Alþýðublaðið - 27.01.1943, Blaðsíða 4

ALÞ.tíUB^ -
Miðvikudagur 27. janúar 1943.
(UjrijDttklúðtD
Clfetuidl: Alþýðttflokkarínn.
Bltstjérl: Stetán Pjetursson.
Rltstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við verfisgötu.
Simar ritstjórnar: 4901 og
4902.
afgreiðslu: 4900 og
«906.
VerB 1 iausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
25 milljónir.
ÞAÐ gefur ofurlitla hug-
mynd um ábyrgðarleysi
þeirra flokka, sem mestu hafa
ráðið á alþingi og í stjórn lands
ins undanfarin ár, Framsóknar-
flokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins, að alþingismenn skuli
mánuðum saman hafa verið að
velta því fyrir sér sem hreinni
og beinni ráðgátu, hvaða fjár-
hagslegir baggar ríkissjóði hafi
verið bundnir með þingsálykt-
unum þeim, sem gerðar voru á
alþingi s.l. vor og sumar um
heimildir fyrir ríkisstjórnina til
þess að greiða stórkostlegar
verðuppbætur á útfluttar land-
búnaðarafurðir áranna 1941 og
1942.
Svo takmarkalaust er ábyrgð-
arleysið og vitfirringin hjá
tveimur stærstu flokkum þings-
ins, Framsóknarflokknum og
Sjálfstæðisflokknum, sem stóðu
að þessum þingsályktunum, að
þingmenn þeirra höfðu ekki
einu sinni svo mikið sem nokk-
urn grun um það, hvað þeir
voru að gera. Það er ekki fyrr
en fyrir fáum vikum eða mán-
uðum, að þeir virðast hafa
fengið eitthvert hugboð um
það, hverjar afleiðingar fyrir
ríkissjóð og alþjóð ábyrgðar-
leysi þeirra myndi hafa. Og
síðan hafa þeir, sem sagt, verið
að velta þeirri ráðgátu fyrir
sér, hve mörgum milljónum
eða öllu heldur tugmilljónum
þær kvaðir myndu nema, sem
þeir lögðu ríkissjóði á herðar
með þingsályktunum sínum.
Nú hefir þessi ráðgáta loks-
ins verið leyst með yfirlýsingu
bins nýja atvinnumálaráðherra
á alþingi í fyrradag. Þingmenn
hafa fengið að vita, að þessar
kvaðir, verðuppbæturnar á út-
fluttar landbúnaðarafurðir árs-
ins 1941 og 1942, sem þeir
veittu ríkisstjórninni hugsunar-
laust heimildir til að greiða, —
nema samtals hvorki meira né
minna en 25 milljónum króna!
Af þeirri ævintýralegu fjárupp
hæð hefir að vísu ekki nema
lítill hluti verið greiddur enn.
En verði greiðslunum haldið á-
fram þar til þjóðin er búin að
gjalda til fulls fyrir afglöp þing
manna sinna, er að minnsta
kosti óhætt að fullyrða, að
harðla lítið verði eftir í ríkis-
sjóði af þeim tekjuafgangi und-
anfarinna veltiára, sem svo
mikið hefir verið gumað af.
*
Hugsandi menn setur hljóða,
þegar þeir heyra um aðra eins
ráðsmennsku. Með einum tveim
ur þingsályktunum, samþykkt-
um að algerlega óathuguðu
máli, eru ákvarðanir teknar um
tugmilljónaútgjöld á kostnað
alþjóðar, þó að það þýði að
fleiri ára tekjuafgangi sé sóað
og ríkissjóðurinn þurrausinn.
Það fæst ekki nein rannsókn á
því, hvort nokkur þörf er á
slíkum útgjöldum. Þegar á það
hefir verið minnzt, að nauðsyn-
legt væri að reikna út sérstaka
vísitölu framleiðslukostnaðar-
ins fyrir landbúnaðinn til þess
að hægt væri að gera sér ein-
hverja skynsamlega hugmynd
um það, hvað bændur þyrftu að
Útgerðarmaðir skrifar esst
Okrið á nauðsynjum smá~
útgerðarinnar.
Og nauðsjrn aukins verðlagseftlrllts
með slippfélðgum og vélsmiðjnm.
FYRIR þinginu liggur nú
stjórnarfrumvarp til laga
um verðlag og verðlagseftirlit
og verður vonandi ekki langt að.
bíða, unz það verður að lögum
og komið til framkvæmda, enda
er nú svo komið, að eftir þessi
veltiár útgerðarinar hafa smá-
útvegsmennirnir ekki komizt úr
kútnum ennþá.
