Tíminn - 22.03.1961, Síða 7

TÍMINN, miðvikudaginn 22. marz 1961.
/
IMG
FRE'TTIltlS
Einn ðrlagaríkasti samningur, sem íslendingar
hafa gert við aðrar 'þjóðir fyrr og síðar
Hér fara á eftir kaflar úr
ræðu þeirri, er Jón Skafta-
son hélt við síðari umræðu
ríkisstjórnarinnar um lausn
fiskveiðideilunnar við Breta:
Það er augljóst, að samkomulag
það, sem nú er verið að fæða, er
eitt hið örlagaríkasta, sem íslend-
ingar hafa gert við aðrar þjóðir
fyrr og síðar, ekki hvað sízt fyrir
þá sök, að gert er ráð fyrir því, að
það gildi um aldur og ævi, að und-
anteknu undanþágutímabilinu, und-
anþáguveiðitímabilinu í þriðja staf-
lið 1. mgr., sem bundið er við þrjú
ár, og að samkomulagið geti ekki
breytzt, nema á tvennan hátt. í
fyrra lagi með samkomulagi samn
ingsaðila, og í síðara lagi fyrir dóm
frá alþjóðadómstólnum. Það er því
rík ástæða fyrir því, að hv. alþm.
geri sér glögga grein fyrir efni sam
komulagsins og hugsanlegum afleið-
ingum með hlutlægu mati, en skoði
það' ekki fyrst og fremst í pólitísku
kastljósi.
Þurfum ekki aS kaupa
grunnlínubreytingarnar
í öðru lagi er rétting grunnlína
í öðrum staflið samkomulagsins á
fjórum stöðum hér við land talin
mikill ávinningur fyrir íslendinga.
Þetta er rétt, en þurftum við að
kaupa þessar grunnlínubreytingar
dýru verði? Alls ekki, að mínu viti,
og skal ég nú rökstyðja það nokk-
úð.
Árið 1954 gaf ríkisstjórn íslands
sem þá var skipuð ráðh. Framsókn
arfl. og Sjálfstæðisfl., út hvíta bók, j
sem á ensku nefndist: The Icelandic ^
Efforts for Fishery’s Conservation, ’
sem þýða mætti á íslenzku: Barátta
íslendinga fyrir verndun fiskimið-
anna. Á almenningsvitorði er, að
bók þessi var samin af aðalráðu-
naut ríkisstjórnarinnar í landhelgis
málinu, Hans G. Andersen, þjóðrétt
arfræðingi. í bók þessari, á bls. 23,
segir svo um þessar fjórar grunn-
línubreytingar, með leyfi hæstv. for
seta: „Þar,“ segir sérfræðingur rík-
isstjórnarinnar, á árinu 1954, takið
vel eftir því, „í raun réttri er mjög
sennilegt, að í nokkrum tilfellum
hefði verið mögulegt að draga grunn
línur fjær landi en gert var" þ.e.
a.s. með reglugerðinni, sem gefin
var út 1952, „svo sem beina línu á
milli grunnlínupunkta eitt og fimm,
þ.e.a.s. frá Horni í Ásbúðarrif, milli
grunnlínupunkta tólf og fimmtán,
þ.e.a.s. frá Langanesi í Almennings
fles, milli grunnlínupunkta tuttugu
og fimm og tuttugu og átta, Stokk-
nes í Ingólfshöfða, milli grunnlínu-
punkta tuttugu og átta og þrjátíu j
og eitt, þ.e.a.s. Ingólfshöfði í Meðal
landssand tvö, og að öllum líkind-
um á milli grunnlínupunkta númer
þrjátíu og fimm og þrjátíu og níu,
þ.e.a.s. 'Geirfuglasker—Eldeyjar-
drangur.“ Þetta er álit Hans G.
Andersen, sem kemur fram í hvítri
bók, sem gefin var út af ríkisstjórn
íslands á árinu 1954. Og um grunn-'
línu út af Faxaflóa segir svo í orð-
sendingu frá utanr.rh. þann 12. maí
1952, með leyfi hæstv. forseta: „Því
er haldið fram, að það mundi hafa
verið leyfUegt að nota Geirfugla-
drang sem grunnlínupunkt við lok-
un Faxaflóa og einnig að draga frá
honum beina grunnlínu í Geirfugla-
sker, sunnan við Vestmannaeyjar.
