Tíminn - 07.05.1961, Blaðsíða 7

TÍMINN, sunnudaginn 7. maí 1961.
7
SKRBFAÐ ÖG SKRAFAÐ -
Hvað gerir ríkisstjórnin í kaup- og kjaramálunum? - Launbegar geta ekki beðið enda-
laust - Úttekt Sjálfstæðismanna 1958 - Reynslan 1959 - Kaupmáttur launa gæti verið sá
sami nú og í október 1958, ef rétt hefði verið stjórnað - Breyting á stjórnarstefnu get-
ur tryggt kjarabætur - Bændur og launþegar - 33 sinum meira hjá hátekjumönnum
Að venju efndu launþegar
til hátíðahalda í flestum
kaupstöðum og kauptúnum
landsins 1. maí siðastl. Þess’
hátíðahöld voru yfirleitt
óvenjulega vel sótt. í Reykja
vík hefur útifundurinn 1. ma‘
aldrei verið fjölmennari, þótt
ekkert væri látið ógert af
hálfu forustumanna stjórnar-
flokkanna til þess að fá menn
til að sækja hann ekki.
Skýringin á því, hve vel há-
tíðahöldin voru sótt, er næsta
augljós. Launþegar, sem flest
ir hverjir hafa nú ekki meira
en 4—5 þús. kr. mánaöarlaun
vilja ekki lengur húa við ó-
breytt kjör. Því verður ekki
heldur haldið fram með nein-
um sanni, að þessi launakjör
séu lífvænleg, eftir hina stór-
kostlegu verðbólgu, sem „við
reisnin“ hefur valdið.
Launþegar verða ekki sak-
aðir um, að þeir hafi rasað
• um ráð fram seinustu misser-
in. Þeir hafa nú að mestu
haldið að sér höndum í þrjú
ár. Þó hefur orðið stórfelldari
dýrtíðaraukning á þessum
tíma en nokkurn tíma fyrr.
Með sanngirni verður þess
ekki krafizt, að launþegar —
og þó einkum þeir lægstlaun-1
uðu — uni þessu hlutskipti
endalaust.
Hitt gæti hins vegar valdið
mikilli röskun og tjóni, ef
launþegar þyrftu að grípa til
verkfallsvopnsins til þess að
knýja kröfur sínar fram.
Þetta verður ríkisstjórnin
að gera sér ljóst. Þess vegna
má hún ekki draga þaö lengur
að koma til móts við launa-
stéttirnar og þá fyrst og
fremst þær, sem við lökust
kjör búa. Jafnframt verður
hún að draga svo úr sam-
dráttarstefnunni, að atvinnu-
örygginu sé ekki stór hætta
búin.
Ef ríkisstjórnin gerir þetta
ekki, er þaö hún sem ber á-
byrgð á þeim afleiðingum,
sem slík afstaða hennar getur
valdið. Þess vegna er spurt
um land allt þessa dagana:
Hvað gerir nú ríkisstjórnin?
Úttektin 1958
Af hálfu forustumanna
stjórnarflokkanna, er oft
reynt að réttlæta það ástand,
sem nú er, á þann veg, að þaö
reki rætur til viðskilnaðar
vinstri stjórnarinnar. þykir
því rétt að rifja þetta mál
upp einu sinni enn.
Ágreiningurinn, sem orsak-
aði fall vinstri stjórnarinnar,
stafaði af óeðlilega mikilli
hækkun kaupgjalds síðari
hluta ársins 1958, er leiddi af
kauphækkunum þeim, sem
Sjálfstæðisflokkurinn hafði
haft forystu um að knýja
fram, studdur af Moskvu-
kommúnistum og hægri kröt-
Frá útifundl launþegasamtakanna I Reykjavík 1. maí síðastl
um. Stjórnarflokkarnir voru
ósammála um, hvernig brugð-
izt skyldi við þessum vanda.
Þess vegna rofnaði stjórnin.
