frumstæðar þióðir er sérstæð
bók meðal íslenzkra bóka. bæði að
efni og frábærum myndum. Varla
cr hægt að hugsa sér skemmfiiegri
bók og kærkomnari fvrir þá
mörgu, sem áhuga hafa á því að
kynnast fjarlægum löndum og
þjóðum. Þessi bók færir okkur
næir þeim margbreytileik m,ann-
legs lífs' á jörðinni, sem vakti
undrun hinna fvrstu landkönnuða
í austri og vestri og getur hjálp-
að þeim sem hana lesa t:l þess að
búa .sig undir bann nýja tíma. beg-
ar mannkvnið verður að veHa á
milli tortíminga.r eða friðsamlegr-
ar sambúðar allra manna og þjóð-
i'íokka í litlum heimi.
— gþ.
Jack London - sambland al
Hemingway og Edgar Wallace
Ísafoíd hefur hafið útgáfu
á helztu sögum Jack Londons
og eru fjórar þeirra þegar
komnar á bókamarkaðinn.
Aðrar fjórr.r eru væntanlegar
á næsta án.
Ólafs Frið.’i'kssonar, Spenn'treyj-
an, í þýðingu Sverris Rristjáns-
sonar, Ævinfýri, í þýð 'n.gu Ingólfs
Jónssonar, og Uppreisni.n á Elsi-
ncre, í býðingu Ingól'fs Jónssonar-
Bækur þessar eru allar bundnar
í samilæU band, *nisð fa'llagum
giíltum 'ki'li, og er frágangur hinn
vandaðasti. Ef að líkum lætur,
mun þaisi íslenzka útgáfa á scgum
Hér í blaSinu var nýlega
skýrt frá nýjum eftirprentunum
íslenzkra máiverka, sem Helgafeli
hefur látið gera í Hollandi. Þess-
ar eftirprentanir eru mjög góðar,
engu síður en þær fyrri og hafa
hvarvetna vakið hina mestu at-
hygli. Prentunin þykir hafa tek-
izt með þeiin ágætum, að það
liggur við borð að Helgafelli sé
útbyggt hjá viðskiptavinum sín-
um í Holiandi vegna viðskipta
annarra aðila, sem fyrst kynntust
verklagni hoilenska fyrirtækisins
í gegnum eflirprentanir Helga-
fells. Og satt að segja er furðu-
l»ot hve eftirprentunin hefur
tekizt vei. Myndin er af eftir-
p-ent"i á málverkinu Skíðadalur
eftir Ásgrim Jónsson.
Jaek London var einn þekkt-
avtj rthöfundui’ á fyrstu tugum
þey.sara-r aldar. Sagt hefur verið,
ag hann Gé eins konar sambland
af Hemmingway og Edgar Wail-
aee. Það er ekki heldur fjarri
lazi, að liann same'hi margt, er
Bék? sein á ílestuisi öírnm erindi
til frónskra lesenda
STAKIR STEINAR, tólf minja-
þættir eftir Itristján Eldjárn.
Utgefandi: Bókaútgáfan Norðri. I
Prentun: Prentverk Odds Björns
sonar h.f.
Tvennt er það, sem gerir nútíma
imönnum fært að kynnast liðnum
öldurii: annars vegar skráðir ann-
álar og sögusagnir, sem geymzt
hafa í munni sagnamanna og fræði
kvenna kynslóð fram af kynslóð,
«g hins vegar áþreifanlegri minj-
ar, er lýsa haridbragði og híbýla-
iháttum horfinna Íýða, byggingar,
húsmunir, vopn, skartgripir o. fl.
Hvað hið fyrrnefnda snertir,
standa íslendingar betur að vígi
en velflestir aðrir, því Varla mun
annars staðar á jarðarkringlunni
finnanleg þjóð, er hafi yfir að
ráða jaifn -staðgóðum og áreiðan-
legum rituðum heimildum um upp-
runa sinn og sögu, nema ef nefna
skyldi hinar ungu þjóðir, er Evr-
'ópa gat af sér, eftir að K'ólumbus
og aðrir fulihugar helguðu henni
aðrar álfur heims. En þegar vikið
er að öðrum arfi feðranna, sem
einu nafni kallast fornminjar, kem-,
ur í ljós, • að við ’erum að þeim ’
flestum þjóðum fátækari.
Engu að síður geyma móar og
melar íslands ý*miss konar hluti,
er tala furöu skýru máli um líf
fyrri alda, ef .vel er að gáð. Við
fivern einn slíkra muna er bundin
saga, í rauninni lítilsvirði, ef ekki
væru til menn, sem fórnuðu tíma
og erfiði í að lesa úr rúnum hinna
fornu baugabrota og bræða þau
saman, svo úr verði sa.mfelldur
sagnabálkur. í þeirir list munu
vart margir snjallari Kristjáni Eid-
járn. Um það vitnar glögglega hiu
fflýútkomna bók hans, sem hér er
gerð að umræðuefni.
Bókin skiptist í ellefu kafla, sem
allir luma á merkum fróðleiksmol-
um. Að slepptum þeim vísdómi,
er þeir hafa að flytja, má geta
þess, að höfundur segir með af-
brigðum skem'mtilega frá, þann:g,
að efnið verður lifandi fyrir aug-
um lesandans, í stað þess að
$8 ’ j
Ú-,;S. : -í:

e:r,kenn.!r þessa ólíku rithöfunda.
Hann var óvenjulegur stílsnill-
ingur, en fle-tar bækur sínar
skrifaði hann með það fyrir aug-
um, að þær vacru góð söluvara.
