Tíminn - 28.02.1963, Page 8

Tíminn - 28.02.1963, Page 8
Lúðvík Kristjánsson: BREF TIL ING Ingiigerður Ágústsdóttir. Slappleiki í móralnum. Góða vinkona! Síðan Þorbergur skrifaði sitt forláta bréf til Láru, hefur alla tíð verið geigur í mönnum að senda komum línu á prenti. Það er þessi gamla feimnis- tepra og peysuskapur jafn- framt rímruglmgnum, að halda sig geta tekið astralplanið í einu skrefi, þótt maður hafi aldrei þekkt annag pLan en Tangsþlanið. En ég held, að þetta sé að breytast, að minnsta kosti með feimnistepr- una, öldin er ný, tíminn ein- kennist af spútnikum og geim- förum, og þrátt fyrir aukna spennu, aukinn hraða og aukna taugaveiklun, eru menn orðnir dulítið svalari, komin ný kynslóg með kaldari körl- um. Ég skal segja þér dæmi af sjálfum mér, og er ég þó vaxinn upp úr fermingarbux- unum eins og þú veizt. Fyrir nákvæmlega tíu árum reis ég upp úr rúmi mínu stundarfjórðung fyrir sex og fór að tína á mig spjarirnar. Konan sperrir upp augun og segir: „Hvaða írafár er þetta í þér maður, sérðu ekki, að það er nótt enn þá“. — „Heyrðu, þú veizt, ag ég á vin- konu vestur í Hólmi, og hún verður sextug eftir fjóra daga. Ég ætla að taka daginn snemma". — Að því búnu vatt ég mér niður og að skrifborð- inu. Penninn rann yfir hverja síðuna á fætur annarri. Ég las þetta yfir aftur og aftur, stund- um strikaði ég út heila kafla, stundum gerði ég strik yfir síðuna hom í horn, eins og á barnastíl, sem ókleift er að leiðrétta. Ég gaf mér varla tíma til að fara í mat eða kaffi. Svo leið dagurinn og enn fremur nóttin. Karlarnir þrömmuðu niður Vitastíginn á leið í vinnu, og klukkan var hálf níu, þegar ég kom upp. — „Þetta er orðin meiri greinin“, segir Helga. „Þú lofar manni kannski að sjá produktið“. — „Það er í bréfakörfunni", anz- aði ég og vatt mér undir sæng. Eiginlega voru þessi sögulok þér að kenná. Ég man það ekki fyrir víst, hvort þú innrættir mér meg orðum, að það sem maður gæfi vinum sínum ætti að vera ekta, helzt príma, en hafi það ekki verið, þá lærði ég þennan móral á því, hvern- ig þú umgekkst vini þína. En nú er ég orðinn svo kald- ur karl, að ég ætla að láta mig hafa þag að fara úr peysunni, viðurkenna, að planið mitt er bara Tangsplanið og mata „Tímann“, en ekki bréfakörf- una, á bréfstúf til þín. ð]álf- sagt stafar svona brek af ein- hverri veilu í skapgerðinni, ætli Freud hefði ekki flokkað það undir slappleika í móraln- um. „HeyriS þið, elskurnar mínar, þetta má ekki ske — Eitt sinn var ég staddur hjá ykkur hjónum, það var um sumar, á lestunum, og sjálf- sagt einhverjir að taka ofan ullarklyfjar austur á Tangs- plani. Við sátum inni á kontór, þú, séra Sigurður og ég, og spjölluðum um eitthvað nauða- lágfleygt. Þér verður litig út um gluggann. — „Ha, kva, kem ur ekki pabbi“. Þetta var eng- in missýn, hann var stiginn fyrir hlöðuhornið hans Lárus- ar Knudsens, fór sér hægt, vaggaði grand og hafði hendur í vösum. — „Eru margir að koma með ull“, spurði ég. — „A, einhverjir sunnanmenn". — Hann drakk úr bollanum, stóg síðan upp, gekk tvívegis enda á milli í kontórnum, stað- næmdist að því búnu hjá okk- ur og sagði líkt og upp úr eins manns hljóði: — „A, góði, mik ill dæmalaus meistari er hann Runeberg. Ég var að blaða í honum í gærkveldi, mikil óskapleg snilld. En samt rís hann hjá Matthíasi, hvílíkt vænghaf, hugsið ykkur allt þetta flug.