Alþýðublaðið - 22.07.1942, Blaðsíða 4

4
AU»YÐUBLAðiO
Míðvikudagur 22. júií 1942»
ÚtfSafaitdl: Alþý3nfl»kkarin»
BMsfjórl: Ste2óa FjetarMtm
Kitstjóm og aígreiSsl^ í Al-
þýfluhósdnu við Hverflagöta
Símar ritatjómar: 4801 og
4902
Sfmar algreiðslu: 4909 og
4996
VerS í lausesölu 25 aura.
AlþýðapreKtsmfSjan h. f.
Ábyrgð sumar-
þingsius.
ÞINGIÐ hefir nú verið kall-
að saman 4. ágúst. Virð-
ist því mega ganga út frá því,
að þess sé ekki nema skammt
að bíða, aðeins örfáar vikur,
að ekki einasta kj örda mabreyt-
breytingin fái fuUnaðarsam-
þykkt, heldur og að sjálfstæðis-
málið verði leyst með annarri
stjórnarskrárbreytingu og þar
með því langþráGa takmarki
náð, sem markvisst hefir verið
keppt að í heila öld: fullkomið
sjálfstæði íslonztku þjóðairinn-
ar.
Raunverulega höfum við far-
ið með öll okkar mál síðan
yfirstjórn utanríkismálanna og
æðsta valdið var flutt inn í
landið með samþykkí alþingis
vorið 1940, þegar sambandið
rofnaði við sambandsþjóð okkar
I>að er því ekki annað eftir, eii
að ganga formlega frá stjórn-
arskrá hins íslenzka lýðveldis.
Og væntanlega verður það nú
gert á sumarþinginu.
En getur það þing, sem nú
kemur saman, látið sér nægja,
að ganga frá þessum tveimur
stórmálum, sem hér hefir verið
minnzt á: kjördæmamálinu og
sj álfstæðismálinu ? Getur það
með góðri samvizku fyrir sjálfu
sér og þjóðinni lýst yfir fullu
frelsi þjóðarirmar og jafnrétti
kjósendanna í landinu, án þess
að afnema fyrst þau kúgunar-
lög, sem seít voru fyrir hálfu
ári síðan til höfuðs fjölmenn-
ixstu stétt þjóðarinnar: launa-
gtéttinni, og sviftu hana lög-
helguðum réttindum til þess að
semja við atvinnurekendur um
kaup og kjör við vinnu sína?
Eru til þeir stjómmálamexm á
meðal okkar, sem vilja taka á
sig fyrirlitningu eftirkomandi
{kyn.s|óða fyrijr þjaðj að hafa
byggt hið sjálfstæða íslenzka
lýðveldi frá upphafi á kúgun
fjölmennustu stéttarinnar í
landihu í þágu fámennrar
stríðsgróðamannaklíku? Það er
bágt að trúa slíku að óreyndu.
Það er fyrir löngu viðirrkennt
af öllum, einnig þeim, sem stóðu
að kúgunarlögunum gegn launa
stéttunum, að þau hafi verið
■axarskaft. Þau hafa frá upp-
hafi verið þverbrotin, ekki að-
eins af hinni kúguðu stétt,
heldur og valdhöfunum sjálf-
um, hvenær sem þeir ráku sig
á, að vinnu og framleiðslu í
landinu varð ekki haldið uppi
nema með því, að láta undan
sanngjömum kröfum verkar
iólksins um launahækkun og
aSrar kjarabeetur. En engu a5
Qnnur grein Stefáns Jóhanns:
lafnaðarstefian: Rússnesknr konun
únismi eða narræn iafnaðarstefn
Niðurlag.
Nú skal, vikið að »Norður-
löndum.
