Tíminn - 08.02.1963, Blaðsíða 14

Tíminn - 08.02.1963, Blaðsíða 14
ÞRIÐJA RÍKIÐ WILLIAM L. SHIRER Q chen, sem kallaði sig Þýzka verka- mannaflokkinn. Herinn var alltaf á varðbergi, þegar um var að rœða verkamannaflokka, þar eð þeir voru aðallega sósíalistískir eða kommúnistískir, en álitið var, að þessi flokkur kynni að vera ann- ars eðlis. Hitler segir, að hann hafi alls ekkert vitað um flokkinn, en þó þekkti hann einn þeirra manna, sem ráðgert var að tæki til máls á flokksfundinum, sem hann sjálfur átti að vera viðstadd- ur. Nokkrum vikum áður hafði hann hlustað á fyrirlestur verk- fræðingsins Gottfried Feder, sem haldinn var á einu þeirra nám- skeiða, sem hann hafði tekið þátt 1, og það var einmitt Feder, sem halda átti ræðu á fundi Þýzka verkamannaflokksins í þetta sinn. í upphafi fann Hitler ekkert, sem merkilegt mátti teljast í sam bandi við flokkinn. Hann fór á fundinn vegna þess að honum hafði verið skipað að gera það, og eftir að hafa verið viðstaddur það, sem honum fannst heldur þurr og leiðinleg fundarhöld 25 manna í dimmu herbergi í Stern- eckerbrau bjórkjallaranum, var hann ekki hrifinn. Þetta var „ný hreyfing, eins og svo margar aðr- ar. Þetta voru tímar, þegar hver sá, sem ekki var ánægður með þróunina, fannst hann nauðbeygð ur til þess að mynda nýjan flokk. Hreyfingar þessar voru alls stað- ar að spretta upp til þess eins að hverfa aftur hljóðlaust eftir skammrar stundar tilveru. Ég áleit Þýzka verkamannaflokkinn að engu ólíkan þessum hreyfing- um“. Þegar Feder hafði lokið ræðu sinni, var Hitler í þann veg- inn að fara, en þá stökk á fætur „prófessor", sem efaðist um rétt- mæti fullyrðinga Feders, en stakk upp á því, að Bayern segði skilið við Prússland og kæmi á suður- þýzkri þjóð í tengslum við Austur ríki. Þetta var vinsæl hugmynd í Múnchen um þessar mundir, en uppástungan gerði Hitler ævareið an, og hann reis á fætur til þess að segja þessum „lærða manni“ hug sinn allan, eins og hann sagði síðar. Svo ofsaleg var ræða hans, að samkvæmt frásögn Hitlers yfir- gaf „prófessorinn“ fundarherberg ið eins og blautur kjölturakki, á meðan hinir áheyrendurnir störðu á þennan óþekkta unga ræðumann „með undrunarsvip“. Einn maður, Hitler segist ekki hafa heyrt nafn hans, kom hlaupandi á eftir hon- um og þrýsti lítilli bók í hönd hans. Þessi maður var Anton Drexler, lásasmiður að atvinnu, sem segja má að hafi verið hinn raunveru- legi upphafsmaður nazismans. Drexler, veiklulegur maður með gleraugu, sem skorti alla almenna menntun, en með sjálfstæðar ■skoðanir, sem þó voru takmarkað- ar og ruglingslegar, lélegur við ritstörf, og enn verri ræðumaður, vann um þessar mundir hjá járn- brautunum i Munchen. Hinn 7. marz 1918 hafði hann komið á fót „Nefnd sjálfstæðra verkamanna”, og ætlunin var, að hún berðist gegn marxismanum í hinum frjálsu stéttarfélögum og stuðlaði að „réttlátum“ friði fyrir Þýzkaland. í rauninni var þetta grein stærri hreyfingar, sem risið hafði upp í Norður-Þýzkalandi „Einingarsam- taka verkalýðsins". Drexler safnaði aldrei um sig fleiri en 40 meðlimum, og í janúar 1919 sameinaði hann nefnd sína annarri svipaðri hreyfingu undir stjórn blaðamannsins Karl Harr- er. Hin nýja hreyfing, sem í voru innan við hundrað menn, var kölluð Þýzki verkamannaflokkur- inn, og Harrer var fyrsti formað- ur