Tíminn - 04.05.1960, Blaðsíða 9

TÍHIVK, Bifflviknda^nn 4. msá 1060.
9
Þa3 var mannsafnaður á bryggjunni þegar Stígandi kom að.
r----------------------------------------------------------------------------------------
Litazt um í fiskiSjuvenim, rölt um bryggjur, rabbaS
við lögreglu og farið í róður í stærstu verstöð landsins
Síðari hluti
þessu fólki hefur veriS sett
inn fyrir smáfelldar yfir-
sjðnlr.
Stefán sýnir okkur inn í
fangaklefana. Þetta eru stór
ir og vistlegir klefar, loft-
ræsting og birta í góðu lagi.
í steinfletinu er góð dýna,
tvö teppi og koddi. Okkur
virðist ögn vistlegra hér en
í sumum verbúðunum.
— Það er eitthvað annað
en þegar ég byrjaði hér ár-
ið 1922, segir Stefán, — þá
vorum við ekki nema tveir
og þrír lögregluþj ónarnir og
oft erfiðar vertíðir. Þá var
engin fangageymsla á staðn
um. Við urðum að hafa þá!
milli handanna, sem við tók i
um. Stundum urðum við að,
reyna að fá inni í prívat- j
húsum til að geyma þá. En
í vetur hefur allt gengið
greiðlega. Við erum mjögi
þakklátir því að hafa feng;
ið þessa þrjá lögregluþjóna i
til viðbótar. Eg veit ekki
hvernig farið hefði annars. j
Eg hef reynt að afgreiða
málin með ýmsu móti og
komist að raun um að það j
borgað sig ekki alltaf bezt!
að beita hörðu, heldurj
Stefán áfram, — ég hef
rætt við marga sem hafa
brotið af sér og sett þeim
tvo kosti: að mál þeirra
fari fyrir dómstólana elleg-
ar þeir verði burt úr Eyjun
um og fái sér vinnu annars
staðar og bæti síðar þaðj
sem þeir hafa brotið af sér.
Þetta hefur gefið góða raun.
Þeir hafa haft stöðugt sam
band við mig, hringt og
skrifað, sent mér peninga
til að bæta tjón sem þeirj
hafa valdið og komið fram
eins og heiðarleg prúð-
menni.
Og sumir sem við höfum
átt í brösum við og reynt
að leiða til betri vegar, hafa !
komið til að kveðja mig áð- j
ur en þeir fóru. Þeir eru j
orðnir nokkuð margir seml
þannig hafa þakkað fyrir.
sig. Og svo hafa þeir sent
mér sektir og bætur eftir,
efnum og ástæðum. Margir j
þeirra á góðri leið til mann :
dóms.
Um nóttina förum við í
róður.
Við erum komnir niður á
bryggju rétt í þann mundj
sem Stigandi er að leggja
frá og stökkvum um borð,;
staffírugix og miklir ái
lofti. Við erum heldur ris- j
lægri þegar komið er út áj
miðin og innyflin öll í
flækju eins og netatrossur j
í Grindavíkursjó. Stígandi
hefur verið aflahæsti bát-j
urinn allt til þessa, nú var
Leó kominn upp fyrir og
munaði þó ekki miklu.
Netaveiðin var orðin treg
og því ákvað Helgi skip-
stjóri Bergvinson að taka
fram línuna á ný og freista
þannig gæfunnar. Þetta
var fyrsti linuróðurinn og
spenningurinn mikill, bæði
um borð og í landi. Það yrði
fylgst með bátnum.
