Alþýðublaðið - 27.02.1942, Blaðsíða 4

Jón Axel Pétnrsson:
Hér riklr athafnufrelslt
Útcefanól: AlþýéKfiefekarÍBS
Ritstiórl: BMá* PJotnnMia
Ititstjórn og atgreiSsla i Al-
þýðuhÚKÍnu við Hverfisgötu
Siraar ritstjórnor: 4001 og
4902
Siraar aígreiMu: 4900 og
4908
Verð í laus&sftlu 28 aura.
Alþýðuprentsmiíjan h. t.
Jafnrétti fyrir hvern
oy til hvers?
RÓUNARSAGA Fram-
sóknarflokksins síðustu
árin hefir verið ömurleg. Flokk-
urinn komst til valda sem frjáls-
lyndur og stórhuga umbóta-
flokkur.
En umbótastefna Framsókn-
arflokksins er löngu grafin hug-
sjón. í stað hennar hefir komið
skefjalaus valdabarátta og mis-
beiting hins pólitíska valds,
sem flokkurinn hafði óunnið
sér með því að beita sér fyrir
ýmsum hugsjónamálum. öll
viðleitni flokksins síðustu árin
hefir beinzt að því að tryggja
flokknum og foringjaklíku hans
pólitísk sérréttindi. Einrœðis-
og ofbeldishneigð flokksins
hefir vaxið í sama hlutfalli og
hugsjónunum og umbótamál-
unum hefir fækkað, á þau er
yfirleitt ekki minnzt lengur.
Afstaða Sjálfstæðisflokksins
til Framséknarflokksins hefir
engu síður verið breytingunum
undirorpin þetta valdatímabil
Framsóknar. Meðan Framsókn-
arflokkurinn barðist fyrir ein-
hverjum nýtilegum málum,
sýndi Sjélfstæðisflokkurinn
þeim fullan fjandskap. Árin
1927—30 héldu blöð flokksins
uppi hreinum ofsóknum gegn
Jónasi Jónssyni formanni Fram-
sóknarflokksins. Þá voru þó til
ljósir punktar í stefnu og fram-
kvæmdum Jónasar, þó snemma
færi að brydda á valdamisnotk-
un hans, pólitískri hlutdrægni
og vaxandi afturhaldssemi.
Það voru vissulega nógu marg-
ar dökkar hliðar á valdaferli
Jónasar frá Hriflu til þess að
skapa þeim flokki samúð, sem
gerði ádeilumar á hann að sínu
höfuðverkefni.
En hvernig er nú komið?
Það dettur víst engumoí hug, að
Jónas frá Hriflu sé orðinn
frjálslyndari og víðsýnni maður
en hann var, en samt er hann
nú orðinn pólitískur fóstbróðir
helstu foringja Sjálfstæðisfl.
Þeir taka nú engar mikils-
verðar ákvarðanir án þess að
hafa hann með í ráðum, Jónas
er orðinn hægri hönd Ólafs
Thors og bcrgarstjórinn í
Reykjavík og Jónas skrifa nú
annan hvern dag hólgreinar
hvor um annan. Hvað elskar
sér líkt. Og smámsaman er
Sjálfstæðisfl., að taka upp
stefnu Framsóknar í einu og
öllu, ekki þá umbótastefnu,
sem Framsókn þóttist einu sinni
vera fylgjandi, heldur stefnu
valdamisbeitinga og forrétt-
inda fjrrir ákveðna pólitíska
EGAR ÞRÓUMN hefir náð
því hámarki í bænum, að
aftur er byrjaö á byggingu
„Póla“ og vart verður komizt
um bæinn fyrir sundurgröfnum
götum og gangstígum —
Þegar tví- og þrí-settir bama-
skólamir eru raunverulega að
springa utan af börnunum, og
þakklætisvert er, ef ekki hlýtzt
heilsutjpn af —
Þegar sjúkrakostur bæjarins
er gamall timburkofi með sí-
vaxandi reksturshalla, nema ef
vera skyldi að Sjúkrasamlagið
bjargaði því —
Þegar raunverulega er hætt
að gera nýjar götur og þær eldri
eru látnar sjá um sig sjálfar —
Þegar hreinlætislögregla er
sett á stofn, en hreinsun, sem
bærinn annast og tekur borgun
fyrir, er í megnasta ólagi —
Þegar unglingafræðslan er á
hrakólum og hefst við í göml-
um timburhjöllum —
Þegar von er á, að bragga-
bíóum f jölgi, en bærinn vill ekki
sjálfur stofnsetja kvikmynda-
hús og meinar borgurunum að
gera það —
Þegar háskólinn innréttar til
bráðabirgða bíó í gamla íshús-
inu og harðfiskur frá Skúla
Thor er rækur úr því ger —
Þegar bráðabirgðaskólahús-
næðí er leigt fyrir börnin í
Skerjafirði og bráðabirgðaskóla-
hús byggt í Lauganeshverfí, en
bráðabirgðalóðir látnar á leigu
undir bráðabirgðahús, og borg-
aramir stunda langmest bráða-
birgðavinnu hjá Bretanum,
meðan beðið er eftir atvinno-
leysinu, sem var fyrir stríi —-
Já — þá er ekki að undra, fré
prófessoramir í bæjarstjóminni
stingi niður penna í Morgunbl.
