Tíminn - 17.12.1961, Blaðsíða 5

TIMINN, sunnuuagmn 17. desember 1961.

Mmmi
Útgefandi: FRAMSÓKNARPLOKKURINN
FramJrvæmdastjári: Tómas Árnason Rit
stjórar: Þórarinn Þórarinsson (áb.i. Andrés
Kristjánsson Jón Helgason Fulltrúl rit
stjórnar: Tómas Karlsson Auglýsinga-
stjóri: Egili Bjamason — Skrifstofur 1
Edduhúsinu — Simar 18300—18305 Aug
lýsingaslmi: 19523 Afgreiðslusimi: 12323
— Prentsmiðjan Edda h.f —
Áskriftargjaid kr 55.00 á mán tnnanlands.
í lausasölu kr 3.00 eintakið
í bokmánuði
Sú var tíðín, að íslendijigar gáfu mánuðum nöfn eftir
því sem atvinnuvegir, störf og viðfangsefni manna settu
svip sinn á þá. Þessi nöfn eru nú flest hálfgleymd, enda
þjóðhögum svo breytt, að sum þeirra eiga ekki við lengur. \
Eðlilegast væri að ný nöfn kæmu í staðinn í samræmi við
nýja hætti og nýja tízku. Væri svo, færi varla milli mála,
að desember hlyti nafnið bókmánuður.
Og nú er bókmánuður þessa árs langt liðinn, því að
eiginlega lýkur honum á Þorláksmessu. Réttmætt er því
að líta á svipmót hans að þessu sinni, því að helztu drættir
þess eru nú augljósir.
Ekki fer á milli mála, að fleiri bækur — fleiri bóka-
lieiti — eru nú á markaði en nokkru sinni fyrr hér á landi.
að vísu hefur bókaútgáfa gengið í nokkrum öldum með
árum, en þó er heildaryfirlitið allmikil aukning síðasta
áratuginn. Á þessu hafa þó orðið kynlegar breytingar.
Með fjölgun þjóðarinnar og almennari bókakaupum, hefði
mátt ætla, að eintakafjöldi upplaga hefði aukizt, þ. e. að
bækur væru nú gefnar út í stærri upplögum en fyrir ára-
tug eða svo. En þessu er öfugt farið Yfirleitt hafa upp-
lög minnkað. Bókaútgefendur gefa þá skýringu á þessu,
að fjármagn það, sem eytt sé til bókakaupá árlega, sé
nokkuð svipaður hundraðshluti af tekjum manna á hverju
ári. Þegar bókum fjölgar á markaði, seljast færri eintok
af hverri þeirra. Vegna þessarar reynslu hafa útgefendur
lækkað upplögin, nema á einstökum sölubókum.
Þá er að líta á bækurnar sjálfar. Bókagerð fer sífellt
fram hér á landi, prentun batnar, bókbandi fer fram,
smekkvísi eykst og meira nýtur við lærdóms í bókagerð.
Fjölbreytnin verður miklu meiri, og við erum að komast
á það stig að geta gefið út fallegar myndabækur. Bækur ‘
eru að verða listgripir, svo sem vera ber.
fslenzkum höfundum fjölgar, en þó eru þýddar bækur
enn í miklum meirihluta. íslenzkar ævisögur eru heldur
færri en áður og minna um þjóðlegan fróðleik. í ævi-
sagnaritun hefur nýtt form — samtalsformið rutt sér til
rúms. íslenzkar skáldsögur eru allmargar og nokkrir
ungir höfundar, sem enn eru óráðin gáta, hafa komið
fram á sjónarsviðið. Það er mikil gróska í ritum fagurbók-
mennta hér á landi. Ljóðagerðin er í beyglum. Þar gætir
strauúiskila, sem í senn lama áhuga almennings á ljóðum
og löngun höfunda til ljóðagerðar.
Flóð barna- og unglingabóka er geysilegt og vafalaust
um of, og ekki eins vel vandað til þess bókavals og bóka-
gerðar sem annarra bóka. Við eigum nokkra ágæta ís-
lenzka rithöfunda, sem skrifa barnabækur, og vinsældir
þeirra eru yfirleitt miklar, svo að starf þeirra er ekki van-
metið af lesendum en mætti vera betur metið af bók-
menntamönnum og gagnrýnendum.
Bókagagnrýni er því miður mjög í molum hér á landi
Qg mun erfitt um að bæta við aðstæður í okkar landi. Þó
mun heldur miða í rétta átt í þeim efnum.
