Tíminn - 11.04.1962, Blaðsíða 14

Fyrri hlutiz UndanhaU, eftir
Arthur Bryant Heimiidir eru
STRIÐSDAGBÆKUR
ALANBROOKE
5. KAFLI.
Þjóðin sem hafði kallað Alan
Brooke til að stjórna hernaðar-
málum sínum, hafði nú verið í
styrjöld í tvö ár. Eftir einn mesta
hnekki í allri sögu sinni, hafði
hún nú náð sér undursamlega.
Efnahagsástand Bretlands var nú
komig á fastan grundvöll og enda
þótt fjöldaframleiðsla þess1 á her-
gögnum væri aðeins á því stigi,
sem Þýzkaland hafði þegar náð
árið 1938 þá stóðu samt vonir til,
að hægt yrði að bæta úr þeim
skorti, sem brezkir hermenn höfðu
svo lengi orðið að þola, strax á
næsta ári, þar sem framleiðsla á
skriðdrekum, byssum, sprengiflug
vélum og öðrum hernaðartækjum
fór vaxandi með hverjum líðandi
degi. Og bakvið þessa framleiðslu
Bretlands sjálf stóðu svo Banda-
rikin, sem nú beittu allri sinni
takimarkalausu iðinaðargetu til
þess að framleiða þau vopn, sem
Bretland þarfnaðist, til þess að
vinna sigur í styrjöldinni. Á síð-
asta ári höfðu þau jafnvel sent
Bretum 2800 flugvélar, 1000 skrið
breka og því sem næst 13000 bryn
varða flutningabíla.
En þrátt fyrir þolgæði þjóðar-
innar og góðan árangur á mörgum
sviðum, þá var samt hernaðarlegt
ástand Bretlands í enduðum nóv-
ember 1941, jafn tvísýnt og það
hafði verið árið áður. Eftir að
Hitler hafði brotið aftur alla hern-
aðarlega mótstöðu í V-Evrópu,
lagði hann alla áherzlu á fram-
leiðsluaukningu kafbáta og vopna,
með það takmark fyrir augum að
gersigra Bretland. Frá því um
sumarið 1940 og til ársloka 1941
hafði kafbátafloti hans fimmfald-
azt \>g skipatjón Breta af han?
völdum aukizt úr hundrað þús-
und smálestum og í þrjú hundruð
þúsund. Frá því í styrjaldarbyrj-
un hafði brezki kaupskipaflotinn
misst næstum átta milljónir smá-
lesta, eða meira en þriðjung þess
er hann var fyrir stríð jafnframt
hafði þýzki herskipaflotinn sem
í upphafi stríðsins var tveir tund-
urspillar og þrjú vasa-orrustu-
skip, nú bætt við sig öflugusta her
skipi í heimi, hinu 42.000 smál.
Tirpitz. Þó hefði ástandið á hafinu
verið enn alvarlegra, ef Bretum
hefði ekki tekizt sex mánuðum
áður að sökkva systurskipi þess
Bismarck. En í þeirri viðureign
misstu Bretar hið stóra herskip
sitt Hood.
Frá stríðsbyrjun höfðu Þjóð-
verjar sökkt fyrir Bretum þrem-
ur orrustuskip.um, þremur flug-
vélamóðurskipum, þrettán litlum
herskipum og sextíu og tveimur
tundurspillum. í enduðum nóvem-
ber 1941 áttu Bretar aðeins níu
nothæf herskip. Auk þess voru
tvö orrustuskip til viðgerðar í
heimahöfnum. Tvö ný voru í smíð
um og gert var ráð fyrir að þeim
yrði fulllokið eftir tæpt eitt ár
og loks var eitt — Duke of York
nær alveg fullgert. Af þessum
níu fyrrnefndu herskipum voru
tvö í Alexandriu, tvö við Gibraltar
tvö að störfum á Atlantshafinu
og eitt, hið öfluga nýja skip King
George V. við Seapa Flow, þar
sem það fylgdist með ferðum
Tirpitz. Fylgiskip þess, Prince of
Wales og Itepulse, höfðu nýlega
verið send til Singapore. til. þess
ag reyna á elleftu stundu að
hindra það að Japanir réðust
aftan að Bretum.
