Tíminn - 19.01.1963, Page 6

TÓMAS KARLSSON RITAR
ÞINGMÁLAGLEFSUR
Jafnvægi í byggS
landsins
Eitt af merkari málum, sem
fyrir þessu þingi liggja, er
frumvarp Gísla GuWmundsson-
ar og fjögurra annarra þing-
manna Framsóknarflokksins
um ráðstafanir til aS stuðla að
jafnvægi í byggg landsins og
stofnun Jafnvægissjóðs, er fái
V/2 % af tekjum ríkissjóðs ár-
lega til ráðstöfunar. Gísli Guð
mundsson hefur lengi verið
einn skeleggasti barátturiíaður
á Alþingi fyrir að auknar verði
af þjóðfélagsins hálfu raunhæf
ar og markvissar aðgerðir ti)
að stuðla að jafnvægi í byggð
landsins og hefur hann á undan
fömum þingum flutt frumvörp
og tillögur ásamt fleiri þing-
mönnum Framsóknarflokksins
um það efni.
Á síðasta áratug var fram-
kvæmd þeirra mála, er stuðl-
uðu að jafnvægi í byggð lands
ins með þeim hætti að á fjár-
lögum var jafnan veitt sérstakt
framlag „til atvinnu- og fram
leiðsluaukningar“ og var það
aðallega notað til lánveitinga
í sambandi vi® uppbyggingu at
vinnxdífs í sjávarplássum á
Norður-, Austur- og Vestur
landi. Hæst varð þessi fiárveií
ing árið 1957 eða 15 milljónir
króna, en var 1962 komin nið’
ur í aðeins 10 milljónir króna
þrátt fyrir hina gífurlegu verð
rýrnun krónunnar, sem orðið
hefur í tíð núverandi ríkis-
stjómar. 1961 vom sett lög um
atvinnubótasjóð og var með
þeim lögum í rauninni ein
göngu verið að' álcvéða, að at-
vinnuaukningarféð til stuðlun-
ar að jafnvægi í byggð lands-
ins skyldi ekki vera hærra en
10 milljónir króna næstu 10
árin.
$kipulög9 starffsemi
f mjög ýtarlegri og glöggri
greinargerð, sem fylgir frum-
varpi Gísla Guðmundssonar tog
þeirra Skúla Guðrinindssonar;
Halldórs E. Sigurðssonár: Hall
dórs Ásgrímssonar og Ágústs
Þorvaldssonar, segir m.a., að
frumvarpið sé flutt og byggt
á þeirri skoðun, að ekki megi
lengur dragast að koma á fót
sjálfstæðr; og skipulagðri starf
semi til frambúðar í því skyni
að stuðla að jafnvægi í byggð
Iandsins og sú starfsemihafivið
það fjárframlag að styðjast, að
verulegs árangurs megi vænta
Setja þurfi á stofn sérstaka
stofnun með föstum starfsmönn
um, er semji áætlanir og geri
skýrslur, sem úthlutun fjár-
magnsins byggist á, og þannig
komið í veg fyrir að þess; starf
semi verði fálmkennd, atvikum
háð og komi ekki að fulln
gagni.
^ífurleg röskun
f framsöguræðu sinnj fyrii
frumvarpinu vitnaði Gísli Guð
mundsson til himíar happ?
drjúgu og merku starfsem
Norðmanna í jafnvægismálum
í Noregi, framkvæmd Norður-
Noregsáætlunarinnar svo
nefndu, sem mjög góða raun
hefur gefið og haldið er nú á
fram þar í landi á breiðara
gnmdvelli. Hér á landi er slíki
ar starfsemi, ekki síður þör?
en í Noregi. Gífurleg röskun
hefur orðið hér í byggð lands
ins, bæði bein og hlutfallsleg.
Síðustu tvo áratugina hefur
bein fólksfækkun á Vestfjörð
um t.d. orðið 18% og i fiórum
landshlutum var fjölgunin að-
eins 4% — þ.e. mikil hlutfalls-
leg fólksfækkun, því á um-
ræddu tímabili fjölgaði þjóð-
innl í heild um tæplega 50%.
