Tíminn - 04.10.1961, Blaðsíða 11

TfMINN, miðvitudaginn 4. október 1961.
11
— Við erum alls ekki neinir
siðlausir útlendingar, sagði
maðurinn í bláu mandarínkáp-
unni ísmeygilega. — Við för-
um í einu og öllu eftir lögum
og reglum. Mál yðar verður
tekið fyrir, uppkveðinn dómur
og þér síðan líflátinn!
Orð þessi voru töluð árla sunnu
dagá í október 1896 við ungan stúd
ent sem var fangi í hinu keisara-
lega kínverska sendiráði í London.
Ungi Kínverjinn óttaðist ekki
dauðann. Honum hafði lengi verið
það Ijóst, að það var litið á starf
hans heima í Kína sem landráð af
hálfu stjórnarvaldanna. En að hinu
þótti honum öllu meiri skömm, að
hafa verið ginntur í gildru og það
í stórborg hinum megin hnattar-
ins, þar sem hann taldi sig nokk-
urn veginn öruggan. Nú stóð hann
við rimlagluggann í klefa sínum
og hlustaði eftir umferðinni fyrir
utan, en var um leið að velta því
fyrir sér, hvénær Cantlie vinur
hans myndi sakna hans af sjónar-
sviðinu og hefja eftirgrennslan.
James Cantlie læknir var áður
kennari við læknaskólann í Hong
Kong, en þar hafði kínverski stúd-
entinn ungi stundað nám. Strax og
hann kom til London hafði hann
upp á vini sínum lækninum. Þeir
höfðu margt að minnast. Þegar
stúdentinn skýrði afstöðu sína til
stjórnarfarsins í heimalandi hans
, og hann hefði af þeim sökum orðið
að flýja Jand, varð Cantlie hugsi
og ótta brá fyrir í augum hans. —
Við erum hér í næsta nágrenni við
kínverska sendiráðið, sagði hann.
— Ég ráðlegg yður að gæta varúð-
ar og koma þar ekki of nálægt.
Stúdentinn tók ekki að sama
skapi aðvörun þessa alvarlega. Að
vísu var hann yfirlýstur andstæð-
ingur ríkjandi stjórnskipulags í
Kína, þ. e. einræði keisarans í land-
inu, en hann áleit sig öruggan hér
í mannhafi stórborgarinnar.
Viku seinna, á laugardegi, var
hann á leið heim til vinar síns.
Hann var með öllu andvaralaus er
Kínverji gekk upp að hlið hans og
spurði með breiðu brosi frá hvaða
héraði hann sé í Kína.
— Canton, svaraði stúdentinn.
— Þá erum við sveitungar, segir
hinn. — Ég er einnig frá Canton.
Þeir ganga nú spölkorn samsíða
og rabba saman á Canton mállýzku.
Allt í einu birtust tveir Kínverjar,
eins og þeim skyti upp úr gang-
stéttinni og þar með var þessi yfir-
borðsvinátta rofin. Þeir félagar
fóru nú með hann á milli sín fyriV
næsta húshorn að glæsilegu húsi
þar sem lokið var upp fyrir þeim.
Nú varð stúdentinum ljós sú ugg-
vænlega staðreynd, að hann væri
orðinn fangi hins keisaralega kín-
verska sendiráðs.
Hann var lokaður inni í litlum
klefa á anr.arri hæð hússins. Glugg-
inn var lítill og ofarlega. Hann sá
ekkert annað en reykháfa húsanna
er spunnu sig hér og hvar upp úr
reykmettuðu, þolcugráu umhverf-
inu. Lundúnaþokan var í algleym-
ingi.
Skömmu síðar var klefahurðinni
lokið upp og hár Englendingur.
hvítur fyrir hærum, kom inn. Fang-
inn komsí brátt að raun um að hér
var lögfræðilegur ráðunautur
sendiráðsins.