Þannig var nú málum komið
mánudaginn 1. desember, þegar
Alan Brooke fór frá heimili sínu
í Hamgshire, klukkan átta um
morguninn ,og hélt til hermála-
ráðuneytisins til þess að hefja hig
nýja starf si.tt eftir að hafa lesið
símskeyti frá vígstöðvunum, milli
klukkan níu og hálf ellefu, sat
hann herforingjafund og að hon
um loknum, var hann ásamt em-
bættisbræðrum sínum Pound
aðmírál og Dartal flugmarskálki
kallaður á fund forsætisráðherr-
ans í Downing Street 10 til þess
að ræða um möguleikann á að
hindra innrás Japana í Thailand
og væntanlegum brottflutning ást
ralska hersins frá hinum fjarlægu
Austurlöndum, til þess ag verja
sitt eigið land. Klukkan sex e.m.
sat hann hinn venjulega mánu-
dagsfund í hermálaráðuneytinu,
þar sem hann gaf vikuyfirlit yfir
bardagana í Mið-Austurlöndum og
Rússlandi ..
Næsta dag varg ástandið í hinum
fjarl. Austurlöndum enn verra
og tilkynnt var að japanskir kaf
bátar væru á suðurleið frá Saigon
Þann dag sat Brooke tvo fundi
til viðbótar með herforingjaráð-
inu. Þann 3. desember var hann
svo á fundi í hermálaráðuneytinu
sem forsætisráðherrann stjórnaði
sjálfur til þess ag ræða um vænt-
anlega heimsókn utanríkisráð-
herrans til Moskvu og hverja frek
ari hjálp hann gæti boðið stjórn-
inni í Kremlin af Breta hálfu.
Sumir vildu láta bjóða skriðdreka
aðrir flugvélar og enn aðrir tvær
herdeildir frá Mið-Austurlöndum,
til að verja Caucasus fyrir Þjóð-
verjum. Gallinn við allar þessar
tillögur var bara sá, að öll sú
hjálp sem Bretar veittu Rússum
hlaut ag verða á kostnað hernað-
arins í Libyu eða hinum fjarlæg-
ari Austurlöndum. Brooke lýsti
því yfir á þessum fundi að send-
ing þrjú hundruð skriðdreka í
35
lok júnímánaðar — forsætisráð-
herrann vildi senda fimm hundr-
uð skriðdreka — mundi verða
allt of mikil útlát fyrir Bretland
og gera aðstöðu þess sjálfs enn
tvísýnni og hættulegri. Því að ef
svo færi ag Rauði herinn gæfist
upþ, >þá mundi að öllum líkindum
innrás fylgja á eftir og skriðdreka
orrustan verða háð á brezkri
grund, áþekkar þeim er nú geis-
uðu i Vestur-eyðimörkinni. Enda
þótt þessi möguleiki héfði lítil á-
hrif á forsætisráðherran, þá vakti
hann þó suma af embættismönn-
nm hans til alvarlegra umhugsana.
Á þessu augnabliki virtust
nefnilega sigurmöguleikar Rússa
miög tvísýnir. í byrjun nóvember
liöfðu Þjóðverjar sótt fram u.þ.b.
fimm hundruð mílur á fjórum
mánuðum og fellt eða tekið til
fanga tvær milljónir manna og
var því ekki sýnilegra annað, en
að þeir ætluðu að endurtaka í
austri sigra síðasta árs í vestri.
En þrátt fyrir þær endurteknu
fullyrðingar Hitlers að mótstaða
Rússa væri senn á enda og enda
þótt Þjóðverjar væru komnir í
„skotfæri" við höfuðborg lands-
ins, Leningrad væri umkringd og
Kharkov og Kiev í óvinahöndum
þá héldu Rússar enn uppi hetju-
legri vörn.
Frá því er fyrsti vetrarsnjórinn
féll í október hafði dregið mjög
úr sóknarhraða Þjóðverja og frétt
ir bárust um yfirvofandi gagn-ár-
ás Rauða hersins. Ef Þjóðverjar
næðu hins vegar Caucasus og olíu
lindum þess, en þangað áttu þeir
ekki eftir nema fimrn eða sex
hwndruð mílur, þá væri mótstöðu
mætti Rússa lokið. Ef svo færi
þá ógnaði Bretlandi ekki aðeins
endurnýjuð og miklu alvarlegri
innrásarhætta, heldur biði brezka
hersins í Mið-Austurlönduum, þar
á meðal í Persíu og Iraq, meiri
háttar árás úr norðri.
