Alþýðublaðið - 20.03.1942, Blaðsíða 2

\
Jón Helgason biskup látinn
T ÓN HELGASON biskup
J andaðist að hcimili sínu
hér í bænum á elleíta tíman-
um í gærkveldi. Hafði hann
legið rúmfastur um mánað-
artíma. Banamein hans vaí
krabbamein.
Jón heitinn var sonur Helga
Hálfdánarsonar lektors, fæddur
21, júní 1866 og var því rúm-
Iega hálfáttræður, þegar hann
andaðist.
Hann varð stúdent í Reykja-
vík 1886, las guðfræði við Hafn-
arháskóla og lauk háskólaþrófi í
guðfræði þar 1892, varð docent
við prestaskólann í Reykjavík
1894 og lektor eða forstöðumað-
ur þess skóla 1908.
Þegar háskólinn var stofnað-
ur 1911, varð Jón Helgason
prófessor í guðfræði við hann
og gegndi því starfi til 1917, er
hann var skipaður biskup, að
Þórhalli biskupi Bjarnasyni
látnum. En biskupsstörfum
gegndi hann til 1939, að hann
lét af þeim fyrir aldurs sakir.
Jón biskup Helgason var einn
af aðalforgöngumönnum nýguð-
fræðinnar hér á landi og átti
mikinn þátt í því að móta
prestastétt landsins í þeim anda
meðan hann var kennari við
prestaskólann og háskólann.
Gaf hann um mörg ár út vekj-
andi tímarit um kirkjumál,
„Verði ljós“, og var eftir það,
ásamt Þórhalli biskupi Bjarna-
syni og fleirum, útgefandi „Nýs
kirkjublaðs".
Jón biskup Helgason var einn
af mikilvirkustu rithöfundum
þjóðarinnar. Liggja eftir hann
frá fyrri árum ritverk aðallega
kirkjulegs efnis svo sem „Sögú-
legur uppruni Nýja testament-
isins“ (1904), „Almenn kristni-
saga“ (1912—1930) og „Kristni-
saga íslands“ (1925—1927). En
á síðari árum hneigðist hugur
hans meir og meir að íslenzkri
sagnfræði yfirleitt, éinkum ævi-
sögum skóla- og kennimáhna.
Gaf þó þegar 1907 út „Bréf
Tómasar Sæmundssonar“, afa
síns, en hin miklu ævisögurit
hans hafa öll komið út síðustu
árin. Eru það: „Meistari Hálf-
dán“ (1935), „Hannes Finnsson
biskup í Skálholti“ (1936), „Jón
Halldórsson prófastur í Hítar-
dal“ (1938) og „Tómas Sæ-
mundsson" (1941).
Fyrir utan þessar bækur hef-
ir hann hin seinni ár gefið út
hvert ritið eftir annað um sögu
Reykjavíkur. -Var fyrst þeirra
„Þættir úr sögu Reykjavíkur'1.
(1916). Þá „Reykjavík, þættir
og myndir úr sögu bæjarins"
(1937), „Árbækur Reykjavíku>'“
(1941) og „Þeir, sem settu svip
á bæinn“ (einnig 1941).
Sægur smærri rita liggur eftir
Jón Helgason biskup, sem alltof
langt yrði upp að telja, en hann
var alla tíð hinn mesti eljumað-
ur og sískrifandi fram í andlát-
ið. Mun þess starfs, sem hann
hefir af hendi leyst í þágu ís-
lenzkrar sagnfræði, auk emb-
| ættisverka hans, verða lengi
minnzt með þjóðinni.
Bjarni Benedlktsson end-
nrkosin borgarstjóri.
En þrir flokkar eiga nú fulltrúa í bæj
arráði: Sjálfstæðisflokkurinn 3, Aiþýðu
flokkurinn 1 og kommúnistar 1.
♦ .....
Fyrsti fnndar ný|a bæjarst|órnarinnar.
FYRSTI fundur hinnar
nýju bæjarstjómar
Reykjavíkur hófst í gær í
kaupþingssalnum í Eimskipa
félagshúsinu kl. 5.
í fundarbyrjun kvaddi Bjarni
Benediktsson sér hljóðs og las
upp bréf frá yfirkjörstjóminni
við bæjarstj órnarkosningarnar,
þar sem hún tilkynnti hverjir
kosnir hefðu verið, og las B. B.
upp nöfn allra hinna nýkjörnu
bæjafulltrúa.
Að þessu loknu bað hann
bæjarjulltrúa að kjósa forseta
bæjarstjórnar. Kosinn var Guð-
mundur Ásbjömsson með 8 at-
Jcvæðum, Sigfús Sigurhjartar-
son fékk 4 atkvæði, en 3 voru
auðir. Guðmundur Ásbjörnsson
þakkaði fyrir traust það, sem
honum hefði verið sýnt, og lof-
aði að sýna engum ranglæti
meðan hann væri forseti, hvaða
flokki eða hvaða stöðu sem hún
eða hann væri í.
