Tíminn - 10.10.1963, Page 14

| tæMfæri til þess að sleppa, og for-
j sætisráðherrann hafði not'fært sér
i það.
Það er athyglisvert, afy forsætis-
, ráðherrann reyndi ekki einu sinni
í ásaka Hitler um, að hann hefði
| gengið á bak orð’a sinna. „Ég hef
svo oft heyrt talað um sviksemi,
sem mér hefur ekki virzt eiga
neinar stoðir í raunveruleikan-
um“, sagði hann, „að ég vil ekki
láta bendla mig við neinar slíkar
yfirlýsingar." Hann sagði ekki eitt
einasta ásökunarorð í garð Hitlers,
ekki einu sinni varðandi meðferð
hans á Hácha og hið sóðalega
svindl, sem auðsýnilega — jafnvel
þótt smáatriðin í því sambandi
væru ekki komin í Ijós — hafði
átt sér stað í Rikiskanslarahöll-
inni aðfaranótt 15. marz.
Það er engin furða, að brezku
mótmælin, þennan dag, ef hægt'
var ajy nefna þau því nafni, voru
svona máttlaus, og að Þjóðverjar
sýndu þeim og öllum frönsk-ensk-
um umkvörtunum, sem fylgdu á
eftir, svo mikla fyrirlitningu og
etolt.
— Stjórn hans hátignar óskar
ekki eftir því að blanda að
ástæðulausu inn í þetta rr sem
stendur ef til vill öðrum stjórn-
um mær . . . Samt sem áður er
stjórninni mjög svo umhugað um,
etns og þýzka stjórnin kann ef-
laust að meta, að allt verði gert
til þess afy koma á skilningi og
draga úr spennunni í Evrópu.
Stjórnin myndi harma hverjar
þær aðgerðir í Mið-Evrópu, sem
leiddu til afturkipps í vexti þessa
almenna skilnings ....
Ekki var minnzt einu einasta
orði á atburðina 15. marz í þessari
orðsendingu, sem Henderson
sendiherra afhenti Ribbentrop sem
opinbera orðsendingu frá Halifax
lávarði.
Frakkar voru að minnst'a kosti
nákvæmari. Robert Coulondre,
hinn nýi sendiherra Frakklands í
Berlín, deil'di hvorki með kollega
sínum hugmyndum hans um naz-
ismann né fyrirlitningu hans á
Tékkum. Hann krafðist þess að fá
að ræða við Ribbentrop að morgni
hins fimmtánda, en hinn hégóm-
legi og herskáf, þýzki utanríkisráð-
herra var þegar lagður af stað til
Prag, ákveðinn í því að eiga hlut-
deild í því, þegar Hitler auðmýkti
þessa buguðu þjóð. Von Wciz-
sacker ríkisráðsritari tók í staðinn
á móti Coulondre um hádegið.
Sendiherrann sagði þegar í stað,
það sem Chamberlain og Hender-|
son voru ekki reiðubúnir að segja: j
að með hernaðaraðgerðunum í Bæ!
heimi og Mæri hefði Þýzkaland
brotið bæði Miinchensáttmálann
og fransk-þýzku yfirlýsinguna frá
6. desember. Von Weizsacker bar-
ón, sem síðar átti eftir að halda
því fram, að hann hefði verið
mikill andnazisti allan tímann,
var á þessari stundu svo fullur
hroka, að jafnvel Ribbentrop hefði
ekki getafy verið hrokafyllri. Að
því er segir í hans eigin minnis-
greinum frá fundinum:
— Ég tal'aði fremur hörkulega
til sendiherrans og sagði honum
að minnast ekki á Miinchensált-
málann, sem hann meinti að brot-
inn hefði verið, og vera ekki að
halda neinar ræður yfir okkur . . .
Ég sagði hanum, að þegar litið
væri á samkomulagið, sem náðst
hefði við tékknesku stjórnina í
gærkvöldi, sæi ég ekki ást'æðu til
aðgerða af hálfu fránska sehdi-
herrans . . . og að ég væri viss
um, að þegar hann kæmi aftur til
sendiráðsins, myndu bíða hans
þar ný fyrirmæli, sem æt'u eftir
að róa huga hans.
Þremur dögum síðar, 18. marz,
þegar brezka og franska stjórnin
lét að lokum verða af því að
senda formleg mótmæli til Ríkis-
ins vegna al'menningsálitsins
heima fyrir, gekk Weizsácker held
ur lengra en meistari hans, Ribber
trop, í ósvífnin'ni —, og aftur
segir hann frá því sjálfur. í
skýrslu, sem fannst i skjölum
þýzka utanríkisráðuneytisins, seg-
ir hann frá því með auðsærri
gleði, hvernig hann neitaði jafn-
vel að taka á móti formlegri mót-
mælaorðsendingu frá Frökkum.