Hneykslanleg
framkoma
í fjárlagaumræðunum fór Gunnar Thoroddsen allt í
einu að tala um útflutning á kjöti. IVIaðurinn hefur ekki
kynnt sér þau mál. enda hafði hann ekkert fram að færa
um þau, nema sleggjudóma og dylgiur.
Það er hneyksli. þegar þeir, sem mestu trúnaðarstöður
skipa leyfa sér að koma svona fram.
'Walter Lippmann ritar um alþjóðamál
Breytingar á stjórn utanríkis-
málanna virðast vera til bóta
Ball og Harriman líklegir til a<S reynast vel
FYRIR SKOMMU gerði
Kennedy forseti talsverðar
breytingar á yfirstjórn utanrík-
ismálanna. Mikilvægasta breyt-
ingin var sú, að George Wild-
man Ball varð aðstoðarutan-
ríkisráðherra í stað Chester
Bowles, sem var gerður að
einkaráðgjafa forsetans í mál-
um vanþróaðra landa. Ball er
52 ára gamall, lögfræðingur að
menntun og gamall og náinn
starfsmaður Adlai Stevensons.
Hann hefur getið sér orð sem
ákveðinn talsmaður þess að
vilja brjóta niður tollmúra og
viðskiptahömlur milli landa
hins frjálsa heims.
Þá var Averill Harriman
gerður að aðstoðarutanríkis-
ráðherra í málum Austur-Asíu,
en hann var áður sérstakur
sendiherra forsetans.
í eftirfarandi grein ræðir
Lippmann um framannefndar
breytingar:
TILFÆRSLUR starfsmanna
innan utanríkisráðuneytis
Bandaríkjanna eru ánægjuleg-
ur vottur hinnar sjaldgæfu
hæfni forsetans til að læra af
reynslunni. Er þá bæði átt við
það, hvei-.iar tilfærslu,rnar>...er.u,
og eins hitt, hVernig þær voru
framkvæmdar. ,
Sýnilegt hefur verið, allt frá
því að valdatími forsetans
hófst, að sambandið milli per-
sónulegra ráðgjafa hans í
Ilvíta húsinu og utanríkisráðu
neytisins hefur verið allt ann-
að en það þurfti að vera. Þetta
hefur verið mjög áberandi síð-
an Kúbu-málið kom til sög-
unnar. Ráðgjafar forsetans
höfðu ekki þá starfsþekkingu
eða stjórnfræðilegu leikni, sem
er að finna hjá starfsmönnum
utanríkisráðuneytisins. Utan-
ríkisráðuneytið hafði ekki full-
an trúnað ráðgjafa forsetans,
en í Hvíta húsinu er stefnan
þó endanlega ákveðin hverju
sinni.
Þegar afleiðingarnar af þess-
um tvískinnungi í hinn æðstu
stjórn fóru að koma í ljós í
vor, var það fyrsta viðbragðið
að reyna að finna einhvern, til ,
að kenna um vandræðin. Chest.
er Bowles átti að vera söku-
dólgurinn, og hinir ákafasöm-
ustu í þessu efni létu sem svo,
að fjarlæging Chester Bowles
leysti allt vandhæfi á samskipt-
um ráðgjafa forsetans og utan-
ríkisráðuneytisins. Sem betur
fer tókst að koma í veg fyrir
útskúfun Chéster Bowles. Eins
og á stóð hefði verið hneyksli
að fjarlægja hann af svo lítil-
fjörlegu tilefni.
INNAN ríkisstjórnarinnar
var Chester Bowles einmitt
eftirtektarverðasti andstæðing-
ur Kúbu-ævintýrisins. (Ful-
bright öldungadeildarþingmað-
ur kemur ekki til greina í
þessu sambandi). Það hefði
verið hneyksli að fjarlægja
andstæðing glappaskotsins. en
láta frumkvöðla þess sleppa.
Þó var sýnilegt þá. eins og nú,
að Bowles var ekki á réttri
hillu sem aðstoðar-utanríkis-
ráðhérra, þrátt fyrir óvenju-
Iega hæfileika hans. Samt sem
George W. Ball (til hægri) svarar spurnlngum á blaðamannafundi. VIS
hli5 hans er G. Mennen Williams, aðstoðarutanríkisráðherra í málum
Afrlku.
áður var það ekki satt, að hann
væri höfuðorsök erfiðleikanna.