í dagbók sinni gerir Brooke
grein fyrir þeim erfiðu viðfangs-
i nii 11 ■iiniw iniinmi—
26
sagði sýslumaður. — Ekki nema
það þó að gera hálft heimilið vit-
laust. Eg hef alltaf haft ímugust
á flökkurum. Hér eftir skal þeim
engin miskunn sýnd.
— Þetta var ekki flakkari, sagði
frúin.
— Einmitt það . Hafi hann ekki
verið flakkari, var hann þorpari
verstu tegundar. Eg hef spurzt
fyrir um hann, sagði sýslumaður.
— Og hvers varðstu vísari?
spurði frúin.
— Það viU enginn segja neitt,
sagði sýslumáður.
— En kann nokkur frá nokkru
að segja, aðrir en við? spurði
frúin.
— Var þetfa þá ekki stúdent-
inn í dulargervi? Hér á enginn
langspil annar en hann, sagði
sýslumaður.
— Það hefur mér aldrei komið
til hugar, sagði frúin, — og því
trúi ég síðast af öllu.
— Hefur þú ekki tekið eftir því
að Guðrún er sú, sem ekki minnis't
á spámanninn, að fyrra bragði og
virðist ósnortin af töfrum hans?
sagði sýslumaður.
— Guðrún fer sínar eigin götur,
bæði með þetta og margt annað
nú í seinni tíð. Vig hefðum átt
ag vera tilhliðrunarsamari. Ást
hennar á stúdentinum var sönn
ást. Við höfum skorið á bönd
sannar ástar. Fyrir það hefnist
okkur nú, sagði frúin.
— Ætlar þú að fara að halda
því fram, að ef við hefðum löfað
stúdentinum að táldraga Guðrúnu,
þá hefðum við átt hægara með
það nú að útvega henni góða gift-
ingu, sagði sýslumaður.
— Nei, ég á ekki við það, sagði
frúin,
— Nú, mikið var, sagði sýslu-
maður.
— Eg á við það, sagði frúin,
að ef Guðrún hefði fengið að
njóta sinnar fyrstu ástar, þá hefði
allt hennar líf orðið annað og
betra. Og þar af leiðandi hefði
okkur liðið betur. Eg fórnaði
æskuást minni á altari metorða og
óheilbrigðrar eigingirni, eða hvað
sem það nú var. Nú hef ég einnig
gert aðra manneskju ófarsæla.
Það er minn stóri harmur, sem
seint verður bættur.
— Æt.lar þú nú að bera sakir
á mig? spurði sýslumaður.
— Nei, karlinn minn, sagði frú-
in, sem hélt sínu striki. — Ef
nokkur á sök annar en ég, þá
eru það foreldrar mínir, sem
slógu á sömu strengi og metorða-
þrá mín. Þau vissu ekki betur. En
ég vildi ekki betur. Sérðu ekki
muni.nn á því tvennu? '
Sýslumaður svaraði þessu engu.
Talið hafði borizt inn á aðrar
leiðir en ætlað var. Hann hug-
leiddi nú hvað gera skyldi. Allt
í einu leit hann til konu sinnar
og sagði:
— Hef ég verið þér vondur?
— Nei, karlinn minn, sagði
hún. — Þú hefur ekki verið vond
ur. En sjálfum þér varstur vond
ur, áður en við kynntumst. Það
er ég sannfærð um.
— Hvaða ásakanir eru nú á upp
siglingu? spurði sýslumaður.
— Engar ásakanir frá minni
hálfu, mælti frúin. Mér ferst ekki
að ásaka. En ég hef oft spurt
mig að því upp á síðkastið, hvort
við hefðum verið eins ósveigjan-
leg gagnvart okkar eigin börnum
sem Guðrúnu. Heldur þú, að við
hefðum horft upp á sálarkvalir
okkar eigin barns sem Guðrúnar?
Hún varð við kröfu okkar og fórn
aði miklu.
— Eg hlusta ekki á þennan
þvætting, sagði sýslumaður. — Og
þó skal ég svara fyrirspurn þinni.
Ef ég hef verið kröfuharður vegna
Guðrúnar, þá hefði ég óefað stefnt
enn hærra með min eigin börn.
j Þau skyldu hafa orðið þess vör að
ég ætSaði þeim ekkert minna en
það bezta sem fáanlegt var.