Jafnaðarmannaflokkarnir á
Norðurlöndum hafa starfað all-
lengi. í Danmörku er flokkur-
inn 70 ára og í Svíþjóð og
Noregi milli 50 og 60 ára. Allir
hafa þessir Alþýðuflokkar
unnið á grundvelli jafnaðar-
stefnunnar og verið frá upphafi
til þessa dags mótaðir af anda
hennar, enda stefnuskrá þeirra
reist á viðteknum kenningum
hennar. Flokkarnir, með verka-
lýðssamtökin við hlið sér, hafa
allir orðið voldugir og sterkir,
vaxið hröðum skrefum, þó öðru
hvoru og á einstaka tímabil-
um, eins og t. d. eftir síðustu
heimsstyrjöld, hafi komið
nokkrir afturkippir til bráða-
birgða í vöxt þeirra. Síðari hluta
heimsstyrjaldarinnar 1914—18
tóku Alþýðuflokkarnir í Dan-
mörku og Svíþjóð þátt í stjórn
lands síns, og alltaf öðru hvoru
eftir það. Frá 1928 má heita að
jafnaðarmenn í Svíþjóð hafi
haft stjórnarforystu, ýmist ein-
ir eða með öðrum flokkum. Hið
sama hefir skeð í Danmörku
frá 1929. í Noregi tóku jafnað-
armenn við stjórn árið 1935 og
hafa haldið stjórnarforystu síð-
an. Jafnaðarmenn í Finnlandi
hafa átt verulegan þátt í stjóm
landsins mörg hin síðustu árin.
Engir flokkanna hafa náð hrein
um meiri hluta kjösenda, þó
þeir séu stærstu flokkarnir og
sænski jafnaðairmannaflokkur-
inn hafi nú meirihluta á þingi;
hann hefir þrátt fyrir það kosið
á þessum hættulegu tímum, að
hafa fulltrúa frá öðrum flokk-
um í stjórn sinni.
Skal nú vikið að starfsemi
þessara flokka.
Út á við hafa öll Norður-
landaríkin keppt að því, að
hafa sem bezta sambúð við önn-
ur ríki. Norðurlandaríkin em
að vísu hvert fyrir sig, og jafn-
framt öll í sameiningu, smá-
ríki, er litlu. fá orkað um ástand
í alheimsmálum. En þau hafa
sýnt það, að þau vilja ekkert
annað frekar, en lifa í sátt og
samlyndi við aðrar þjóðir, gera
engar kröfur til landvinninga
né yfirráða og' íhlutunar um
málefni annarra. En þau hafa
bæði í Þjóðabandalaginu og á
annan hátt sýnt það, að þau
vilja ekkert frekar en góða
sambúð og gagnkvæman skiln-
ing þjóða á milli. Þau hafa beitt
áhrifum sínum, eftir því sein
unnt var, til sátta og samtaka.
Sín á milli hafa Norðurlanda-
þjóðirnar eflt samhug og sam-
starf og treyst vináttu- og
bræðrabönd.
Það var ekki Norðurlanda-
þjóðanna sök, þótt þær sumar
drægjust inn í hildarleik þann,
er nú geisar. Finnland hafði
ekkert til saka unnið, er Rúss-
lánd réðst á það seinast' á árinu
1939. Finnar sýndu þá glæsi-
leik sjálfsvarnar og hreysti.
Norðmenn og Danir sættu óvið-
búnir árásum nazista. Vegna
afstöðu sinnar gátu Danir ekki
búizt til varnar. Þeir gerðu þá
og gera enn, það sem unt var til
þess að fá borgið sjálfstæði sínu,
menningu og lýðræði. Norð-
menn gripu til vopna. Þeirra
þáttur í baráttunni fyrir menn-
ingunni og frelsmu mun aldrei
gleymast. Svíar vemda hlut-
leysi sitt á einarðan og ákveð-
inn hátt, samtímis því, er þeir
drengilega hjálpa og aðstoða
nauðstadda nábúa, eftir því, er
afstaðan frekast leyfir. Hið eina
er Norðurlöndunum má gefa að
sök, er oftrú þeirra á siðmenn-
ingu og orðheldni annarra ríkja.
Inn á við hafa þessar þjóðir,
frekar en nokkrar aðrar, staðið
íyrir og framkvæmt meiri og
margvíslegri umbætur á kjör-
um almennings en nokkrar aðr-
ar þjóðir.
Ástæðuna til hinnar glæsi-
legu og stórbrotnu þróunar á
Norðurlöndum, er að rekja til
jafnaðarmannaflokkanna þar í
löndum. Þeir hafa þroskazt og
eflzt um nokkra síðustu tugi
ára. En þeir hafa um leið reynzt'
raunhæfir og máttugir þess að
mæta aðsteðjandi vandræðum.