— Ungi maður, hóf hann mál
sitt. — Þér eruð hér staddur á kín-
versku yfirráðasvæði og háður lög-
um lands yðar í einu og öllu, al-
veg eins og í ættlandi yðar —
Hvert er nafn yðar? Fanginn sagði
honum nafn sitt. Englendingurinn
kímdi. — Við vitum þá hetur —
Undir heitinu Sun Wen. hafið þér
í heimalandi yðar stofnað til og
staðið fyrir árásum á stjórnskipan
keisaradæmisins og haft í hótun-
um gagngerar breytingar. Þér og
éhangendur yðar hafið kunngert
þeita keisara <yðar og hafið með
því móðgað hann og sýnt stjórn
landsins megnustu fyrirlitningu.
Vér höfurn fyrirskipun um að hafa
Var mannrán framið í kín-
verska sendiráðinu í London?
yður í haldi og bíðum ákvarðana
keisarans.
Eftir að lögfræðingurinn var far-
inn, var sett öryggislæsing á hurð-
ina og tveir varðmenn héldu sig
utan dyra.
Það virðist í fljðtu bragði vart
i hugsanlegt að tveir, þrír menn
; geti um hábjartan dag handtekið
ívegfaranda fyrir allra augum á
fjölfarinni götu í miðri stór-borg-
inni. En þannig var þetta.
Næsta morgun kom í heimsókn
til hans sá sami, er stóð fyrir hand
tökunni daginn áður. Hann kvaðst
heita Tang og vera ritari sendiráðs-
ins.
— Það hafa verið gerðar ráð-
stafanir til að senda yður heim til
Kína. Hann virtist ekkert hafa á
móti því að tjá fanganum fyrirætl-
anir þeirra. — Flutningaskip frá
félaginu Glen Line er um þessar
mundir hér í London. Eftir viku
leggur það af stað til Canton. Við
höfum einhver ráð með að koma
yður — svo að lítiff beri á — á
skipsfjöl, þar sem þér verðið
hlekkjaður. Þegar til Canton kem-
ur bíður yðar höggstokkurinn.
— Án dóms og laga? spurði
fanginn bitur.
Hér hafði ritarinn svar á reiðum
höndum.
— Mál yðar mun koma fyrir
dómstólana, áður en þér verðið —
Dagurinn leið. Ungi maðurinn
kínverski reyndi í örvæntingu sinni
að komast í snertingu við umheim-
inn úti fyrir. Hann reyndi að vekja
á sér athygli með því að rita orð-
sendingu á bréfmiða og kasta þeim
Cantlies læknis og beðið hann
hjálpar.
Cole gat ekkert aðhafzt í næstu
tvo daga, en á þriðja degi, sem
jafnframt var frídagur hans, kom
hann miðanum til skila.
Þetta kom sem reiðarslag yfir
Cantlie lækni. Hann hafði aldrei
haft með höndum neitt vandamál
svipað þessu. Hann gerði sér strax
ljóst, að hér var alvara á ferð og
því brýn nauðsyn á skjótri ákvörð-
un.
Hann ákvað að snúa sér til Scot-
land Yard. Leynilögreglan hlustaði
með athygli á frásögn hans, en það
inu allan sólarhringinn, enn frem-
ur að kynna • sér brottfarartíma
allra skipa, sem fara áttu frá Lond-
on til Kína á næstunni.
Hann lagði nú enn leið sína í
ráðuneytið og sagði þar sögu sína
í annað sinn. Deildarstjórinn benti
honum á, að eina sönnunargagnið
væri þessi bréfmiði frá fanganum,
þar sem hann skýrði frá því, að
honum hafi verið rænt. Ef ráðu-
neytið ákvæði að láta málið til sín
taka og það reyndist svo eftir á
ekki á rökum reist, yrði það alvar-
legt fall fyrir utanríkisþjónustuna.