Þá fór fram kosning á borgar-
stjóra. Var Bjarn Benediktsson
kosinn með 8 atkvæðum, 7 seðl-
ar voru auðir.
Fór nú fram kosning á 5 bæj-
arfulltrúum í bæjarráð. Þrír
listar með jafnmörgum og hver
flokkur gat fengið kosna, komu
fram. Skipa því bæjarráð næsta
kjörtímabil: Jón Axel Péursson,
Sigfús Sigurhjartarson, Guðm.
Ásbjörnsson, Jakob Möller og
Helgi Herm. Eiríksson.
Við kosningu varamanna
komu og fram þrír listar með
eftirtöldum mönnum: Háraldur
Guðmundsson, Björn Bjarna-
son, Valtýr Stefánsson, Gunnar
Thoroddsen og Árni Jónsson.
Þá var kosin framfærslu-
nefnd. Þrír listar komu fram
með jafnmörgum mönnum og
hver flokkur gat fengið kosna.
Skipa því framfærslunefnd:
Arngrímur Kristjánsson, Katrín
Pálsdóttir, Guðmundur Ás-
björnsson, Guðrún Jónasson og
Gísli Guðnason. ,
Til vara voru kosin á sama
(Frh. á 7. síðu.)
• 1 . V
Umræðnm frestað f neðrl delld i gær eftlr belðnl
Hermanns Jónassonar forsætisráðherra.
UUMRÆÐUM um kjördæmaskipunarfrumvarp Alþýðu-*T
flokksins var frestað í neðri deild alþingis í gær eftir að
Ásgeir Ásgeirsson hafði flutt framsöguræðu fyrir frumvarp-
inu og Hermann Jónasson svarað.
Það var forsætisráðherrann, sem fór fram á það, að umræð-
unum yrði frestað. En margir voru þegar komnir á mælendaskrá.
Upprunalega hafði verið ætlunin að frumvarpið kæmi til
fyrstu umræðu í neðri deild í fyrradag. En þegar til kom lýsti
forseti deildarinnar því yfir, að málið væri tekið út af dagskrá
vegna veikinda tveggjá ráðherra, Eysteins Jónssonar og Ólafs
Thors. Ólafur Thors var heldur ekki viðstaddur umræðumar,
; sem fram fóru í gær. Og enginn af þingmönnum Sjálfstæðisflokks
ins tók til máls.
Frámsoporæda Ás-
geirs Ásgeirssonar.
Kj öndæmaskipunarfrumvarp-
ið, sem vitanlega er frumvarp
til laga um breytingar á stjórn-
arskrá landsins, er. flutt af öll-
um þingmönnum Alþýðuflokks
ins í neðri deild, þeim Ásgeiri
Ásgeirssyni, Emil Jónssyni,
Finni Jónssyni og Haraldi Guð-
mundssyni og hafði Ásgeir Ás-
geirsson orð fyrir þeim við fram
sögu málsins í gær.
Minnti hann á, að með síðustu
breytingunum, sem gerðar
hefðu verið ó kjördæmaskipun
inni, hefði sú meginregla verið
viðurkennd, að þingflokkarnir
ættu að hafa þingsæti í sem
fyllstu samræmi við kjósenda-
fylgi. Tilgangurinn hefði þó -
ekki náðst til fulls með þeim
breytingum, sem þá hefðu ver-
ið gerðar. Það hefði strax komið
fram við kosningamar 1934, og
enn greinilegar við kosningarn-
ar 1937, þegar á bak við hvem
þingmann sumra flokkanna
hefði verið þrefalt til fjórfalt
kjósendafylgi á við það, sem
hefði verið á bak við þingmenn
þess flokksins, sem flesta þing-
menn fékk í hlutfalli við kjós-
endatölu.
Til þess að leiðrétta þetta mis
rétti eru ekki nema tvær leiðir
sagði Ásgeir: önnur að fjölga
uppbótarsæiáim, hin að taka
upp hlutfallskosningar.
1934 hefði þurft 26—27 upp-
bótarsæti til að ná fullu réttlæti
milli , flokkánna. 1937 hefði
meira að segja þurft til þess 38
uppbótarþingsæti.
Slík fjölgun þingmanna kem-
ur vitanlega ekki til mála. Þess
vegna verður að fara inn á hina
leiðina, og það hefir verið gert
í því frumvarpi, sem hér liggur
fyrir. Þar er gert ráð fyrir hlut
fallskosningum í tvímennings-
kjördæmunum. En þar sem sú
breyting ein getur ekki talizt
nægileg til þess að tryggja jafn-
xétti, er jafnframt stungið upp
á, að fjölga þingmönnum Reykja
víkur um tvo og gera Akranes,
Siglufjörð og Norðfjörð að sér-
stökum kjördæmum, hverjum
með einum þingmanni.