Orsakirnar til þessa má fyrst
og fremst rekja til hins gífur-
lega okurs hjá slippfélögunum
og vélsmiðjunum, sem er nú
farið að líkjast einna mest of-
sókn á þennan atvinnuveg og er
það fyrirsjáanlegt, að taki ekki
stjórnarvöldin í taumana fyrr
en seinna, hlýtur svo að fara,
að það ríði smáútgerðinni að
fullu.
Máli mínu til sönnunar vil ég
nefna hér nokkur dæmi, svo
hver heilvita maður geti séð,
hvað hér er um að vera. Al-
gengt er það, að viðhaldskostn-
aður báta frá 20 til 40 smálesta
hafi numið um 50 þúsundum
króna fyrir síðastliðið ár. Út-
gerðarmaður einn á Suðurnesj-
um keypti togspil í fiskibát sinn
og var spilið af fullkomnustu
gerð, er við þekkjum. Spilið vár
keypt í Bandaríkjunum og flutt
hingað til lands, greidd var af
því þessi háa stríðsfrakt, tollar,
umboðslaun o. fl. Með öllu
kostaði spilið 14 þúsund krónur.
En nú víkur sögurj/i til slipp-
félaganna og vélsmiðjanna.
Reikningurinn frá þeim fyrir að
festa spilið á dekkið í bátnum
og tengja það við vélina hljóð-
aði á 16 þúsund krónur.
Annað dæmi:'Útgerðarmaður
þurfti að endurnýja sveifarás
úr vél í bát sínum. Sveifarásinn
pantar hann frá Bandaríkjunum
og kostar hann hingað kominn,
tgrófrendur, 3500 krónur.
Reikningurinn frá vélsmiðjunni
fyrir að fínrenna ásinn var um
15 þúsundir ,þ. e. a. s. meira en
vélin kostaði ný.
Útgerðarmaður nokkur þurfti
að endurnýja bómu á skipi sínu,
reikningurinri frá skipasmíða-
stöðinni hljóðaði upp á hátt á 3.
þúsund krónur.
Þessi fáu dæmi sýna hvers
lags vitfirring þetta er orðin, og
væri ekki óeðlilegt að menn
spyrðu, í hverju þetta lægi. Er
orsökin hið háa kaupgjald? Ég
segi nei. Aðalorsökin er fyrst og
fremst í lélegri verkstjórn og
taumlausri álagningu á vinnu,
efni og vélavininiu, enda sýna
verikin merkin: Stórhýsi eru
ibyggð af vélsmiðjunuím fyrir
milljónir fcróna, jafnframt því,
sem húsin eru fyllt imeð vél-
um, semí einnig kosita millj ón-
ir, a'UÍk þess greiða þau milljón-
ir í sfcatta. Það sikial sízt 'lastað,
aQ vélar séu eindurtnýjtaðar a.
s. frv. En manni fimnst
það nokfcíuð langt genigið, að
þesstum fyrirtækjum skuli leyf-
jBt.lt aðt r^]|ai aiuðnuþi þainmig
saman á 2—3 árum á ú.tgerð-
injni, um leið og ríkissjóður er
að tstyrkja þemman atvinnuveg.
Fyrirtækin leggja á vinnu
starfsmanna sinna allt að 60%,
auk álagningarinnar á efni, er
nemur upp í 100%.
Hver er svo árangurinn? Jú,
margir af beztu smiðunum eru
farnir frá fyrirtækjunum ög
seztir að í kjallaraholum og
skúrskriflum, er þeir kalla
smiðjur, og gera þar við bíl-
garma og þess háttar dót, því
þar geta þeir lagt sjálfir á vinnu
sína, og svo sitja stóru verk-
stæðin eftir með verkstjórana
og ófaglærða menn ao mestu
leyti.
Samkvæmt íslenzkum lögum
er það skylda verzlana að gefa
nótur fyrir hverri þeirri úttekt,
er nemur 2 krónum eða meira.
Reikningarnir frá smiðjunum
og slippunum eru þau ósvífn-
ustu „plögg“, sem fyrir augu
manns koma. Vanalegast eru
það „rómanar“ upp á fleiri síð-
ur, er enda venjulegast á þess-
ari „klassisku“ setningu: „Verk-
ið er unnið að mestu leyti í eft-
ir- og næturvinnu, efni og vinna
isamtals krónur.“ Svo Iremur tal-
an, er virðist vera mjög ná-
kvæmlega útreiknuð og endar
oftast á einum eyri. Sé beðið
um sundurliðaðan reikning, er
oftast lofað að senda hann strax
og tími gefst til, en í flestum til-
fellum fyrirfinnst hann aldrei.