Fjórir mánuðir eru liðnir síð
: an hin árangurslausa tilrauti
: vár gerð til að fjarlægja Bowl-
ets. Forsetinn hefur því haft
tíma, tækifærl Og reynslu til
þess að vinna að breytingum,
bæði í utanríkisráðuneytinu og
ráðgjafasveit sinni. Það er eftir
tektarvert við þessar breyting-
ar, að nú er ekki allt í einu
smalað saman nýju starfsliði
til Washington, til þess’ að
kippa öllu í lag, eins og oftast
hefur verið gert áður. Þessi
endurskipulagning fer einvörð-
ungu fram með- tilfærslu í
störfum, en ekki með tilkomu
nýrra • starfsmanna. Öll helztu
embœttin skipa menn, sem
starfað hafa í 10 mánuði við
stjórn Kennedys. Þetta er gott,
þegar mennirnir sjálfir eru
góðir, enda þurfa jafnvel hinir
beztu menn marga mánuði til
þess að venjast starfi sínu, áð-
ur en þeir geta notið sín í því
til fulls.
í FYRSTUNNI gætti þess
mjög, að reynt virtist vera að
hafa sem mest af töglum og
högldum í höndum ráðgjaf-
anna í Hvíta húsinu. Mér virð-
ist utanríkisráðuneytið nú háfa
styrkzt svo mjög, að sennilega
verði litið á hina upphaflegu
tilhögun sem varúðarráðstöfun
til bráðabirgða, vegna þekkts
veikleika utanríkisráðuneytis-
ins.
Hinn aukni styrkur ráðuneyt
isins stafar einkum frá þremur
mönnum, þeim Rusk, Ball og
Harriman. í viðræðunum við
Gromyko sannaði Rusk, að
hann er sérlega fær og kænn
stjórnmálamaður. Ef til vill
hefur Ball bent á leið til batn-'
andi framtíðar fyrir gjörvallan
hinn vestræna heim með undir
búningi sínum að umræðum um
þátttöku Bandaríkjanna í mark
aðsaðverðum Evrópubandalags-
ins Með stjórn sinni á umræð-
unum um Laos og málefui Suð
austur-Asíu hefur Harriman
sýnt þolinmæði, stefnufestu og
úrræði til muna umfram það,
sem við eigum að venjast með-
al stjórnmálamanna vorra.
Stðan utanríkisráðuneytið óx
að hæfni, hefur þörfin eðlilega
farið minnkandi fyrir vara- ut-
anríkisráðuneyti meðal ráð-
gjafa forsetans. Hér er ég ekki
að gefa í skyn, að McGeorge
Bundy sé óþarfur, því að hlut-
verk hans er ,þess eðlis, að það
getur enginn annar leikið en
ráðgjafi forsetans. En það er
gott, að Rostow fer til utanrík-
isráðuneytisins sem yfirmaður
þeirra, sem þar vinna að á-
kvörðun stefnunnar. Þetta er
starfinn, sem forsetinn ætlaði
honum í upphafi. Hæfileikar
Rostows er óneitanlega miklir,
og ég hygg, að þeir séu einkum
vel fallnir' til rannsókna og
skipulagningar. George Me-
Ghee er aftur á móti fyrst og
fremst athafnamaður og verð-
ur því mun betur settur sem
yfirma'ðu'r stjórnmáladeildar-
innar.
VIÐ GETUM vei’ið vissir
um, að þetta verður ekki eina
né síðasta endurskipulagning
stjórnarinnar. Þýðingarmestu
stjórnardeildirnar nú á tímum
eru utanríkisráðuneytið, varn-
armáluráðuneytið, fjármála-
ráðuneytið og leyniþjónustan.
Fjármálaráðuneytinu, undir for
ustu Dillons og varnarmálaráðu
neytinu, undir forustu McNam-
ara, virðist sérlega vel borgið.
Utanríkisráðuneytið sýnist nú
líklegt til þess að valda hlut-
ver’ki sínu í meðferð utanríkis-
mála. Þá vh’ðist mun auðveld-
ara, og um leið nauðsynlegra,
að snúa sér að því að endur-
bæta leynifjjónustuna. Leyni-
þjónustan á alls ekki að vera
það afl, sem ákvarðar utanríkis
stefnu Bandaríkjanna, en það
hefur alltof oft borið við að
undanförnu. Það er einmitt
þetta, sem valdið hefur leyni-
þjónustunni hvað mestum vand
ræðum, og því er það þetta,
sem fyrst og fremst þarf að
1í. na.