Alþýðublaðið - 01.06.1943, Blaðsíða 4

4
alþyðublaðið
Þriðjudagur 1. júní 1943«.
fUþiíjðnblððið
Útgeíandl: AlþýÍHflokknrinm.
Mtetjórl: Stefán Pétursson.
ftltetjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Slmar ritstjórnar: 4901 og
4902.
Eímar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Kommtern og
deildir þess.
FYRIR um það bil viku,
þegar fréttin um upplausn
alþjóðasambands kommúnista
.— Komintern — barst hingað,
sagði Þjóðviljinn, að með upp-
lausn sambandsins -væri „stigið
. . stórt skref . . til þess að skapa
pólitíska einingu verkalýðsstétt
arinnar í hverju landi og leggja
grundvöll að fullkominni al-
þjóðlegri einingu verkalýðsins í
framtíðinni.“
Þessi yfirlýsing kommúnista-
blaðsins kom mönnum óneitan-
lega nokkuð á óvart. En það
var ekki um að villast: Með
henni var alveg ótvírætt við-
urkennt, að alþjóðasamband
komúnista, tilvéra þess og starf-
semi, hefði beinlínis staðið í
vegi fyrir einingu verkalýðs-
ins bæði í hverju landi fyrir
sig og á alþjóðlegum vettvangi!
Nú hefir einnig hinn orð-
knappi Stalin opnað sinn munn
og bætt því við yfirlýsingu
Þjóðviljans, að með upplausn
alþjóðasambands kommúnista
sé „slegið eitt aðaláróðursvopn-
ið úr hendi nazista11 í baráttu
þeirra fyrir því að sundra
bandamönnum.
Með öðrum orðum: Alþjóða-
samband kommúnista hefir í
fyrsta lagi staðið í vegi fyrir
einingu verkalýðsins um allan
heim. Það viðurkennir nú
Þjóðviljinn. Og alþjóðasam-
band kommúnista hefir verið
eitt hættulegasta vopnið í
höndum nazista gegn einingu
bandamanna. Það viðurkennir
nú Stalin!
En nú er því, sem sagt, yfir
lýst, að alþjóðasambandið sé
leyst upp og eigi ekki framar
að standa í vegi fyrir einingu
verkalýðsins, né heldur að vera
vopn eða verkfæri í höndum
nazista. Og mun það sízt verða
harmað af þeim, sem árum
saman hafa orðið að berjast
bæði gegn klofningsstarfi komm
únista í verkalýðshreyfingunni
og gegn hinni brúnu pest naz-
ismans í öllum hennar mynd-
um.
*
En alþjóðasamband komm-
únista — Komintern — er ekki
aðeins miðstöðin í Moskva, held
ur einnig deildir hennar —
sextíu og sex segir Þjóðviljinn,
að þær séu — kommúnista-
flokkarnir úti um heim.
Nú hefir sjálf miðstöðin
verið lögð niður. — Eða svo
er sagt í allri hæstum yfirlýs-
ingum frá Moskva. En hvað um
deildirnar? Ekkert hefir heyrzt
um það, að neinar ráðstafanir
hafi enn verið gerðar til að
leggja þær niður.
Þvert á móti: Samtímis frétt-
unum frá Moskva um upplausn
alþjóðasambands kommúnista
berast fréttir frá Englandi um
það, að deild þess þar, enski
kommúnistaflokkurinn, vinni
nú sem ákafast að því. að stofna
til nýs ófriðar í ensku verka-
lýðshreifingunni með því að
heimta upptöku fyrir sig í
enska Alþýðuflokkinn — ekki
Skilli Þórðarson:
Félagsmálalöggjöfin á íslandi
Eftirfarandi grein var upp-
haflega samin fyrir hið nýja
tímarit Alþýðusambandsins,
,,Vinnan“ og átti að birtast í
1. maí hefti þess. En fyrir
andstöðu fulltrúa Sósíalista-
flokksins í ritnefnd tímarits-
ins fékkst greinin, þegar til
kom, ekki inn í það:
I.
FÉLAGSMÁLALÖGGJÖF
er tiltölulega nýtt fyrir-
bæri og er í þeini tilgangi sett,
að bæta kjör undirstéttanna,
einkum verkamanna. í víðtæk-
asta skilningi, sem má leggja í
orðið félagsmálalöggjöf mætti
telja mestalla löggjöf til henn-
ar, en orðin félagsmál og fé-
lagsmálalöggjöf hafa fengið á-
kveðna, takmarkaða merkingu
í málinu og samkvæmt þeirri
merkíngu heyra einungis á-
kveðnir málaflokkar til félags-
málanna. Eru hinir helztu
þeirra vinnuvernd, alþýðu-
tryggingar,, atvinnuleysismál,
framfærslumál og deilumál
verkamanna og atvinnurekenda
um kaup og kjör.