Þegar Sjálfstæðisflokkurinn
tók að sér athugun á stjórnar-
myndun eftir fali vinstri
stjórnarinnar í desember 1958,
lét hann hagfræðinga sína
gera úttekt á efnahagsástand-
inu. Niðurstaða þeirra var sú,
að hægt yrði að halda áfram
hallalausum rekstri atvinnu-
veganna og ríkisins, án nýrra
skatta, ef kaup yrði almennt
lækkaö um 6% eða sem svar-
aði hækkun þeirri, sem Sjálf-
stæöisflokkurinn hafði nýlega
knúið fram. Þetta þýddi
raunverulega, að kaupmáttur
launa gæti haldizt hinn sami
og hann var í október 1958,
eins og Framsóknarmenn
höfðu lagt til í vinstri stjórn-
inni, að stefnt. yrði að.
Reynslan 1959
Framannefnd kauphækkun,
sem hagfræðingar Sjálfstæð-
isflokksins töldu nauðsynlega
í desember 1958, var fram-
kvæmd með lagasetningu í
febrúar 1959. Kaupgjaldi var
þá raunverulega komið í það
horf, sem samræmdist getu
atvinnuveganna og ríkissjóös,
eins og hún var, þegar vinstri
stjórnin lét af völdum. Kaup-
máttur launanna varð eftir
þessa lækkun, svipaður og
hann hafði veriö í október
1958 og hélzt svo allt árið
1959.
Fteynsla ársins 1959 sýndi
þánnig, að sú stefna hafði
verið raunhæf og vel fram-
kvæmanleg, er Framsóknar-
menn beittu sér fyrir. er
vinstri stjórnin rofnaði, þ. e.
að hægt væri að tryggja á-
fram sama kaupmátt launa og
í október 1958, jafnhliða sæmi
legri afkomu atvinnuveganna
og ríkissjóðs.
Upplýsingar, sem síðar hafa
komið fram, sýna einnig, að
þessu ástandi hefði mátt
viðhalda áfram, þannig að
kaupgetan hefði ekki þurft
að minnka frá því, sem hún
var í október 1958 eða febrúar
1959. Til þess að ná þvi marki
þurfti ekki annað en að hverfa
frá uppbótarstefnunni í á-
föngum og draga hóflega úr
þeirri fjárfestingu, er helzt
mátti bíða. Allar stökkbreyt-
ingar þurfti vitanlega að
forðast.
Það blasir hins vegar við
nú, að kaupgetan hefur
minnkað um 15—20% síðan í
október 1958, auk þess, sem
kjör margra hafa skerzt
vegna stórminnkaðrar eftir-
vinnu.
Afleiðingar „við-
veganna hefur stórversnað og i
við blasir, ef þannig heldur!
áfram, að fjöldi manna missi'
eignir sínar. En þá rennur líka j
upp blómatími hinna fáu ríku !
til þess að klófesta þær.
„Viðreisnin“ er þannig meg
inorsök þeirra vandræða, sem
,nú er glímt við.
Er hægt að bæta
kjörin?
reisnarinnar”
Hvaö er þaö, sem ræður
langsamlega mestu um það,
að lífskjörin eru nú svo miklu
lakari en 1958 og 1959 án þess
aö hlutur atvinnuveganna
hafi nokkuð batnað?
Fyrst og fremst þaö, að með
„viðreisninni“ í fyrravetur var
tekin upp alröng efnahags-
stefna. í stað þess, að halda
ástandinu sem mest óbreyttu,
t. d. þannig, að gengislækkun-
iii hefði ekki verið öllu meiri
en svaraði yfirfærslugialdinu
og hóflega hefði verið dregiö
úr óeðlilegri fjárfestingu, var
gerð stökkbreyting, sem
stefndi fyrst og fremst að
breyttu þjóðskipulagi — þ. e.
skipulagi hinna fáu ríku og
mörgu fátæku. Gengið var
lækkað úr hófi fram, bætt var
ofan á gengislækkunina stór-
felldum nýjum sölusköttum,
teknir voru upp okurvextir og
dregið hóflaust úr bankalán-
um. Afleiðing þessara heimsku
legu og afturhaldssömu að-
gerða er sú, að lífskjörin hafa
stórversnað afkoma atvinnu-
Af hálfu forkólfa stjórnar-
flokkanna er nú reynt að
nota þær hörmulegu afleið-
ingar, er „viðreisnin“ hefur
haft fyrir atvinnuvegina sem
sönnun þess, að þeir geti ekki
! staðið undir kjarabótum laun
: þega í einu eöa öðru formi.
