Tíminn - 23.12.1960, Side 5

3
TÍMINN, f5s*ndaginn 23. desember 1960.
Útgetandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN,
FramJtvæmdastlóri: Tómas Araason Kit-
stjórar Þórarinn Þórarinsfeon (áb.i, Andrés
Kristiánsson Fréttastlóri: Tómas Karlsson.
Auglýsinsast.i Egill Blaraason Sknistofur
í Edduhúsmu — Símar 18300 18305.
Auglýsmgastml 19523 Afgrelðsluslml:
12323 — Prentsmiðian Edda h.f
1
landkúnaðarmálum
Sendibréf frá Sandströnd
Alþýðuflokksstefnan
Miklar umræður urðu, sem Kunnugt er, í efri deild
Alþingis um frumv F1 amsóknarmanna um ræktunar-
sjóð og byggingarsjóð.
Gylfi Þ. Gíslason menntamálaráðherra mun hafa
pantað það hjá ríkisstjórnmni að mega tala fyrir henriar
hönd í þessu máli, enda dró Ingólfur Jónsson landbún-
aðarráðherra sig í hlé tyrsta kastið, og lofaði Gylfa
að tala.
Gylfi réðist með ot'forsi miklu að Framsóknarmönn-
um, sem áttu sæti í banKaráði Búnaðarbankans á undan-
förnum árum. Talaði ráðherrann um stjórnleysi þeirra
á sjóðunum, sem væri hneyksli og fjárglæfrar Afbrot
Framsóknarmanna voru þessi, að sögn menntamáiaráð-
herrans:
I. að lán til bænda væru með of lágum vöxtum.
J. að bændum hefði verið lánað meira en nettó-
tekjum sjóðanna nam.
3. að lánin væru til of langs tíma.
4. að ekki hefði það ákvæði verið sett í skuldabréfin,
að ef gengislækkun yrði, skyldu þessar skuldir
bænda hækka sjaifkrafa að sama skapi.
Á allt þetta hlustaði Ingólfur landbúnaðarráðherra
af mestu velþóknun og hafði engar athugasemdir að
gera við málflutning merntamálaráðherrans
Alþýðuflokkurinn vc-it sem er, að hann á ekkert fylgi
í sveitum landsins, sem ekki er heldur von Hann sér
því að hann hefur engu fylgi að tapa þar, þótt hann
rógberi bændastéttina.
En Alþýðuflokkurinn ætti að hugleiða það, þótt
hann vilji taka að sér hlutverk Sjálfstæðismannsins, sem
vill fækka bændum um helming, að afleiðingarnar munu
segja til sín í bæjunum.
Stórkostlegur fólks^traumur úr sveitum til sjávar-
síðunnar þrengir á vinnumarkaðinum þar. Svo getur
farið áður en langt um líður að ekki verði alltaf mikil
atvinna í bæjunum, ef „viðreisnm“ heldur áfram eins
og nú horfir. Ef þessu fylgir svo tiltinnanlegur skortur
á mjólk, kjöti og öðrum landbúnaðarvörum er ekki ó-
líklegt að Alþýðuflokksstefnan í landbúnaðarmálum
verði íbúum bæjanna eíns sársaukaíull og bændunum
sjálfum.
Forystumenn Alþýð iflokksins hafa sýnt það fyrir
löngu síðan, að þeir teija sig hafa önnur ráð til öflunar
landbúnaðarvara en að sækja þær til bænda.
Tveir af þremur ráðherrum Aibýðuflokksins eru
Hafnfirðingar. Þeir höfðu forgöngu um það á sínum
tíma, að Hafnarfjarðarbær kæmi upp stórbúi < Krýsuvík,
er gæti fullnægt Hafnfirðmgum með landbúnaðarvörur.
Þar var hafizt handa :nn byggmgar og ræktun. íbúðar-
hús, fjós, hlaða, votheysrurnar o. fl. risu af grunni.
Nú skyldi sýna þjóðmni, að Albýðuflokiísstefnan í
landbúnaðarmálum heíði þá yfirburði, sern ekki yrði
deilt um.
Og hvernig fór? Eru ekki ræktunarlöndin í Krýsu-
vík orðin glæsileg? Mjc’ka þær ekki dásamlega Krvsu-
víkurkýrnar? Eru ekki Krýsuvíkurdíikarnir fallegir’ Er
ekki þörfum Hafnfirðmga fullnægt með Krýsuvíkur-
afrekum Alþýðuflokksins
Eða er þetta kannskt öfugt? Ræktunin engin. íbúð-
arhúsin auð, fjósið tórat, kýrnar engar féð ekkert og
upp úr öllu saman stanria tveir tomir votheysturnar,
sem minna á tvo ráðherra, er tölriu sig hafa yfirburði
í landbúnaðarmálum.