Jafnvel þótt þetta hefði verið gert,
þá hefðu þau svæði, er lent hefðu
innan grunnlínunnar, verið gömul
Kaflar úr ræðu Jóns Skaftasonar við síðari umræðuna um upp-
gjafarsamninginn.
og þekkt íslenzk fiskimið, og mundi
þetta vera talið í samræmi við regl
una um hagkvæm afnot og þarfir
viðkomandi þjóðar, án þess að
víkja í nokkrum verulegum atrið-
um frá lögun strandarinnar."
Af þessu er ljóst, að strax á ár-
unum 1952 og 1954 er það yfirlýst
skoðun íslenzku ríkisstj., sem byggð
er á mati sérfræðings hennar, Hans
G. Andersen, að þá þegar hefðu fs-
lendingar átt vafalítinn lagalegan
rétt til allra þessara grynnlínubreyt
inga. Því verður að telja, að ástæðu
lítið hafi verið fyrir íslendinga að
kaupa þár með samningum af Bret
um og gefa þannig fordæmi, að héð
an í frá getum við enga grunnlínu
rétt af, nema ræða um það við Breta
og væntanlega fá dóm um þær hjá
alþjóðadómstólnum. Þegar hér við
bætist sú staðreynd, að með alþjóða
samkomulaginu í Genf frá 1958 um
grunnlínur, var viðurkenndur enn
ríkari réttur ríkja til að draga grunn
línur fjær ströndunum en bjartsýn-
ustu þjóðréttarfræðingar þorðu að
gera ráð fyrir á árunum 1952 og
1954, að yrðu að veruleika á næstu
árum, er augljóst, að þessar grunn
línubreytingar þurftu íslendingar
ekki að kaupa.
Yfirlýsing GuSm. í.
Þessu til ennþá frekari staðfest-
ingar vU ég vekja athygli hv. þm.
á þeirri yfirlýsingu, er hæstv. utan
rrh. gaf í umr. þeim, sem hér hafa
orðið á undanförnum dögum,’ um
tillögur Hans G. Andersen til ríkis
stj. 1958, er verið var að fara út
í tólf sjómílur, en hæstv. ráðh. sagði
að þjóðréttarfræðingurinn hefði ráð
lagt ríkisstj. í fyrsta lagi að færa
stórlega út grunnlínur og í öðru
lagi að færa út sjálfa fiskveiðiland
hclgislínuna.
Þegar þetta allt er athugað, þá
tel ég, að enginn vafi geti lengur
verið um ótvíræðan rétt íslendinga
til þessara fjögurra grunnlínubreyt
inga og jafnvel ennþá fleiri breyt-
inga en á að gera með samkomu-
laginu.
Tilkynntngarskyldan
Þá kem ég að hinni hliðinni á sam
komulaginu, þ.e.a.s. þeim skyldum,
er við tökumst á herðar með því.
Þær eru að míriu viti aðallega
tvenns konar. í fyrsta lagi, veiði-
réttur skipa skrásettra í Bretlandi
í þrjú ár á mjög stóru svæði um-
hverfis landið allt upp að sex míl-
um, og í öðru lagi þeim takmörk-
unum á möguleikum, sem við tök-
um á okkur samkv. samningi um
frekari einhliða útfærslu og aðrar
friðunaraðgerðir, en þessar takmark
anir felast að mínu viti í þrennu:
í fyrsta lagi, tilkynningarskyldunni
við Breta, í öðru lagi skyldunni til
að sæta dómi hjú alþjóðadómstóln-
um, ef Bretar æskja þess, í þriðja
lagi stöðvunarvaldi því, sem Bret-
um er með samkomulaginu fengið,
um aðgerðir íslendinga. Vík ég þá
að þessum þrem atriðum. Samkv.
ins eiga skip, skrásett í Bretlandi
að fá veiðirétt inn að 6 mílna mörk
unum frá þeim tíma, er svar Breta
við orðsendingu utanrrh. hefur bor-
izt, undanþágu á sjö stórum svæð-
um umhverfis landið. Eins og vænta
mátti, eru svæði þessi og veiðitími
við það miðuð, að brezku togararn
ir geti fylgt fiskinum á íslandsmið
um á hverjum tíma og veitt hann,
þar sem hann er mestur.