Ráðuneytið bað þó Scotland Yard
-^V.’AV^A'.SSV/AV.VVAVAV.V.'.V.V.V'.V.V.V.V.V.'.V.V.V.W.’.V.V.V.V.VV.V.V
■I Þessi örlagaríka saga gerist í London um hábjartan dag — og atburÖir I;
"■ j
H; hennar breyttu sögu hins kínverska nútímaríkis — Or safni Kurt Singer ;■
um njosnir 1
Asíu.
.VAV,

út um gluggann. Einn þeirra komst
í hendur manni frá sendiráðinu,
svo þá lokaðist sú leið, enda var
þá neglt fyrir gluggann.
Nú var eftir að reyna síðasta úr-
ræðið, en það var að komast í
kynni við einhvern af enska þjón-
ustuliðinu, sem tók til hjá honum í
klefanum og færði honum mat.
Menn þessir yrtu aldrei á hann,
enda sjálfsagt lagt bann við slíku.
Einn þeirra, Edward Cole hét
hann, hafði vingjarnlegt andlit og
aðlaðandi framkomu. Hjá þessum
manni hugsaði hann að freista gæf-
unnar.
— Ég er flóttamaður frá Kína,
sagði hann eitt sinn við Cole. —
Ég er á öndverðum meiði við ríkj-
andi stjórnskipulag í Kína. Við ósk-
um eftir réttlátu lýðræði, líkt og á
sér stað hér í Englandi. Mér er
haldið hér innan veggja sem póli-
tískum fanga. Viljið þér hjálpa
mér? Lif mitt er í yðar hendi. Ef
réttir aðilar fá vitneskju um veru-
stað minn hér, mun mér verða
bjargað, ella verð ég sendur til
Kína og líflátinn.
Rólegur og án nokkurra sjáan-
legra áhrifa af þessari frásögn og
fortölum. hélt Cole áfram starfi
sínu i klefanum, þar til því var
lokið og fór svo Undir kvöld kom
hann aftur og hafði þá meðferðis
fötu með einhverju af kolum í.
Hanh lagði hana frá sér afsíðis í
klefann og benti um leið á hana.
Eftir að Cole var farinn, fór fang
inn að róta til í fötunni og fann
þar bréfmiða þar sem á stóð: —
Ég er reiðubúinn að koma skila-
boðum til vina yðar. Á sama miða
gat hann skrifað nokkur orð til
var ekki laust við að gætti efa-
semda hjá þeim ágætu mönnum,
svo furðulegt fannst þeim þetta at-
hæfi. Þeir lofuðu að leggja málið
fyrir til athugunar, annað gætu
þeir ekki aðhafzt í bili.
i Cole hafði sagt Cantlie lækni, að
það ætti aö flytja fangann burt úr
, sendiráðinu næstkomandi þriðju-
idag. Þennan dag var sunnudagur
] og því aðeins 48 klukkustundir til
| stefnu, svo að nú var hver stundin
j dýrmæt.
i f örvæntingu sinni för hann rak-
leitt til utanríkisráðuneytisins.
^ Eins og fyrr getur var sunnudagur
og því ekki hægt um vik að fá á-
heyrn á þeim góða stað, en fulltrúi,
er hann hitti þar af tilviljun,
ikvaðst mundu leggja þetta fyrir
yfirmenn sina á morgun, en þetta
íværi viðkvæmt milliríkajmál, sem
, þyrfti mjög nákvæma athugun.
Cantlie leitaðist við að ná sam-
bandi við einkalögreglumenn, en
skrifstofur þeirra voru allar lok-
' aðar. Hann leitaði aftur á náðir
Scotland Yard og lögreglustöðvar
í nágrenni við send;ráðið Allt var
árangurslaust. — Þá sneri hann
sér til ritstjórnar stórblaðsins
Times og náði þar tali af einum
blaðamanni. sem lét í Ijós mikinn
áhuga fyrir málinu.