í dag er það þó stefna þessara manna, er markar að-
gerðir ríkisstjórnarinnar í landbúnaðarmálunum.
Stefán Jónsson: SEINDI-
BRÉF FRÁ SANDSTRÖND.
Bókaútgáfa Menningar-
sjóðs, Reykjavik 1960.
Að öðrum verkum Stefáns
Jónssonar ólöstuðum held
ég að mesta afrek hans til
þessa sé sögurnar af Hjalta
litla. Að vísu er alllangt
um liðið siðan ég las þær
bækur en mér finnst ég
gæti lesið þær mér til á-
nægju enn í dag. Það yrðu
mikil vonsvik ef þetta hug-
boð reyndist rangt. í Hjalta-
sögunum fellur saman inni-
hald og frásagnarmáti svo
að ekki verður betra á kosið,
stíll höfundar hæfir efnivið
hans fullkomlega og er um
leið einkar persónulegur; út-
varpslestur Stefáns á þess-
um sögum veit ég að er mörg
um minnisstæður. Stefán skil
ur börn næmum skilningi og
tekst að gæða hann skáldlegu
gildi í þessum sögum; þær
eru bókmenntir, ekki „bara
barnabækur".
Því er hér rætt um Hjalta-
sögurnar, að mér finnst stíls-
máti Stefáns Jónssonar í
nýrri skáldsögu, hinni fyrstu
„fyrir fullorðna“ frá hans
hendi, minna mjög á þessar
bækur; og er það ekki sagt
verkinu til lofs. Það skal strax
tekið fram að þessi saman-
burður er gerður eftir minni,
mér eru Hjaltasögurnar ekki
tiltækar til nákvæmrar hlið-
sjónar. En hvað sem því líður
er víst að hinn einfaldi, end-
urtekningasami stíll Stefáns
verður býsna þreytandi í
Sendibréfi frá Sandströnd,
einföld áhrifsbrögð hans, sem
vel njóta sín og eru trúverð-
ug í barnabókunum verða hér
grunnfærin og ósöguleg Það
er því engin furða að sú per-
sóna sem minnisstæðust verð
ur úr þessari bók er litli strák
urinn, Palli, þar bregzt Stef-
áni hvorki íþrótt né skilning
ur, en til fullorðins fólks virð
ist sálfræðilegur skilningur
hans miklu siður ná.
Við þetta bætist að allmik-
il lýti eru á byggingu sögunn
ar. Hún hefst á sex stuttum
inngangsköflum þar sem rak
in er saga þorpsins Sand-
strandar í hraðri og allminni-
legri frásögn. Síðan tekur við
sjálft sendibréfið frá Sand-
strönd og er allur meginhluti
bókarinnar. Víst er þessi inn
gangur óaðskiljanlegur hluti
sögurinar og nauðsynlegur til
skilnings á henni, en engu áð
síður skortir á eðlileg tengsl
milli beggja hluta hennar,
þar verður brotalöm. Eg held
það hefði orðið verkinu til
bóta og lyft því að mun hefði
Stefán frekar tekið þann kost
að byggja forsöguna inn í
sjálfa meginsöguna, frásög-1
una af vist Þorvaldar á
Sandströnd. Eins og sagan1
stendur nú er hún ekki
heilleg, Sandstrandarannáll j
verður aðeins þurrleg frá-
saga og þess megnugur að
veita þorpinu skáldlegt gildi;
lesandinn sér það aldrei í
heildarsýn nútíðar og fortíð
ar eins og sjálfsagt er þó mein
ingiri.
Nii'iriá ekki skilja þetta svo
að Sendibréf frá Sandströnd
sé með öllu forkastanleg bók.
Fjarri fer því; ég held meira
að segja að sagan leyni þó
nokkru á sér undir þurrlegu
yfirborðinu. Mannlýsingar
eru þarna nokkrar skilmerki-
legar og minnisstæðar; ég
nefndi áðan drenginn, aðrar
eru til dæmis Hinrik Hansen,
yfirborðslegur og fljótfær en
drenglyndur, listmálarinn Pét
ur Böðvarsson með listdraum-
inn óskertan undir hrjúfri
skelinni og kona hans, sem
öllu stýrir, Ásgeir á Barði,
Sveinn í Mörk og Jóna Þor-
móðsdóttir, öll smáfólk á Sand
strönd. Allt þetta fólk er ein-
falt að gerð og reyndar í ætt
við börn, og hér tekst Stefáni
upp, mynd þess vermir skýr
og ágætlega trúverðug. Mlöu
síður ræður hann vlð fólk
sem stýrir örlögum í sögunni.
