Tíminn - 14.06.1962, Blaðsíða 2

Við prófborðið
Nú er prófum lokið eða að
Ijúka í öllum skólum. í til-
efni af því viljum við birta
hér á síðunni hugleiðingar
um próf og próftíma. Þótt
grelnin sé erlend, er ekki
loku fyrir það skotið, að ein-
hverjum þyki eitthvað í
henni kunnuglegt. Höfund-
urinn er ungur Dani, stud.
mag. Anders Bodelsen:
Á miðanum stendur greinilega
vélritað orð: OBNOXKNOX eða
eitthvað í þeim dúr. Og víst man
maður eftir að hafa heyrt orð-
ið, — en hvað þýðir það nú aft-
ur?
Sólargeisli fellur á græna dúk-
inn. Handan borðsins er brosað,
vingjarnlega og bíðandi. Úti er
komið vor með blóm, barnahlátra
og varma, ilmþrungna golu sem
brerir gluggatjöldin, svo að í
þeim skrjáfar. Og eftir eilífðar-
tíma, þegar orðið hefur bergmál-
að í huganum eitt, án þess að fá
nokkurn félagsskap annarra
orða, heyrist rödd — manns
eigin rödd —, sem segir: — jú
— og svo kemur orðið á seðlin-
um: OBNOXKNOX, eða hvað
það nú var, afar hægt og síðan:
— það er .... Hendurnar, sem
hafa verið aðgerðarlausar, grípa
hvor aðra og er þrýst saman,
svo að brakar í liðunum.
í glugganum heyrist flugna-
suð. Vingjarnlegu andlitin bíða
enn, en líta nú hvort til annars.
Kúlupenna er barið reglulega í
borðið, svo að hann opnast og
lokast á víxl. Tíminn hefur num-
ið staðar, eins og sagt er í viss-
um skáldsögum. Smám saman
verður þögnin óberanleg. Maður
veit, að orrustan er töpuð, en sit-
ur samt kyrr. Öll fótfesta hryn-
ur; þetta er leiðarendi; hingað
og ekki lengra var manni lífs
ætlað. Nú verður maður til eilífs
nóns bundinn við þetta ófæra
orð og morgunsólina í skólastof-
unni.
Aftur er komið að prófi. Heitt
í veðri og próflestur í skemmti-
görðum borgarinnar. Ljósar vor-
nætur og í norðvestri glóir him-
inninn.
Að loknu dagsverki, undir mið
nætti, fer lestrarhesturinn út.
Námsefnið verður að fá tíma til
að setjast. Höfuðið er fullt af
nýlærðri, en óreyndri þekkingu,
beygingarkerfum, glósum, form-
úlum og ártölum. Raunveruleik-
inn, ljós himinninn, fótatak sjálfs
sin í kyrrðinni, er nálægur og
vekur óróa, en maður er svefn-
gengill í þessum raunveruleika.
Verður var við allt, en finnst
maður ekki eiga þar heima.
Fero er beygt óréglulga.
Þrjátíu ára stríðið hófst eða þvi
lauk 1618, og þá er að leggja
við (eða draga frá) þrjátíu ár
til að vita, hvenær því lauk (eða
það hófst). Og (a-fb)x(a—b)
verður ai—b2, en hvað á það
skylt við veruleikann?
Grunur vaknar um, að vorinu
sé kastað á glæ. Earth has not
anything to show more fair, berg
málar í höfðinu. Dull would he
be of soul who could pass by/ a
sight so touching in its majesty
___. Auðvitað, en vonlaust sam-
safn af staðreyndum um raun-
veruleikann hefur lagzt á milli
okkar og hans. Við erum áhorf-
endur, stöndum fyrir utan.
En seinna minnist maður þess
arar óraunverulegu ljóðrænu.
Hefur þá ekki eftir allt sam-
an prófið gert vorið auðugra?
Sá grunur vaknar fyrsta vorið,
sem líður án prófs. Þó er grun-
urinn ekki mjög sterkur, auð-
vitað saknar maður sums, en
sumarið er komið áður en var-
ir.