Með þessu væri tryggt, sagði
Ásgeir, að meirihlutinn réði, og
jafnframt, að réttur minnihlut-
ans væri ekki fyrir borð borinn.
En það er þetta tvennt, sem þarf
að tryggja í lýðræðislöndum.
Með fnunvarpinu er hin
gamla kjördæmaskipun varð-
veitt og þar með réttur hinna
gömlu kjördæma. Engir þing-
menn hafa verið teknir af þeim.
Og með þeirri fjölgun, sem gert
er ráð fyrir í Reykjavík og kaup
stöðunum utan Reykjavíkur,
verður ekki sagt að of langt sé
gengið. Kaupstaðirnir hafa eft-
, ir sem áður færri fulltrúa kosna
í kjördæmunum, en sveitirnar,
en úr því eiga uppbótarsætin
að bæta.
Þá benti Ásgeir á, að þetta
frumvarp væri í samræmi við
þær breytingar, sem á undan-
förnum áratugum hefðu verið
gerðar á kjördæmaskipuninni
og kosningafyrirkomulaginu,
við breytinguna 1915, þegar
landkjör var tekið upp í stað-
inn fyrir konungkjör, 1920, þeg
ar fjölgað var þingmönnum
í Reykjavík og hlutfallskosning
ar teknar upp, og 1933, þegar
stærra sporið var stigið í sömu
átt með uppbótarsætunum, 11
að tölu.
„Það er jafnrétti þegnanna,
sem á að tryggja með þessum
breytingum, sagði, Ásgeir að lok
um. Og þó að déilur kunni að
(Frh. á 7. síðu.)
Skerjgfjörðnr er
hættasvæð! íyrlr
íslendinga.
Skothríð á tvo smá»
báta á flrðinniii.
STÖRHÆTTA er samfara
því að fara á bátum út
á Skerjafjörð. Tvo undan-
farna daga hafa setuliðs-
menn, sem munu hafa stöðv-
ar þarna í grennd, skotið á
báta, sem verið hafa á firðint
um og má teljast mildi, að
ekki hafa hlotizt slys af.
Á þriðjudag var Sigurður
Jónsson útvegsbóndi í Görðum
að leggja hrognkelsaneí út &
Skerjafirði, er skothríð dundi
ait í einu í kringum bátinn. Sig-
ur hraðaði sér í land og hitti
þar fyrir þrjá ameríkska her-
menn, er sögðu honum að hann
mætti ekki fara út á fjörðinn„
nema með sérstöku leyfi. En
þegar Sigurður spurði hvar slíkt
leyfi væri að fá vissu þeir það
ekki.
Sigurður hefir snúið sér til
fslenzkfia yfirvalda um þetta
mál og beðið þau að ganga
í það.
Á miðvikudagskvöld var svo-
Jón Eyjólfsson, Fálkagötu 36,
sem hefir unnið ýmislegt í Shell
stöðinni og við flotbaujur og
þess háttar á Skerjafirði, að fara
á smákænu fdá Shellstöðiinni
að Grímsstaðaholti. Er hann var
kominn svolítið frá landi var haf
in skothríð á hann og féllu mörg
skot allt í kringum bát hans.
Jón hraðaði sér strax í land og
lét berast þar að sem næst var.
Hitti hann þar hermenn ög átti
eitthvert orðakast við þá.
Jón mun einnig hafa snúið sér
til íslenzkra yfirvalda.
Ekkert skip fengið enn
með hitaveituefnið!
Sðguruar fyrir bæjarstjórnarkosniiigarKi
ar voro uppspani einn.
--- ..........
ABÆJARSTJÓRNARFUNDINUM í gær gerði Haraldur
Guðmundsson þá fyrirspum til borgarstjóra, hvað liði
hitaveituefninu. Ég minnist þess, að það var tilkynnt í blöð-
um fyrir nokkrum dögum, að það myndi Ieggja af stað frá
New York nu mn miðjan mánuðinn, sagði hann.
Borgarstjóri svaraði: Það eru flutningsörðugleikar. Við
höfum von um skip, sem mun nú vera á Ieiðinni út. Ég faýst
við, að efnið verði afhent á tilsettum tíma. Það bendir líka
til þess, að viðskiptabanki okkar vestra hefir nýlega simað
100 þúsund dollara yfirfærslu, en áður var hann búinn að fá
200 þúsund dollara.
Haraldur spurði þá, hvort enn væri ekki búið að fá skip
svo víst væri. Nei, svaraði borgarstjóri. En um það sór sendi-
herrann í Washington og fulltrúi Eimskipafélagsms j New
York.
........ —..................... ....