Tíminn - 28.10.1960, Blaðsíða 11

TÍMINN, föstudaginn 28. október 1960.
11
„Ef ljóð mitt
ekki hefur hraðan
Úr Ijó'ðabálkinum Vindar
eftir Saint-John Perse,
Jón Óskar íslenzkafö
Slík er sú ýtrast^ dvöl, er skáldið hefur vitnað.
Og á þessari háhæð biðarinnar, hyggi enginn
að snúa aftur til herbergjanna.
„Seiður dagsins, þá hann fæðist . . . Vínið nýja
er ekki sannara, hörinn nýi er ekki ferskari . . .
Hvert er þetta beitilyngsbragð á útlendingstungu
minni, sem er mér nýtt og er mér framandi? . . .
Ef Ijóð mitt ekki hefur hraðan á, týnir það
slóðinni . . . Og bið höfðuð svo nauman tíma til að
fæðast A þessari stundu . . .“
(Svo þegar klerkurinn gengur til morguntíða
leiddur tröppu af tröppu og styrktur allsstaðar að gegn
efanum — höfuðið sléttrakað og hendumar berar og
gallalausar framá neglur — þá er það mjög
livatlegur boðskapur sem ilmandi lauf veru
hans sendir fyrstu eldum dagsins.)
Og skáldið er einnig á meðal okkar, á tröð
þeirra manna sem eru á þess tíma.
Fer jafnhratt okkar tíma, fer jafnhratt þessum
mikla stormi.
Hlutverk þess meðal okkar: skýring boðskaparins.
Og svarið gefst því fyrii uppljómun hjartans.
Ekki ritunin, heldur sjálfur hluturinn. Tekinn
í fullu fjöri sínu og allur.
Ekki varðveiting afritanna, heldur frumritanna.
Og skrift skáldsins fylgir málskjölunum.
(Og hef ég ekki sagt það? skriftirnar þróast
sömuleiðis. — Staður ræðunnar: allar strendur þessa heims.)
„Þú átt eftir að afhjúpast, týndi bókstafur! . . . Bam að
Guadeloupe heitir eyja
norður af Suður-Ameríku,
spölkom norðar er eyjan
Martinique, en nokkru aust
ar en Porto-Rico. Frakkar
slógu eign sinni á hana á
sautjándu öld. Þar fram-
St.-J. Perse,
— nýr Nóbelsverðlaunahöfundur
leiða æenn sykur, kaffi og
kókó. Þar eru eldfjöll.
Á þessari eyju fæddist
Marie — René Alexis Saint
— Léger Léger árið 1887.
Hann er nú heimskunnur
undir nafninu St. J. Per-
se. Ljóð hans hafa verið
þýdd á helztu þjóðtungur
Evrópu, þar á meðal rúss-
nesku, rúmensku og hol-
lensku. Það er einnig lík-
ast því að helztu ljðskáld,
sem nú eru uppi, hafi ekki
getað staðizt freistinguna
að kynna löndum sínum
verk hans: T. S. Eliot hefur
þýtt þau á ensku, Guiseppe
Ungaretti á ítölsku, Erik
Lindegren á sænsku, svo
nöfn séu nefnd.
Hann ólst upp í Guade-
loupe, þar sem forfeður
hans höfðu búið frá því í
lok sautjándu aldar. En ár-
ið 1898 fór hann til Frakk-
lands og hóf þar skóla-
göngu. Síðar nam harm
lögfræði og stjórnvísindi.
Árið 1914 hóf hann starf
hjá utanríkisþjónustunni.
Hann var ritari í franska
sendiráðinu í Peking á ár-
unum 1916—1921, ferðaðist
um Kína, Kóreu, Japan,
Mongólíu og Mið-Asíu, og
orti ljóðabókina Austur-
för (Anabase), eftir að
hafa farið í leiðangur inn
í Gobíeyðimörkina.
Hann varð síðar sérfræð
ingur í málefnum, er vörö
uðu Austur-Asíu, og hann
var hátt settur í utanríkis
þjónustunni allt til ársins
1940, en þá höfðu hægri
menn í Frkaklandi fengið
illan bifur á honum, og
hann var leysur frá störf-
um að eigin ósk, eftir að
hann hafði afþakkað sendi
herrastöðu í Washington.
En 16. júní 1940 fór hann
til Englands.
Gestapo-menn voru ekki
fyrr komnir til Parísar en
þeir gerðu húsrannsókn
í íbúð hans og höfðu á brott
með sér sjö fullunnin skáld
verk ásamt öðrum eignum
hans.
