Alþýðublaðið - 17.11.1942, Blaðsíða 4

f
Útgefandi: Alþýðnflokknriim,
Bltstjóri: Stefán Pjetursson,
Bitstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgðtu.
Símar ritstjómar: 4001 og
4902,
Símar afgreiðslu: 4900 og
4ÍÍÖ8.
Verð ! lausasölu 30 aura.
Aiþýðtiprentsmi 3j ar, hJ.
Sporín hræða.
ALÞINGI hefir nú verið sett.
Fyrir því liggur fyrst af
öllu að myrida nýja stjórn, þar
eð stjórn Ólafs Thors hefir nú
beðizt lausnar og ríhisstjóri fall
izt á lausnarbeiðni hennar, enda
þótt hann hafi falið henni að
starfa áfram þar til hin nýja
stjórn hefir verið mynduð.
Það hefir þegar fyrir löngu
verið vitað, að til kasta þingsins
myndi koma, að mynda nýja
stjóm. Sjálfstæðisflokkurinn
eem einn hefir farið með stjórn
síðan í vor, fékk ekki meiri-
ihluta við kosningamar í öktó-
ber, og forsætisráðherrann, Ól-
afur Thors, lýsti iþví skömmu
síðar yfir, að hann myndi biðj-
ast lausnar fyrir sig og stjóm
sína undir eins og alþingi væri
komið saman. Þá þegar átti rík-
isstjóri tal við formenn allra
flokkanna um möguleikana á
mjmdun nýrrar stjómar og fór
þess á leit við þá, eftir uppá-
stungu fráfarandi forsætisráð-
herra, að flokkamir tilnefndu
allir menn af sinni hálfu til þess
að hefja viðræður um stjórnar-
myndun með það fyrir augum
til að byrja með, að reyna að
mynda samstjóm allxa flokka,
sem fulltrúa eiga á alþingi.
Þessar viðræður hafa nú
staðið þó nokkum tíma, og mun
enginn flokkurinn hafa þver-
tekið fyrir það, að vera með í
myndun slíkrar stjórnax, þó að
hins vegar sé ekki kimnugt, að
meitt hafi miðað að þvi marki
enn, sem komið er. Mun og eng-
inn flokkurinn hafa reynt að
hafa neitt frumkvæði í því efni,
þegar undan er skilin uppá-
stunga Ólafs Tbors við ríkis-
stjóra, og skyldi maðiir þó
ætla, að iþað hefði legið nærri,
að flokkur hans, sem er nú
stærsti flokkur þingsins, gerði
einhv'erja alvarlega tilraun til
ag ganga úr skugga um það,
hvort slík samstjórn allra flokka
væri hugsanleg, með því að
benda á einhvern sameiginlegan
mslefnagrundvöll, sem slík
stjórn gæti byggzt á. En það
hefir hann ekki gert, og því
hafa þessar viðræður flokkanna,
að því er frekast er vitað, alls
engan árangur -borið til né frá
hingað til. Getur slíkt vitanlega
ekki igengið til lengdar. Landið
gefur ekki verið stjórnlaust eða
sai - sem stjórnlaust vikum
sai n. Og þjóðin má ekki við
.jþvi, >.ð stjórnarfar ’hennar sé
ger neinu skrípi með form-
lausuiog jmarklausu fálmi fram
og aftur um ótakmarkaðan
túna.
Það má að sjálfsögðu segja
með sanni, að það sé æskilegt á
hæt; .tímum eins og þeim, sem
nú eru, að allir flokkar standi
saman að stjórn landsins. En það
er ekld nóg að óska þess. Það
veiður að vera einhver sam-
eiginlegur málefnagrundvöllur
til, sem sú stjóm starfar á, hún
verður að hafa einhverja stefnu,
sem flokkamir geta sameinazt
um. Annars væri áreiðanl. ekk-
ert við slíka stjóm unnið, nema
síður sé. Reynslan af þjóðstjórn.
inni göanlu, þar sem hver flokk-
uriim var upp á móti öðrtim,
er ógleymd enn. Sporin hræða-

Þriðjttdagur 17. nóvember 1M2
Ræða Signrjðns A ÍHafssonar við setn-
inp IfAlpíðnsambandspingsins.
FULLTRÚAR, gestir og aðr.
ir tilheyrendur! Félagar!