— Og ég veit hvað þú kallar
hið bezta, sagði frúin. — Það er
hégómleg tign, án þess að hirða
um aðra kosti. Ef börnin okkar
hefðu átt að mæta þvi ofríki, þá
var bezt að þau fengu að deyja
í móðurlífi.
Sýslumaður leit hvasst til konu
sinnar. Hann kreppti hnefana og
hleypti ógurlega í brýnnar. Svo
skundaði hann að skápnum litla
þar, Sem vínið var geymt. Hellti
í glas og slokaði drjúgan teyg,
settist á stólinn við skrifborðið,
studdi olnboganum á borðið,
horfði yfir það og púaði. í gljá-
fægðu látúnsskríni, sem á borð-
inu stóð, sá hann mynd konu sinn
ar, sem drúpti höfði þungt hugs-
andi. Falleg var hún enn, drottn-
ingarlíki. Aldrei yrði þag til-
komumikla svipmót hennar afmáð.
Þóttinn, sem um fleiri ár hafði
einkennt svip hennar, var horfinn,
en í hans stað var mildi ellinnar
á uppsiglingu. Samfarir þeirra
hjóna höfðu ekki alltaf verið sem
skyldi. En vænt þótti sýslumanni
samt um konu sína.
XIX.
Meðan þetta gerðist á skrifstofu
sýslumanns, beið biðillinn í stáss
stofunni. Sveinn var þar hjá hon
um. Lítið var um samræður. Biðill
inn var ungur maður, hár, þrek-
inn og karlmannlegur, fríður gat
BJARNI ÚR FIRÐI:
Stúdentinn
í Hvammi
hann varla talizt, en einarðlegur,
bar það með sér, að hann hafði
hlotið gott uppeldi, sjálfsagt
aldrei þurft mikið á sig að leggja
en var þó dugnaðarlegur og lík-
legurlil stórra afreka. Hann hafði
nýlokið háskólanámi, meg sæmi-
legum vitnisburði, og var settur
sýslumaður. Allt þetta vissi sýslu
maur og því fagn^pi hann erindi
biðilsins. Þag leyndi sér ekki að
biðillinn beið meg óþreyju
eftir svari ungmeyjarinnar. Þó ag
skrifstofan væri í næsta herbergi,
var þykkur torfveggur á milli, svo
ekkert heyrðist þaðan, nema dauf
ur ómur er sýslumaður fór sem
hæst. Þó seytlaði það inn til biðils
ins, að einhver fyrirstaða væri hjá
heimasætunni. Öðruvísi gat hann
ekki skýrt fyrir sér langan bið
tíma. Hann tók nú að spyrja
Svein.
— Var ekki öllu lokið milli
Guðrúnar og stúdentsins? spurði
gesturinn.
— Jú, það taldi Sveinn öruggt.
— En Guðrún sér eftir stúdent
inum? spurði gesturinn aftur.
— Óefað, sagði Sveinn.
— Eg er kominn til að biðja
hennar, mælti gesturinn. — Held-
ur þú að hún svari illa?
— Eg vil ekkert um það segja
En þó er ég þess fullviss að hún
hefur ekki búizt við biðli, nó ætl-
að sér að giftast fyrsta sprettinn,
sagði Sveinn.
— Þú spáir illa fyrir mér, sagði
gesturinn
— Eg spái engu. En þag hefði
óefað verið betra, hefðirðu komið
seinna, sagði Sveinn. Um hitt
þagði hann, að biðillinn hefði átt
að leita beint til meyjarinnar, en
ekki láta sýslumann flytja málið.
Hann mátti allra sízt vera vig mál
ið riðinn, sem ákafur stuðnings-
maður, eftir allt það, sem á undan
var gengið.
— Það var fóstri þinn sem kom
í veg fyrir hjónaband Guðrúnar
og stúdentsins, sagði gesturinn.
— Já, svaraði Sveinn.
— Er hann ekki svo sterkur
maður á heimili sínu, ag fólk hans
tjáir ekki að rísa gegn vilja hans? .
spurði gesturinn.
En nú kom það upp sem gest-
inn vari sízt Sveinn spurði'
„Vildir þú eiga þá konu, sem
hefur verið neydd til að giftas
þér?“ ^
Biðlinum brá. Hahn þagði
drykklanga stund. svo sagði
hann: ..Ileldur þú. að fóstursyst
T í M I N N, mi'ðvikudagur 11. apríl 1962.
14