og segi okkur Reykvíking-
um — hvort það er þetta, sem
klíku, stefnu kúgunar og óbil-
gimi gegn verkamönnum og
öðrum launþegum.
Sjálfstæðisflokkurinn, sem
undanfarin ár hefir gagnrýnt
harðlega stefnu Framsóknar-
valdsins, barizt gegn „höftum“,
„nefndafargani“, „ofsóknunum
gegn Reykjavík“, „skattabrjál-
æðinu“ o. s. frv., hefir síðan
hann myndaði stjórn með Fram-
sókn, gengið á hönd henni með
húð og hári og svikið öll fyrri
baráttumál og loforð.
Bjami Benediktsson borgar-
stjóri hefir fundið hina sívax-
andi gremju flokksmanna sinna
yfir undirlægjuhætti flokks
síns fyrir Framsóknarvaldinu.
Hann hefir nú fundið upp þá
skýringu á þessari þjónkun að
hún sé til þess að tryggja „jafn-
rétti Reykjavíkur".
Nei, Sjálfstæðisflokkurinn
hefir ekki tryggt „jafnrétti
Reykjavíkur.“ Hann hefir
tryggt foringjum sínum „jafn-
rétti“ við Framsókn til að kúga
launastéttirnar, hann hefir
tryggt þeim „jafnrétti" við út-
hlutun sérréttinda handa Kveld-
úlfi, hann hefi tryggt þeim
„jafnrétti" til þess að ákveða
koma skal, og það því fremur
sem , annar prófessoranna er
sjélfur borgarstjórinn.
Því fer þó fjarri, að þeir taki
á þessurn viðfangsefnum, sem
að framan eru nefnd, eða að
þeir með einu orði gefi til kynna
hvort þvílík þróun á að halda
áfram í hofuðstaðnum að þeirra
dómi, éða ekki. Hugðarefnin
virðast ekki, af skrifunum að
dæma, vera þau, heldur hitt, að
leitast við að sanna nauðsyn
þess, að kosningum var frestað
— og það, hve dýrlegt það er
að mega ekki fá hærra kaup en
að fá dýrtíðina bætta, og ef
lengra er leitað eftir í skrifwn
borgarstjórans — hversu í-
myndaðan þátt Jónas frá Hriflu
átti í stofnun Alþýðuflokksins.
Borgarstjórinn hefir nú þegar
fengið sitt hrós fyrir hjá Jónasi
og ég er illa svikinn, ef báðir
prófessorarnir fá ekki heilsíðu
lofgrein í Tímanum eftir gamla
manninn fyrir þessi síðustu af-
kvæmi sín — og segi menn svo,
að Jónasi takist ekki að setja
sinn svip á bæinn. Ég tel líklegt,
að margir hafi hugsað á sama
veg og ég — að eldxi mönnun-
um í Sjálfstæðisflokknum
mundi verða það eftirlátið, að
skrifa í þessum anda prófessor-
anna — en ekki þeim, sem telj-
ast til hixma yngri í flokknum.
