Tíminn - 12.08.1960, Side 9

TjiM.I.N N, föstudaginu 12. ágúgt 1960.
9
Lifir fólkið í landinu um efni fram?
Við sem búum úti á landsbyggð-
inni, í dreifbýlinu, fjarri aðalslag-
æð höfuðviðburða og ákvarðana,
þar sem atburðirnir gerast miklu
hægar en í þéttbýlinu við Faxa-
fióa, höfum að mörgu önnur
áhugamál og viðhorf til lífsins, en
þeir sem minna eiga undir sól og
regni. Og við tölum fyrst og
fremst um veðrið. Meðal annars
um hversu miklar veðurfars breyt-
ingar hafa orðið hér á Suðurlandi
frá því sem var á fyrstu árum ald-
.avinnar. Þessi breyting er helzt
fólgin í þvi, að vetur eru miklu
hlýrri en áður var. Umhleypinga
söm og votfeld veðurátta bæði
sumar og vetur og minna um stað-
veður. Með öðrum orðum, minni
rnunur á árstíðum. Þetta veðurfar
veldur því, að heyskapartið er nú
oft erfið og gerist það æ tíðara að
vandræðasurnur, hvað heyöflun
snertir, koma hvert eftir annað,
t;l tjóns og hnekkis þeim er land-!
búnað stunda.
Stærsta viftfalngsefnið
Verður að segja það eins og er,
að enn hefur ekki tekizt, almennt,
að mæta þeim mikla vanda, sem -
þetta úrkomusama veðurfar veld-'
ur, þrátt fyrir votheys'gerð og súg-!
þurrkun, er vissulega hefur mikið,
lijálpað. Þetta ástand dregur
stórlega úr framleiðslugetunni og
sivapar bændum og búaliði stór-
aukið erfiði og áhyggjur. Á þessu
sviði er enn mikill misbrestur og
er mikið xeggjandi í sölurnar ef
unnt yrði aö mæta rosanum með
það öflugum ráðum, að af honum
þyrfti ekki að hafa áhyggjur. Þá
fyrst, en ekki fyrr, er hægt að
síunda landbúnað með fullu ör-
yggi, þar sem nú er orðið nokkuð
áwisst með grassprettu með til-
komu tilbúna áburðarins. Full-
komin nýting garssins í hvaða veð-
urfari sem er, er að mínu viti
stærsta viðfangsefni búvísindanna
í dag.
Þeim sem búa fjairi höfnum,
.veldur kostnaður við flutninga að
og frá búunum miklum áhyggjum.
Þessi tilkostnaður er orðinn það
mikill hjá þtim sem lengst eiga að
ftytja, að aðstaða þeirra er að verða
h.crfileg, samanborið við þá er
skammt eiga til aðdrátta. Verð
vóru er í flestum tilfellum miðað
við verð vörunnar á hafnar eða
markaðss-tað. Verður því hver ein-
stakur bóndi eða aðrir sem búa
víðsfjarri þessum stöðum að taka
á sínar herðar þann mikla kostnað
er flutningarnir hafa í för með sér,
umfram þá sem næst búa markaðs-
stöðum eða innflutningshöfnum.
Af þessu leiðir að dreifbýlisfólkið
scm framleiðslu stundar fær alls
ekki það grundvallaiverð sem
ákveðið er, iyrir sína framleiðslu,
auk þess sem það verður að sæta
hærra vöruverði, og býr því við
mun lakari kjör en þéttbýlisfólkið
hvað þetta snertir. Að sönnu hafa
samvinnufélög gert nokkuð til að
jafna þennan mismun og hið opin-
bera lítillega, en til að jafna þessa
aðstöðu enn frekar, þyrfti að verð-
jaina að fullu nauðsynlegustu
rekstrarvörur bænda, eins og benz-
ín og olíur, vörur eins og tilbúinn'
ábui,ð, fóðurvörur og helztu fram-1
luðsluvörur, svo sem mjólk, kjöt!