-----Ekki meira kaffi, góða“. — Hann var horf- inn eins og hann kom. Það var kauptíð og verið að vega ull austur í Tangspakkhúsi. Einu sinni kom bóndi úr næstu sýslu. Faðir þinn skraut ritaði fyrir hann auglýsingu. Hann ætlaði að lesa upp kvæði og vísur í samkomuhúsinu um kvöldið. Stimplaðir miðar voru seldir við innganginn. En það var fáförult að húsinu, og senn átti að hefjast lesturinn. Fað- ir þinn kom fram í ganginn. Þar stóðu tveir eða þrír karlar í vomum, enn fremur ég og annar strákur til. — „Heyrið þið, elskurnar mínar, þetta má ekki ske, svona lagað má ekki spyrjast". Síðan keypti hann slurk af miðum, og bað mig og félaga minn ag skunda út um borg og bý og afhenda hverj- um, sem hafa vildi. Hálft hundrað manns hlýddi á kvæðalestur bóndans. — Menn- ingin hefur alltaf átt sína diplomata. Annars hafa skáld lengi átt málsvara í föðurætt þinni. Það rifjast upp fyrir mér núna, að hann Guðmundur frændi þinn Árnason, ekki sá, sem orðinn er frægur í Prófílum og pam- fílum, heldur hann Guðmund- ur dúllari, tók einu sinni ær- lega upp hanzkann fyrir Símon, svaraði í blaði ádeilu á Dala- skáldið. En hann lét ekki bar við sitja, heldur lagði hann land undir fót um hávetur, óð uppbólgnar ár, klofaði óheld- an skarasnjó á heiðum uppi og um dali þvera í mörgum sýsl- um, linnti ekki ferðinni fyrr en norður í Gilhaga í Skaga- firði, þar sem hann afhenti Símoni skjöldinn, sem hann hafði borið fyrir hann. Krókapör og para- greyja. Heldurðu, að hann faðir þinn hafi ekki stundum fundið eitt og annað á sér, haft í sér einhvern snefil af spásagnar- anda. Ég skal segja þér af hverju þetta hvarflar að mér Fyrir nokkrum árum las ég bók, sem heitir „Njála 1 íslenzk um skáldskap". Hún er eftir ungan menntamann, Matthías Johannessen, og ag stofni til prófritgerð hans í íslenzkum fræðum. Hverjum heldurðu, að ég mæti þá á einni síðu bók- arinnar? — Aðkomubóndan- um, sem las upp í samkomu- húsinu, þegar hann faðir þinn bjargaði menningarsæmd þorpsins. Já, ég var ag tala um spá- sagnaranda, sumir kalla þetta að vísu aðeins sagnaranda, og svo var það gert Undir jökli. Ég man, að Þorkatla, móðir Sigurðar Kristófers Pétursson- ar, var talin gædd þessum eig- inleika. Gæti ekki verið, að hann pabbi þinn hefði séð obbolítið inn í framtíðina, svona eins og móa fyrir því ókomna. Hefur aldrei flögrað að þér, að hann, þessi óskap- legi Matthíasardýrkandi, hafi búizt við því, að á atómöld risi upp annar Matthías, og enn og aftur yrffi þá ástæða til að taka sér í munn orð faktors Tangsverzlunar: „Hvílikt vænghaf, hugsið ykkur allt þetta flug“. En úr því ég er farinn að drepa á skáldskap. langar mig til að rifja upp fyrir þér vísu. sem þú ert kannski búin að gleyma Bókmenntafræðingar eru að segja okkur frá þvi, að margar líkingar í nútímakveð skap séu absúrd. Já, það er nú svo. En hvað er fáránlegt? Einu sinni var karl i Hólm >num. sem fékkst við yrkingar Annars var ég