500—1000 erlend
skip inn aí> 6
Nú hefur því verið lýst yfir af
hálfu ríkisstj., að erl. veiðiþjófum
á íslandsmiðum verði boðið að ger
ast aðilar að samkomulagi þessu.
Það þýðir, að við eigum von á skip
um þessara þjóða, auk Breta, á ís-
landsmið, skipum Þjóðverja, Belga,
Frakka, Rússa, Dana, Svía, Norð-
manna og Færeyinga. Ekki þykir
mér ósennilegt að á milli 500 til
1000 togarar og önnur erlend skip
muni nota sér að þessari heimild,
oog hvað halda menn, að mikið
af göngufiski komizt fram hjá veiði-
tækjum skipanna og inn á grunn-
mið, þar sem íslendingar eru að
athafna sig?
Þannig erum við með samkomu-
laginu að hleypa skipum allra er-
lendra veiðiþjóða inn á beltið milli
6 og 12 mílnanna, skipum, sem fram
til þessa hafa, önnur en þau brezku,
haldið sig'utan 12 mílna markanna,
virt okkar landhelgi. Hvernig lýst
mönnum á fyrir norðan og austan
t.d. að fá e.t.v. fleiri hundruð rúss
neskra síldveiðiskipa upp að 6 mílna
línunni? Ætli það auðveldi um 300
íslenzkum síldveiðiskipum að at-
hafna sig á þessu svæði á sumar-
og haustvertíð, eða geri afla þeirra
Vissari? Vita þeir menn, sem fyrir
þessu samkomulagi standa, hvaða
flóðgátt þeir eru að opna með
þessu? Eg trúi þvi tæpast. Menn
geta svo rétt ýjnyndað sér, með
hvers kyns hugarfari t.d. enskir sjó
. menn munu stunda þessar veiðar
■ á undanþágutímabilinu. Þeir hafa
sannfæringu fyrir því, að íslehding
ar séu ólöglega að reka þá af afla-
sælum fiskimiðum, sem þeir telja
sig hafa fundið og eigi sögulegan
rétt til að nytja. Halda menn, að
þeir sýni íslenzkum sjómönnym, bát
um þeirra og veiðarfærum, sérstaka
tUlitssemi? Eg trúi því tæplega.
Þá kem ég að síðari kvöðinni og
þeirri, er gerir það að verkum fyrst
og fremst, að ég tel óráðlegt að
gera samkomulag þetta. Hér á ég
við þann rétt, sem veita á Bretum
með samkomulagi þessu og síðan
fleiri þjóðum, til þess að tefja og
ef til vill stöðva frekari útfærslu
íslenzkrar fiskveiðilandhelgi.
Hvenær getura vií
fært út næst?
Sumir gagnrýnendur samkomulags
þessa hafa haldið því fram, að með
því sé alveg glrt fyrir frekari út-
færslu um alla framtíð. Undir það
tek ég ekki. En ég bendi hins vegar
á, að við getum hvorki breytt grunn
línum eða fært út friðunarlinuna að
samkomulaginu gerðu, nema á
tvennan hátt, I fyrra lagi með sam-
komulagi við samningsaðila hvern
og einn og þá er slíkt aðeins skuld-
bindandi gagnvart þeim einum, er
samþykkja þær breytingar, eða í síð
ara lagi með dómsúrskurði alþjóða-
dómstóls út af ágreiningsatriði, en
til þess að svo geti orðið, þarf að
vera til einhver alþjóðleg réttar-
regla svo skýr og ótviræð, að dóm-
urinn treystist til að byggja á henni
um frekari rétt íslendingum til
j ekki slíka samningsskyldu. Þarf ég
þar engu við að bæta. Með tilkynn-
j ingarskyldunni er verið að opna fyr
handa. En hver er hér sá inni af ir samningsviðræður um þessi mál
hv. alþm., er treysti sér að segja um við Breta- Skriðan er að byrja að
það, hvenær sú réttarheimild verður falla/ °S Þegar hún er komin einu
til eða hvort hún verður yfirleltt sinni af stað, verður þess ekki langt
til? Ekki treysti ég mér til þess. En að bíða> að fal1 hennar verði hratt.