Um leið og ég set 17. þing
Alþýðusambands íslands og sem
löglega er boðað samkvæmt 35.
og 36. gr. sambandslaganna, vil
ég hér með bjóða ykkur öll vel-
komin, sem setu eigið á þinginu.
Ég vil einrng óska þess og
jafnframt vona, aðstörf þingsins
mótist af einum og sarna anda
á þann veg, að aðeins eitt sjónar-
mið verði ríkjandi, þ. e. að við-
halda þeim réttindum, sem
náðst hafa og auka við og efla
hin hagsmunalegu og menning-
arlegu verðmæti, sem verkalýð-
urinn á rétt til. í stuttu máli —
hagsmunir verkalýðsins og ekk-
ert annað.
Vér erum hér saman komin
sem stéttarþing og hljótum því
að taka fyrst og fremst til með-
ferðar þau mál, sem vér teljum
verkalýðsins mál beint eða ó-
beint.
Fyrir þessu þingi liggja mörg
mál, og vil ég benda á þau
helztu:
1. Fjárhags- og skipulagsmál
sambandsins og verkalýðsfélag
anna yfirleitt.
2. Dýrtíðarmálin. Hvað vaxn-
ir vér viljum benda á geg-n hinni
hraðvaxandi dýrtíð og því kapp-
hlaupi, sem á sér stáð um verð-
lag á brýnustu lífsnauðsynjum.
3. Atvinnumálin. Tillögur,
sem benda á atvinnuöryggi á yf-
irstandandi tímum og í nánustu
framtíð. í því sambandi hljótum
vér að gera okkar tillögur um
aukningu frmleiðslutækja, end-
urnýjun þeirra, sem fyrir eru
og ekki sízt að benda á nýjar
og hagkvæmar leiðir á sviði
framleiðslu og viðskipta.
4. Á hvem hátt vér teljum að
bezt verði hagnýtt vinnuafl
þjóðarinnar, án þess að -beitt
verði lagaþvingunum og án
þess að skert verði frelsi eða
hagsmtmir einstaklingsins, og í
5. lagi, að gera tillögur um auk-
in réttindi og frjðindi á sviði fé-
lagsmálanna. Tryggingar, slysa-
varnir, vinnutími og orlof.
Fræðsla og menningarmál.
Barátta verkalýðssamtakanna
á undanföxnum árum hefir á-
orkað því, að allgóð undirstaða
er fyrir hendi til þess að byggja
ofan á og lagfæra.
Stefna oklcar og vinnubrögð
-hljóta að vera það, að halda
því, sem fengið er, og auka við
af fyllsta mætti unz jafnmiklu
er náð x lífsverðmætum fyrir
hinn stritandi mann sem aðra
þegna þjóðfélagsins svo að
verkamannsstaðan verði ekki
síður eftirsótt en hver önnur
staða innan þjóðféla-gsins, og að
síðustu að skapa eintingu og
festu meðal verkalýðsins um
þau má-1, sem hann telur sig
mestu varða.
Vér lítum í anda til hinna
hrjáðu þjóða, þar sem ógnir og
hörmungar styrjaldaræðisins
læsa sínum blóðuga hrammi.
Um leið og vér fyllumst hryll-
ingi og viðbjóði yfir því, sem
skeð hefir úti um víða veröld,
þá igetum vér með lotnmgu og
þakklátum huga hyllt verkalýð
þeirra landa, sem fórnar sér á
vígvöllunum, á heimilunum, í
v-erksmiðjunum, á hafinu eða
hvar sem er unnið gegn ofbeldi
og kúgun þeirra myrku afla,
sem drottna vilja í heiminum.
Og þótt vér séum lítið brot í
því mannhafi, sem heiminn
byggir, þá hljótum vér að skipa
oss í sveit með þeim,‘ sem kveða
vilja niðux allt einræði og kúg-
un í mannheimi. í augum allra
hugsandi manna er það verka-
lýðsins eina von til þess að
mega hugsa og starfa sem frjáls-
ir menn, að lýðræðið megi ríkja
og drottna í heiminum.
Þótt vér séum ekki beinir
þátttakendur í iþeim hildarleik,
sem háður er, þá höfum vér ekki
farið varhluta af ógnum scyrj-
aldarinnar. Svo friðsamir sem
vér erum, iverða menn okkar að
skotspæni þess stríðsaðilans,
sem engu hlífir.