Árni er hálfgerð hulduvera
eins og til stendur en sneydd-
ur þeirri dul sem gæti gefið
honum reisn og gert máttar-
vald hans á Sandströnd trú-
verðugt. Eftir nafni Þóru
stendur spurningarmerki í
skrá um sögufólk og eru fyrir
því gild rök: staða hennar I
sögunni er lítt skiljanleg alveg
eins og fortíð Þorvaldar er öll
í þoku og verður ekki til að
hækka flug sögunnar eða auka
lesanda skilning á honum
sjálfum eða sögu hans á
Sandströnd. Bezt tekst Stef-
áni upp með Ragnhildi Han-
sen, það er vel gerð kona og
töfrar hennar trúlegir, snjöll
lýsingin á valdi hennar yfir
þeim báðum Árna og Þorvaldi.
Þorvaldur sjálfur er eins og
fyrr segir heldur óljós per-
sóna. Mér er jafnvel ekki grun
laust um að höfundi sé sjálf-
um ekki með öllu ljóst hvað
hann vilji með þessari persónu
sinni. Þar með stendur og fell
ur verkið, huldublærinn sem
er yfir sögunni þrátt fyrir
allan skilmerkileik í frásögn
verður þreytandi vegna þess
að tákn hennar virðast hafa
mjög óljóst inntak, manni
verður lítt eða ekki ljóst við
lesturinn um hvað Stefán er
í raun og veru að skrifa. Og
sjálf sagan, atburðarásin í
einfaldri merkingu orðsins, er
ekki nóg til að halda áhuga
lesandans föngnum.
Þessi saga gekk næst á eftir
Virkisvetri í verðlaunasam-
keppni Menningarsjóðs. Stef-
án Jónsson hefur sjálfur gert
þá klóklegu athugasemd í
blaðaviðtali aö Virkisvetur sé
að vísu glæsileg saga en þó
hyggi hann að Sendibréf frá
Sandströnd reynist endingar
betri til lengdar. Vel má vera
að hann hafi rétt fyrir sér,
sagan búi yfir duldum kost-
um, þótt þeir liggi ekki á yfir
borði hennar. Mér sýnist
sönnu nær að bókin se að vísu
allvel unnið verk og sitthvað
hugvitsamlegt og skemmti-
legt þar að finna. En í heild
skortir hana mjög skáldleg-
an þrótt, hún er öll á lengd-
ina. en mjög brestur þar á ’ æð
og dýpt. Ó.J.
Galdra-Loftur á Sauðárkrók
Leikfélag Sauðá”króks im
sýndi Galdra-Loft Jóhanns
Sigurjónssonar hinn 13. þ. m.
Þetta gamla — en þó síunga —
félag hefur áratugum saman
haldið uppi mikilli menning-
arstarfsemi. Félagið hefur á
hverjum vetri sýnt eitt eða
fleiri leikrit — og sja'd-" áð-
izt á garðinn, þar sem hann
var lægstur. Auk fjölmargra
sjónleikja erlendra hefur það,
ef ég man rétt, sett á svið
flest leikrit íslenzk, þau sem
veigamest eru, — og nú síð-
ast Galdra-Loft Félagið hef
ur jafnan haft ýmsum góðum
leikurum á að skipa, sumum
ágætum. Nú um langa hrlð hef
ur Eyþór Stefánsson tónskáld
verið leiðbeinandi félagsins
og leikstjóri, og löngum farið
sjálfur með hin veigamestu
hlutverk. Hefur honum, þess
um fjölhæfa og frábærlega
smekkvísa listamanni, jafnan
farizt hvort tveggja með mikl
um ágætum.
Galdra-Loftur er harmleik-
ur, sem gerir miklar kröfur til
leikenda. Persónur eru fáar
oá eigí nema þrjár eða fjórar,
er bera leikinn uppi. En í
munn þeirra er lögð slík Ijóð-
ræn speki, svo töfrandi skáld
skapur, að ekkert má tafsa
eða mæla of hratt, engin setn
ing má falla dauð til jarðar,
ef leikurinn á ekki mikils að
missa í áhrifum sínum. Jó-
hann Sigurjónsson var fram
ar öllu Ijóðrænt skáld. Tilsvör
in í Fjalla-Eyvindi og Galdra-
Lofti tindra og glitra af ljóð
rænum töfrum. Því verða per
sónur hans hinar helztu alltaf
vandleiknar og viðvaningum
oftast ofurefli. Hér tókst þó
vel til, þegar alls er gætt Má
raunar furðu gegna hversu
l'vialítið leikendum tókst að
skila svo torveldu lilutverki.
Á hinn ágæti leikstióri þar
(Framhald á 10. síðin.