Þeir hafa byggt störf sín á
félagslegu jaímiétti og staðið
fyrir stórvirkum afrekum.
Á fullum grundvelli lýðræðis
og jafnaðarstefnunnar hafa nor-
rænu alþýðuflokkarnir barizt.
Stefna þeirra í framkvæmd hef-
ir verið mótuð að mestu hiná
síðustu ár'atugi, af Stauning í
Danmörku, Branting í Svíþjóð,
Nygaardsvold í Noregi og
Tanner í Fnnlandi. Flokkamir
hafa barizt fyrir alhliða umbót-
um, eftir reglum lýðræðis og
þingræðis, og ótrautt stefnt að
lokamarkinu: framkvæmd jafn-
aðarstefnunnar.
Það má að vísu segja að jafn-
aðarstefnan sé hvergi fram-
kvæmd til fulls á Norðurlönd-
um. En stórstígir áfangar hafa
verið teknir á þeiirri leið. Full-
komið félagslegt tryggingar-
kerfi hefir verið framkvæmt
fyrir alþýðuna. Umbætur á at-
vinnuháttum hafa verið geysi-
miklar með þeim árangri, fyrir
samvirk átök flokka og verka-
lýðsfélaga, að kjör almennings
hafa batnað svo, að hvergi í
heiminum annars staðar voru
þau jafngóð eða betri um það
bil er stríðið hófst. Skólar c •
menntastofnanir hafa risið upp
í stórum stíl og alþýðunni
tryggður þar aðgangur. Mennt-
unin hefir verið frjáls og ekki
reyrð í skorður einsýnna ein-
ræðiskenninga. Áxangurinn af
öllu þessu hefir orðið stórlegs
aukin menning og þjóðfélags-
legur þroski alþýðunnar, sem
liefir skilið og kunnað að meta
hlutverk sitt í þjóðfélaginu.
Og allt hefir þetta verið fram-
kvæmt undir formum hins ýtr-
asta lýðræðis. Málfrelsi, funda-
frelsi, prentfrelsi er grundvöllur
þessa skipulags. Allir flokkar og
samtök hafa rétt til málýtni og
áróðurs innan þeirra eðlilega
ákvæða, að fylgja föstum leik-
reglum siðaðr manna og bera
á þann veg ábyrgð á orðum sín-
um og athöfnum.
Þetta er h sanna frelsi og
lýðræði, er mótar framkvæmd
og baráttu hinnar norrænut
jaínaSarstefnu.
Það má segja, eins og áður
hefir verið drepið á, að líkar
leiðir hafa verið valdar í Hol-
landi undir forystu Albarda o.
f,L, í Belgíu undir leiðsögn Van-
dervelde, Spaak o. fl., og einnig
í Bretlandi, og þó ekki hvað sízt
í sumum samveldislöndunum
bezku, s. b. Ástraiíu og Nýja
Sjálandi. En hvergi hefir þó ár-
angur náðst jafngóður og á
Norðurlöndum, og er því rétt
eg eðlilegt, éins og gert var hin,
síðustu árin fyrir stríðið, að
kenna þessar starfsaðferðir og
þróun jafnaðarstefnunnar sér-
staklega við Norðurlönd.
*
Eins og alkunnugt er, telst
ísland með réttu til Norð-
urlanda. Staðhættir og þjóðar-
Frh. á 6. síðu.
síður hvíla kúgimarlögin enn
eins og mara á vissum starfs-
greinum launastéttanna, sem í
engu hafa getað feíngið hlut
sinn réttan fyrir þeim, og þau
hafa því skapað vaxandi mis-
rétti einnig meðal hins vinn-
andi fólks sjálfs. Það er svo að
segja öldungis sama, frá hvaða
hlið er litið á kúgunarlögin:
Þau hafa skapað það hrópleg-
asta misrétti, sem þekkzt hefir
á landi hér um langt skeið, og
eru smánarblettur á íslenzkri
löggjöf, sem bezt væri fyrir
alla, að hreinsaður væri burt
hið allra fyrsta.