Sjómenn okkar standa í
fremstu víglínu meðal þjóðar-
innar. í þeirra raðir hafa verið
höggvin mörg sár og stór og nú
fyarir skömmu, er 13 vaskir
menn fórust með togaranum
Jóni Ólafssyni. Úr hópi ami-
arra verkalýðsstétta hafa marg-
ir látið lífið fyrir örlög fram, og
dáínarorsakir sumra þeirra xná
jafnvel rekja til styrjaldar-
áhrifa.
Vér minnumst allra þessarra
manna, sem fallið hafa úr röð-
um okkar, og vottum ástvinum
-þeirra ökkar dýpstu samúð.
(í tilefni þessa bið ég ykkur
að rísa úr sætum.)
Yfirstandandi ár hefir verið
hagstætt fyrir verkalýðinn á
ýmsa luncL Vinna meiri en
dæmi em til áður og kauplag
Tilkymung
frá. Alþýðusambandiim.
iVamlL&ildppliigfandui* verdnia* i
fðnd kl. 4 e« h.
FuIItrúar etbili kioirferéSfenn, trá
ki« 1® 12 f. 3s. á skrifstefu sam-
bnndfelníi.

-jr*
af sjtrstell
Kaff isftel?. — Testell — Awaxtasett
Hlstell 6 ogf 12 nuinnfi.
K. Einarsson & Bjðrnsson.
Bankastrœti 11.
komizt hærra en nokkurn tíma
fyrr. — En nú eru „veður öll
válynd“. Nokkuxn skýjabakka
má þegar eygja.
Það getur því farið svo, að
verkalýðssamtökin komi til
með að verða í vöm í stað þess
að hafa verið í sókn. En hlut-
verlc okkar er að brynja okkur
jafnt til sóknar sem vaxnar.
Þingið, sern nú sezt að störf-
um, verður að vera þessa vit-
alxdi.
Ég treysti ykkur, fulltrúar,
til að vera vakandi fyrir þvi,
sem koma kann, og láta það eitt
ráða hugsun ykkar og athöfn-
um, sem verða má íslenzlca
verkalýðnum til giftu og góðs
gengis í nútíð og framtíð.
17. þing Alþýðusambands ís-
lands er sett.
Djéðræknisfélaglð.
' I ■ — Ml
ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGEE)
hefir ekki haft hátt um
starfsemi sína á þessu ári, en
þag eru þó alls ekki orðin fá
né ómerkileg viðfangsefni, sem
það hefir haft með höndum.
Forseti félagsins, árni Eylands,
hefir lagt á sig mikið starf og
mikla fyrirhöfn, sem ekki verð-
ur fullþ&kkað.
Sumt af því, sem igert hefir
verið, er almenningi iþegar
kumxugt. í fyira vetur fyrir
jólin flutti biskupinn ávarp til
Dnglinpstnlka
óskast tíl að gæta 2 ára
drengs.
Upplýsingar Bjargiarstíg 15.
Vestur-íslendinga, og var það
sent á plötu vestur tan haf og
haft yfir við guðþjónustu í
Winnipeg og víðar. Samkvæmt
fregnum að vestan hefir því
verið tekið með mikilli gleði.
Nú hefir dómprófasturinn í
Reykjavík flutt annað jóla-
ávarp, sem er á leið vestur.
Er hann elztur iþeinna íslenzkra
presta hérna megin hafsins,
sem þjónað hafa vestan haís.
Félagið hefir átt þátt í því að
útbreiða tímarit þjóðfæknis-
félags Vestur-íslendinga, sem er
ágætistímarit. Fær hver imeð-
limur félagsins 1 eintak af bók-
inni, innifalið í félagsgjaldmu.
Er þetta mjög þýðingarmilcið
fyrir landa vestra, og rit iþeirra
fái kaupendur hér á landi. Fé-
Iagsstjórnin hefir , líi.n. unnið
að því að útvega og senda ís-
lenzkar námsbækur vestur og
annast kaup á íslenzkum bókum
af ýmsu tagi fyrir Vestur-ís-
Iendinga. Ymsar óskir hafa
komið fram frá Vestur-íslerxd-
ingum um aðstoð við eitt og
axmað, og ‘hefir -verið reynt að
sinna þehn, eftir föngmn. T. d.
hefir verið unnið að því, ásamt
Jónasi Jónssyni alþm., að reyna
að útvega góðan vélsetjara til
íslenzkrar prentsmiðju í Wmni-
peg. Annað kirkjufélagið hefir
Frh. é 6. síðu.
