Tíminn - 16.06.1962, Blaðsíða 4

ERLENDUR HARALDSSON SKRILAk .'RA AoS'llUK-ÖEftUN:
Einnig verð ég aS segja það,
að allt nám er gert ungu fól'ki
mjög auðvelt hér og þeim alger
lega að kostnaðarlausu. Stúdent
ar fá meira að segja vasapen-
inga. Hins vegar er haldið uppi
miklum áróðri meðal æskunn-
ar. um ágæti kommúnismans og
hin sósíalistísku fræði eru
skyldunámsgrein hjá öllum
nemendum og er sú fræðsla
mjög einhliða og gefur gersam
lega rangar upplýsingar um
eðli og ástand hinna vestrænu
þjóðfélaga, þannig að að þeirri
fræðslu lokinni gætu nemendur
haldið, að þar væru aðeins við
völd peningasjúk og gjörspillt
yfirstétt, sem stjómaðist alger-
lega af hernaðaraþda og yfir-
ráðastefnu. Undir henni sé svo
meira og minna mergsoginn og
ófrjáls verkalýðurinn, sem á i
stöðugri baráttu. Fræðilega er
þetta sett mjög rökrænt upp.
Þessi ranga og útúrsnúna
fræðsla finnst mér eitt hið
hryggilegasta við framferði yf-
irvaldanna, svo og rangsnúin
og einhliða fréttaþjónusta. —
Þannig reyna yfirvöldin að fá
æskuna á sitt vald og það hefur
þeim tekizt að nokkru leyti.
Tryggustu stuðningsmenn
stjórnarinnar er hluti æskunn-
ar, sem hefur raunverulega ver
ið blekkt og afvegaleidd á þenn
an hátt. Það eru slíkir piltar,
t'ííÍs:s'N$Íyí<ííí\:íí$SÍ
Beðið eftir mjólk fyrir utan mjólkurbúð í Austur-Berlín. í þetta skipti fékk hver kaupandi aðeins % lít-
er. Stundum er ástandið svo aumt, að aðeins fæst mjólk fyrir börn. Þetta er gott dæmi um ástand land-
búnaðarmálanna, sem hefur valdið alvarlegum vöruskorti. Það var á þessu árt, sem A-Þýzkaland ætlaði
að fara fram úr V-Þýzkalandi hvað framlciðslu og lífskjör á íbúa varðaði.
Reyna að fá æskuna á
sitt vald og tekst það
húsin, og mikið gert til þess að
hvetja menn tíl að taka þátt
í slíkri starfsemi, en þó er það
ætíð skiJyrði, að allt, sem gert
er eða sýnt, falli inn í ramma
þeirra hugmynda, sem stjórnin
boðar.
Þvingunin er svo mikil, aö
menn þora ekki að tala saman
um stjórnmál nema gjörþekkj-
ast, komi ókunnugur að, þá láta
menn talið niður falla. Okið,
þvingunin, réttarfarslegt örygg
isleysi og látlaus leiðindaáróður
með innantómum slagorðum,
sem nær allir eru fyrir löngu
orðnir þreyttir á, eyðileggur þá
ánægju, sem menn myndu ann-
ars hafa af mörgu. Hér ríkir ein
ræðissósíalismi, ekki sá frjálsi fí
sósíalismi, . sem mörg okkar j|
myndu hafa óskað eftir.
— Sjást hér nokkurn tíma &
vestrænar kvikmyndir?
— Já, það kemur fyrir, t.d.
franskar, ítalskar, eða jafnvel
þýzkar, en þær eru venjulega
bæði gamlar og lélegar. Ekki
skil ég um það segja, hvort
það er með vilja gert eða vegna
gjaldeyrisskorts. Samt bregst
það ekki, að þessar myndir esu
alltaf vel sóttar af unga fólk-
ipu, jafnvel betur en góðar rúss
néskar myndir, sem eru raun-
verulega mun betri. Unga fólk-
inu leiðast þessar austanmyndir
sem oftast eru gerðar í ákveðn-
um tilgangi og einhver áróður R
er í. Vestrænu myndirnar, þótt
þær séu auðvitað oft alls ekki
góðar, eru þó lausar við slíkan
keim, og þess vegna sækist æsk
an eftir þeim.