En í Kjalamesþingi (vestan
fjalls) var fólksfjölgunin
hvorki meira né minna en
112% á þessu tímabili og í sex
samliggjandi sveitarfélögum
við innanverðan Faxaflóa hækk
aði íbúatalan á síðustu 20 árum
úr 43400 í 90600 — og býr því
helmingur þjóðarinnar í þess-
um 6 sveitarfélögum. Af þess-
um tölum ætti að sjást glögg
lega, hve óæskileg þróun byggf,
arinnar hefur verið og hver
hætta gæti hlotizt af því, ef
ekki yrði reynt að reisa
henni skorður, en til þess eru
raunhæfar ráðstafanir, er
stuðla að jafnvægi í byggð
landsins, nauðsynlegar. Slíkar
ráðstafanir eru öllum lands-
hlutum til hagsbóta og ekk:
sízt þeim landshluta, sem
fjölmennastur er. Hann myndi
njóta góðs af í ríkum mæli, ef
tækist að stöðva eða minnka
fólksstrauminn þangað, því að
hið mikla aðstreymi fólks ára-
tugum saman hefur skapað
þessum landshluta ýmiss kon
ar erfiffileika og haft í för með
sér mjög mikil fjárútlát fyrir
íbúa þessa svæðis.
Öf frá b@ildar-
sjónarmiöi
í öðrum landshlutum mynd'
jafnvægissióður styðja þá upp-
byggingu: sem að undangeng
inni athugun og skv. áætlunum,
telst til þess fallin á hverjum
tíma ag draga úr fólksstreymi
þaðan. Slíkt ber að miða við
að hagnýta gæði lands og sjáv
ar sem bezt landið um kring —
en hér er ekki um það að ræða
eins og víða verður misskilið,
að hvergi megi leggja niður
byggð ból eða flytja á hag
kvæmari staði. En björgulega
staði ætti ekki að yfirgefa, held
ur stefna að því að gera mönii
um kleift að koma atvinnu
rekstri sínum í það horf, setn
óhjákvæmilegt má telja á hverj
um tíma. Ráðið til að efla ein-
staka landshluta getur i mörg-
um tilfellum t.d. verið það, að
koma þar upp þéttbýlishverf
um eða efla kaupstaði og kauj-,
tún, sem fyrir eru. Aukning
fólksfjölda á slíkum þéttbýlis
stöðum, þótt hún dragi í bil'
eitthvað af fólki frá næsta um
hverfi, getur verið brýnt hags
munamál landshlutans í
heild. f bæjum og þorpum skap
ast og markaðir og önnur á
kjósanleg aðstaða fyrir nálæg
ar sveitir.
Jafnvægismálið verður þvi
að leysa út frá heildarsjónar
miði hinna stóru landshluta.
Jafnvægisstarfsemin á ekki að
vera fólgin í örvun þjóðhags
lega óhagkvæmri framleiðsln
starfsemi, heldur í því að gera
íbúunum kleift að grundvalla
búsetu sína og Iífsafkomu á
náttúrugæðum til lands og sjái
ar ,sem mikill fengur er af
fyrir þjó-ðarheildina að dregii'
verði í þjóðarbúið.
^isskiiniiigur
Það ber æði mikið á þeiir
misskilningi, að hin fámenr,
ari byggðarlög og atvinnurck
reksiur þeirra sé yfirleitt byrí
á þjóðarbúskapnum. Athuganii
hafa leitt i liós, að í sumum
fámeimum sjávarplássum skil-
ar hver íbúi að meðaltali svo
mikilli gjaldeyrisframleiðslu í
þjóðarbúið, að athygli vekur
við samanburð við þéttbýlli
staði. Þá má það og ekki gleym
ast, að engin stétt i þjóðfélag
inu mun leggja hlutfallslcga
eins mikið af eigin tekjum og
með vinnu sinni til uppbygging
arinnar i landinu og bænda-
stéttin, og það eru verðraæti,
sem afhent eru næstu kynslóð
um og verða þjóðinni sem
framtíðararfur, því að bóndinn,
sem fjárfestir í ræktun lands-
ins fær ekki fullan arð af land
námsstarfsemi sinni, heldur
fcllur hann að stórum hluta
í skaut næstu kynslóða.
A9 halda landinu
í byggS
f framsöguræðu sinni sagði
Gísli G'uðmundsson m.a.: „Það
er helzta sjálfstæðlsmál þjóðar
innar að halda landinu í byggð
og það er af ýmsum ástæðum.
