Tíminn - 20.11.1962, Blaðsíða 9

!T f M I N N, þriðj'idngurinn 20. nóv. 1962.
DANFOSS
———..■■■...
verksmiðjur
Og enn teigir verksmiðjan umráðasvæði sitt út yfir yrktar lenciur, gamait og nýt'f mætisi. í skraut-
görðum eru börnin að leíkjum þar sem fólk skar upp korn fyrrum.
uppfinningin hefur rekið aðra,
og hver endurbótin á eldri
tækjum og búnaði hefur leyst
hinar eldri og ófullkomnari af
hólmi. Kæliútbúnaðurinn hef-
ur ekki orðið til á einu augna
bliki og öli hans margbreyti-
lega tækni hefur átt sín þróun
arstig. Það má svo sem nefna
nokkur dæmi um hluti, sem
eiga heima í þeirri tækni, en
hverju verður maður nær þó
að maður heyri nöfnin, nöfn
eins og: sjálfvirkur þensluvent-
ill, hitastilltur þensluventill,
sjálfvirkur vatnsventill. hila-
stillir og þrýstistillir af tegurid
unum A og RT, hita- og þrýsti
ventill, segulventill, sía, fljót-
andaventill, o.s.frv. svo að að-
eins séu nefnd fáein heiti á viss
um flokki framleiðslunnar. —
Hiiðstæða nafnaröð mætti
þylja um hluti, sem varða hita
búnað og hitunartæknui. Svo
eru þeir hlutir, sem notaðir
eru til yatnsveitna og alls kon-
ar þrýstilof-tsbúnaðar. Raunar
getur enginn venjulegur mað-
ur gert sér í hugarlund hvílík-
ur feiknafjöldi alls konar
galdratækja það er, sem Dan-
foss framleiðir, en þess má að-
eins geta, að verð- og mynda-
listar framleiðslunnar eru
framleiddir í fernu lagi og
hver þeirra er um 700 síður
á hverju tungumáli, en auðvit
að eru þeir gefnir út á aðal-
málum heimsins.
Furðuverk á furðuströnd
Á lítilli eyju í sundinu milli
Suður-Jótlands og Fjóns hafa
mikil undur skeð á einum ald
arfjórðungi. Og undrin hafa
sent áhrif sín um víða veröld
rétt eins og bylgjur berast um
vatnið þegar steini er kastað
í það, eða eins og ljósgjafinn
dreifir geislum sínum til allra
átta.
Danfoss-verksmiðjan framleið
ir nú búnað í kælikerfi, í hita-
kerfi. í þrýstikerfi og í leiðslur
af ótal tegundum, og allt er
þetta sent út um víða veröld,
enda hafa forystumenn þessara
tæknigreina farið vítt um og
kynnt þær í öllum álfum og
mörgum löndum, og verksmiðj-
an hefur sína umboðsmenn í
flestum menningarlöndum og
sums staðar marga. Þess má
geta meðal annars, að síðan
1951 hefur hún framleitt vissa
tegund þétta fyrir stóra verk
smiðju í USA og í olíuleiðslum
nútímans eru ótal tegundir
þrýsta, stilla. ventla og sjálf-
virkra mælitækja í notkun,
einmitt frá Danfoss.
Að sjálfar verksmiðjubygg-
ingarnar þekja landsvæði, sem
nemur 60.000 fermetrum lands,
segir ef tii vill ekki svo mikið,
jafnvel þó að því sé við bætt,
að sumar þeirra séu margar
hæðir. Bær er skipulagður um-
hverfis þær og þar er flest gert
til hagræðis fyrir íbúana, sem
auðvitað eru allir beint og ó-
beint tengdir verksmiðjunni.
Tilvera þeirra aðila er örugg.