Eru ekki prófin eins konar
lokað hlið, hlið að sumrinu, sem
verður að opna með krafti? Og
tapast eitthvað, ef þetta hlið
stendur lengi í hálfa gátt, svo að
niður og gerir með öllu ókleift
að muna formúlurnar af sjálfs
dáðum. Vörðurinn gengur ann-
ars hugar fram hjá. Ótrúlegt, að
hann skuli ekki sjá þetta á vas-
anum. Loksins, eftir eilífðartíma,
gefur maður merki, vörðurinn
kemur þjótandi. Jú, á salemið
vildi maður fara. Og meðan vörð
urinn bíður utan við dyrnar
niðri, er miðinn dreginn
hljóðlaust upp úr vasanum og
lesinn með hjartslætti, en um
leið og miðanum er stungið í
vasann aftur hefur maður gleymt
öllu, sem á honum stóð. Síðan
dregur maður í snúruna til að
hægt er að gægjast inn um það
úr fjarska? — Prófmaðurinn
heldur að hann hafi misst af ein-
hverju, kannski er hann of
þreyttur til að skilja, að erfið-
ið hafi í staðinn skerpt skilning
hans?
Er þetta ekki að ganga of
langt? Er það ekki of langt geng
ið, að samþykkja prófófétin, af
því að þau veita einhverjar sára-
bætur? Auðvitað er það. Próf
eru að verða helvíti. í fjarlægð
getur endurminningin þurrkað
burt óþægilegustu atriðin. En
prófdraumarnir eru heiðarlegri,
þeir segja frá því hvernig það
var. Og þeim draumi kemst eng-
inn undan.
Skriflegt próf. Skólastofan
angar af fernisolíu. Fótatak varð
anna milli bekkjaraðanna þagn-
ar aldrei. Maður sér ekkert nema
bök, og aldrei hafa bök haft jafn
mikið að segja: Einn hefur hall-
að sér aftur á bak, lætur hend-
urnar lafa niður með síðunum
og horfir upp í loftið.. Hann
hefur unnið sleitulaust í fimm
stundarfjórðunga, en nú gefur
baksvipurinn til kynna ótrúlega
trygga hvíld. Og í næstu röð:
Nemandinn grúfir sig niður að
borðinu, fæturnir eru á stöðugu
iði. Hann tautar, krotar á blað-
ið og er alltaf að biðja um ný
rissblöð.
Sjálfur hefur maður lítinn seð-
il með öllum formúlunum i vas
anum. Það eru svik, prófsvik,
dugir til að verða rekinn úr
skóla. og kannski kemur það í
blöðunum. Maður hefði aldrei átt
að taka miðann með. En nú er
hann í vasanum, þyngir vasann
sýnast. Þetta er helvíti, því að
óheiðarlegur er maður ekki að
upplagi.
Munnlegt próf. Við höfum ver
ið nokkur inni í einu, og komum
út saman. Það gekk ekki of vel,
sjálf prófunin er þokukennd í
huga manns, — stóð hún yfir
í hálfa mínútu eða stundarfjórð-
ung? Það eina, sem maður man,
er, að það gekk ekki sérlega vel.
Hinir í hópnum draga sig til
hliðar, ræða hátt eigin möguleika
og gjóa augunum með uppgerð-
ar alvörusvip til skussans. Al-
varan er uppgerð, því að undir
niðri grunar mann ánægju þeirra
frelsuðu yfir að hafa glataðan
sauð meðal sín til samanburðar.
Þetta er bölvagleði, og bölva-
glaður er maður ekki að upp-
lagi.
Eftir eilífðartíma opnast dyrn-
ar, andlit prófandans birtist í
gættinni, svip hans er hægt að
túlka á aila vegu. — Ja, segir
hann og horfir á mann lengi og
fast, — þetta hefði getað gengið
betur.
Þessa stundina ofmetur mað-
ur þýðingu dómsins, getur ekki
séð neitt í réttu ljósi. Seinna get-
ur manni virzt einu gilda, hvort
maður kom í menntaskólann
fimmtán eða sextán ára að aidri
En þá var það fullkomið van-
traust^ algert hrun. And all thc
King’s liorses and all the King’s
men roldrit put Humpty Dumpty
togetlier again. —
Tíminn líður. Enn þá get ég
ekki svo komið á Tívolí eftir tíu
ár, að ég minnist ekki kvalræð-
isins eitt ákveðið kvöld. Bekk-
urinn hafði farið þarjgað eftir
síðasta próf upp úr þriðja bekk.
