Alþýðublaðið - 07.10.1942, Blaðsíða 4

4
fUj^énblftðið.
t^efssdi: Aiþy ðnfloL'kurion.
Biiutjóri: Ste£á* Pjeíitrsson.
Ritstjóm og afgr siSsia í Al-
þýSuhúainu tí@ HTerfflsgðtu.
Susar ritítjórai»r: 4901 og
4902.
Sfcnar aígreiðstív,: 4900 og
48®8.
Verð í laasa&#lu 30 aura.
AlþýSuprentsríiiðjan hJ.
i¥6f ¥ar „fíðheigr
á ssiaarjjiegisB?
Brynjólfup, bjarna-
SON, sem talaði fyrir
kommúnista og naostur á eftir
talsmanni Alþýðufiokksins,
Haraldi Guðmundssyni, í út-
varpsumræðunum í fyrrakvöld,
gat, ekki leynt því, x upphafi
máls síns, að hin áhrifamikla
ræða Haraíds Guðmundssonar
hafði farið allverulega í taug-
arnar á honum. Eyddi Brynj-
ólfur töluverðu af tíma sínum
í það, að reyna að draga úr á-
hrifunum af ræðu Haralds, og
var í því sambandi með allskon-
ar ómerkilegt hnútukast til Al-
þýðuflokksins, þar á meðal það
hnjóðsyrði, að Alþýðufl.
myndi eftir lxaustkosningarnar
ekki verða neitt annað en „við-
hengi“ annarra flokka.
Hvaða útvarpshlustandi
skyldi ekki hafa brosað að slík-
um svigurmælum og mannalát-
um kommúnistaforsprakkans?
Eða hvað var kommúnistaflokk
urinn sjáifur á þinginu í sumar
annað en „viðhengi“ annars
flokks — einmitt Alþýðuflokks
ins, sem Brynjólfur þykist nú
umkorninn að brigzla um það,
að veröa muni „vxðhengi“ ann-
arra flokka eftir haustkosning-
arnar?
Við skulum rifja þetta upp
fyrir okkur:
Alþýðuflokkurinn átti frum-
kvæðið að breyíingunni á kjör-
dæmaskipuninni og kosninga-
fyrix-komulaginu, sem lá fyrir
sumarþinginu til fulinaðarsam-
þykktar. Kornmúnistaflokkur-
inn þorði ekki annað en að
greiða atkvæði með Aiþýðu-
flokknum í því rnáli, eftir að
mistekizt hafði að afhenda
Framsókn allt fundarstjóravald
á þingi og skapa sameiginlegan
meirihluta Framsóknar og
kommúnista í efri deild.
Alþýðuflokkurinn lýsti því
yfir undir eins og búið var að
samþykkja kjördæmabreyting-
una, að stjórn Sjálfstæðisflokks
ins nyti ekki lengur, hlutleysis
Alþýðuflokksins. Kommúnista-
flokkurinn flýtti sér, að lýsa yf
ir hinu sama.
Alþýðuflokkurinn greiddi at-
kvæði með því bráðabirgða á-
kvæði, sem sett var inn í stjórn
arskrána til þess að undirbúa
og auðvelda endanleg sam-
bandsslit við Dani og stofnun
lýðveldis hér á landi. Kommún-
istaflokkurinn gerði það sama.
Alþýðuflokkurinn bar fram
tillögu um launauppbót til
handa opinberum starfsmönn-
um. Kommúnistaflokkurinn
Frh. á 6. 9*©a
________<_ _ ALÞVÐUBLAÐIÐ____Miðvikudagur 7. október 1942.
Ræða Haralds Ouðmundssonar i út~
varpsumræðunum á mánudagskvöid.
EG var vakinn laust fyrir kl. 6 á þriðjudagsmorgun-
inn og sagt, að árás hefði verið gerð á skipið. Fyrst
hélt ég að um flugvélaárás væri að ræða, en það kom seinna
í Ijós, hvers kyns var.
Ég var dálitla stund að komast í fötin og útbua mig í
björgunarbát. En á meðan á því stóð, heyrði ég skotdyn og
bresti. Það mun hafa verið fallbyssukúlan, sem mölbraut
brúna. Auk þess heyrði ég stöðugt skot úr hríðskotabyssum.
Tveir hásetar, Gísli Guðmundsson og Guðm. Stefáns-
son féllu stjórnborðsmegin í brúnni, en stýrimaðurinn, Sig-
urður Jörundsson, féll í „Bestik“-húsinu.
Rétt á eftir fór skipstjórinn aftur á bátapall og ætlaði
að setja bátinn á flot og var bróðir hans, Steinþór Árnason,
þar með honum. Var þá skotið úr hríðskotabyssum á báta-
pallinn og fór báturinn við það í tvennt. Ég hafði farið
tvisvar upp á þilfar, en hörfað undir þiljur aftur vegna skot-
hríðarinnar.