Til New York kom hann
14. júlí 1940 og hefur ekki
síðan lagt leið sína til Evr-
ópu. Vichy-stjómin for-
dæmdi hann, gerði upptæk
ar eigur hans og strikaði
hann út úr heiðursfylking
unni. Þegar Frakkland
varð frjálst, fékk hann aft
ur öll fyrri réttindi og var
settur á eftirlaun. Hann
hefur verið búsettur í Was
hington þar sem hann starf
aði við bókasafn lengst
af meðan styrjöldin stóð
yfir. Helstu verk hans eru:
Lofgerðir (Eloges), þar sem
hann yrkir um bernsku
sína, þá Austurför (Ana-
base), þá Útlegð (Exil), þá
Vindar (Vents), þá Vitar
(Amers). J.Ó.
oflöng bið pirri ekki
Þandar hlustir okkar! ekkert óhreint flekki
þröskuld sjónarinnar! . . .“
Og enn er skáldið meðal okkar, meðal
manna þess tíma, klætt sjúkleika sínum. . .
Einsog sá sem hefur sofið í rúmi
brennimerktrar konu, og hann er allur blettóttur af því,
Einsog sá sem hefur stigið í umhellt fórnarvín,
og hann er sem flekkaSur af því,
Maður þungt haldinn af draumum, maður
sem hefur orðið fyrir guðlegri smitun,
Ekki einn af þeim sem leitar ölvunar í
hampgufunni, einsog Skýþi,
né kenndar af einhverri eiturjurt — fríðleiksfrú
eða hænugrasi,
Einn af þeim sem mikils meta hnöttótt
korn Ologí-blómsins. sem étið er í Amazóníu,
Jagí, klifurjurt fátæklinganna, sem birtir
ranghverfu hlutanna — eða jurtina Pí-lú,
Heldur gætir vei skýr!eika síns, afbrýðisamur
um áhrif sín, og beinir ljóst í vindinn
hásuðri sjónar sinr.ar:
„Ópið! nístandi óp guðsins! heltaki það okkur
í mannmergð, ekki inni í herbergjunum,
Og sem mergðin hefur dreift því, megi það
endurhljóma í okkur út að takmörkum skynjunarinnar . . .
Dögun máluð á veggina, slímug í leit að
ávexti sinum, gæti ekki glapið okkur frá slíkum særingum!“
Og enn er skáldið á meðal okkar i.. . þessa
stund sem ef til vill er hin síðasta, þessa
mínútu, þetta andart.ak! . . . Og við höfum svo
nauman tíma til að fæðast á þessu andartaki!
„ . • Og á þessari yztu þröm biðarinnar, þegar
loforðið sjálft grípur andann,
Væri ykkur betrn sjáJfum að halda andanum . . .
Og Sjáandinn. fær hann ekki sitt tækifæxi?
Hlustandinn sitt svar? .
| Skáld enn á meða' okkar . . . þessa stund
I sem ef til vill er hin síðasta . . einmitt
I þessa mínútip . . . þetta andartak! . . .
I — „Ópið! nístandi óp guðsins yfir okkur!“
(Lj óð þetta er hið eina sem birzt hefur á íslenzku eftir
Saint-John Perse. og er hér tekið ásamt æviágripi höfundar
úr fyrsta hefti Birtings 1960, með leyfi þýðanda.)
Gamii maðurinn við hljómsveitarstjórn.
Stokowsky hefur veriS umstríddur, upphafinn og níddur á forsiðum heims
blatianna í mörg ár. — Hann er nú hærugrár og rósamur öldungur
Pólverjar láta sér títí um lands. Stokowsky á nú og fremst einkennir hann á
Leopold Stokowsky, enda er frænku Póllandi og skrif- þessu æviskeiði er stilling-
hann einn af frægusto son- ast á vi'5 hana reglulega, og in, hvermg hann hefur hafið
um þein ar þjóSar sem nú er það meðal annars orsök sig yfir vitneskiuna um eigið
eru uppi Eftirfarandi grein til að hanr hefur komið f]ór- gildi sem listamanns. hin
um þennan fræga og um- um sinnum til Póllands í er- mikla rósemi hans. Stokow-
strídda *ónlistarmann kom í indum sem ekk; eru bein- sky stjórnar hljómsveitum af
blaðinu Pollana og birtist lýiis í samband’ við stöðu fullkomnu öryggi og ná-
hér nokkuð stytr. hans. kvæmni sem vitnar um skap
Stokowsky er nú 78 ára festu hans og menning Hann
Stokowsky ei fæddur í gamall, hann er hvítur fvrir á fjölda aðdáenda og einnig
London an faðir hans var hærum, annars er hann iítið marga óvini eins og aðrir
Pólverji sem fluttist til Bret- fyrirgenginn, Það sem fyrst (Framhald á 15. síðu).