Svo virðist sem lög um efl-
ingu fiskiveiðasjóðs nái fram að
ganga á þessu þingi, þrátt fyrir
andstöðu Gísla Guðmundsson-
ar, og er svo til ætlast að styrk-
ir úr sjóðnum nái til nýbygg-
inga á fiskiskipum, allt að 75
þúsund ikrónur á skip.
í Hafnarfirði er verið að
byggja tnokkra fiskibáta og þar
á meðal tvo, sem eru 50 til
60 hrutto smálestir að stærð.
Áætlað kostnaðarverð bát-
anna er 5—600 þúsundir króna,
en þar af rennur til skipasmiðs-
bera úr býtum fyrir íram-
leiðslu sína, þá hefir skætingi
einum verið svarað af hálfu for
ráðamanna Framsóknarflokks-
ins og Sjálfstæðisflokksins. —
Það eina, sem þeir hafa hugs-
að um, er, að vinna kjörfylgi
bænda. Til þess hafa þeir yf-
irboðið hvor annan undanfarin
ár — á kostnað fólksins í bæj-
unum og við sjávarsíðuna. Og
til þess samþykktu þeir að
endingu síðastliðið vor og sum-
ar þingsályktanir þær um verð
uppbætur á útfluttar afurðir
bænda árin 1941 og 1942 sem
nú hefir verið lýst yfir opin-
berlega, að nema muni 25
milljónum króna! Þjóðinni er
ætlað að borga brúsann.
Enn hefir, eins og sagt var.
ekki nema lítill hluti þessarar
glæfralegu fjárupphæðar verið
greiddur. Og með tilliti til þess,
að ekki er þó um annað en
heimildir fyrir ríkisstjórnina að
ræða til þess að greiða hana,
skyldi maður ætla, að það vrði
nú loksins tekið til alvarlegrar
íhugunar, eftir að séð er, út í
hvaða vitfirringu hér er kom-
ið, hver þörf yfirleit.t er á því,
að haldið verði áfram slíkum
greiðslum. Það mun að minnsta
kosti krafa hvers einasta
manns, með hugsun og ábyrgð
artilfinningu, í landinu, að íc-
arleg rannsókn verði þegar í
stað látin fram fara á þvi, —
hvað bændur þurfa fyrir fram-
leiðslu sína, og að ekki verið að
algerlega nauðsynjalausu ausið
út meira fé á alþjóðarkostnað
til styrktar þeim en orðið
er. Almenningur í bæjunum og
við sjávarsíðuna er búinn að
fá nóg af brjálæði afurðaveiðs-
ins og uppbótanna á það und-
anfarin ár.
ins og vélsmiðjanna, er vinna
við bátinn, ca. 100—150 þús-
undir króna af kostnaðarverði
hvers báts, sem er álagning
þeirra á vinnu og efni, eða þ. e.
a. s. helmingi meira en væntan-
legur styrkur frá fiskiveiða-
sjóði.
Hagur vélbátaábyrgðarfélag-
anna er hinn aumasti, þrátt fyr-
ir að iðgjöld bátanna hafa-stór-
hækkað, því að viðgerðarkostn-
aðurinn, sem á félögin hefir fall-
ið, hefir verið svo gífurlegur.
Nú er það svo, að þessi háa
álagning á vinnu skipa og vél-
smiða virðist aðallega vera hjá
skipa- og vélsmiðjum hér við
Faxaflóa. Til dæmis, eftir því
sem ég veit bezt, leggur Skipa-
smíðastöð K.E.A. á Akureyri
ekki. á vinnu smiðanna og sama
er að segja um Slippinn á Akra-
nesi og víða úti um land, enda
er það svo, að sé vinna leyst af
hendi á Vestur-, Norður- eða
Austurlandi, þá er hún í mörg-
um tilfellum allt að 50% ódýr-
ari en hér við Faxaflóa.
Divai til sðli.
Nýr dívan til sölu
og sýnis kl. 6—7 í
kvöld á Skothúsvegi
15 (norðurendi.)
Veizlnmatnr.
Sendnm veizlnmat í
bæinn.
SteinmiB 00 Margrét
Valdimarsðætur,
sími 5870.
Við smáútvegsmennirnir skor
um á hverja þá stjórn, sem fer
með stjórn landsins nú á næst-
unni, að taka þessi mál föstum
tökum og leyfi ég mér að bera
fram nokkrar tillögur þar um:
1. a. Bannað verði að leggja á
vinnu bátasmiða, fari efnissiala
fram úr ákveðnu lágmarki.
b. Sé ekki um efnissölu að
ræða, þá sé leyfilegt að leggja
á vinnuna samkv. nánari á-
kvæðum.