I Þvi skal ekki neitað. að
j þetta sé rétt, ef ætlunin er að
I halda samdráttar- og kreppu-
J stefnunni áfram. Þá munu at
! vinnuvegirnir ekki einu sinni
geta risið undir því kaup-
gjaldi, sem nú er greitt, held-
ur halda áfram að dragast
, meira og meira saman. At-
I vinnuvegirnir eiga hins vegar
að geta risið undir svipuðum
kaupmætti launa og á árun-
um 1958 og 1959, ef þeim er
ekki íþyngt með okurvöxtum,
lánsfjárkreppu og stórfelld-
um sköttum, sem hafa bætzt
við síðan 1959, t. d. innflutn-
ingssöluskattinn.
Undirstaða raunhæfra
kjarabóta er því sú, að breytt
verði um efnahagsstefnu. Það
er ekki heldur seinna vænna.
Það er auðveldara að eyði-
leggja með samdráttarstefnu
en að rétta við aftur. Þetta
sést vel í Bandaríkjunum. þár
sem hinni nýju stjórn ætlar
að reynast fullerfitt að vinna
bug á atvinnuleysinu. En
erfiðleikarnir við það að rétta
við aftur, verða þó því verri,
sem það dregst lengur. Þess
vegna verður þjóðin að knýja
fram, aö nú þegar verði snúið
við aftur, og í fyrsta áfanga
verði stefnt að því, að ástand-
ið verði ekki lakara en það var
t. d. í október 1958.
Bændur og launafólk
Mbl. reynir að snúa út úr
þeim ummælum Tímans, að
bændur og launafólk hafi
sameiginlegra hagsmuna að
gæta.
Því fer þó fjarri, að Mbl.
færi nokkur rök fyrir máli
sínu. Slíkt er ekki heldur
hægt. Það er á nær öllum svið-
um, sem hagsmunir þessara
stétta fara saman. Þetta gíld-
ir þó ekki sízt síðan sú skipan
komst á, aö laun bóndans í
landbúnaðarvísitölunni eru
miðuð við kaup það, sem
vinnustéttir bæjanna fá. Ef
kaupið lækkar hjá verka-
mönnum, lækkar það einnig
hjá bændum.
Ef heildartekjur verka-
manna dragast saman vegna
minnkandi eftirvinnu, þá
kemur sú lækkun fljótlega
þannig fram, að laun bóndans
í landbúnaðarvísitölunni
lækka. Þess vegna er það t.d.
hagsmunamál bænda. að
vinna dragist ekki óhæfilega
saman í bæjum. Það bæði
dregur úr sölu á vörum þeirra
og kemur fram sem bein kaup
lækkun í landbúnaðarvísitöl-
unni.
Þannig mætti nefna fjöl-
mörg dæmi um hina sameig-
inlegu hagsmuni bænda og
launafólks.
33 sinnum meira
Stjórnarblöðin láta mjög
af því, að ríkisstjórnin hugsi
ekki síður um þá tekjulágu en
hina tekjuháu. í því tilefni
vitna þau oft til skattalækk-
ananna á síðastl. ári.
Sigurvin Einarsson dró upp
glögga mynd af þessu í eld-
húsumræðunum. Hann sagði:
„Hæstv. ríkisstjórn telur sig
hafa afnumið skatta af al-
mennum launatekjum. Ég
skal nefna dæmi um það,
hvernig þessi lækkun .tekju-
skatts og útsvars er. Hjón í
Rvík með 2 börn og 50 þús.
kr. árstekjur eða verka-
mannakaup, lækka í sköttum
um 928 krónur. Ef þessi
tveggja bama fjölskylda er
með 200 þús. kr. árstekjur. þá
lækkar hún í sköttum um 30
þús. 327 kr. Þarna fær hátekju
maöurinn jafnmikla skatta-
lækkun og 33 lágtekjumenn.
Þeir þekkja sína, stjórnar-
flokkarnir."
Svo 1 skrifar Alþýðublaðið
fjálglega um, að ráðherrar
Alþýðuflokksins séu önnum
kafnir við að vinna í anda
Jóns Baldvinssonar oe Héðins
Valdimarssonar!