hissa á því hversu fátækleg hagasnöp voru fyrir Pegasus í svo menningar !egu piássi Sennilega hefur fátt varðveitzt af skáldskap bessa karls, en hérna kemur 'u'san: Sit ég við að beygja pör, kófsveittur ag beygja. þér að segja þönglavör; það er hún paragreyja. Þessi vísa olli mér nokkrum heilabrotum strax og ég lærði hana, og þess vegna tolldi hún í mér. Reyndar kom síðar ann- að til, svo að ég hef aldrei gleymt henni. Það er annars furðulegt, hve ólærðir alþýðu- menn, sem ekki hafa komizt lengra í bókaramennt en verða stautfærir, geta stundum verið naskir, jafnvel farið fram úr hálærðum meisturum og dokt- orum. Eitt sinn var ég að blaða i Skírni, elzta bókmenntatíma- riti á Norðurlöndum, virðulegt og hefðbundið í sniðum. Þar rekst ég á, að málhagur og stílsnjall doktor og reyndar einnig gott og sérstætt skáld kallar fálkaorður, dannebrogs- krossa og svoleiðis metalíur krókapör. — Nú eigum við í málinu org eins og heyburðar- maður, móburðarmaður, torf- burðarmaður og kannski er lika til orðið krossburðarmað- ur, en það er a. m. k. ekki bók- fest, og ekki er það heldur í þeim hluta Orðabókar háskól- ans, sem safnað hefur verið úr mæltu máli. Doktorinn í Skími víkur ekkert ag því, hvað þeir heiti, sem láti dýra málma á brjóst sér. En samkvæmt nafngjöf hans á krossum og orðum, gæti maður látið sér detta i hug, að skáldið okkar í Hólminum hefði þar hlaupið undir bagga með lærdómsmanninum, því hvag stendur ekki í vísunni: Það er hún paragreyja. Markið geymdist — stjarnan gleymdist. Æskunni verður oft á að verða tillitslaus og vanþakklát, stundum af rælni, en í annan tíma af óvitaskap. Efalaust hef- ur borið við, að ég hafi sært þig, og er ég þó ekki orðhákur eins og þú veizt, en stundum dálítið dómgreindarsljór. — Það vai mikil forláta sálmabók, sem þú sendir mér í ferming- argjöf, í alskinni og öll gyllt í sniðum. Manstu, hvað ég sagði. þegar við hittumst næst? Jú, ég þakkaði þér að sjálf- sögðu fyrir, en bætti síðan við: — „Ég hefði nú heldur viljað, að það hefði verið „Þjóðsögur og munnmæli". — Þá dró fyr- ir sól í huga þér, og þú and- varpaðir: „Æ. blessaður dreng- urinn. eins og ég hefði ekki átt að vita þetta" Sökum þess, að ég er að minnast á fermingu, langar mig til að trúa þér fyrir einu. Séra Sigurður dró ekkert af sér við ag búa okkur undir þá athöfn, vísa okkur til vegar út í lífið. Hann lét hvert okkar velja eða draga eina ritningar- grein úr Helgakveri. er skyldi vera mottó fyrir öllum okkar gerningum, eins konar leiðar- stjarna, sem stýrt skyldi eftir i hafróti iafnt sem lognsævi, heiðbjörtu sem niðamyrkri. Með hliðsjón af henni átti að taka kúrsinn. hvert sem við ætluðum. En hvað heldurðu að komi upp á fyrir mér. ég held ör- skömmu síðar? Stjarnan mín er horfin, og þótt ég skimi aftur og aftur um alla festing- una, get ég hvergi komið auga á hana. Ég hef þráfaldlega FRÁ STYKKISHÓLMI, — Hér hafa þaer konur búið, sem lengst hafs setiS i prestsmaddömudyngju Helgafellsbrauðs, ingigerður Ágústs dóttir (t.v.) og Þuríður Kúld (th.). T f M I N N, fimmtudagur 28. febrúar 1963.

x

Tíminn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.