— En, sagði hann, það er ekki
tímabært á þessu stigi að fjalla um
það opinberlega.
Allar þessar tilraunir Cantlies til
að koma hinum nauðstadda vini
sínum til hjálpar báru enn ekki ár-
angur. Næsta morgun, mánudag,
fékk hann í þjónustu sína nokkra
levnilögreglumenn. Þeir áttu að
hafa auga með kínverska sendiráð-
j um að athuga, hvort kínverska
1 sendiráðið hefði orðið sér úti um
farseðil til Kína hjá einhverju af
kaupskipum þeim er lágu í höfn-
inni.
Nú setti Scotland Yard alla sína
miklu samstæðu af stað og árang-
urinn lét ekki standa á sér. 4
Skipafélagið Glen Line, — en
eitt af skipum þess átti að sigla
úr höfn n. k. þriðjudag — hafði í
fórum sínum beiðni frá kínverska
sendiráðinu um að taka til flutn-
ings nokkuð af vörum til Kína og
— einn farþega.
Þennan sama dag — mánudag —
var þess krafizt að þessi dularfulli
og óþekkti fangi, ásamt öðrum slík-
um, yrðu teknir til yfirheyrslu og
um mál þeirra fjallað af enskum
dómstólum. Einn borgardómarinn
átti að taka mál þeirra til meðferð-
ar, en hann neitaði að eiga nokk-
urn þátt í því.
Þetta varð þó síður en svo til
að hindra framgang málsins, því
að neitun dómarans og um leið
yfirvaldanna, varð til þess að öll
ensku stórblöðin létu til sín taka,
eftir að Cantlie læknir hafði tjáð
þeim aðdragandann og alla mála
vöxtu — og þá reið holskeflan yfir.
Blaðamennirnir gerðu þegar að
súg að sendiráðinu með spurning
ar sínar, en áðurnefndur herra
Tang fullvissaði þá um. að saga
þessi væri uppspuni frá rótum.
En þeir tóku hann auðvitað ekki
trúanlegan, en sögðu honum skýrt
og skorinort, að ef fanginn yrð'i
ekki látinn laus innan 12 stunda,
myndu þúsundir Lundúnabúa taka
hús á sendiráðinu og frelsa fang
ann.
Mörg blaðanna rituðu hroll-
vekjandi greinar um hið keisara
lega kínverska sendiráð og lítils-
virðingu þess fyrir öllu réttarfari
og frelsi einstaklingsins. Daginn
eftir, eða 23. október 1896, komst
málið á hástig. Salisbury lávarð-
ur, utanríkisnáðherra Stóra-Bret
lands, lét afhenda kínverska sendi
herranum harðorð mótmæli og
krafðist þess, að fanginn yrði taf-
arlaust látinn laus.
Tveim klukkustundum síðar var
kínverski stúdentinn sóttur í klefa
sinn og farið með hann í móttöku-
herbergi á neðri hæð. Þar var
fyrir hinn dyggi og duglegi vinur
hans Cantlie læknir, sem beið
hans í eftirvæntingu, enn frem-
ur Jarvis fulltrúi frá Scotland
Yard og embættismaður frú utan-
ríkisráðuneytinu.
Þegar þessir fjórmenningar
komu út úr sendiráðinu, reis fagn
aðaralda frá manngrúanum, sem
beið úti fyrir til að hylla fangann.
Eftir stutta heimsókn til Scot-
land Yard og smá veizlu heima hjá
Cantlie lækni, skrifaði ungi stúd
entinn öllum dagblöðum Lundúna
og þakkaði þeim af hrærðu hjarta
alla hina mikilvægu aðstoð þeirra.
Engum ritstjóranna gat Iþá komið
til hugar, að bréfin væru frá ein-
um og sama manni, er síðar varð
fyrsti forseti hins kínverska lýð-
veldis, en bréfin voru undirrituð:
SUN YAT-SEN.