ARNI frá Múla virðist ætla
að beita sér alvarlega" x
bæjarmálum Reykjavíkur úr
því að honum auðnaðist ekki að
komast á þing. í gær ræðir
Þjóðólfur mikið um borgar-
stjóraembættið hér og lætur í
Ijós ákveðna ósk um gagngerð-
ar breytingar þar. t greininni
segir:
„Borgarstjóraembættið í Reykja
vík er eitt af þýðingarmestu em-
bætturn landsins. í höfuðstaðnum
býr nú um þriðjungur þjóðarinn-
ar. Vöxtur bæjarins hefir verið
svo ör, að helzt minnir á guli-
nemabæ. Stjórnendur hans hefir
föngum brostið framsýni og stór-
hug til að sníða bænum þann
stakk, er svari kröfum hins öra
vaxtar hans. Borgarmenning
Reykjavíkur er enn í reifum. Upp-
eldismál bæjarins er til varanlegr-
ar vansæmdgr. Heilbrigðismálin
eru vanrækt“.
Þetta er dómur manns, sem
árum saman hefír verið einn af
leiðandi .mönnum Sjálfstæðis-
flokksins hér í Reykjavík, og
setið í -ba.'jarstjórn fyrir þann
flokk. XJú krefst sami maður
allt í einu gangagerðra breyt-
inga á stjórn bæjarins, og skal
það ekki lastað, ef eitthvað
betra vakir fyrir þeim, sem
breyta vilja.
Þjóðólfur heldur áfram:
„Það er því óhjákvæmilegt að
gera ákveðnar kröfur um breytta
skipan borgarstóraembættisins.
Höfuðatriðið er að skapa frið um
starfið, draga það út úr. hinum
pólitísku illdeilum. Borgarstjór-
inn í Reykjavík á að vera hlutlaus
embættismaður, valinn í stöðuna
með tilliti til hans eigin verðleika
en ekki vegna vikalipuröar við
einstaka pólitíska flokka. Hann á
alls ekki að fara meffi flokksumboð
í bæjarstjórn. Og því síðnr á hann
að sitja á þingi. Deilur stjómmála-
flokkanna eru ekki í hans verka-
hring. Starf hans er umboðsstarf
fyrir borgarana í bænum. Honum
verður því aðeins auðið að rækja
það af trúmennsku og drengskap,
að hann sé frjáls rnaður en ekki
pólitískt verkfæri.
Pjóðveldismenn leggja á það
ríka áherzlu að upp verði tekin sú
skipan um borgarstjóraembættið f
Reykjavik, sem hér er lýst“.
*
Ekkert heyrist ákveðið um
stjómarmyndun. Andinn í Tím-
annm og Morgmxblaðinu lýsir
sér sæmilega í forystugrein
Morgunblaðsins í gær:
„Tíminn kom út í gær og ræddi
þar nokkuð tiiraun þá, sem nú er
verið að gera til myndunar, allra
flokka stjórnar, Ekki verður með
sanni sagt, ao þar ríki andi fdðar
og sanilyndis. Þar er ráð jt á
Sj álfstæöisflokkinn fyrir það, íið
hann hafi ekld lagt fram tillögur
um samningsgrundvöll. Síðan seg-
xr blaðið: „Virðist helzt sem fiokk-
urinn hafi hugsao sér a8 flokkarnir
mynduðu stjóm, án þess að skeyta
noirkuð um málefnin- Löngunin í
ráðherrasætin ' væri þeim fyrir
öllu.“
Þessu er þvi ti! að svara, að vit-
anlega næst aldrei samkomulag
um myndun slíkrar stjómar, nema
flov ; • rnir k mi sér saman um
málefnagrundvöll og um þetta
eiga viðræðumar að snúast.
ÞaÖ, sem varð gömlu þjóðstjórn-
inni að falli, var einmitt þetta, sem
Tíminn kallar nú fram. Framsókn-
arflokkurinn setti fram sínar til-
lögur í dýrtíðarmálunuxn og sagði:
\