Alþýðublaðið - 11.09.1943, Side 4

4
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Laugardagur 11. sept. 1943
fUþijðnbUMÍ)
Útgefaadi: AlþýSaflekkuria*.
Ritstjóri: Stefáa Pétursson.
Kitstjóra ag afgreiðsla í Al-
I þýöahúsiaa viS Hverfisgötu.
»
Sínaar ritstjóraar: 49*1 »g
49*2.
S Símar afgreiSslu: 4908 og
4986.
VerS í lausasöiu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Jón Sigurðsson:
Handjárnaðir
þingmenn.
F YiRIR því þingi, sem nú sit-
ur á rökstölum, liggur, að
taka örlagaríkar ákvarðanir um
það, hvernig snúast skuli við
dýrtíðarmálunum, eins og þau
horfa nú við, ftir samkomulag
sex manna nfndarinnar.
Með því samkomulagi, sem
samkvæmt lögum um dýrtíðar-
ráðstafanir frá í vor er bind-
and, þar eð það var samþyk-kt í
nefndinni ágreiningslaust, er á-
kveðið, að bændur skuli fá stór-
hækkað verð fyrir afurðir sínar
í haust, svo mikið hærra en
hingað til, að ef útsöluverð af-
urðanna hér innanlands yrði
hækkað að sama skapi, myndi
vísitalan hæ'kka strax 1 næsta
mánuði um 17 stig.
*
Fyrir alþingi liggur nú, að
ræða og taka ákvörðun um það,
hvort það skuli látið afskipta-
laust af hinu opinbera, að vísi-
talan hækki þannig á ný og
dýrtíðinni sé þar með aft-ur gef-
inn laus taumurinn, eða hvort
reynt skuli eftir sem áður, að
hafa hemil á henni með því að
halda niðri útsöluverði afurð-
anna og greiða það, sem á vant-
ar til að bændur fái verð sex
manna nefndarinnar, með nýj-
um og áframhaldandi milljóna-
fjárframlögum úr ríkissjóði, á
kostnað almennings.
Hér er sannarlega um alvar-
legt mál að ræða, og hvorugur
kosturinn góður. Engum dettur
í hug, að atvinnulíf þjóðarinnar
þoli það öllu -lengur að dýrtíðin
haldi áfram að vaxa. Það myndi
fyrirsjáanlega leiða til algers
hruns innan skamms. En hins
vegar spyrja menn: Hve lengi
getur það gengið, að ausa út
milljónum á milljónir ofan af
opinberu fé til þess að greiða
uppbætur á afurðaverðið? Og
hvaða réttlæti er í því, að hið
opinbera sé þannig látið tryggja
tekjur einnar stéttar í landinu,
þegar aðrar verða að búa við
fullkomna óvissu?
*
Maður skyldi halda að þetta
mál væri svo alvarlegt, að al-
þingi tæki engar ákvarðanir í
því fyrr en eftir nákvæma at-
hugun og rækilegar opinberar
umræSur. En hvað kemur í
Ijós?
Finnur Jónsson upplýsti í út-
varpsræðu sinni á alþingi á mið
vikudaginjy, að samtök hefðu
þegar verið hafin um það með-
al einstakra þingmanna, að
binda hendur þingsins fyrir
fram og að gersamlega óathug-
uðu og óræddu máli, handjárna
þingmennina með þ.ví, að láta
þá nú þegar í þingbyrjun skrifa
undir skuldbindingu um að vera
með millj ónauppbótum úr rík-
issjóði á verð útfluttra land-
búnaðarafurða ofan á hinar fyr-
irhuguðu uppbætur á innlend-'
um markaði!
Finnur Jónsson sagði, að slík
vinnubrögð væru þinginu til
háðungar. Og það er sannarlega
ekki of mikið sagt. Það er algert
hneyksli, að nokkur þingmaður
skuli leyfa sér, að fara fram
Deilan um 8 stunda vinnu*
daginn i vegavinnunni.
Rikisstjómin hefir rofió samninga við Alþýðusambandið.
VEGNA orðróms, sem mér er
sagt að uppi sé um það, að
ég undirritaður hafi leyft
f. h. Alþýðusambandsins að
unnið væri 10 stundir á dag
við vega- og brúagerðir, fyrir
dagvinnukaup, þykir mér rétt
að almenningur fái að vita,
hvað hefir farið milli atvinnu-
málaráðuneytisins og Alþýðu-
sambandsins um þessi mál.