Við umræðum það alltof sjahl
an íslendingar, hvílíkt ævintýrí
það er og náðargjöf forsjónar-
innar, ef svo mætti segja, að
við 180 þúsundir manna skul-
um eiga einir þetta stóra, góða
og gjöfula land með ótæmandi
möguleikum til framfara fyrir
miklu stærri þjóð. Og við skul
iim ekki vera alltof vissir um
að okkur haldist uppi skaðlaust
að óvirða þá gjöf og láta hana
falla í auðn og vanhirðu. Ef
einhverium þykir hér farið
fram á of mikla fjármuni úr
almannasjóðum til að sýna
fgndimi sóma, þa hafi sá í huga
það, sem skáldið sagðj i kon-
ungsgarði: Það er dýrt að vera
íslendingur, en það borgar sig
samt — og þjóðin mun taka sín
laun, ef hún er köllun sinni
trú“.
Eru heimilistæki
Húxusvörur?
Fyrir þinginu liggur frum-
varp frá þeim Þórarni Þórarins
syni og Halídóri E. Sigurðssyni
um afnám innflutningsgjalds af
heimilisvéluin. Á síðustii érum
hafa eins'og kunnugt er komið
til sögu ýmsar heimilisvélar,
sem bæði draga lir vinnu og
erfiði. Er heimilisvélar svo
sem þvottavélar, ryksugur,
hrærivélar og fl. tóku fyrst að
ryðja sér til riims hér á landi,
tók Iöggjafinn þá fuiðulegu
stefnu að líta á þessar vélar,
sem létta störf húsmæðrannu
í landinu, sem lúxusvöru og
tolllagði þær i samræmi við
það. Á þvottavél t.d. verður
nú að líta sem eitt nauðsynleg
asta tæki heimilisins, og er hún
eitt af þeim tækjum, sem hvert
heimUi reynir að verða sér úti
um sem fyrst. En hið sama má
segja um flestar aðrar heimilis
élar. Vegna hinna háu tolla og
aðflutningsgjalda af þessum
vélum, eru samt mörg heim-
ili, einkum þati barnflestu og
þyngstu, mjög vanbúin heim-
ilisvélum, þótt þau hafi mesta
þörf fyrir slíkar vélar.
40% ¥Í9reisnargia!d»
Á heimilisvélar leggjast nú
allir venjulegir tollar og skatt
ar eins og t.d. vöi-umagnstoll-
ír, verðtollur, innflutningssöhi
skattur og smásöluskattur. Auk
þess Ieggst á þær 40% innflutn
ingsgjald skv. viðreisnarlögun-
Framhald á 13 síðu
MINNING
Halldóra Einarsdóttir
Egilsstöðum
„Og í þeiiri byggð voru fjárhirð
ar úti í haga og gættu um nótt-
ina hjarðar sinnar. Og engill Drott
ins stóð' hjá þeim og dýrð Drottins
Ijómaði í kringum þá, og urðu þeir
mjög hræddir. Og engillinn sagði
við þá. Verið óhræddir því sjá,
ég boða yður mikinn fögnuð, sem
veitast mun öllum lýð'num“.
Allt frá því fyr'st, að ég leit
Fljótsdalshérað. hefur mér dottið
það í hug, er ég heyri eða les fram
anritaðan kafla úr jólaguðspjall-
inu..
Eg sá þá í anda Vellina hjá
Egilsstöðum, Eyjólfsstöð'um, Ket-
ilsstöðum og Vallanesi. Þeir eru
baðaðir í stjörnu- og tunglsskini,
aðeins dökkir skuggar inni í Fagra
dal, Skriðdr.I og Fljótsdal. lang
dekkst er yfir Hjálpleysu. En í
þann mund sem engill Drottins
birtist og boðar hinn mikla fögn-
uð, þá birtir enn meir svo hvergi
sér skugga milli Gagnheið'ar og
Fella.
En þótt þetta hérað sé svo fag-
urt, að það minni á þaft mikla og
eina, sem öllu mannkyni hefur
veitzt, þá geta atburðir daganna,
þar sem annars staðar, orðið að
harmi.