hans. Hitler, sem lítið hefur •að segja um fyrstu félaga sína í bók sinni Mein Kampf, segir um Harrer, að hann hafi verið „heið- arlegur“ og vissulega „velmennt- aður“, en hann harmar, að hann skuli ekki hafa haft til að bera „ræðumennskuhæfileika". Harrer hélt því fram, að Hitler væri lé- legur ræðumaður, og það átti eft- ir að fara í taugarnar á honum alltaf upp frá því. En sem sagt, virðist Drexler hafa verið aðal- maðurinn í þessum litla óþekkta þýzka verkamannaflokki. Næsta morgun hóf Hitler að kynna sér það, sem í bæklingnum stóð, er Drexler hafði þrýst í hönd honum. Hann segir nákvæm lega frá því í Mein Kampf. Klukkan var 5 að morgni. Hitler hafði vaknað og eins og venjulega lá hann í rúmi sínu í bragga ann- arrar fótgönguliðssveitar og fylgd ist með því, hvernig mýsnar nört- uðu í brauðmylsnuna, sem hann stráði alltaf á gólfið, áður en hann fór í rúmið á kvöldin. „Ég þekkti svo vel til fátæktar", segir hann, „og þar af leiðandi einnig til hungurs, að ég gat vel gert mér í hugarlund ánægju þessara litlu dýra“. Þá mundi hann allt í einu eftir bæklingnum og byrjaði að lesa hann. Hann var nefndur „Mín stjórnmálalega vakning". Til mikillar undrunar fyrir Hitler, komu þarna fram margar hug- myndir,. sem hann sjálfur hafði skapað með sér undanfarin ár. Aðalmarkmið Drexlers var að byggja upp stjórnmálaflokk, með hinar vinnandi stéttir að undir- stöðu, en ólíkt því sem var um Sósíaldemokrata, átti hann að vera mjög svo þjóðernissinnaður. Hitler, eins og Drexler, hafði lært að fyrirlíta borgarana eða milli- stéttirnar, sem ekkert samband höfðu við fjöldann og höfðu eng- an áhuga á fjölskyldum hinna vinnandi stétta né félagslegum vandamálum þeirra. Þannig voru hugmyndir þeirra Drexlers hinar sömu. Síðla sama dag varð Hitler held ur en ekki undrandi, þegar hon- um barst bréfspjald, þar sem hon- um var tjáð, að hann hefði verið tekinn inn _ í Þýzka verkamanna- flokkinn. „Ég vissi ekki, hvort ég átti heldur að reiðast eða hlæja. Ég hafði alls ekki ætlað mér að ganga í flokk, sem þegar hafði verið stofnaður, heldur vildi ég stofna minn eiginn flokk. Það, 'Sem þeir fóru fram á við mig, var 15 ofdirfskufullt og algerlega óhugs- andi“. Hann var ; þann veginn að skýra mönnunum frá þessu í bréfi, þegar „forvitnin varð yfirsterk- ari“, og hann ákvað að fara á fund, sem honum hafði verið boð- ið til, og skýra þar frá því í eigin persónu, hvers vegna hann vildi ekki ganga í „þessa fráleitu litlu hreyfingu". — Kráin, þar sem fundurinn átti að fara fram, var Alte Rosen- bad við Herrenstrasse, mjög illa farinn staður Ég fór í gegnum illa upplýstan matsal, þar seui ekki sást ein einasta hræða, opn- aði dyrnar að bakherberginu, og svo stóð ég augliti til auglitis við stjórnina. í daufri skímunni frá óhreinum gaslampa mátti sjá fjór ar persónur sitja við borð, þeirra á meðal höfund bæklingsins, sem þegar heilsaði mér glaðlega og bauð mig velkominn sem meðlim Þýzka verkamannaflokksins. Mér varð j rauninni hálf bilt við. Fundargerð síðasta fundar var lesin og síðan samþykkt. Þá komu reikningar gjaldkerans — samtals voru í eigu félagsins 7 mörk og 50 pfennjngar — og voru þeir samþykktir. Hvert tveggja var skráð í fundargerð fundarins, og að þessu loknu las fundarstjór- inn svarbréf flokksins við bréfum frá Kiel, Dússeldorf, og Berlín, og