En það er ekki mikið. Hitt er
meira um vert, að tilvera
fólks vítt um heim er að veru-
legu leyti nátengd framleiðsl-
unni í Danfoss á Als. Eða
veiztu, lesandi góður, að í kæli
skápnum þínum, í hitaveit-
unni, í olíukyndingarbúnaðin-
um og miðstöðinni eru ventlar
og lokur og stillar og hemlar
og þrýstar og hvað það nú heit
ir allt saman, sem að nokkru
eða miklu eða öllu eiga rætur
að rekja að, ef ,ekki beinlínis
komnar frá þessari dvergaborg,
sem á einum aldarfjórðungi
hefur fæðzt og vaxið undir for
sjá eins og sama aðila — auð-
vitað i samstarfi við heilan hóp
snjallra tæknimenntaðra
manna á síðari árum — til þess
að verða furðufyrirtæki á
heimsmælikvarða, sem einnig
þjónar okkur hér á íslandi í
langtum stærri mæli en flesta
uggir
Danfoss er sá „foss“, sem
ekki er aðeins ævintýri á Als
heldur furðuverk á furðu-
strönd lítillar þjóðar.
f|« «1 1
Hinar mikíii
Þetta byrjaði smátt. Salan
nam 277 krónum fyrsta mánuð
inn en á öllu árinu 1933 aðeins
15.000 krónum. Árið 1935 nam
hún 131.000 krónum og þá
komu fyrstu eiginlegu vélarn-
ar til notkunar við framleiðsl
una, gamali rennibekkur og
slípivél. og þá voru tveir fyrstu
verkamennirnir ráðnir til verk
stæðisvinnu. Og tíminn leið —
svo kom styrjöldin. henni
fylgdu viss vandkvæði bæði
fyrr og síðar en einnig á þeim
árum sýndi það sig, að alls kon
ar sjálfvirk tæki hlutu að eiga
framtíð fyrir sér, aðeins var
Þær þúsundir manna, sem vinna f verksmiðjunni Danfoss þar á Als, fylgjast með tímanum í bókstaflegum skilningi. — Klukkan mælir
vinnudaginn en þar er sólarhringsrekstur, og í verksmiðjunni eru framleiddar þær vörur, sem nýtízkulegastar eru f tæknlbúnaðl, alls
konar sjálfstillar og ventlar og álfka búnaður, sem aðefns fagmenn kunna nöfn á.
Á þessum sviðum hafa gjörn-
ingar orðig hversdagsviðburðir
með tilstilli galdaramannanna.
Snillin og tæknin hafa orðið
samverkandi aðilar.
Hverjum datt í hug að fram-
leiða sjálfvirka búnaði af öllu
sem nauðsynlegt var til að fram
leiða þau.
Undur tækninnar.
Það er vissulega furðulegt
fyrirbæri, að einn maður skuli
geta skapað fyrirtæki, sem á
Þetta er skrifstofubygging Danfoss, þar er 1100 skrifborðum
eru ætlaðir staðir.
mögulegu og ómögulegu tagi í
brennara, vatnslagnir, ventla,
lokur, hitastilla, kuldastilla,
dælur fyrir loft og vatn og gas
og alls konar vökva og loft-
tegundir — svo að nokkuð sé
nefnt — þegar allt önnur tæki
voru í notkun til þess að gegna
þeim þörfum mannanna, sem
nútímabúnaður uppfyllir?
Mads Clausen var einn hinna
fáu framsýnu og auðvitað var
hann heimskaður fyrir athafn-
ir sínar á fyrsta stigi þeirra.
Sjálfvirkir stillar voru til fyr-
ir 1930. en hann komst að raun
um, að þeir voru ófulkomnir
og hlutu að þurfa endurbóta
við. Hann sá vandann og einh
ig hitt, að fáir mundu verða
til þess að tefla við svo vanda-
söm verkéfni og sú hefur og
reynsian orðið. Og svo skóp
hann sín tvö fyrstu meistara-
stykki: sjálfstillandi ventil os
hitastilli.
stundum torvelt að fá það efni,
einum aldarfjórðungi vaxi svo
sem hér er raun á, en eins og
frá er sagt voru. aðeins tveir
menn starfandi á Danfoss 1935,
en árið 1960 voru þeir rúralega
4.000. En þetta skilst betur ef
tækifæri gefst til þess að rann
saka allan gang málanna. Hver