Á síðasta dag jóla, fyrsta sunnu
dag þessa nýja árs, varg banaslys
í Skriðum á Fagradal. Bíll, sem í
voru þrjú systkin, rennur í hálku
út af veginum, steypist niður skrið
ur, fram af klettum og niður í
gegn um ísinn á ánni. Bræðurnir
tveir og systir þeirra kastast öll
út úr bílnum og systirin deyr á
vakarbrúnjnni. Þag er í minningu
hennar, Halldóru Einarsdóttur á
Egilsstöðum, sem þetta er skrif-
af
Hér verður þó ekkj getið neinna
afreka til auðs eða valda né rakt-
ar ættartölur, heldur aðeins þökk
uð unnin störf, sem svo mjög
virðast hversdagsleg í flestra aug-
um.
Þegar maður flyzt á ókunnan
stað, til lengri tíma, er þag eink-
um þrennt, sem mest er undir
komið að vel fari til að una sér
vel. Qg það eru einmitt hlutir, sem
hversdagslegastir eru, eða hús-
næði, fæði og þjónusta.
Eg sem þessar línur rita, hef
dvalizt einn vetur á Egilsstöðum
og var þá svo lánsamur, sem marg
ir aðrir, að Halldóra Einarsdóttir
þjónaði mér í hennar umsjá þurfti
ég ekki að hafa áhyggjur af neinu.
Núna á þessum tímum áróðurs
og blekkinga, vill oft gleymast,
eða dragast í hlé, sú manngerð
sem fer hægar. Sá sem mest gus-
ar er oft meira á orði en hinn,
sem vinnur sín störf í kyrrþey.
Halldóra Enarsdóttir var hæglát
kona, frá henni streymdj ró og
friður. Eg held að engum hafi
dottið í hug að hafa hátt, á heim-
ili hennar. En hversu stórt er ekki
það skarð, sem dauðinn skilur eft-
ir í slíkum húsum.
Halldóra Einarsdóttir hefur Ifk-
lega aldrei spurt sjálfa sig, hvort
henni þætti eitthvert verk leiðin-
legt líklega hefur hún aldrei reynt
að komast hjá því að gera það, sem
gera þurfti Slíkar konur munu
alltaf verða taldar dýnistu stein-
?r veraldarinnar.
f dag er Halldóra, ásamt bróður
sínum Vigfúsi. borin til moldar
á Egilsstöðum. Vandamönnum og
vinum öllum sendast intvilegair
samúðarkve'ðjur og vil ég þá sér-
staklega minnast bróð'ur þeirra,
Einars. sem lifir nú einn þeirra
þriggja, sem í bílnum voru á Fagra
dal.
f kvæði einu um konur, stendur
m a.:
,,Hún vinnur sín verk í kyrrð,
hún vinnur sín verk í duld.
Við hana eru allir að endi dags
— allir í þakkarskuld."
Þessi skal vera endir þessara
rninningarorða.
Reykjavík, 14. janúar 1963
SMG
Jón Hjartarson
þingvördur
S.l. sunnudag andaðist Jón Hjart
arson frá Saur'bæ hér í Reykja-
vík nokkuð á níræðisaldri. Hann
var fæddur að Sauðanesi í Ásum
5. marz 1879 og ólst upp í Húna-
vatnssýslu Hann hóf búskap á
Uppsölum í Sveinsstaðahreppi
1906 en fluttist að Saurbæ í Vatns
dal 1910 og bjó þar í 15 ár. Síðan
fluttist hann til Reykjavíkur og
stundaði margvísleg störf um
skeið en ojó á Skeggjastöðum í
Mosfellssveit nokkur ár.
Jón kvæntist 1908 Guðrúnu
Friðriksdóttur og eignuðust þau
tvö börn, Helgu, sem gift er Árna
Steinþórssyni verkstjóra, en hann
er látinn og Hjört verzlunarstjóra
Eina fósturdóttur ólu þau upp.
Margréti, Konu Harrys Frederik-
sen framkvæmdastjóra.
Jón var mjög vinsæll maður.
mikill starfsmaður og gildur borg-
ari í hvívetna, Hann var greindur
vei. IjóðelsKur mjög og hagmælt-
ur Hann vann um tuttugu ára
skeið hin siðari ár á Alþingi.
Sendisveinn óskast
Vívinutími frá 1—6
RITSTJÓRN TÍMANS
Sími 18300.
6
T f M I N N, laugardagur 19. janúar 1963.