2. a. Hámarksverð sé sett á
upptökugjald skipa, sem fari
eftir brutto smálestastærð skip-
anna.
Frh. á 6. síðu.
VÍSIR gerði í fyrradag brezk
blaðaskrif, sem hingað
hafa spurzt, um siglingar ís-
lenzku togaranna til Englands,
aðallega hina furðulegu grein
blaðsins „Daily Mail ‘, sö um-
talsefni, og segir í því sambandi
meðal annars:
„Dagblöðin hér birtu nýlega
nokkur ummæli, er birtust 1 stór-
blaðinu „Daily Mail“, varðandi
siglingar íslenzkra botnvörpunga
til Bretlands og fisksöluna þar.
Eru ummæli þessi öll á þann veg,
að þau eru stórlega vítaverð og
byggjast á misskilningi einum, en
auk þess lítilli góðgirni almennt í
garð íslenzku þjóðarinnar. Er það
auk þess athyglisvert í þessu sam-
bandi, að íslenzk blöð hafa forðast
að| ræða þessi mál, sumpart með
tilliti til öryggis íslenzkra sjó-
manna, en sumpart í því augna-
miði, að forðast að vekja eða aia
á ástæðulausum kala til brezkra
stjóhnarvalda og þeirra brezkra
ínsanna annara, er fisksölumálin
hafa með höndum. Hins vegar
hafa brezk blöð rætt þessi mál að
undanförnu, og sum á þann vog,
að hvorugs þess hefir verið gætt,
sem íslenzku blöðin hafa forðast.
Um skrif þessi 1 heild má segja, að
þau eru frekar óheppileg' og
tryggja á engan veg góðan árang-
ur, en draga hinsvegar að nokkru
úr líkum fyrir heppilegri lausn
málanna, sem er þó væntanlega
sameiginlegt hagsmunamál beggja
þessara viðskiptaþjóða, — ef brezk
og íslenzk stjótnarvöld tækju á
þeim nokkurt inark í samninga-
umleitunum sínum.
Á þessu stigi mólsins er ekki
sæmandi að vekja upp eða rekja
fyrri og nýrri ágreiningsatriði í
þessum fisksölurnálum. Brezk blöð
gera sum mikið úr hinum stór-
fellda gróða íslendinga af fisksöl-
unni til Bretlands, og er þá líklegt
að þau líti á Þær fjárhæðir einar,
sem fyrir fiskinn fást á hinum
brezka markaði. íslendingar leggja
engu minná upp úr hinu, að vegns
þessara siglinga hefir þjóðin orðið
fyrir alvarlegu tjóni á mannslifum
og framleiðslutækjum, og að þrátt
fyrir hátt verð á fiskinum er vafa-
samt að það bæti upp skerta mögu-
leika til heilbrigðrar framleiðslu.
Öli framleiðslutækin ganga úr sér,
en þeim er ekki unnt að haldá við
og ei að heldur að endurnýja fyr
en að stríðinu loknu, og er það hið
alvarlegasta mál, — þótt gera
megi ráð fyrir að enn séu ekki öll
kurl til grafar komin i þeisu efni.
Áróður hirina brezku blaðs er
með þeim endemum, að auk þess,
sem amast er við fisksölunni á
brezkum markaði og heu.ii fundið
margt til foráttu, er einnig vcizt
að íslenzku þjóðinni í heild, —
raktar hennar vamrnir og skarrmi-
ir, — og gætir þar frekar skáld-
legra tilþrifa en nokkurra sann-
inda. Sýnist þetta gert í því öugna
miði einu að skapa fjandsamlegt
almenningsálit, som gæti rneð
öðru að því stuðlað, að íslendingar
nytu ekki „beztu kjara“ í framtíð-
arviðskiftum sínum á hirium
brezka mankaði. Slík skrif eru
engum til sæmdar og engum til
hagsbóta, og ber ekki að harma
þótt fyrir þau verði tekið. Er þess
að vænta, að þessi mál, sem önnur
milliríkjamál, verði leyst á vin-
samlegum grundvelli, þar sem
gagnkvæms skilnings gætir“.
Það er full ástæða til þess a'ð
taka undir þessi ummæli Vísis,
að því er hina hugsunarlausu
og rætnu grein „Daily MaiTc
snertir. En því betur hafa ekki
511 brezk blöð skrifað af slíku
skilningsleysi um siglingastöðv-
unina til Bretlands. Það sýnir
hin ágæta grein í „News
Review“, sem birt var hér í
blaðinu á sunnudaginn til sam-
anburðar við hina.