En sjón er sögu ríkari. Grein-
amar bera því vitni, hverjar
skoðanir þessir ungu menn hafa,
og sýna okkur ásamt öðru, hvert
s^gfnir í okkar litla þjóðfélagi.
Það eru í raun og veru fjórir
«Sburðir síðan um áramót, á-
fiunt fleiri smáatvikum, sem
gefa ærið tilefni til alvarlegra
umhugsana, og ekki úr vegi að
þeir séu hafðir í huga ásamt því,
sem umbóta þarf við í bæjarfé-
laginu.
með Framsókn okurverð á land-
búnaðarafurðum. Sjálfstæðis-
flokkurinn fær að „vera með“
þegar réttindi launastéttanna
eru skert, hann fær væntanlega
einnig að vera með til þess að
hækka skattana á launafólkinu
innan skamms, en hann fær á-
reiðanlega ekki leyfi til þess að
greiða atkvæði með réttlátari
kjördæmaskipun, sein tryggi
kaupstöðunum jafnrétti á við
sveitirnar.
Bjarna Benediktssyni er
sannarlega ekki of gott að hæla
sér af samvinnunni við Fram-
sókn í niðurjöfnunamefnd
Reykjavíkur, Flokknum hefir
tekizt að útvega óánægðum
flokksmanni nokkrar uppbætur
fyrir það, að hann varð ekki
bankastjóri, en hingað til hefir
þessi samvinna ekki tryggt
Reykvíkingum önnur sérrétt-
indi en þau að þurfa að borga
25% hærra útsvar en ella, vegna
þess að ekki mátti leggja á
Kveldúlf og önnur stríðsgróða-
fyrirtæki eftir sömu -reglum og
önnur fyrirtæki í bænum.
Meira af slíku „jafnrétti“ og
verður þá smásaman lítið eftir
af „réttindum" Reykvíkinga.
Þessir atburðir eru:
1. Árásin á hendur lanna-
stéttunnm (gerðardóms-
liigin).
2. Kaup ó hríðskotabyssum
og gasbombubyssum fyrir
tugi þúsunda.
3. Ofbeldisnotkun ráðherr-
anna á rikisútvarpinu.
4. Einstefnuskoðun þeirra
ungu og gömlu í Sjálf-
stæðisflokknum.
En allt þetta gerist ó þeim
tíma, þegar íslenzkir kaupsýslu-
menn, atvinnurekendur og út-
gerðarmenn raka saman meiri
peningum en dæmi eru til hér
á þessu landL
Er þá nokkur furða þó að
menn setji hljóða og hver spyrji
annan: hvað er að ske? Hvað er
að ske hér hjá okkur, þegar
milljónir manna í heiminum
berjast upp á líf og dauða fyrir
varðveizlu lýðræðis og frelsis?
Er það sams konar lýðræði —
sams konar freki, sem hér ríkir,
sem barizt er fyrir? Er það til
AÐ verður stöðugt greini-
legra af blöðum Sjálf-
stæðisflokksins, hve mikill
stuggur forsprökkum hans
stendur af vaxandi óánægju
hinna óbreyttu flokksmanna
með samvinnuna við Framsókn-
arvaldið, og hve mikið þeim
þykir undir því komið, að þagga
þá óánægju niður. í gær fór
Bjarni Benediktsson borgar-
stjóri á stúfana í Morgunblað-
inu í því skyni og skrifar:
„Sjálfstæðismenn eru vanír að
miða aðgerðir sínar við heill al-
þjóðar og allra stétta. Þeir eru
ímynd þjóðarinnar í heild og hljóta
að líta með óþolgæði atferli þeirra,
sem sækja vald sitt í sundrungu
þjóðarinnar og leitast við að koma
á óeining þeirra milli, sem saman
ættu að vinna."
Og síðar í greininni segir
borgarstjórinn þessu til skýring-
ar, svo og til þess, að enginn efi
sé á, að hér er sveigt að hin-
um óánægðu flokksmönnum
hans sjálfs:
„Samvinna Sj álfstæðisfiokks og
Framsóknar er nó ótvíræð þjóð-
arnauðsyn.“
Ætli það væri ekki sanni nær,
að segja Kveldúlfsnauðsyn?