— Ég stakk orðsendingunni
undir eins aftur í umslagið og

ýtti því t'il sendiherrans með þeim
orðum, að ég neitaði afdráttar-
laust að taka við af honum nokkr-
um mótmælum varðandi Tékkó-
slóvakíumálið. Ekki myndi ég
heldur skipta mér að nokkru leyti
af orðsendingunni, og ég ráðlegði
Coulondre að hvetja sljórn sína
til þess a?j endurskoða uppkast-
ið . . . .
Coulondre var að því leyti ólík-
ur Henderson, að hann var sendi-
maður, sem lét ekki Þjóðverjana
beita sig þvingunum. Hann svar-
aði um hæl, að orðsendingin frá-
stjórn hans hefði verið skrifuð
að vel hugsuðu mál'i, og að hann
hefði alls ekki í hyggju að biðja
um, að henni yrði breytt. Þegar
Weizsácker hélt áfram að neita
að taka við skjalinu, minnti sendi-
herrann hann á diplómat'iskar
venjur og hélt því fram, að Frakk-
land hefði fullkoiblega rétt til þess
að láta þýzku s jórhina fá að v'.ta
um skoðanfr sínar. Að lokum
skyldi Weizsácker, að eigin sögn,
orðsendinguna eftir liggjandi á
borði sínu, og sagði, að hann
201
; „myndi l'íta á hana eins og hún
i hefði verið send okkur með póst-
inum.“ En áður en hann hafði
sýnt þessa hrokafullu framkomu,
létti hann á huga sínum með ef ir-
farandi orðum:
Frá lagaiegu sjónarm ði var til
yfirlýsing, sem getð hafði verið
af foringjanum og forseta Tékkó-
slóvakíu. Tékkneski forsetinn, að
beiðni hans sjálfs, hafði komið til
Berlínar og hafði þá þegar lýst
yfir því, að hann óskaði efl'ir að
fela örlög landsins í hendur for-
ingjans. Ég get varla ímyndað
mér, að franska stjórnin sé ka-
þólskari en sú pólska, og ætlaði
að fara að blanda sér í málefni,
sem gengið hefur verið algjörlega
j frá af stjórnunum í Berlín og
Prag.
| Weizsácker kom allt öðru vísi
fram við hinn auðsveipa, brezka
j sendiherra, sem lagði fram mót-
mæl'ao ðsendingu stjórnar sinnar
i síðdeg'.s 18. marz. Stjórn Stóra-
Bretlands var nú þeirrar skoðun-
ar, að hún gæti ekki annað „en
litið á at'burði síðustu daga sem
algjört brot á Munchensáttmálan-
um" ög að „þýzku hernaðarað-
gerð rna “ væru „algjör lögleysa“.
i Weizsácker skrifar í skýrslu um
j þetta, að brezka orðsendingin hafi
j ekki gengið eins langt og sú
; franska, sem sagði, að franska
'stjórn n „myndi ekki við'urkenna
lögmæti þýzka hernámsins.“
Hende.son hafði farið til Weiz-
sácker 17. marz t'il þess að til-
kynna honum, að hann hefði verig
kallaður af ur til London til „við-
ræðna“ og að, því er Weizsácker
segir, leitag eftir „málsbótum,
sem hann gæti lagt fram við
Chamberlain, og forsætisráðherr-
ann gæti notag gegn þeirri
pólH'isku andslöðu, sem nú var
gegn honum . . Henderson sagði,
ag ekki væri fyrir hendi neinn
beinn brezkur áhugi á tékkneska
landsvæðinu. Aðaláhugamál hans
— þ.e. Hendersons — snertl fram-
tíðina."
Jafnvel það, að Hitler hafði nft
eyðilagt Tékkóslóvakíu, hafði ekki
verið nægilegt til þess ag vekja
brezka sendiherrann og láta hann
sjá, hvers eðlis stjórnin var, sem
hann hafði verið sendur til sem
sendiherra, og 'nann virtist' heldur
ekki vita, hvað var ag gerast hjá
stjórninni, sem hafði sent hann,
þennan dag, því skyndilega og ó-
vænt hafði Neville Chamberlain,
17. marz, tveimur dögum eftir að
Hitler hafði gert út af vig Tékkó-
slóvakíu orðið fyrir opinberun.
an lögfræðing. Hann leit forvitnis-
lega á hana, en sagðist skyldi
spyrjast fyrir um það.