Eins og kunnugt er, var gert
samkomulag um það á s.l. vori
milli Alþýðusambands íslands
og ríkisstjórnarinnar, að kaup
og kjör við vega- og brúagerðir
í sumar, frá og með 3. maí s.l.
að telja, skyldi vera samkvæmt
þágildandi samningum þess
verkalýðsfélags innan sömu
sýslu, sem næst er þeim stað,
sem vinnan er framkvæmd á.
Samkomulag var og gert, þar
sem skilgreind voru glögg tak-
mörk hinna einstöku kaup-
svæða félaganna.
Á s.l. sumri og hausti gerðu
nær öll verkalýðsfélög landsins
samninga um kaup og kjör við
atvinnurekendur, og fengu flest
ákvæðið um 8 stunda vinnu-
dag í samningana. Það, sem
unnið væri fram yfir 8 stundir,
skyldi unnið fyrir eftirvinnu-
kaup fyrstu þrjár stundirnar,
en eftir það með næturvinnu-
kaupi.
Þar sem samkomulagið við
ríkisstjórnina var raunverulega
um það, að greitt skyldi sam-
kvæmt samningupi félaganna
hvers á sínu kaupfélagssvæði,
var vitanlega einnig ákvæðið
um lengd vinnudagsins innifal-
ið í því.
Strax þegar vegavinna hófst,
fór að bera á óánægju út af
því, að ekki skyldi leyft að
vinna nema 8 stundir fyrir
dagvinnukaup, þótt ótrúlegt
megi teljast, þar sem með
samningum var bóAð að ná
fram það mikilli grunnkaups-
hækkun, að í ár fengu vega-
vinnumenn víðast hvar úti á
landi. um það bil þriðjungi
hærra grunnkaup fyrir 8
stunda vinnudag en þeir fengu
fyrir 10 stunda vinnu í fyrra.
Til Alþýðusambandsins komu
bréf frá 5 eða 6 vegavinnu-
mannaflokkum (sennilega und-
irrituð af flestum, sem í flokk-
unum unnu), þar sem farið var
fram á, að sambandið leyfði að
unnið væri 10 stundir á dag
fyrir dagvinnukaup.
Vitanlega var öllum þessum
mönnum svarað því, að sam-
bandið hefði hvorki vilja eða
getu til að leyfa’ slíkt, að
minnsta kosti ekki á félags-
svæðum, þar sem félögin voru
raunverulega sjálf samningsað-
ilar. Þessum mönnum var og
bent á það, að ef þeir næðu
ekki viðunandi kjörum me,ð því
kaupi, sem þeir hefðu fyrir 8
stunda vinnu, væri ekki ráðið
til úrbóta að lengja vinnudag-
inn aftur, heldur vinna að því,
að fá hærra grunnkaup, og
skrifuðum við verkalýðsfélög-
unum í sambandi við þessi mál
og fórum þess á leit, að þau
endurskoðuðu samninga þá, er
þau hefðu gert, og hvöttum
sérstaklega þau félög til þess að
segja upp samningum, sem
lægst höfðu kaupið.
Þá komu og beiðnir um það,
að fá að skila 48 stunda vinnu-
viku á 5 dögum, þ. e. að hafa
frí laugardaga, en vinna lengur
hina dagana, sem því nam.
Þetta síðara vildi sambandið
leyfa, vegna þess, að í hinum
ýmsu kauptúnum úti á landi
gat það komið sér mjög vel
fyrir menn, því flestir verka-
menn þar, hafa einhverja gras-
nyt og svo matjurtagarða til
að hugsa um.
Eitthvað mun hafa komið af
svipuðum beiðnum til vega-
málaskrifstofunnar.
Sannfrétt hefi ég það, að víð-
ast hvar munu verkstjórarnir
hafa beitt sér fyrir undir-
skrifasmölun undir kröfuna
um 10 stunda dagvinnu fyrir
dagvinnukaup.
Ekki var langt á liðið vega-
vinnuna, þegar sumstaðar var
farið að vinna í 10 stundir fyrir
dagvinnukaup á kauplagssvæð-
um þar sem ákvæðið um 8
stunda vinnudag var gildandi.
Þegar fengin var fullkomin
vissa um að samningar væru
þannig brotnir af hálfu ríkis-
stjórnarinnar, áttum við, bæði
ég og samstarfsmaður minn,
Jón Rafnsson, oftar en einu
sinni tal um þetta bæði við at-
vinnumálaráðherra og vega-
málastjóra og gerðum þá kröfu,
að samkomulagið frá 2. maí s.l.
væri haldið í öllum greinum.