og grænmeti. Þetta er fullkomin
sanngirniskrafa, er verður að sinna
ef vel á að fara, ef byggðin í dreif
býlinu á að halda áfram að aukast
o{: nytjast.. Einnig má úr þessu
bæta með pví að koma hér upp
hnfnum á þeim stöðum er fjarst
eru frá hafnarstöðum. Hér á Suð-
urlandi þurfa að koma, auk Þor-
lákshafnar, höfn við Dyrhólaós og
Meginkaflar úr erindi Oskars Jónssonar,
fyrrverandi alþingismanns í þættinum
Um daginn og veginn, fyrir nokkru
í Þykkvabæ. Það er staðreynd að
sjávarafli og landbúnaður styðja
hvor annan og lyfta undir aukinn
ifnað og hvers konar aðrar fram-
kvæmdir. Ei Sunnlendingum því
mikil nauðsyn á að aðstæður til
hafnargerðar á þessum stöðum
verði nú þegar teknar til rann-
sóknar af fullum áhuga. í sam-
bsndi við þessar hugleiðingar má
benda á að r.ú þegar er að verða
oí þröngt um útveginn íVestmanna
eyjum, er því tími kominn til að í
Fyrir nokkru fluffi Óskar
Jónsson, fyrrv. alþingis-
maður í Vík í Mýrdal erindi
í útvarpið í þættinum Um
daginn og veginn. Erindið
vakti töluverða athygli,
enda var þar hreyft við
ýmsum íhugunarefnum.
Þykir Tímanum rétt að <
birta meginkafla þessa er-
indis.
fullri alvöru verði athugaðir mögu-
leikar á að tengja útgerðina í Eyj-
um við fast&landið. Eðlilegt er að
ssmvinna geti nú tekizt, sem allra
fyrst með beztu mönnum í Vesf-
mannaeyjum og Sunnlendingum,
um athugun á því hvar heppilegast
og öruggast sé að byggja höfn á
Suðurlandi með tilliti til hags-
niuna beggja aðila. Mér hefur
ávallt sýnzt að þar sé Dyrhólaós
lfklegasti framtíðarstaðurinn.
Eru sveitirnar baggi?
Því er oft haldið fram, einkum
hin síðari ár, að sveitirnar séu
b.tggi á þéttbýlinu. Þetta er að
n.inu viti hinn herfilegasti mis-
skilningur. Kemur þar margt til,
en ég vil í þessu sambandi drepa á
f'-ö atriði. Fyrst það, að dreifbýlið
hefur fram að þessum tíma lagt
þéttbýlinu til stóran hluta þess!
fólks er bæina byggir. fullvaxið ■
fóik, tilbúið til athafna og fullrarj
vinnu. Hafa þéttbýlismenn athugað'
það, að uppeldi alls þessa fólks
hefur vissulega kostað dreifbýlið
rokkuð og er stórt innlegg til þétt-
býlismanna? í annan stað er því
haldið fram að dreifbýlið leggi lít-
ið af mörkurn til útflufningsfram-
leiðslunnar, það er til sjávaraflans.
Eu athugum þetta nánar. Allir vita
að á vertíðum þarf mikinn fjölda
fólks í verstöðvarnar, bæði til að
n:anna lígkiffófann ug til að vinna
að hagnýtingu aflans í landi. Ekki
óverulegur fjöldi þess fólks, 'sem
að þessari þýðingarmiklu fram-
Iciðslu vinnur, kemur úr sveitum
landsins. Það er því all verulegur
biuti af framleiðslu sjálfs aflans,
sem sveitirnar beinlínis eru þátt-
takendur í að afla og framleiða.
Með aðeins þessi tvö atriði í huga,
sýnist mér að hlutur þess fólks er
í strjálbýlinu býr, í sveitum og
sjávarþorpum, sé fullkomlega til
jofns við þá er í þéttbvlinu búa,
nuðað við fólksfjölda, að öflun
gjaldeyristekna í þjóðarbúið.
'dannleikurinn er sá, að hér er við
cngan að metast. Fólkið í landinu
ÓSKAR JÓNSSON
er hvað öðru tengf, bæði við sjó
og í sveit, frændur og vinir, er
eiga í raun og sannleika sömu hags
inuna að gæta. Hverjir siá sér hag
í því að ala á úlfúð þar á milli?
Því miður er þétta gert, en það
Ditti engum að haldast uppi, til
lengdar. Um það á fólkið í landinu
sjálft að annast.
Mjólk og benzín
Allir vita hve við Islendingar er-
um á síðari árum háðir erlendri
hreyfiorku, olium og benzíni. Er
nú svo komið, að stöðvist innflutn-
ingur af þessuir vörum til lands-
in? stundinni lengur, þá er öll
íiamleiðsla iandsmanna gjörsam-
lega stöðvuð. Einnig má leiða hug-
ann að því, að magn þessaarr nauð-
synjavöru ei orðib að magni til
lielmingur þess er til Iandsins er
flutt eða vel það. Vara þessi er nú
að verða óheyrilega dýr. T. D. er
nú einn lítri af benzíni orðinn
verðmeiri en líter af mjólk. Til
samanburðar má geta þess að í
Bandaríkjunum mun láta nærri að
þar fáist eitt gallon, nær fjórir
líirar af benzíni fyrir mjólkurlítra.