sem eru látnir gæta landamær-
anna og það eru þeir, sem
skjóta jafnvel börn og ungl-
inga fremur en að sjá þá fara
í vesturhlutann. Það skilja ekki
aðrir en þeir, sem reynt hafa,
hve einhliða áróður og frétta-
þjónusta getur haft örlagarík
og hryggileg áhrif. Raunveru-
lega afsannar þetta á engan
hátt ágæti þjóðfélagskenninga
sósíalismans, sem eru alls ekki
neikvæðar í eðli sínu, heldur
sýnir þetta ástand, hvernig mis
nota má sósíalitsískt skipulag,
þegar það kemst í hendur ger-
ræðisfullra og þröngsýnna afla,
sem telja tilganginn helga með-
alið og eru gersamlega blindir
af hugmyndakerfi því, sem þeir
berjast fyrir að gera að veru-
leika og það með einræSi og
valdi, sé ekki annað unnt.
— Hvað segja gamlir komm
únistar um þessa þróun?
— Sjálf tók ég í æsku minni
þátt í ungmennahreyfingunni,
sem síðar klofnaði í tvær lireyf
ingar og var önnur nefnd „soci
aljugend" og varð róttæk hreyf
ing, sem barðist fyrir sósíalist-
iskum umbótum. Vorum við
mörg hrifin af þjóðfélagsbreyt-
ingum þeim, sem þá voru að
gerast í Rússlandi og studdum
hin róttæku öfl eftir getu. —
Gamlir félagar mínir, sem
studdu einnig uppbyggingu
kommúnismans eftir stríðið í
A-Þýzkalandi hafa allir orðið
fyrir vohbrigðum af núverandi
stjórnarfari og hugsuðu sér
framkvæmd sósíalismáns allt
öðru vísi en reyndin hefur orð-
ið. Sósíalismi og einræði, nær
takmarkalaus, innantómur,
rangsnúinn áróður og alger lok
un landsins fyrir öllum menn-
ingartengslum við Vestur-Ev-
rópu, þarf ekki að fara saman
og við ætluðumst ekki til þess
að það færi saman.
— Hvers vegna gera menn
ekki eitthvað gegn þessari
þvingun, sem menn tala hér svo
mikið um?
— Hér er engin stjórnarand-
staða til. Að nafninu til hvetur
„flokkurinn“ menn til að gagn-
rýna það, sem miður fer, en
menn þora það einfaldlega ekki
vegna ótta við lögregluna og
lögin um „fjandmenn ríkisíns".
— Þekkið þér sjálf nokkuð
dæmi um slíkar ofsóknir?
Réttarfarslegt
öryggisleysi
— Já, ég man eftir manni,
sem vann við jámbrautarstöð
hér rétt hjá. Einn daginn drakk
hann heldur mikið og varð þá
á að skamma stjórnina svo ýms
ir heyrðu til. Einhver leynilög-
reglumaður mun hafa heyrt
þetta eða einhver kært það, því
að stuttu seinna var maðurinn
handtekinn og dæmdur í
tveggja eða þriggja ára fang-
elsi. Ekki veit ég nánar, hvað
hann raunverulega sagði. Einn-
ig vissi ég um konu, sem sner-
ist til trúar á „Votta Jehova“,
eða hvað trúflokkurinn nú heit
ir, sem ég þekki sjálf ekki hið
minnsta til. Kona þessi, sem
ekki1 hafði minnsta áhuga eða
skilning á stjórnmálum, komst
í hendur lögreglunnar, sem
taldi hana vera að útbreiða á-
i .
róður fjandsamlegan ríkinu, ef
til vill vegna þess, að hún stóð
að einhverju leyti í sambandi
við erlenda „Votta Jehova“
Konan var dæmd í tólf ára
fangelsi. Þetta er ótrúlegt en
satt. Það er beinlínis furðulega
heimskulegt og grátbroslegt,
hvernig slíkt sem þetta getur
átt sér stað. Það er engu líkara
en yfirvöldin haldi, að öll áhrif
sem komi að vestan, séu niður-
rifsöfl eða fjandsamleg rfkinu
þótt þau séu raunar algerlega
ópólitísk. Allt samband út á
við er slæmt að áliti yfirvald-
anna.