Þegar talað var við atvinnu-
málaráðherra, var það venju-
lega viðkvæðið hjá honum, að
hann ætti bágt með að trúa því
að unnið væri meir en 8 stund-
ir, því hann hefði lagt svo fyrir
að hvergi' skyldi unnið lengur
á degi hverjum.
En þrátt fyrir ,,fyrirskipun“
atvinnumálaráðherra sat við
það sama, og þó ekki, því alltaf
f jölgaði þeim stöðum, þar sem
10 stunda dagvinna var tekin,
upp. 1
Öðru máli var að gegna þar
sem vegavinnumenn höfðu
fengið því framgengt við verk-
stjórann að fá áð vinna 48
stunda vinnuvikuna á fimm
dögum.
Það var einu sinni í sumar,
að ég fór norður í land til þess
að kynna mér hvernig samn-
ingar væru haldnir, og hitti ég
þá atvinnumálaráðherra þegar
ég var á suðurleið, en hann að
fara norður. Ræddum við litla
stund um þessi mál, og fór ég
þess á leit þá, að hann leyfði, að
unnið væri fimm daga og laug-
ard. gefið frí, og sagði honum þá
frá því, að mér væri kunnugt
um að á einum stað fyrir norð-
an hefði það fyrirkomulag ver-
ið nokkurn tíma og gefizt vel.
Einnig sagði ég honum þá frá
mörgum stöðum þar sem unnið
væri í 10 stundir, en ætti þó
á það, að þannig verði teknar
ákvarðanir um alvarlegasta mál
þingsins og milljónaútgjöld á
kostnað almennings, og það
vekur undrun, að nokkur þing-
maður skuli láta hafa sig til þess
að skrifa undir slíkar skuldbind
ingar!
Það er varla hægt að hugsa
sér alvarlegra tilræði við álit
alþingis meðal þjóðarinnar, en
slík baktjaldavinnubrögð og
slíkt ábyrgðarleysi. Það er það
allra minnsta, sem hægt er að
heimta af þingmönnum, að þeir
athugi að minnsta kosti syo
, þýðingarmikið mál og ræði á
þinglegan og samvizkulgan
hátt, áður en ákvörðun er tekin
í því.
samkv. samningum aðeins að
vinna 8 stundir fyrir dagvinnu-
kaup.
Ég var ek-ki búinn að vera
lengi heima, þegar mér barst
tilkynning um það frá vinnu-
flokknum, sem hafði náð fimm
daga vinnuviku, að því væri
hætt vegna ákveðinnar fyrir-
skipunar atvinnumálaráðherr-
ans, Vilhjálms Þórs, og sýndi
ráðh. meiri röggsemi viðvíkj-
andi því atriði heldur en hinu,
að sjá um að samningar væru
haldnir.
Margt virðist benda til þess
í sambandi við þessi mál, að af
hálfu ríkisstjórnarinnar hafi
verið um ákveðna baráttu að
ræða gegn 8 stunda vinnudegin-
um, t. d. það, að víðast hvar þar
sem 8 stunda vinna var ákveð-
in samkvæmt samningum, var
ákvæðið brotið, í mörgum til-
fellum fyrir forgöngu verk-
stjóranna, og þá í fullu sam-
ráði, eða í það minnsta með
þegjandi samþykki vegamála-
skrifstofunnar og ráðherra, svo
ekki sé of mikið sagt, en þar
sem vinna mátti í 10 stundir
fyrir dagvinnukaup, eins og í
Eyraráveit í Snæfellsnessýslu,
fékkst ekki að vinna nema 8
stundir, þrátt fyrir kröfur
vegavinnumanna um að fá að
vinna 10 stundir eins og samn-
Aflglýsingar,
sem birtast eiga í
Alþýðublaðinu,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnarí
Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá'
Hverfisgötu)
íyrir kl. 7 að kvðldi.
Slml 490«.
ingur félags þeirra leyfði.
1 samtali, er við Jón Rafns-
son áttum við atvinnumálaráð-
herra í s.l. mánuði, buðum við
honum samkomulag á þeim
grundvelli, að Alþýðusamband-
ið mundi láta afskiptalaust,
þótt á kauplagssvæðum utan fé-
lagssvæða, þar sem menn
liggja við í tjöldum fjarri heim-
ilum sínum, væru unnar 10
stundir á dag fyrir dagvinnu-
kaup, ef þess væri sérstaklega
óskað af verkamönnunum
sjálfum, gegn því, að ráðuneyt-
ið leyfði, að á félagssvæðum þar
sem þess væri óskað, væri 48
stunda vinnuviku skilað á fimm
dögum.