Nú eru leystar landfestar
og Helgi gripur um stýris-
hjólið. Stígandi þokast út
úr höfninni, nóttin grúfir |
sig yfir, bát og menn. |
í talstöðinni heyrist veð á miðin og strax farið að
urspáin: rigning og súld, leggja linuna. Það er tekið
einkum í nótt. Það er ekki. til óspilltra málanna, verk
nema klukkutíma stím út (Framhald á 13 síðu)
STEFÁN
— ebki alvarleg afbrot

þeirri stórkostlegu breyt-
ingu og framþróun í leik-
hússmálum þjóðarinnar
sem hafin var hinn 20. apríl
1950. Mönnum ætti nú að
vera þetta ljósara, en eftir
tíminn mun þó skilja þetta
enn betur. Hér kemur ekki
aðeins til greina starfsemi
leikhússins sjálfs, sem þó
hefur verið ótrúlega mikil
og margþætt, heldur einnig
hinn mikli og almenni á-
hugi fyrir leiklist um allt
land, sem að tilkoma
og starfræksla Þjóðleikhúss
ins hefur vakið og nært.
Þar hefur vissulega orð-
ið mikil breyting á þessi
síðustu 10 ár.
í því sambandi rif jast upp
fyrir mér atvik, sem kom
fyrir um það leyti sem Þjóð
leikhúsið var að hefja starf
semi sína, og lýsir allt
öðrum hug og skilningi en
nú er almennt ríkjandi, en
sem þá var ekki óalgengur.
Að sjálfsögðu var þá mikið
rætt um Þjóðleikhúsið, vænt
anlega opnun þess og fram
tíð, og við okkur leikarana
var varla annað mál rætt,
eins og gefur að skilja.
Flestir voru mjög velviljaðir
og óskuðu okkur innilega til
hamingju með hið nýja og
glæsilega leikhús, og voru
bjartsýnir á framtíð þess.
En svo voru aðrir, sem hristu
höfuðið í heilagri vandlæt-
ingu og svartsýni og sögðu:
„Þjóðleikhús, með fastlaun
uðum atvinnuleikurum og
öllum þeim tilkostnaði sem
því fylgir. Það gengur aldrei
hér á íslandi“ Svo var það
einn daginn þegar ég var að
koma af æfingu, að ég rakst
á þekktan mennta- og fræði
mann, sem ég var vel kunn-
ugur, fyrir utan leikhúsið.
Þessi maður, sem nú er lát-
inn, hafði töluverðan áhuga
fyrir leiklist, enda sjálfur
haft nokkur afskipti af þeim
málum um tíma. Við tók-
um tal saman og vibanlega
snerust umræður strax um
þann viðburð, sem fyrir dyr
um stóð, opnun Þjóðleik-
hússins og væntanlega starf
semi þess. Hann var ekki sér
lega bjartsýnn á framtíð
þess, og ekki myrkur í máli.
Hann sagðist að vísu ekki
vantreysta okkur leikurun-
um svo mjög, við myndum
geta leikið í þessu húsi eins
og í gömlu Iðnó, stundum
vel og stundum illa, eins og
gengur i öllum leikhúsum
um allan heim, en fjárhags
lega hefðum við reist okkur
hér hurðarás um öxl, þetta
yrði óhemju kostnaðarsamt
og fámennið of mikið til að
það gæti þrifist, enda væri
það margreyndur sannleik-
ur, að fslendingar tímdu
engu og kynnu ekkert að
meta nema það sem í ask-
ana yrði látið. Eftir þrjú ár
verður þetta fyrirtæki kom
ið á hausinn og búið að taka
húsið fyrir bíó handa óupp
lýstum lýð, eins og hann orð
aði það. Eg skal geta þess,
að þessi ágæti maður átti
það til að vera dálítið hvat
vís í orðum og all dómharð
ur, eins og við fleiri íslend-
ingar. Eg vildi nú ekki sam
þykkja þessa hrakspá hans
og andmælti kröftuglega.
Svartsýni hans jók bara á
bjartsýni mína. Eg sagði,
að trú mín á framtíð leik-
listarinnar hér á landi og
þar með framtíð Þjóðleik-
hússins væri svo sterk, að
ég spáði því, að eftir þrjú
ár yrði starfsemi Þjóðleik-
hússins komin á svo traust-
an grundvöll, og* skilningur
og velvild valdhafa jafnt sem
almennings gagnvart starf-
semi þess og gildi svo ríkur,
að engum heilvita manni
dytti í hug að hætta starf-
semi þess, eða vildi án þess
vera.