allir viðstaddir létu í 1 j ós ánægju sína yfir þeim. Þá var gef in skýrsla um þau bréf, sem bor- izt höfðu . . . Hryllilegt, hryllilegt. Þetta var klúbbur í þess orðs fyllstu og verstu merkingu. Átti ég að ger- ast meðlimur í slíkum félagsskap? Þrátt fyrir þetta var eitthvað það í fari þessara skítugu manna þarna í illa lýstu bakherberginu, sem dró athygli hans að sér: „Þrá- in eftir hreyfingu, sem gæti orð- ið eitthvað meira en flokkur, í 26 var ekki auðvelt verk. Ég varð að vera gætin með þáð, sem ég sagði, ef bréfið skyldi ekki kom- ast í réttar hendur. „Þér hafið sjálfsagt heyrt um hinn sviplega dauða ung- frú Abbyar“, skrifaði ég. „Það var þungt áfall fyrir. Elisabethu — og fyrir mig líka, vegna þess einkum, sem hún sagði •mér, áður en ég fór frá Eng- landi. Ég geri ráð fyrir að þér vitið hvað það var. Vissir hluí- ir við andlát hennar valda mér óróleika. Hún var kannski sum um persónum til þyngsla, en þó ekki þeim, sem skildu hvers vegna hún var svo kvíðafull. Gætuð þér ekki látið mig vita, hvort hún átti ættingja á lífi, svo að unnt sé að skrifa þeim um dauða hennar“. Ég vonaði að hr. Twindleham myndi lesa milli línanna það, sem ég þorði ekki að skrifa. Ég vissi þó ekki, hvað hann gæti gerfe jafnvel þótt hann skildi. En mér leið betur eftir að hafa skrifað bréfið. Fáeinum dögum síðar spurði ég Guy: — Hvers vegna fellur þér ekki við Gertrude? Hann starði á mig. — Mér bara fellur ekki við hana — en ekki þar með sagt, að ég haldi að hún sé niorðingi. Ég eldroðnaði. — D'r. Keet hef- ur.... — Já. Ég sá undarlega drætti við munn Guys. — Gerðu það fyrir mig að gleyma þessari vitieysu, Frances. — Það getur aðeins orðið þér til meiri erfiðleika. Ég reiddist. — Svo að frami þinn er meira virði en Elisabeth? — Elisabeth er ekki í neinni hættu._ — Ó, jú, hún er það víst. Þú ANDLIT KONUNNAR Clare Breton Smith kemst að raun um það — og einn góðan veðurdag er allt um seinan. — Heyrðu mig, Frances. Ég sá, hversu mjög hann reyndi að stilla sig. — Ég veit, að þú ert ekki frísk, og ég reyni að afsaka þig eins og ég mögulega get. — Svo að þú gerir það, hróp- aði ég reiðilega. — Og hvað með allar afsakanirnar, sem ég verð að finna upp þín vegna? Hann leit örvæntingarfullur á mig. — Ég hef sagt þér, hversu mjög ég harma....og ég reyni. — Já, sagði ég barnalega. — Þú e.rt sannarlega þreytandi. Ég gekk öskureið út um dyrn-j ar og beinustu leið til Monicu. Hún j var alein heima. Var að sauma gluggatjöld. Ég dáðist að efninu, j en hugur minn var á reiki. Meðan Monica skrafaði, hlustaði ég aðeins með öðru eyranu. En svo sagði hún eitthvað, sem vakti athygli mína......sagði við frú Alden, að ég hefði ekki hug- mynd.... Ég flýtti mér að segja: — Hefðir ekki hugmynd um hvað? Monica leit ásakandi á mig. — Hlustarðu á mig eða ekki? — Fyrirgefðu, hvað var það, sem þú hafðir ekki hugmynd um? — O, hún var að tala um ritual- morð! Er það nú umræðuefni! Monica gretti sig. — Hún lýsti þvf í hverju smáatriði. Ég hélt, að alft slíkt væri löngu horfið, en hún sagði, að eitt slíkt hefði ver- ið framið í Spongeni fyrir skemmstu. Hún frétti það hjá ein- hverjum innfæddum á búgarðin- um og sagði lögreglunni frá því. Hún virtist mjög sæl með sjálfa sig. — Það er trúlegt, sagði ég ósjálfrátt. Monica blístraði. — Ég hélt, að þú værir hrifin af þessu