Sú breyting framleiðsluhátt-
anna, sem nefnist iðnbylting,
skapaði flest þeirra vandamála,
sem félagsmálapólitíkin stefnir
að að ráða fram úr. Félagsmála-
löggjöfin hófst því í Englandi,
en þar reis stóriðnaður upp fyrr
en í nokkru öðru landi.
Stjórnmálaflokkar þeir, er
einkum hafa barizt fyrir félags-
málalöggjöfinni. eru verka-
mannaflokkarnir, enda þótt
hinir róttæku borgaraflokkar
hafi lagt drjúgan skerf til þeirr
ar baráttu.
Hér á landi var lítið um fé-
lagsmálalöggjöf í þess orðs
venjulegu merkingu fyrr en al-
þýðusamtökin hófust, enda á
þróun stóriðju hér á landi sér
skamma sögu. Árið 1916 kemur
Alþýðuflokkurinn fram á sjón-
arsviðið og árið eftir Framsókn-
arflokkurinn, sem að nokkru
leyti átti samleið með hinum
fyrrnefnda flokki á sviði fé-
lagsmálanna, þegar þessir flokk-
ar fóru að láta til sín taka um
löggjöfina.
II.
Merkasti þátturinn í félags-
málalöggjöf íslands mun vera
lögin um alþýðutryggingar.
Þótt sú löggjöf sé að mestu leyti
ný, finnst þó vísir að henni áð-
þannig að skilja, að leggja eigi
kommúnistaflokkinn niður og
einstaklingar hans ætli að
ganga í Alþýðuflokkinn, heldur
á kommúnistaflokkurinn að
ganga sem deild í Alþýðuflokk-
inn og halda áfram að vera
flokkur innan þess flokks!
Nú er skipulag enska Alþýðu-
flokksins að vísu með nokk-
uð sérstökum hætti. Innan vé-
banda hans eru bæði flokksfé-
lög í venjulegum skilningi og
verkalýðsfélögin svipað og hér
á landi tíðkaðist meðan Alþýðu-
flokkurinn og Alþýðusamband-
ið voru skipulagslega eitt og
hið sama. En öllum félagsheild-
um í enska Alþýðuflokknum er
það sameiginlegt, að þær starfa
á grundvelli laga og lýðræðis
og hafna algerlega bæði bylt-
ingu og einræði í hvaða mynd
sem er.
Nú vita menn hinsvegar, að
byltingin og einræði kommún-
istaflokksins að henni lokinni
er beinlínis trúarjátningargrein
hjá öllum kommúnistum, svo
að það er engin furða, þótt
miðstjórn enska Alþýðuflokks-
ur en hin eiginlega félagsmála-
löggjöf hefst. Fyrstu slysatrygg-
ingarlögin hér á landi eru t. d-
frá árinu 1903. En þau lög náðu
einungis til sjómanna á þilskip-
um. Lög þessi voru endurbætt
nokkrum sinnum, og voru þau
látin ná til allra sjómanna. Ár-
ið 1925 er svo stigið hið fyrsta
mikilvæga spor í áttina til þess
að koma á almennri slysatrygg-
ingu, og náðu slysatryggingar-
lög þau, er þá voru sett, til
flestallra verkamanna á sjó og
landi, að undanteknum land-
búnaðarverkamönnum og að
miklu leyti þeim, er stunda
flutninga og samgöngur. Var
þá tekin upp sú aðalregla, að
áhættan hvíli öll á atvinnu-
rekstrinum. Lögunum var svo
breytt til nokkurra bóta bæði
1928 og 1930.
Annar mikilvægur liður al-
þýðutrygginganna er sjúkra-
tryggingar. í kringum aldamót-
in voru fyrstu sjúkrasamlögin
hér á landi stofnuð, eru fyrstu
lög um sjúkrasamlög sett 1911,
og skyldi ríkissjóður samkvæmt
þeim styrkja þau. Þessum lög-
um var , síðar breytt nokkrum
sinnum, en löggjöfin á þessu
sviði var þó harla ófullkomin
þangað til.árið 1936.
Ellitryggingar hófust með
lögum um styrktarsjóði handa
heilsubiluðu og ellihrumu al-
þýðufólki árið 1890. Síðar voru
gerðar allverulegar breytingar
á þeim lögum en fram til 1936
voru þó þessar tryggingar mjög
ófullkomnar. Fyrir embættis-
menn og maka þeirra var sér-
stök elli- og örorkutrygging.