19. KAFLI
Það var laugardagskvöld, og hún
ætlaði út' að skemmta sér með
Grant. Hún hlakkaði óhemju-
næstum skelfilega til þess. Hún
hitti hann dag hvern við stofnun-
ina, og þegar þau fóru saman í
sjúkrahúsin, þá var þag alltaf
„doktor“ og „systir“ cnilli þeirra.
En í kvöld var hún ákveðin í að
þau skyldu aftur ná hinum lét'ta,
glaðlynda tóni, sem hafði ríkt
milli þeirra laugardaginn er þau
fóru í ökuferð og höfðu snætt á
Drekabarnum.
Mildred var einnig að skipta um
föt fyrir kvöldið, þótt hún nefndi
ekki með hverjum hún færi út.
En Gail grunaði ag hún ætlaði
aftur út' með dr. Kalavitch, og hún
hafði áhyggjur af stúlkunni.
Hún beið eftir Grant í setustofu
gestaheimiUsins. Hann var klædd-
ur dökkbláum fötum og var svo
glæsilegur, að Gail' fékk sting í
hjartag af að líta á hann. Hann
brosti við henni og grá augu hans
horfðu á hana viðurkenningar-
glampa.
Hún hló skjálfandi.
— Get' ég gengið svona?
— Þér getið alltaf gengið, Gail.
' Og það var gott að heyra hann
kalla hana Gail aftur. — En ég er
svo vanur að sjá yður í einkennis-
. búningi, ag þegar ég sé yður í öðr-
1 um klæðnaði, finnst mér ég þurfi
j að kynnasr. yður alveg frá byrjun
j aftur.
, Hún hneigði sig hátíðlega. — Eg
. vona að yðar tign sé ánægður með
i mig.
1 Hann hló líka og tók utan um
| hönd hennar og stakk henni undir
I arm sinn. —
! —Þér eru óforbetra’nlegar, Gail.
Þér hlæig að öllu. Það er erfitt
að vera alvarlegur, þegar þér er-
uð nærstaddar. Langar yður til
að borða kvöldverg á einhverjum
ákveðnum stað? Hvernig lízt yður
á Gloucester-hótelið? Eg held
það sé með betri hótelum hérna
megin fljótsins. Eigum við að
borða fyrst, og fara síðan í öku-
ferð?
Gloucester-hótelið var með
evrópsku sniði. Borðsalurinn með
sínum hvítdúkuðu borðum og gljá-
andi silfurborðbúnaði var mjög
vistlegur. Þau settust við tveggja
manna borð og fengu í hendur
stóran matseðil, þar sem boðið var
upp á bæði enska og kínverska
rétti. Þau völdu sér rétti, og þegar
þjónninn hafði fjarlægt sig, rétti
hann fram báðar hendur sínar og
greip fast um hendur GaH.
— En hvað mér finnst skemmti
legt að vera svona úti meg yður,
Gail, langt' burt frá sjúkrahúsinu,
l'angt í burt frá öllum heilabrot-
um um starfið; hafa yður alveg
út af fyrir mig. Eg skal segja yður,!
að þegar þér erug í einkennisbún- j
ingi, er ég hálffeiminn að tala við
yður um persónuleg vandamál eða j
slíkt.
Hún hló. — Eg geri rág fyrir,
að yður finnist ég vera bara pínu-
lítil skrúfa í stóru hjóli, sem þér
stjórnið. Þýðingarmikil skrúfa í
starfi yðar, en ekki beint mann-
leg . . .
— Þér erug alltaf mannlegar;
þér gætuð ekki verið annað en
mannl'egar, þér eruð svo, svo lif-
andi og fjörleg. Stundum hef ég
óskað ag ég hefði fleiri aðstoðar-
menn, svo að ég þyrfti ekki að
sökkva mér eins mikið og ég geri,
niður í störf mín.
Hún leit á hann, reyndi ag vera
alvarleg, en gat ekki stillt sig um j
að brosa til hans.
Hann hélt áfram: 1
Maysie Greig
— Eg hef verið mjög niður-
dreginn og fúll þessa síðustu daga,
en nú er líðanin öll önnur. Mér
finnst ég vera orðinn ungur í ann
að sinn.
— Af hverju hafið þér verið
niðurdreginn? spurði hún stilli-
lega og hallaði sér áfram.
— Eg hef haft áhy.ggjur út af
starfinu, og ég hef haft áhyggjur
út af yður, Gail.