En það er að vísu eins með
formann S j álf stæðisf lokksins og
Lúðvík fjórtánda Frakkakon-
ung, sem sagði: „Ríkið, það er
ég“. Ólafur Thors segir bara;
„Þjóðin, það er ég“. Annars er
Alþýðublaðið á þeirri skoðun,
að þjóðin muni gjarnan vilja
hafa sig undanþegna þeim
heiðri, að Sjálfstæðisflokkurinn
kalli sig ímynd hennar.
Allir þykjast nú viija vernda
virðingu alþingis. Morgunblað-
Föstudacw 27. Mnéu IMt,
þess að hini rflcu verði rfkari —
og hinir fcátæku fcátækari, @§
barizt er? Er það til þees að
bráðabirgðalög skuli sett og
ilfjörleg hækkun ó lauiusm
manna, sein vinna, sé bönnuS —
en 1 lögum séu þvi lítil takmörk
sett, hvað aðrir græða og hvem-
ig þeir fara með þann gróða?
Er það fyrir því, að hljóðnemixm
beri út til fjöldana skoðanísr
þeirra, sem með völdin fara —
en hinir séu útilokaðir? Er það
fyrir því að þjóðir, sem lýst
hafa yfir ævarandi hlutleysi,
taki til að vopnast? Er það fyrir
einstefnu í skoðunum? Er það
á þennan hátt, sem hinn svo-
kallaði stríðsgróði verkar á né-
verandi ráðamenn hins íslenzka
þjóðfélags, — gróðinn, sem
safnazt hefír og streymir inn I
landið fyrir baróttu xnilljóna
manna fyrir lýðræði og frelsi?
Leikur nokkur vafi á því, að
núverandi ráðameim þjóðaiinn-
ar stefna hröðum skrefum í eiis*
ræðisátt? •
Hér á landi ríkir að sögn tár
hafnafrelsi. Já, svo er nú það!
Hefir þú leyfi til að selja vinnu
þína því verði, sem þú teiur þig
þurfa að fó til þess að geta dreg-
ið fram lífið eða til þess @ð-
Frh. á C. síSul
ið skrifar í leiðara sinn i gestt
„ÞjóBin verður að standa vtirð
um alþingi og taka hart ó ÖUu,
er miðar að því að lítilsvirða þá
stofnun og vanhelga. Alþingi hef-
ir staðið vörð um frelsi og sjálf-
stæði þjóðarinnar og mun gera
áfram, ef það fær að starfa.”
Þetta er í rauninni ekki amk-
að en það, sem Runólfur Sveias-
son sagði í grein sinni í Tíman-
um í vikunni, sem leið, um
virðingu alþingis. En það skrýti-
lega skeður, að Morgunblaðið
kallar grein hans „níð, um al-
þingi“! Hvers vegna? Vegna
þess, að hann taldi líka nauð-
synlegt að taka hart á öllu því»
sem ráðherrar og þingmen®
gera þinginu til lítilsvirSðingar
og vanhelgunar, og benti í þvf
sambandi á að ráðhexrar og
þingmenn Sjálfstyðisflokksins
hefðu. ekki sem hreinastaxs
skjöld í því efni.
Fækktmin í setuliðsvinnunnl
er stöðugt mikið rædd í blcð-
unum. „Nýtt dagblað“ gagn-
rýnir hana fyrst og fremst út
frá því sjónarmiði, að henni sé
dregið úr nauðsjmlegri vinnu f
þágu landvamanna. — Það
skrifar í leiðara sínum í gær;
„Vissulega er þaö langsamlega
þýðingarmesta hagsmuna-, £rei»-
is- og velferðarmál fyj-ir þjóðina,
að land hennar sé varið svo full-
komlega gegn nazistum að ijjm'ás
takist ekkj og loftárásir sem
minnst.
Hinu skal ekki neitað að það er
lítil klíka meðal þjóðarinnar, sem
óskar nazismanum sigurs og
myndi fagna því, að hann næði
íslandi. Og fyrir slíka menn er
það hagsmunamál að landið sé
illa varið, að vinnan við hcrnaSL
Frh. á 6. síðu.