skrímsli. — Ég hélt, að þú værir hrifin af henni. Við litum rannsakandi hvor á aðra. — Mér féll ákaflega vei við hana f fyrstu, byrjaði ég. Monica kinkaði kolli. — Ég geri ráð fyrir að þú haf- ir farið að taka eftir ýmsu smám saman. Smávægilegum hlutum, en særandi. Eins og það til dæmis, •að tala sýknt og heilagt um barn-' ið, sem þú misstir, um Rudi, sem! dó og slíkt? Hún reynir svipað viðj mig og það hefur sín áhrif hægt og hægt. Það er engu líkara en hún hafi nautn af því að finnaj auman blett hjá öðrum og ýta svo fast á. Ég starði á höfuð Monicu, sem beygði sig yfir saumadótið, og mig langaði til að létta á hjarta mínu _við hana. — í fyrstu hélt ég, að hún væri dálítið hugsunarlaus. sagði1 ég. — Hún er KVIKINDI! sagðii Monica hörkulega. Og auðvitað hafði hún rétt fyr- ir sér. Ég minntist þess, þegar Gertrude hafði dregið gluggatjöldl in frá kvöldið sem þrumuveðrið var og bætti svo gráu ofan á svart með því að biðja Elisabethu af- sökunar, eins og til að vekja at- hygli okkar á hversu hrædd hún var. Ég mundi líka, hvað hún I hafði mikla unun af því að tala! um ritualmorð í návist Elisabeth-' ar. Þegar ég kom heim, sá ég bíl Elisabethar fyrir utan húsið. Ger- trude var þar líka. Guy hafði bor- ið þeim te. Hann leit dálftið vand ræðalega á mig, en ég brosti til hans. Gertrude tók í hönd mína- Ég fann, að ég fékk gæsahúð um kroppinn. • Ég reyndi að forðast að horfa á hana, en uppgötvaði skyndilega, að ég gat varla haft af henni augun. Það gat ekki ver- ið satt, sagði ég við sjálfa mig. Það gat ekki. . . . — Þú ert alltof mjó, sagði húnj við mig. — Þú þarft hvíld og: hressingu. — Kannski ég ætti að senda þig aftur til Englands, skaut Guy inn í. Ég sneri mér að honum. — Nei,j það skaltu ekki gera. Hvað svo j sem gerist, verð ég hér hjá þér,: sagði ég einbeitt. Ég leit beint á hann Ég vildi | ekki afsala mér honum án bar- áttu. Hvernig átti ég að berjast, vissi ég ekki, en ég gat ekki af-j borið að missa það litla. seni égj átti í honum. Elisabeth fór að tala um afmæli Sylvesters. — Við ætlum að reyna að ná í nokkrar bækur í safnið1 hans, ef hægt er. Nokkrar fyrstu útgáfur. — Hugsa sér að eyða miklum fjárhæðum í bækur, sagði Guy ertnislega. — Það er betra en drekka út alla peningana, svaraði Elisabeth. Þau horfðust í augu. Ég leit á Gertrude og hún brosti. Og skyndilega hataði ég hana. Þegar þær kvöddu, bað Elisa- beth mig endilega að heimsækja þau. — Auðvitað kem ég, lofaði ég. — Kannski Guy aki mér út eftir einhvern daginn. Guy og ég stóðum og horfðum á eftir bílnum. Ég horfði á sam- anbitnar varir hans og stakk hend inni undir arm hans. — Fyrirgefðu, Guy, sagði ég lágróma. 16. KAFLI. Ég gat ekkert sofið þessa nótt. Eg hugsaði um grun þann, er ég hafði fengið á Gertrude Alden Dr. Keet hafði reynt að gera mér skiljanlegt, að hann væri hlægi- legur, en ég var jafn sannfærð um, að ég hefði á réttu að standa. Eg vissi, að ég varð fyrst og fremst að finna ástæðu. Ef Ger- trude hafði reynt að koma mér fyrir kattarnef vegna þess að ég hafði séð þennan innfædda fyrir utan kofann, þá gat það ekki þýtt annað en að hún ætti sök á dauða unnfr'i Abbyar En ef Gevtrude hafð; skipulagt að myrSa Elisa- beth, h'.ers vcgaa Iiaíði hún þá T í MIN N, fC*sti'da”fnp 8. febrúar 1963

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.