Hér mættust andstæð-
urnar, eins og í allri góðri
„dramatík“. Sem betur fer
reyndist spá míns svartsýna
vinar fals-spá. Hvort mín
spá hefur rætzt í bókstafleg
um skilningi, skal ég láta
ósvarað, enda skiptir það
litlu máli, hitt er staðreynd,
að Þjóðleikhúsið hefur nú
starfað í 10 ár við vaxandi
skilning og vinsældir, ekki
aðeins í Reykjavik og ná-
grenni, þar sem fólk hefur
bezta aðstöðu til að fylgj-
ast með og njóta þess, sem
þar er flutt, heldur einnig
úti um land allt. Það hef ég
og aðrir leikarar þess haft
mörg og ánægjuleg tæki-
færi til að sannreyna.
Fjölþættur og umfangs-
mikill leikhúsrekstur hefur
alla jafna ekki getað þróast
og þroskast nema í fjöl-
menni, af skiljanlegum á-
stæðum. Borgarlíf og leik-
húsmenning hafa jafnan
fylgzt að. Það er því
auðskilið, að leikhússtarf-
semi hafi löngum átt erfitt
uppdráttar hér á landi, í
fámenninu og strjálbýlinu,
það er fyrst með myndun
kauptúna og bæja, að ein-
hver skilyrði skapast fyrir
slíka starfsemi, en þó alltaf
miklum takmörkunum háð
vegna fámennis. í þessum
efnum hefur þó aðstaðan
batnað til stórra muna hin
siðari ár, bæði með stór-
bættum samgöngum og sam
göngutækjum, og einnig og
ekki síður með hinum
mörgu og glæsilegu félags-
heimilum, sem risið hafa
upp um allt land, bæði í
sveitum og kauptúnum. Á-
rangurinn hefur heldur ekki
látið á sér standa. Leikstarf
semin hefur eflzt svo og
blómgast um land allt, að
ótrúlegt má kalla, og það
sem mest er um vert, hún
hefur verið tekin allt öðrum
og alvarlegri tökum en áður.
Þessa starfsemi þarf að
styðja og styrkja á alla lund,
því góð leiksýning er ekki
aðeins holl skemmtun, hún
er jafnframt menntunar- og
menningarauki, sem eykur
víðsýni okkar og skilning á
viðfangsefnum og vanda-
málum mannlegs lífs, jafnt
í gleði og sorg. Og engin
listgrein er jafn aðgengileg
og auðskilin öllum, háum
sem lágum, ungum sem
gömlum, sem leiklistin. Hún
þarf að verða jafn sjálfsögð
staðreynd j þjóðlífi okkar
sem skólar og bókasöfn.
Þjóðleikhúsið er i höfuð-
stað landsins. eins og vera
ber, þar sem fjölmennið er
mest. Það er, og á að vera
höfuðvígi íslenzkrar leiklist
ar, og því meiri sem vegur
þess verður, því beur vegn-
ar allri leiklistarstarfsemi í
landinu. Sú er reynsla allra
þjóða, og svo mun einnig
reynast hér.
Að sjálfsögðu hafa þeir,
sem búa í Reykjavík og ná-
grenni bezta aðstöðu til að
njóta þess sem Þjóðleikhús
ið hefur að bjóða. En Þjóð-
leikhúsið á einnig að vera
fyrir aðra landsmenn. Þeirri
skyldu hefur það reynt að
gegna með þvj að senda leik
flokka út um landið með
sýnishorn af ýmsu því
bezta, sem það hefur sýnt.
En því miður hefur þessi
starfsemi ekki getað orðið
eins mikil og víðtæk og for
ráðamenn þess og leikarar
gjarnan hefðu viljað, og hef
ur margt komið til, sem of
langt mál yrði að ræða hér.
En allt stendur til bóta, og
Róm var ekki byggð á einum
degi, eins og þar stendur.
Sá tími kemur, og kannske
fyrr en varir, að starfsemi
Þjóðleikhússins eflist svo
og vex, að það getur í orði
og verki verið „leikús
allrar þjöðarhinar1'.
( I: (. ! { i '-M ' í h’M M;