Kennararnir sátu í skólanum og
ákváðu, hverjir okkar skyldu
fara í tungumál, hverjir verða
stærðfræðingar og hverjir ekki
ná lengra en til gagnfræðaprófs.
Næsta dag voru skólaslit, og um
morguninn myndi pósturinn
koma með bréf til þeirra, sem
höfðu fallið.
Við vissum þetta allir, þótt við
töluðum ekki um það. En smám
saman einangruðust þeir sem
voru í fallhættu, mynduðu smá-
hóp út af fyrir sig og drógust
aftur úr hinum. Stærðfræðing-
arnir urðu sérstakur hópur, mála-
mennirnir annar, bekknum hafði
verið tvístrað fyrir fullt og allt.
Þetta kvöld var hræðilegt —
að minnsta kosti fyrir okkur,
sem vorum í fallhættu —, kvöld
þunglyndislegra tilrauna til
bjórdrykkju, vindlareykinga og
æsiferða í brunbrautinni, kvöld
án upphafs og enda, dimmt og
einmanalegt.
Nú skyldu menn ekki segja,
að ómerkilegt próf geti ekki ver-
ið svona stórkostleg alvara, því
að það er það. Kryfji ég sjálfan
mig sagna, veit ég, að það er
það enn þá. Eg geri mér engar
vonir um að geta nokkru sinni
litið Tívolí eðlilegum augum.
Eitt kvöld í prófsótta var meira
en nóg til að eyðileggja þann
stað fyrir mig um alla eilífð.
Kannski tekst manni að bægja
prófdraumnum, prófmartröðinni,
frá um stund, jafnvel langtím-
um saman, og er farinn að halda,
að hann sé úr sögunni. En ein-
hverja nóttina kemur draumur-
inn aftur, og maður er varnar-
laus.
Það getur verið að draumur-
inn sé almennari en sjálft próf-
ið. Kannski er hann eins kon-
ar frumstig, sem tilveran gerir
stöðugar tilraunir til að hrekja
okkur aftur til, og á skylt við
fleira en skólann:
— Maður er að aka fram úr,
þegar bíll kemur á móti. Á að
auka eða draga úr ferðinni?
— Á forstofugólfinu liggur
bréf, sem hefur lengi verið von
á. Utanáskriftin segir til um
sendandann, það sker sig úr öðr-
um bréfum, og maður stendur
með það í höndunum lengi, og
veruleikinn fjarlægist.
— Eða sviðið er biðstofa. Dyrn
ar opnast: næsti. Hinir fylgjast
með af athygli. Maður verður
þeirra var löngu eftir að búið
er að segja: — Fáið yður sæti og
verið rólegur, svo vitið þér þetta
ákveðið ....
Og drauminn losnar maður
aldrei við.
(Þýtt úr Berlingske Aftenavis).
Úr Minningarsjóði
Elínar Briein
Fimmtudaginn 7. júní var út-
hlutað úr Minningarsjóði Elínar
Rannveigar Briem Jónsson, tveim
ur námsstyrkjum að upphæð kr.
20 þúsund alls. Hlaut hvor styrk-
þegi 10 þúsund. Styrkirnir eru
veittir fimmta hvert ár einum
handavinnukennara, er lokið hef-
ur námi í handavinnudeild Kenn
araskólans, og einum húsmæðra-
kennara, útskrifuðum úr Hús-
mæðrakennaraskóla íslands
Frændur og vinir frú Elínar
Briem stofnuðu sjóðinn og hafa
elft hann svo. að nú er úthlutað
námsstyrkjum úr honum í annað
sinn. Styrkþegar sjóðsins að
þessu sinni eru Auður Halldórs-
dóttir handavinnukennari við
kvennaskólann i Reykjavík og
Benny Sigurðardóttir, kennari við
Húsmæðrakennaraskóla íslands.
Frú Ingibjörg Eyfells afhenti
styrkina á heimili sínu Skólavörðu
stíg 4 i viðurvist sjóðsstjórnar-
innar og skólastjóra viðkomandi
skóla.