Er það trúlegt, svo að spurn-
ingin sé endurtekin, að nokk-
ur íslenzkur stjórnmálamaður
vilji saurga hið sjálfstæða ís-
lenzka lýðveldi og sitt eigið
pafn í sögu þjóðarinnar, með
því að viðhalda kúgunarlögun-
um gegn launastéttunum svo
apfkið Ss^m éính* 1 einasta dag
eftir að lýðveldisstjórnarskráin
hefir verið samþykkt? Er það
trúlegt, að nokkur íslenzkur
stjómmálamaður vilji báka sér
þá ábyrgð gagnvart þjóðinni og
framtíð hennar, að hafa á þann
hátt átt þátt í því, að gera lýð-
veldið frá fyrstu stimdu óvin-
sælt meðal fjölmennustu stétt-
arinnar í landinu?
BLÖÐ ÍHALDSFLOKK-
ANNA, Sjálfstæðisflokks-
ins og Framsóknar, eru skrýti-
leg þessa dagana. Þau eru full
vandlætingar yfir þeningaflóð-
inu af völdum ófriðarirs,
kvarta undan „öfugstreymi“,
„skammsýnum kröfum“ og
„máttvana stefnuleysi“. Áður
fyrr virtust þau una stríðsgróð-
anum vel, ekki sízt á meðan
hann vór skattfrjáls. En nú sjá
þau ekkert annað en voða og
| „upplausn11 fram undan ,af því,
að launastéttirnar eru byrjaðar
að knýja fram þá kauphækkun
á kostnað stríðsgróðans, sem
þær áttu fyrir löngu að
vera búnar að fá, eins
og meira að segja Bjarni
Benediktsson borgarstjóri
neyddist til að viðurkenna
| fyrir nokkrum mánuðum síðan,
{ þegar hann lét þau orð falla um
I gengislækkunina 1939, að það
j væri ekki hs;gt að heimta fórnir
j af verkalýðnum þegar illa áraði,
1 nema þvi að eins að hann fengi
þeim mun ríflegri hlut, þegar
vel gengi! Vísir skrifar í gær
eftirfarandi pistil um þessi mál:
„Það er .... beinlínis hlægi-
legt, þegar hin sósíalistisku mál-
; gögn ræða af miklum f jálgleik um
| aukna velgengni þjóðariinnar. Það
I er fjarri öllum sannleika, enda
! verður engin þjóð auðug vegna
* styrjaldar. Sá auður er stundar-
gróði, en ekki til frambúðar. Ef
við gætum komið ár okkar svo
fyrir borð, að unnt væri að við-
halda, endumýja og umbæta at-
vinnutækin og atvínnuvegina, væri
allt öðru rnáli að gegna. Hið eina,
sem ao gagni getur komið, er að
verja þeim verðmæíum, sem nú
kunna að aflast, til þess að forða
'lfinnanlegustu skellunum eftir
stríðið, en það verður ekki gert
nema því aðeins, að þjóðin gæti
ýtrasta spamaðar og leggi í sjóði,
þannig að hún verði undir erfiðu
árin búin af fullri fyrirhyggju. Hér
hefir allt til þessa stefnt í öfuga
átt. Fólkið óttast peningana, —
gengur út frá því, að þeir sáu og
verði einskisvirði. Þetta kemur m.
a. fram í stórauknum fasteigna-
kaupum ýmsra aðila og svo háu
verði fasteigna, hverju nafni sem
nefnast, að slíkt gengur brjálæði
næst. Af þessum orsökum er það
eiranig að allt verðlag á ísienzkri
framleiðslu á innanlandsmarkaðl
er spennt, svo hátt að engu tali
tekur, og kauplag fylgir dyggilega
eftir í samkeppnimii. Við erum
sjálfir að gera þann pening einsk-
isvirði á morgun, sem unnið er
íyrir í dag, og við erum að grafa
grundvöllimi undan heilbrigðrí
framtíð íslenzku þjóðarinraar, með
skaihmsýnum kröfum og máttvaná
stefnuleysi í einu sem öllu á sviði
fjármála og atvinnumála.“
,,Við“ erum ao gera pening-
ana einskis virði, segir Vísir.
„Fólkið“ óttast þá. Og þetta
kemur fram í auknum fasteigna
kaupum og svo háu verði fast-
eigna, að það gengur „brjál-
æði“ næst. En hvaða ,fólk‘ held-
ur Vísir að það sé, sem kaupir
fasteignirnar slíkú verði? Held-
ur hann að það séu launastétt-
Eraxah. á 6. síöu.