Sveinbjörn Davíðsson, 1. vélstjóri, fór nú í klefa sinn
til þess að ná sér i jakka, en í sama bili fékk hann skot í
báða handleggina. Rétt á eftir heyrir Sveinbjörn, að skip-
stjórinn kallar: „Ég er særður“. Kallar þá Sveinbjörn til
mín og 2. kyndara og segir: „Strákar, þið verðið að koma
upp, það eru særðir menn uppi á dekki“. Hljóp' ég þá upp
og hitti einn hásetann. Fórum við til skipstjórans og bár-
úm hann niður í káetu. Því næst fórum við aftur og fund-
um Steinþór Árnason bakborðsmegin á dekkinu, og hafði
hann dottið niður af bátapallinum, þegar hann fékk áverk-
ann. Bárum við hann líka niður í káetu.
Fórum við, sem eftir vorum uppistandandi, að reyna að
hlynna að hinum særðu. Var Steinþór heitinn með óráði,
en skipstjórinn var með rænu. Var nú komin ofurlítill leki
að skipinu, en ekki hættulegur. Spurðum við skipstjórann
(helsærðan) ráða og sagði hann okkur ,að stefna í norður-
norðvéstur.
í fyrrinótt var farið að draga af skipstjóranum, en
Steinþór var látinn. Þegar skipstjórinn sá að hverju fór,
kallaði hann til sín hásetann, sem eftir var, og fól honum
að koma skipinu til lands. Andaðist skipstjórinn kl. 10 um
morguninn“.
— Þetta ei' frásögn Sverris Torfasonar matsveins um
árásina á „Fróða“, 11. marz 1941. —
Nú munuð þið spyrja: Hvers
vegna er maðurinn að lesa háífs
annaxs árs gamla blaðafrásögn?
Ástæðan til þess er sú, að ég
las í fyrradag í blaði hér í bæn-
um, Tíma.num, greinarstúf um
samning sjómannafélaganna við
togaraútgerðannenn. Öll frá-
sögn blaðsins af samningunum
var með þeim blæ, að ætla
mætti, að þeir væru ekki að-
eins úr öllu hófi hagstæðir fyrir
sjómenn, kaupið fyrir ofan allt
vit og sanngirni, heldur bein-
línis stórháskalegir fyrir þjóð-
Tímin gerir sér títt um sam-
anburð á iaunum bankastjóra |
og því, sem það segix vera mat-
sveinslaun, eða kokkskaup, á
togurum, og telur sýnilega örg-
ustu fjarsíæðu, að slíkur sam-
anburður skuli geta átt sér stað.
Maðurinn, sem frásögnin er
eftir, var matsveinn á línuveið-
ara. Finnst ýkkur, áheyrendur,
það óskapleg fjarstæða, þótt
hann gæti túr og túr komizt í
bankastjóralaun? Er það þjóðar
voði? Hvor leggur meira á sig?
Hvor á meira á hættu? Og hvor
ina og framtíð hennar. Tíminn
ritar um „fjarstæðar kaupkröf-
ur“, sjómenn noti sér, að ella
yrðu skipin tekin af útlending-
um og „töpuð þjóðinni í bráð
og lengd“. Hann talar um „ó-
stjórn og vitleysu“. Morgun-
blaðið segir: „íslenzkir atvinnu-
rekendur exu beittir svívirðileg-
um fantabrögðum". Þannig seg-
ir Morgunblaðið á sunnudaginn.
Það talar um kommúnista í því
sambandi, en á sýnilega við
sjómennina og Sigurjón Á. Ól-
afsson, sem fór með samninga
fyrir þeirra hönd.
á meira á hættu, útgerðarmað-
urinn eða hásetinn, í þessu til-
felli matsveinninn? Eða er út-
gerðin svo stödd, að hún geti
ekki greitt þetta háa kaup? Því
vissulega er kaup sjóm. á tog-
urum eins og nú stendur hátt.
En því má ekki gleyma, að þeir
vinna 16 stundir á sólarhring og
að krónan er orðin smá. Og hver
á að fá hátt kaup ef ekki sjó-
mennirnir? Víst er kaupið hátt,
þótt upplýsingar Tímans um
það séu úr lagi færðar og gæta
þurfi fullrar varúðar við slíkum
Tíniasannleika.
Gda iogaraeigendBir
ekki liopgað kanpið?
Hvað er um togaraeigend-
urna? Geta þeir borgað þetta
háa kaup?
Hver maður veit, að þótt
togarasjómenn hafi og hafi
haft góðar tekjur, þá eru það
smámunir einir hjá þeim
feikna gróða, sem eigendur
togaranna hafa rakað saman.
Þar er ekki um þúsmxdir að
ræða, heldur milljónir.
Meðalsölur togaranna, það
sem af er þessu ári, rnunu
hafa nálgast 300 þús. kr. fyrir
hverja ferð að xneðaltaii.
Hver maður veit, að fyrir-
tæki, sem fyrir stríð skuld-
uðu millj. og vantaði millj.
til að eiga fyrir skuidum við
hanka þjóðarinnar, hafa nú
greitt skuldirnar og eiga
margar inilljónir í skuldlaus-
um fasteignum og reiðu fé.