Hann lagði því mik:g kapp á að
hafa þær ispen'nand '. Sumar þeirra
eins og „Óbyggði'rnar kal!a“ og
, Ævintýri“ en þó ótviræð lis'ta-
verk. Vafalitið hefur enginn ri't-
höfundur fyrr né síG.zr.lýU ýms-
um svaðilföcum eins vel og hann.
Jack London var mikhi ,ævin-
týramaður Hann var sjóma'ður,
guilgrafari', stríðsfrétfcarlta-ri og
s;tthvað fleira og ferðast mik'ð.
Hann dó rúmlesa ferugur að aldri,
en hafði þó ritað «m 50 bindi'
bóka, og sést vel á því, hve .mik'U
afkastr-maðpr bami va**. Þegar
hann lézt, var hann mest lesinn
allra amerískra rlKhöf-unda. Þólt
síðan séu mei a en 40 ár, hefur
frægð hans iítlð dvínað síða-n.
Bækur hans eru enn gefn-1 ’ úí í
fjöldaú'gáfum viða um hel'm.
Nokkrar sögur hans hafa verið
gefnar út á isjenzku, en eru nú
; uppseldar.
| Þær sögur hans, sem ísafold
hefur gefið út á þs u ári. eru
Óbyggð'rnar kalia, í þýðing.u
a $i
Krisiján Eldjárn
þreyta sjónir hans sem þurr og
ófrjór fræðalestur. Hvergi ksnrur
þessi e:ginleiiki Kristjáns, ásamt
djúpri ska.rpskyygni á eðli og lög-
má'l sögu-nmar, batur í ljós en í
kafla, er har.n nefnir íslands þús-
und ár. f þeirri frásögn skiptir
hann íslaiidssögunn' í tvennt, þó
ekki um siðaskipti eða önnur álíka
tímamót, heldur t járnöld og véla-
öld. Og hversu lengi var járnöld
á Islandi? Fram á daga núlifandi
'manna. í fíe&tum . atriðum stóð
hinn íslenziki bóndi nitjándu aldar
í sömu sporum og landnámsmaður-
inn forfaðir hans. Hann skráði sög-
ur og kvað rímur, cn verklegri
Dalvík, 19 des. — Hvassafell
kom her á mánudag að taka
síðustu saltsíidina frá sumr-
inu, en líúrt á að flvtjast til
í'innlands. TJm kvöldið hvessti
,svo að skipið varð að flýja frá
b'-yggjunni og liggja við Hrís-
ev þar til á miðvikudag. Þá
komst skipið upp að og lestaði
a/ganginn. Síldarmagnið var
alls 2000 tunnur.
Hriðarveðu.r. þel.LU’' sfað'ið yfir
framan af þesfeárí 'viku, nú er
uppstytta, bjartviðri og frost.
Drangur komst ekki inn fyrir
veðrinu á þriðjudag, en þá land
aði hér togskipið Björgvin 17
lestuin eftir viku útivist. í næst
síðustu veiðiferð kcm hann með
25 lestir eftir hálfs mánaðar úti
vist. Togskipið mun nú ekki
hefja veiðar fyrr en eftir ára-
mót.
Leikíélag Dalvikur æfir nú
K arnorku og kvenhylli eftir
: Agnar Þórðarosn. Leikstjóri er
Steingrímur Þorsteinsson kenn-
ari. Léikurinn verður frumsýnd
ur á þriðja í jólum.
menningu hans miðaði fremur aft-
ur á bak en nokkuð á leið, unz
véladynur og benzínfnykur tuttug-
ustu aldar vöktu hann til dáða.
Furðar þá nokkurn, þó ýmiss kon-
ar rótleysi einkenni þá kynslóð, er
lif r örlagaríku.stu U'mamót, er
nokkru snini hafa' orðið á íslándi,
svo að jafnt kristnitaka sem Kópa-
vogseiður hljóta að hverfa í skugg-
ann, ef tekin eru tll samanburðar?
Bókin samsinar þá hafuðkosti,
að vera fróðleg og sk-emmtileg, og
efni hennar er auk þess hánorrænt
og íslenzkt. Hún á því flestum öðr-
um fremur erindi til frónskra ies-
enda.
Dagur Þorleifsson.
Á fundi bæjarráðs þann 4.
þ. m. var iagt fram bréf frá
umferðarnofnd, þar sem skýrt
er frá að neíndin hafi sam-
þykkt að n.æla með eftirtöld-
um tillögum vegamálastjóra:
A hliðarvegi Suðurlandsvegar
og Vesturlandsvegar verði sett bið-
skyldumerki Þó verði stöðvunar-
merki sett upp á mótum sörnu
\ ega þannig að umferð um Suð-
urlandsveg ' víki. Á hliðarvegi
Reykjanesbraútar verði sett stöðv-
■uriarmerki.
Hámarkshraði á Suðuiiands-
braut verði 45 km á klst. að mót-
um Suður- og Vestuiiandsvéga, en
.60 km bar frá að Selási. Hámarks-
’hraði á Vesturlandsvegi verði 60
fcm frá fvrrnefndum vegamótum
i að Grafarholti. Hámarkshraði á
Reykjanesbrnut frá Miklatorgi að-
ir.orkum iögsagnarumdæmis'ins
verði 45 km. :
Úrval ástarsagna
feýtt aí Gnðmundi
Frimann
Komin er á markaðinn bók, sem
héfur að geyma úrval frægra
á&arsagna frá ýir um löndum.
Guðmundur skáld Frímann á Ak-<
ureyri valdi sögurnar og þýddi.
Bðkin ber heJtið Astaraugun og
er 160 bl:>. að stærð prentuð á Ak-
ureyri. í bókinni eru þrettán smá-
sögur flestar eftir víðfræga höf-
unda.