I framhaldi af þessu samtali
var síðan svohljóðandi bréf
sent til atvinnumálaráðherra:
Reykjavík 12. ágúst 1943.
Eins og yður mun reka
minni til, höfum vér per-
sónulega skýrt yður frá því,
að á ýmsum kaupgjaldssvæð-
Framhald á 6. síðu.
¥•% AÐ vakti að vonum tölu-
verða athygli, þegar það
var borið á formann Sjálfstæð-
isflokksins, Ólaf Thors, í Tíman-
um, í opnu bréfi ritstjórans til
hans^ fyrir nokkru síðan, að
hann hefði rofið unnin dreng-
skaparheit við Hermann Jónas-
son og Eystein Jónsson um að
láta kjördæmamálið ekki ná
fram að ganga árið 1942. Enn
hefir Ólafur ekki svarað þess-
um áburði neinu, þótt furðulegt
verði að teljast. En í tilefni af
því skrifaði ritstjóri Tímans í
nýju opnu bréfi til Ólafs Thors
í Tímanum í gær:
„Af þessu verða tæpast dregn-
ar aðrar ályktanir en þær, að sið-
fræði þinni sé þannig háttað, að
þér finnist það svo meinlaust og
lítilfjwrlegt að svíkja drengskapar-
eiða, að ekki taki því að afsaka
slíkt. Menn séu jafn góðir og gild-
ir til opinberra starfa, þótt þeir
fremji slíkan verknað. Menn eigi
ekki að meta slík þeit meira en
þýzki stjórnmálamaðurinn, sem
rauf samninginn um . hlutleysi
Belgíu fyrir fyrri heimsstyrjöld-
ina með þeim ummælum, að þessi
samningur væri bara pappírsmiði.
Ef svo kynni samt að fara, að ein-
hverjir siðapostular færu að átelja
þetta, þá hæfi að hafa aðferð;
refjóttra kaupsýslumanna, sem
tapa minninu fyrir dómstólunum
og þegja. Með því að þegja, gleym-
ist brotið smátt og smátt og glæfra
maðurinn verður áfram sama stór-
mennið í augum almennings.
Þannig virðist siðfræði þinni
vera háttað, Ólafur Thors.
En því fer betur,, að þessi sið-
fræði H"1 % ’ r nú við vaxandi
í. Stjórnmálamenn á
sama siðferðistigi og þú hafa á
undanförnum árum leikið sér að
því að óvirða samnirtga og dreng-
skaparheit. Mussolini sveik samn-
inga til að undiroka Abessiníu og
Albaníu. Hitler sveik hvern
alþj óðasamninginn á fætur öðrum
og ýmsa hlutleysissamninga við
nálæg smáríki. Þetta heppnaðist
þessum kumpánum um nokkurt
skeið og meira að segja allmargt
fólk í. flokki þínum dýrkaði þá
sem mikla menn. M. a. mun einn
fulltrúj Mussolini á Ítalíuj hafa
dásamað Mussolini og verk hans
í Mbl. En svo kom um síðir, að
stjórnmálamenn, sem líta öðru
vísi á samninga og drengskapar-
eiða en þú, töldu ekki lengur fært
að leyfa Mussolini og Hitler þetta
framferði. Þessir stjórnmálamenn
vildu frið og vildu flest til hans
vinna. Samt töldu þeir það svo
mikilsvetr, að aftur yrði komið á
orðheldni og drengskap í alþjóð-
málum, að þeir kusu heldur 'styrj-
öld en áframhald hins drengskap-
arlausa atferlis einræðisherranna.
Þess vegna -geisar styrjöld um
allan hnöttinn í dag. Hefirðu gert
þér Ijóst, Ólafur Thors, að núver-
andi styrjöld er einmitt háð til
þess að endurvekja orðheldni, trú-
mennsku og drenkskap í alþjóða-
viðskiptum? Þeir, sem fyrir þessu
stríðstakmarki berjast, munu
hljóta sigur. Tími svikaranna er
liðinn.“ *
Síðar í hinnu nýja^ opna bréfi
Tímaritstjórans til Ólafs Thors
segir:
„íslenzk stjórnmál þarfnast
sannarlega endurreisnar engu síð-
ur en alþjóðamálin. Þar þarf ekki
Frh. af 6. síðu.