Finnst ykkur, áheyrendur, ó-
eðlilegt, þótt sjómennirnir, sexn
erfiða og hætta lífi sínu til þess
að skapa þennan gróða fyrir
menn, sem í landi sitja, vilji fá
nokkra hækkun á kaupi sínu?
Úr því að gróðinn ekki er þá
hreinlega tekinn í almennings-
eign (með sköítum eða á ann-
an hátt). Finnst ykkur það ein-
göngu fagnaðarefni og alveg
hættulaust fyrir þjóðina, að úí-
gerðarmennirnir, togaraeigend-
urnir, sem þó ekki hætta meiru
en mismun skipsverðsins og vá-
tryggingaríjárins, ef skipið
ferst, skuli raka saman miíij.
en hins vegar þjóðarvoði, ef
kaupgjald og áhættuþcknun
skipverja hækkar? Finnst ykk-
ur það fara vel á mönnum- sem
í landi sitja, að tala og rita um
,hræðslupeninga‘ sjómamxa? Og
finnst ylskur það æskilegt, að
,fjölskyldusjónarmið‘ togaraeig-
enda og tiíhneiging þeirra til
auðsöfnunar, ráði alveg skipt-
um arðsins milli eigendanna og
skipverjanna? Skiptingu arðs-
ins, sem erfiði og áhætta sjó-
mannsins skapar og bölvun
styrjaldarinnar margfaldar?
Það, sem ég hér hefi sagt um
kaup togarasjómanna og um-
mæli blaða Framsóknar og í-
haldsins um það, á að öllu leyti
við um kauphækkun farmanna
og að langmestu leyti einnig við
um kaup verkamanna í landi,
verkakvenna og iðnaðarmanna.
Þessar atvinnustéttir hafa yfir-
leitt fengið verulegar grunn-
kaupshækkanir og í kjöifar
þeirra hafa siglt hækkanir til
langflestra fastra starfsmanna.
Um allar þessar hækkarúr er
sama aö segja og hækkanir til
sjómanna. Þær eru atvinnurek-
endum, stjórnarflokkunum nú-
veranci, bjalfstæðisflokknum
Framsóknarflokkurinn er stuðn
Ingsflokkur stjórnarinnar, síðan
hann samþykkti að veita henni
hlutleysi með þeirri yfirlýsingu
Haraldur Guðmundsson
formannsins, að eins og ástatt
er væri ekki hægt að mynda
betri stjórn), sár þyrnir í
augurri, þótt reynt sé að láta
sem minnst á því bera nú
fyrir kosningarnar. Þeir viður-
kanna að vísu, að atvinnurek-
endur geti auðveldlega greitt
þeíta kaup eins og nú
árar. En þetta er hættu-
legt fyrir þjóðina, segja þeir,
og verkarnenn þurfa ekki hækk-
un nú, því nú er svo mikil at-
vinna. 3
Æ
Sveríingjakoffariitr
og kaapgjaldið.
Þetta minnir mig á sögu, sem
einhver sagði mér um svertingj-
ana í Suðurríkjunum. Þeir
þykja lítt hirðusamir um húsin
sín og viðhald þeirra. Hrúga upp
kofa í fljótheitum. Gera síðan
alcírei við hann, þótt þakið leki
og þiljur gisni. Hugsunarháttur
þeirra er þessi: Þegar vont er
veður, rigning og stormur, þá er
ekki hægt að vera úti og gera við
götin á þakinu eða rifur á veggj-
unum. Og þegar súlskin er og
blítt veður, þá er óþarfi að vera
að dytta af kofaskömminni. Þá
er hann nógu góður án þess»
Eins líta þessir menn á kaup
verkafólks. Þegar vel árar og
nægi er atvinna, þá er óþarfi að
hækka kaupið. Þá er svo mikil
eftirvinna, næturvinna og helgi-
dagavinna, að verkamenn þurfa
enga kauphækkun. Þegar svo
harðnar í ári, erfiðleikar at-
vinnurekstursins hefjast á ný
og jafnvel tap virðist framund-
an, ja, þá er rignirg og stormur,
vont veður, þá er auðvitað ekki
hægt að gera við kofann, ekki
hægt að hækka kaupið. M. ö. o.:
Kaup verkafólksins á aldrei að
hækka.
Og það er ekki aðeins óþarfi
að hækka kaupið í góðæri. Það
er í augum margra manna stór-
hættulegt, beinn þjóðarvoði.
Menn, sem ekki láta sér dctta
í hug að halda því fram, að út-
gerðin geti eigi greitt þetta
kaup, og sem ekkert sjá at-
hugavert við það, 'þótt
verzlanir og • atvinnurek-
endur raki saman hundruðum
eru
hræddir og kvíðandi, ef grunn-
kaup verkafólksins, launastétt-
anna, hækkar um 25 eða 30%,
Framh. á 5. síðu.
ivenær á kaupg|«Mið
að Eiækkis, ef ekkl nú?
og Framsóknarflokknum (því 1 þúsunda eða milljónum,