— Hefur fall Stalins breytt
nokkru í þessum málum hér?
— Jú, einhverju hefur það
breytt, en líklega ekki nærri
eins miklu hér og í Rússlandi.
Stjórnin telur sig víst þurfa að
viðhalda þessum heimskulega
„aga“, vegna þess að hún veit
hversu völtum fófcum hún
stendur meðal fólksins, og sá
ótti brýztiút á furðulegasta hátt
og veldur margs konar óánægju
og gremju, sem vel mætti kom
ast hjá. T.d. fáum við engin
blöð eða bækur frá Vestur-
Þýzkalandi eða yfirleitt frá
Vestur-Evrópu, sem við finn-i
um okkur þó í meiri menning-
artengslum við en löndin fyrir
austan okkur að þeim á allan
hátt ólöstuðum. Þetta gengur
svo langt, að foreldrar eru t.d.
látnir skrifa undir vottorð um
það, þegar börnin fara í skóla,
að þau hlusti ekki á vestrænt
útvarp eða sjónvarp. Þetta veld
ur foreldrum miklum óþægind-
um og slítur að sumu leyti þann
trúnað, sem eðlilegur er milli
foreldra og barna, því að for-
eldrarnir veigra sér við að tala
opinskátt um þessi mál við
börnin og börnin mótast þyí
enn meira en ella af áróðri og
rangri fræðslu urn stjórnmál
og önnur lönd en ella þyrfti að
vera.' Þetta er aðeins eitt dæmi
um þvingunina. Það er þessi
þvingun, sem liggur eins og
mara á svo mörgum sviðum,
sem fólkið hefur flúið hundr-
uðum þúsunda saman.
— Öll mál hafa bæði góðar
og slæmar hliðar. Hvað um hin
ar góðu’
Góð heilsugæzla
má' auðvitað ýmislegt
gott segja um A-Þýzkaland og
það, sem hér hefur verið gert.
T.d. ræður starfsfólk miklu um
rekstur þeirra fyrirtækja, sem
það vinnur við, uppbygging hef
ur verið mifcil, læknaþjónusta
er með ágætum, menntunar-
möguleikar öllum opnir, þótt
það hafi reyndar ekki verið
fyrst í stað, því að þá fengu
synir menntamanna ekki að
ganga menntaveginn, því að
.stjórnin vildi skapa nýja
menntamannastétt, sem kæmi
einungis frá verkalýðsstéttinni,
en nú er því hætt. Einnig er
gert mikið fyrir ýmiss konar
menningarfyrirtæki. t.d. leik-
I
Óhjákvæmileg þvingun
— Er nokkurt útlit fyrir, að
eitthvað verði losað um böndin
á næstunni, a.m.k. þau bönd,
sem sumum finnst, að stjórnin
gæti sér að skaðlausu losað
um?
— Ekki virðist neitt behda
til þess. Annars er það risinn í
austri, sem mótar stefnuna í
raun og veru. Kommúnisminn í
A-Þýzkalandi er þó aðeins af-
mynduð endurspeglun kommún
ismans í Rússlandi, og mun
þvingaðri eftir því sem ég
kemst næst. Aðeins stefnubreyt
íng í Rússlandi getur losað um
þá þvingun, sem hér ríkir, því
að breytingarnar í Rússiandi
hafa fljótt áhrif hér. Munurinn
á Rússlandi og A-Þýzkalandi er
sá, að Þjóðverjar vilja ekki
þjóðskipulag kommúnismans,
en meirihluti Rússa mun hins
vegar styðja það. Meðan þetta
ástand helzti verður óhjákvæmi
lega einræði og þvingun.
— Hvernig skyldu næstu
kosningar fara? segi ég og dett
ur í hug nýafstaðnar kosningar
heima.
— Ætli Ulbricht fái ekki
99,85 til 99,97% atkvæði að
vanda, segir friiin og kímir
við.
Berlín í júní,
Erlendur Haraldsson.
Síðari hluti
4
TIMINN, laugardaginn 16. júní 1962