Ofannefndar tryggingar, er
komnar voru á fyrir árið 1936,
voru næsta ófullkomnar og að
litlu gagni, en með lögunum um
alþýðutryggingar, il. febrúar
1936, má telja að alger bylt-
ing verði í íslenzkri alþýðu-
tryggingarlöggjöf og fram-
kvæmd hennar. iSamkvæmt
þeim eru ' slysatryggingarnar
mjög endurbættar, sjúkrasam-
lög lögboðin fyrir nærri helm-
ing landsmanna og lagður
grundvöllur að almennri elli- og
örorkutryggingu.
Með lögum þessum var
skapað alveg nýtt fyrirkomu-
lag á þessum tryggingum. Sér-
stakri stofnun var komið upp,
Tryggingarstofnun ríkisins, er
hefir alþýðutryggingarnar með
höndum. Átti hún upprunalega
að vera í fjórum deildum:
slysatryggingadeild, elli- og
ins þakki fyrir gott boð að fá
enska kommúnistaflokkinn sem
heild inn í sínar raðir til þess
að hafa hann síðan sem flokk
í flokknum. En miðstjórn enska
Alþýðuflokksins er ekki einráð
um þetta. Upptökubeiðni komm
únistaflokksins verður að koma
fyrir flokksþing Alþýðuflokks-
ins, og það verður ekki haldið
fyrr en um hvítasunnu. Þang-
að til róa ensku kommúnistarn-
ir undir með öllum sínum al-
kunnu ráðum í voninni um það
að geta annaðhvort þröngvað
sér inn í Alþýðuflokkinn eða
að minnsta kosti skilið hann eft
ir í sundrung og sárum.
Þannig lítur nú úpplausn al-
þjóðasambands kommúnista —
Komintern — út á Englandi.
Hvaða myndir hún kann að taka
á sig annarsstaðar, er enn ekki
séð. En rétt er að vera við ýmsu
búinn. Pestarsýklarnir eru
enn víða að verki, þó að vera
megi, að aðalsmitstaðurinn
hafi nú verið gerður óskaðleg-
ur, en að vísu er einnig rétt
að taka öllum fullyrðingum
um það með varúð.
örorkutryggingadeild, sjúkra-
tryggingadeild og atvinnuleys-
istryggingadeild, en þar eð at-
vinnuleysistryggingar hafa
ekki enn komizt á, eru. þær
aðeins þrjár. Félagsmálaráðu-
neytið hefir yfirstjórn alþýðu-
trygginganna og ræður for-
stjóála og aðra helztu starfs-
menn þeirra. Tryggingarráð
hefir eftirlit með starfsemi
stofnunarinnar. iSlysatryggður
er langmestur hluti fólks, er
vinnur erfiðisvinnu, en þó eru
verkamenn, er að landbúnaði
vinna undanteknir. Er það mik-
ill galli á löggjöfinni og á rót
sína að rekja til þess, að flokk-
ur bændanna, Framsóknar-
flokkurinn, beitti sér á móti
því, að slysatryggingin næði til
sveitafólks.
Slysabætur eru fernskonar. 1
fyrsta lagi er sjúkrakostnaður
greiddur fyrir þá, sem óvinnu-
færir eru lengur en 10 daga.
Ennfremur eru hinum slasaða
greiddir dagpeningar, er nema
5 krónum á dag. en þó aldrei
meira en 3A af dagkaupi hins
slasaða. í þriðja lagi eru ör-
orkubætur gre(iddar þeim, er
verða varanlega óvinnufærir,
ei oijkutap nemur meiru en
Vs af fullri starfsorku, og í
fjórða lagi eru dánarbætur
greiddar eftirlifandi vanda
mönnum, ef slysið veldur dauða
ÞJÓÐHÁTlÐARDAGUR
Dana er á laugardaginn
kemur, 5. júní. Þann dag
verður flutt öðru sinni í út-
varpið hér hið nýja leikrit
danska skáldsins Kaj Munks,
Niels Ebbesen, sem vakti mikla
athygli, þegar það var flutt í
fyrra skipti. Nazistar bönnuðu
þetta leikrit Kaj Munks og
gerðu þáð upptækt. og fjallar
það þó um löngu liðna atburði
og minnist ekki einu orði á naz
ista og innrás þeirra í Dan-
mörku. Hitt er hins vegar auð-
fundið, að nútíminn og yfir-
standandi hagur Danmerkur
speglast mjög í ,Niels Ebbesen.1
1 tilefni af endurtekningu
þessa leikrits hafa Útvarps-
tíðindin svofelld orð eftir sendi-
herra Dana hér, Fr. la Sage de
Fontenay, um höfundinn og
leikrit hans:
„Það er ekki nema eðlilegt, að
að maður með hugsjónum og skap
ferli Kaj Munks yrði einn af leið-
togum Dana í menningarbaráttu
þeirra gegn þýzka hernáminu. í
prédikunarstól og í ræðustól lét
hann í Ijós skoðanir sínar á þann
óbeina, en samt hispurslausa hátt,
sem honum er laginn. Einkum
hafði mikil áhrif prédikun lians út
af hinum alkunna texta „Gefið
keisaranum það sem keisarans er
og guði það sem guðs er“.