Kappar á klöguferð
f Vestmannaeyjum gialt Sjálf
staíðisflokkurinn mikið afkroð
í bæjarstjórnarkosn'ingunum,
tapaði 118 atkvæðum OG LAF-
IR NIJ Á Vs ÚR ATKVÆÐI.
Sjálfur þimgjmaður flokksins
og höfuðleiðtogi í Eyjum,
bæjarstjórinn Guðlaugur Gísla
son var strikaður út á rúm-
lega 60 atkvæðum. Log.ar nú
allt í inbyrðis deilum í flokkn
um, svo hastarlegum, ag ekki
hefur enn reynzt un,nt að kallia
saman bæjarstjórn'ina, þar
sem sjálfur hinn „SAMVIRKI
MEIRIHLUTI“ hefur ekki get
að komið sér samán um, hver
skipa sbuli sæti bæjarstjóra
eða bæjarstjórnarforseta. Guð
laugur Gíslason hefur haft
með höndum störf bæjarstjóra
en setið á þingi þess utan og
„stjórn.a@“ bænum gegnum
símia. Þetta hefur mörgum sam
herjum hans mislíkað, enda
margar framkvæmd'ir bæjarins
allar á afturfótunum.
Telja nú margir, a& þing-
maninsferi'll „símabæjarstjór
ans“ sé á enda runninn og
bann eigi sér ekki uppreisn-
ar von í þeim efnum. Þessa
stundina eru hinsvegar 3 for-
ingjar Vertmanniaeyjaílialdsins
staddir í Reykjavík í klögu-
ferd hjá Bjama, otandi og
potandi fram sínum tota, hver
fyrir sína klíku.
Það þótti tíðindum sæta, að
andinn kom yfir blaðstjórn
iSjálfstæðisflokksins ~og Krata
í Eyjum fyrir kosn'ingarnar.
Tóku þeir að yrkja og munu
hafa eignast fiast sæti við
hlig Leirulækjar-Fúsa í ísleinzk
um bókmenntum á komandi
tímum.
Ábyrgöarlaust fleipur
Hinn fyrsti, sem fluti yfir-
litserindi á ráðstefnu þeirri,
sem Varðberg heldur nú hér
á landi og á mæta fulltrúar frá
öðrum ríkjum Atlandshafs-
handalagsins, var Benedikt
Gröndal, ritstjóri. Ræddi han,n
utanríkisstefnu fslendinga og
kom í stað Guðmundar f. Guð
mundssonar, utanríkisráðherra,
sem var forfalLaður, Vafalaust
hefur margt verið réttiiega
mælti í þeirri ræðu, en þar var
líka farig með rakalaust fleip
ur í áheyrn erlendra ful'ltrúia.
Morgunblaði'ð segir m.a. um
ræðu Benedikts í gær:
„Benedikt drap á landhelgis
málið og sagði, að framkoma
Breta liefði haft mjög slæm á
hrif á samband okkar við
NATO, og við hefðum verið
Iánsamir, að ekki kom til alvar
'legri hluta en raun ber vitni.
Lausn'in sem fenigizt hefði á
déilunni, hefði greinilega hlot
i'ð stuðnings mikils meirihluta
þjóðarinnar, og sambandið við
Bretland hefði komizt í eðli-
legt horf á ný“.
Út af þessum ummælum
Benedikts er ástæða tll að
spyrja: Hvernig hefur Bene-
dikt ö'ðlast þá vitneskju, svo
örugga, að óhætt sé að bera
hana á borg sem staðreynd á
ráðstefnu erlendra fulltrúa, að
afsalasamnimgar ríkisstjórnar
innar við Breta lwfi „greini-
lega h'loti'ð stuðning mikilf
meirihluta þjóðariniiar“? Hér
hafa engar þingkosningar fai
ið fram síðan eða nokkur skoj
anakönnun um mál'ið. Allt
bendir mikiu fremur til þess
að þessar aðgei-ðir hafi ekki
haft stuðnin.g meirihluta þjóf
arinnar. Að minnsta kosti er
það hneyksli, að niaður, serri
tnlar í nafni utanríkisráðhem
(Framhald á 13. síðu)
2
T f M IN N . fimmtudaglnn 14. júní 1965