Henni þótti ánægjulegt að heyra
að hann hafði haft áhyggjur út af
henni; að hún var það þýðingar-
mikil persóna í hans augum, að
hann gaf sér tíma til að vera með
vangaveltur vegna hennar.
Hún spurði:
— Hvers vegna hafið þér haft
áhyggjur af mér?
— Þér eruð mjög ung stúlka
og mikið ein hér. Eg vildi óska
að ég fengi ag vera trúnaðarmaður
yðar. í hreinskilni sagt hef ég haft
áhyggjur af yður, síðan þessi ungi,
opinskái maður réðst inn í skrif-
stofu mína, ekki aðeins til að segja
að hann langaði til að kvænast
yður, og lét í Ijós þá vissu, að þér
vilduð einnig giftast honum, held-
ur einnig að þér þyrftug á vernd
ag halda og að hann einn gæti
veitt yður þá vernd. Hann bókstaf-
lega ásakaði sig fyrir ag vera
hrottafenginn harðstjóri, sem
heimtaði að njóta starfskrafta yð-
ar í tvö ár. En ég vona að ég hafi
getað gert honum skiljanlegt, að
þér erug frjálsar að gera það, sem
hugur yðar stendur til. Og það,
sem þér gerið, er eingöngu yðar
sjálfrar.
— Það er fallega gert af yður
ag vilja ekki neyða mlg til að
halda orð mín, en mig langar ekki
að giftast neinum í grænum hvelli,
Grant. Eg vil miklu heldur vinna
áfram með yður. Gerið það fyrir
mig ag senda mig ekki burt frá
yður. Rödd hennar var biðjandi og
blíðleg.
— Auðvitað vildi ég hvorki
missa yður frá mér eða starfinu
hér. Hann hikaði. — En það er
ekki víst, að ég verði hér miklu
lengur úr þessu.
Henni brá í brún.
— En hvað hefur komig fyrir?
— Eins og þér vilið, þá hefur
okkur dr. Kalavitch aldrei samið
sérlega vél; Eg held að honum
falli ekki við mig, og hann reynir
sífellt að gera mér erfiðara fyrir
meg störf mín, til dæmis með því
að neita mér um ný tæki og fleira.
Eg hafði líka gert ýmsar athuga-
semdir um nýja bakteríu, sem ég
hafði uppgötvað, og um daginn sá
ég, að blöðin voru horfin úr skrif-
borði mínu. Eg leitaði að þeim
dyrum og dyngjum, ég get svarið
að þau var hvergi að finna. En j
seinna um daginn rakst ég á þau j
í efstu skúffunni, þar sem ég varj
búinn að leita, og það er útilokað:
ag mér hafi sézt yfir þau um morg-
uninn.
Gali var furðu lostin. -— En
Grantj hvaða not gætí nokkur j
haft af því að taka þessar athuga-l
semdir yðar, Grant?
— Til dæmis með því ag senda
þær til annarrar rannsóknarstofu,
hliðstæðrar stofnunar og okkar er,
en í einhverju öðru landi, sem
gæti síðan orðið á undan með
niðurstöðurnar af rannsókninni og
náð þannig til sín öllum heiðrin-
um.
— En hver í ósköpunum gæti
fengið slíkt af sér. Það væri
hreinn og klár þjófnaður.
Hann yppti öxlum.
— En ég spyr sjálfan mig,
hvernig var hægt að ná þeim úr
skrifborði mínu? Hver hefur l'ykla
að borðinu? Aðeins ég og Mildred.
Hún sagði ekkert. Hún minntist
þess að Mildred og dr. Kalavitch
voru saman öllum stundum upp á
síðkastið.
— Fleira kemur líka t'il, sagði
hann alvarlegur í bragði.
— Eg var að byrja að njóta
lífsins með yður, þegar þér komuð
Gail. Eg hélt við gætum kynnzt
betur og hitzt oft utan vinnutíma,
en þér hittuð Dyson í flugvélinni.
Þið kynntuzt betur en þið hefðuð
gert undir venjulegum kringum-
stæðum, við þetta voðalega flug-
slys. Það fer hrollur um mig, þeg-
ar ég hugsa til þess, hve stórkost-
leg mildi það var, að þér skylduð
sleppa lífs.
Hún brosti þurrlega. — Það fer
líka hrollur um mig. Það er jafn-
vel enn óhugnanlegra, þegar mað-
ur hugsar um það eftir á. Þegar
T í M I N N, flmmtudaginn 10. október 1963. —
l