Kaj Munk tók einnig þátt í menn
ingarþaráttunni með einu leikriti,
og það væri ekki honum líkt, and-
legum læ^isveini Sören Kierke-
gaards, ef hann hefði ekki valið
sér viðfangsefni, sem var í mestu
andstöðu við þýzkan anda og hugs
( unarhátt: Níels Ebbesen, þjóðhetju
i Danmerkur, Riddarann, sem með
fámennum flokki drap gtreifann
frá Holsteini innan um fjögur þús-
und hermenn í Randers".
*
Enn er mikið rætt um ráð-
húsið, og stað undir það. í Vísi
innan eins árs frá því að það
vildi til.
Auk þessara lögskipuðu
trygginga heimila lögin frjálsa
slysatryggingu. Samkvæmt á-
kvæðum, sem sett eru inn í lög-
in 1937, er þeim sem stunda
einhverja þá atvinnugrein, sem
ekki er tryggingarskyld, heimilt
að tryggja sjálfa sig eða verka-
menn sína gegn slysum. ,
Lögin um sjúkratryggingar
frá 1936 hafa samskonar ann-
marka og slysatryggingarlögin,
þar eð þau ná ekki til sveita-
fólks, en með þeim er ákveðið
að stofna skuli sérstakt sjúkra-
samlag í hverjum kaupstað á
landinu. Gekk mjög greiðlega
að koma lögunum í framkvæmd
því að öll. þessi samlög voru
stofnuð á því ári og tóku þegar
til starfa. Samkvæmt lögunum
skal fara fram atkvæðagreiðsla
um það í hreppum, utan kaup-
staða, hvort stofna skuli sjúkra
samlög eða ekki. ef hreppstjórn
ákveður eða ef Vóhluti h-repps-
búa æskir þess. Greiði svo
meiri hluti atkvæðabærra
mann atkvæði með því að
sjúkrsamlag verði stofnað', skal
stofna það. í samtals 26 hrepp-
um, utan kaupstaða, hafa verið
stofnuð sjúkt;.asamlög. Stjórn
sjúkrasamlaganna er þannig:
fyrirkomið, að hvert samlag;
(Frh. á 6. síðu.)
í gær ræðir Jón H. ísleifsson-
verkfræðingur um málið og er
ekki sammála nefndinni um
að húsið verði reist í Tjörn-
inni. í greininni segir m. a.:
„Húsinu er ætlað að standa sunn
an Vonarstrætis, eða um 80 til 90
metra sunnar en Alþingishúsið. —
Ráðhúsið mun því verða sett mun
nær tjarnarkvosinni heldur en
það ,svo dýpra vejður þar ofan á
nægilega tryggan grundvöll, auk
þess mun ráðhúsið verða hærra,
eða að minnsta kosti nokkur hluti
þess (t. d. turn) mun verða miklu
hærri, svo undirstöður þarf meira
að vanda. Hvort væntanlegt ráð-
hús getur verið kjallaralaust læt
ég ósagt um, enda þótt ég eigí
þekki nokkurt ráðhús erlendis,
sem svo er gert, en ég þekki held-
ur ekki mörg. Alþingishúsið er
kjallaralaust (nema Kringla), en
þó fóru undirstöður þess, þegar
það var þyggt, langt fram úr á-
ætlun, enda mun allur dæluút-
þúnaður þá hafa verið ófullkomn-
ari en nú gerist.
Að gamni mínu vil ég hér segja
sögu, sem Rögnvaldur heitinn Ól-
afsson byggingarmeistari sagði.
mér um byggingu Alþingishúss-
ins, og' hljóðar svo:
„Það var „Medahl, sem gerði
uppdrætti og áætlanir um bygg-
ingu Alþingishússins. Áætlanirnar
voru auðvitað byggðar á upplýs-
ingum héðan að heiman. Landið
undir hússtæðinu var marflatt og
sandur og möl undir. Áætlunin
var gerð eins og venja er til, þeg-
ar um meiri háttar hús er að
ræða, nefnilega sundurliðuð þann-
ig, að gröftur, undirstaða, grunn_
múr o. s. frv. var í sérstökurm
reikningsliðum. Það var Baldt
þyggingarmeistari, sem umsjón
hafði með húsbyggingunni.
Þegar svo langt var komið, að
grunnmúrinn náði nokkuð upp fyr
ir jarðaryfirborð; kom það í ljós,
Frh. á 6. síðu.