nú kann einhver að segja, að mynd tel vatyinál, að einn einasti
ist ekki slík réttarregla, er hafi al- j bv-. bm' dragi í efa, að núv. hæstv.
mennt og öruggt gildi, þá sé úti-1 rihlssti- teldi sér stætt á því að neita
lokað hvort sem er fyrir íslendinga Bretum um viðræður út af friðun-
að ráðast í frekari útfærslu og þvi araðgerðum hér við land, eftir að
skipti samkomulagið engu máli,
hvað þetta atriði snertir. Þetta er
misskilningur að mínu viti. Það
verður bezt rökstutt með því að rifja
upp útfærslu landhelginnar 1958 í 12
sjómílur. Því hefur verið haldið
fram, að þá hafi ekki verið til sú
alþjóðaregla, sem t.d. alþjóðadóm-
stóllinn í Haag hefði talið nægjan-
lega örugga réttarheimild tU að
byggja á dóm, er viðurkenndi 12
mílna fiskveiðilandhelgina umhverf-
is ísland. Þessa staðhæfingu styðja
m.a. tvær staðreyndir. Sú fyrri, að
þrátt fyrir, að alþjóðalaganefndin
kæmist að þeirri niðurstöðu í til-
kynningu dags. 25. október 1956, að
alþjóðalög banni ekki útfærslu land-
samkomulag það, sem hér er til um
ræðu hefði verið gert. Eg er hrædd
ur um að það 'yrði talin ókurteisi
á þeim bæ.
„Sanngírni“ Breta
Það getur verið að sumir telji, að
i^jbessum ummælum felist of mikil
tortryggni í garð Breta. Eg tel hana
þó óeðlilega og staðfesta af reynsl-
unni, ekki einungis í samskiptum
þeirra við fslendinga,, heldur og
margar aðrar þjóðir. Eg vil benda
hv. þm. til umþenkingar, að það eru
ekki liðin nema rúm 11 ár siðan
Bretar neituðu að mæta á 12 þjóða
ráðstefnu, sem íslenzka riklsstjórnln
helgi allt í 12 sjómílur, þá fékk bauS fil 1949 1 Reykjavík, að tillögu
þetta álit nefndarinnar ekki betri: alþjóðahafrannsóknarráðsins, en það
undirtektir en það hjá hinum Sam i hafði mælt með *5vf' að Faxaflói inn
einuðu þjóðum, að reglan var aldrei! an línu frá Garðskaga að Malarrifl,
samþykkt þar, þannig að hún væri Iyrði friðaSur I 15 ár, þar eð hann
skuldbindandi fyrir meðlimaríkin.1 yæri m|kilsverð uppeldis- og hryggn
Síðari staðreyndin er sú, að íslenzka í ingarst°ð nvtiafiska, sem allar veiði
ríkisstj. 1958 vildi aldrei fallast á, Þióðir hefðu hag af að vernda- ~
og ég veit ekki til þess að nokkrar Svnir dæmi þetta einstaka lubba-
tillögur hafi komið fram um það mennsku og algeran skilningsskort á
irá stjórnarandstöðunni, Sjálfstæðis
flokknum, að orðið yrði við marg-
endurteknum kröfum Breta um að
leggja gildi 12 mílna reglunnar í
dóm hjá alþjóðadómstólnum, sem
hlýtur að stafa af því m.a., að ríkis
stj. og formælendur Sjálfstæðis-
manna vantreystu því þá, að til
væru nægilega örugg réttarheimild,
er dómstóllinn gæti dæmt eftir,
þrátt fyrir þá staðreynd, að um 31
þjóð hefði þá stækkað landhelgi
sína í 12 sjómílur eða meira með ein
hliða aðgerðum.