Þetta er vissulega óhugnanlegur
samanburður, er leiðir hugann að
Dyrhólaey — í hlél við hana er Dyrhólaós. VerSur þar gerð framtíðarhöfn á austurhluta Suðurlandsundirlend-
Isins?
ýn.su því er miður fer í okkar
eínahagslífi. í sambandi við þetta
cr rétt að hugleiða, hvort ekki sé
unnt að noia innlent afl að ein-
hverju í hreyfiorku, svo sem til
þungaflufnmga á Suðurlandi.
Vaknar þá spurningin um hvort
óhugsandi sé að nota járnbraut
með rafknúnum vögnum til þeirra
bluta, t. d. frá Þorlákshöfn til Vík-
ur í Mýrdal í austur og frá Þor-
lákshöfn um Suðurnes til Reykja-
víkur, eða há aðrar leiðir ef henf-
ara þætti. Vel má vera að þetta sé
úrelt hugmynd, en með tilkomu
rafkerfis um allt Suðurland virð-
ist rétt að aíhuga þetta mál. Væri
þungaflutningun. létt af vegunum,
niundi það spara mikið allt vega-
viðhald, auk sparnaðar á erlendu
eldsneyti.
Er lifatJ cf hátt?
Því hefur verið haldið að þjóð-
irni nú á síðustu tímum að hún
hafi lifað hærra en hún hefur haft
efni á. Ég vil fyrir hönd dreifbýlis-
fólksins móímæla því eindregið og
urnbúðalaust að það hafi almennt
litað um efni fram. Þeir sem
þekkja af eigin rauii lífskjör sveita
fólksins, önn þess og erfiði og þær
aðstæður sem það hefur við að
búa, geta ekki með góðri samvizku
tekið undir þann söng, að þetta
fólk hafi lifað óhóflega. Að vísu
hefur allmikil fjárfesting farið
fram í sveitum landsins, í bygging-
um, ræktun og vélakosti, — en um
óþarfa munað, skemmtanir og
önnur hægindi, er varla að tala.
Þó er þessi fjárfesting ekki meiri
en það að hún kemst hvergi nærri
þeirri gífurlegu fjárfestingu er
fram hefur farið í hinum stærri
bæjum, einkum í Reykjavík og ná-
grenni. En hér kemur fleira til.
Eyðsla almennt hefur á undanförn-
um árum verið margföld þar á
móts við það sem i dreifbýlinu
þekkist.
Mér kom það í hug eitt kvöld í
vor á ferð minni um götur Reykja-
víkur, að spyrja sjálfan mig: Hvað
kostar þessi iðandi straumur alls
konar farartækja um þessa borg og
nágrenni hennar á sólarhring, svo
og allt það skemmtanalíf og óhófs-
eyðsla er fram fer á sama tíma? Ég
gat vitanlega enga hugmynd gert
mér um þetta og þaðan af siður
hvaðan allir þeir fjármunir væru
teknir er fara í þessa hringrás sól-
arhring eftir sólarhring. Hitt er
mér ljóst að meginþorri þess fólks
sem í boginni býr, hefur ekki ráð
á því að taka þátt 1 þessari hring-
iðu nema að litlu leyti. En mikill
er hér munur á eyðslu. samanbor-
ið við friðsæla srveit úti á lands-
byggðinni, þar sem dögum skiptir
svo að ekki er hreyfður einn ein-
asti bíll og samkomur aðeins tvisv-
ar til þrisvar á vetri.
Vitanlega höfum við sveitainenn-
irnir ánægju af að skemmta okkur,
en við höfum ekki ráð á því nema
að mjög takmörkuðu leyti, enda
það bezt í hófi sem annað.
En mikill er hér munur á og
skýr mörk, en ^jálfsagt verður enn
c’eilt um það hvar og hvort í raun
og veru þjóðin lifir um efni fram.
En í sambandi við þessi mál vakn-
ar þessi spurning: Eru þjóðartekj-
ur íslendinga á mann minni en í
nágrannalöndunum? Það verðui
þjóðin að fá að vita. Því ef svo er,
að þjóðartekjur okkar séu minni á
mann en í nágrannalöndunum, þá
leiðir af sjálfu sér, að við verðum
að búa við skarðari hlut en þær
en ef þessu skyldi vera öfugt farið
á almenningur í landinu rétt á a?
lifa við betri kjör. Við þessu é
þjóðin kröfu á að fá fullnægjandi
svör og óyggjandi.