EinhlitSa útfærslan 1958
Og hver varð svo reynslan af út-
færslunni 1958? Hlaut hún ekki að
mistakast, eins og allt var í pottinn
búið? Nei, aldeilis ekki. Allar þjóðir
högum og þörfum íslenzku þjóðar-
innar svo sem síðari afrek Breta
á þessari sömu braut undirstrika
ennþá betur.
„Ríkisstjórn íslands mun halda á-
fram að vinna að framkvæmd álykt-
unar Alþtngls frá 5. maí 1959 varð-
andi útfærslu flskveiðilandhelglnnar
við ísland, en mun tllkynna ríkls-
stjórn Bretlands slika útfærslu með
6 mánaða fyrirvara, og rísl ágreln-
ingur um slíka útfærslu, skal hon-
um, ef annar hvor aðili óskar, skot-
ið til alþjóðadómstólsins."
Frestar dómurinn
útfærslu?
Hæstv. utanrrhj og hv. 5. þm.
Reykv. skýra þetta niðurlagsákvæði
samningsins þannig, að tilkynna beri
aðrar en Bretar viðurkenndu línuna Bretum sjálfa útfærsluna með sex
— de facto — í verki. Er vafasamt j mánaða fyrirvara, og ef þeir æski
að önnur stjórnvaldsráðstöfunum en . þess, að málið gangi til dómstólsins
einmitt útfærslan 1958 í 12 sjómílur! og ekki verði búið að kveða upp
hafi á síðari árum færst íslending- dóm innan sex mánaða frestsins, þá
um mieri ávinning. Þessarl stefnu taki framkvæmdin gildi og' standi,
á að mínu viti að halda áfram, fylgj þar til dómur gangi um framtiðar-
ast vel með þróuninn! í þessum mál gildi hennar. Eg hef dregið þessa
Um, gera allt, sem fært er af hálfu samningstúlkun í efa og ég fæ ekki
íslendinga, til þess að hraða þeirri séð samkv. almennri skýringarreglu,
þróun og nota svo réttinn til hins aö ótvírætt megi skUja ákvæðið
ýtrasta, jafnvel þótt ekkl sé full-, svona. Eg hef borið ákvæðið undir
vissa um örugga réttarheimild fyrir
fram, því að lífsrétturinn og sann-
girnin verður okkar megin I þeirri
baráttu, eins og hæstv. forsætisráð-
herra hefur svo oft minnzt á. —
Um tilkyningarskylduna gagnvart
Bretum, vil ég segja þetta: í þrettán
ár hafa Bretar barizt árangurslausri
baráttu fyrir því að fá íslendinga
til að fallast á og viðurkenna, að Um
hverja einustu friðunaraðgerð á
landgrunninu yrði að semja við
Breta. Hv. 4. landsk. þm., Hannibal
Valdimarsson; las í gær upp nokkur
ummæli þeirra hæstv. forsrh. og
hæstv. dómsmrh., er sýndu ljóslega,
hvað þeir töldu það fyrrum mikils-
vert, að íslendingar viðurkenndu
nokkra lögfræðinga og eru þeir mér
allir sammála. Eg hef því leyft mér
að bera fram breytingar- og við-
aukatillögu við málsgrein þessa um,
að eigi skuli málskot til alþjóða-
dómstólsins fresta útfærslu lengur
en 6 mánuði. Er það engin efnis-
breyting frá þeirri skýringu, er tals
menn stjórnarinnar segja vera rétta,
en sem orðsendingin sker alls ekki
úr um. Kæmi þetta atriði til áHta
fyrir alþjóðadómstólnum, er vafa-
laust, að samkomulagið yrði metíð
eftir orðanna hljóðan, .ef aðUa grein
ir á um skýringu þess. Það er því
öllum fyrir beztu að samningsákvæði
þetta sé skýrt. Væri svo, sem ég
Framh. á 2. síðu.