Alþýðublaðið - 01.12.1943, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 1. des. 1943,
ALÞYÐUBLAÐIÐ
f
Frá og með deginum í dag hefir verð
á saltkjöti Iækkað um 80 aura pr.
kg. Verð á kjötinu í tunnum er því
aðeins kr. 5.75 pr. kg., í stað kr. 6.55
Verður aftur barizt um Narvík?
Nýr haus — og nýtt horn. — Siglfirðingurinn vann
samkeppnina — Þakkarávarp til íshússstjórnarinnar —
Misskipting lífsins gæða — Árni, Kiljan og Tómas. —
Tvær konur rita mér um „ástand“.
Maður settjr svo sem
• upp sparihausinn á fullveld-
isdaginn, enda er mál til komið.
Hvort íshússtjórn Háskólans, sem
skrúfaði fyrir Árna Pálsson og
Tómas Guðmundsson skáld, er
ánægð með þennan haus á mér,
veit ég ekkert um, enda hef ég
ekki spurt hana. Br það þó ef
til vill óráð, svo umsvifamikil
gerist nú þessi þrenning í málun-
um.
EN SLEPPUM ÞVÍ, skömm
þessara þröngsýnu vígamanna gegn
frjólsri hugsun og frjálsu orði í
landinu er nóg þó að ég sé ekki
að bæta við hana. — Ég efndi til
samkeppni í um nýjan haus á mig
á síðast liðnu sumri — og það
væri synd að segja að ekki hefði
orðið mikil þátttaka í samkeppn-
inni. Mér bárust tugir tillagna og
margar furðulegar. En þennan
valdi ég úr hrúgunni.
HÖFUNDUR HANS er ungur
Siglfirðingur, Sigurður Gunnlaugs
son, sem starfar þar á bæjarskrif-
stofunni. Hann hefur lært „dek-
oration“ í 'Þýzkalandi og stundar
slíkt í hjáverkum. Hans haus var
að mínum dómi langbeztur og
þakka ég honum fyrir hjálpina.
Munu nú verðlaunin — 100 krón-
ur verða afhent fjársöfnunarnefnd
hvíldarheimilis sjómanna.
ÞÓ AÐ ÉG SKARTI nú með
nýjan haus og hafi hækkað um
leið nokkuð á þessari síðu blaðs-
ins, þá býzt ég varla við að and-
inn breytist mikið, hann mun
verða hinn sami og áður á und-
anförnum árum, þó að Hannes
lengist ef til vill eitthvað svona
við og við — og vona ég að þið
amist ekki við því.
FINNST YKKUR ÞAÐ EKKI
dálítið skrítið, eins og mér, að á
sama tíma skuli það gerast að lok-
að er fyrir hinn gamla og virðu-
lega Árna prófessor Pálsson, þessa
gömlu þjóðlegu hetju og að Hall-
dór Kiljan Laxness, þessi óþekki
skáldsnillingur, sem allt af má
búast við allra verðra von frá er
leiddur upp í hátíðasal Háskólans
til að predika?
ÞIÐ MEGIÐ EKKI misskilja
mig. Ég er ekki á móti því að
þessi ritsnillingur láti ljós sitt
skýna á fullveldisdaginn í hátíða-
salnum — en andstæðurnar skera
svo í augum, þegar Árna Pálssyni
er um leið bannað að tala í gamla
íshúsinu — og lokað fyrir skáld
Reykjavíkur — Tómas Guðmunds-
son!
ÁRNI OG TÓMAS hafa aldrei
hneykslað borgarana, aldrei! En
að Kiljan hefur verið ýlfrað og
gelt úr öllum áttum. Má ég grat-
Ojlera Halldór Kiljan Laxness.
Loksins búinn að ávinna sér traust
hinna gulu, þröngsýnu ofstækis-
fullu borddborgara. (Þetta er þó
ekki Kiljan sjálfum að þakka —
OG ÉG YIL EKKI SÍÐUR óska
þeim Árna og Tómasi til hamingju!
Þeir hafa nú misst það sem Kiljan
hefur öðlast. Nú eru þeir orðnir
þjóðhættulégir menn! Þeir mega
ekki koma í „ópólitískt hús“, slíkir
anarkistar, slíkir gassprengju-
menn! Háskólinn er líka „ópólitískt
hús“ — og þar talar Kiljan! Það
er gott að njóta vemdar manna
eins og þeirra, sem skipa íhús-
stjórnina. Ég þakka henni fyrir
mig! Réttu mér handarskarnið dr.
Alexandfer! Ég frukta þér pró-
fesor Dungal!
UNGFRÚ X skrifar mér þetta
bréf: „Skömmu eftir komu hersins
hingað til lands, var mikið talað
um hvort koma ætti upp hæli
handa lauslátum unglingsstúlkum.
Ríkisstjórnin setti uppeldisheimili
á fót, eins og kunnugt er, en það
heimili leystist brátt upp. Nú er
er enn álit nokkurra að endur-
reisa beri slíkt hæli. Fleiri munu
þó þeirrar skoðunar, að það sé
gagnslaust, og koma hér ummæli
eins læknis í bænum um skoðun
hans á málinu: Dr. Gunnl. Claessen
ritar í „Heilbrigt Líf“ 1. árg. 1941
bls. 126, svohljóðandi: „Ýmsir
hafa látið í ljósi þá skoðun, að
málinu megi bjarga með því að
koma upp hæli fyrir vandræða
stúlkur, og eru ærið bjartsýnir
um þann árangur. Vitanlega er
fjarri því að þetta yrði einhlítt,
þótt það kynni að geta bjargað
stöku kvenmanni. En herliðið er
Frh. á 6. síðu.
frétitirnar af hinum harðvítugu bardögum um Narvík, þegaröllum eru enn í fersku minni
Þjóðverjar réðust á Noreg. En enn er oft minnst á Narvík í stríðsfréttunum og oft 'heyr
ast ágizkanir um það, að vel megi svo íara að á ný verði barizt um hana, ef til innrásar
kæmi af hálfu bandamanna í Norður-Noreg. Myndin var tekin af Narvík og hinu fræga
umhverfi hennar \fyrir stríðið.
Fjallið sígjósandi
GREIN þessi, sem er eftir
Loís Mattox Milier og
þýdd úr Reader’s Digest, f jall
ar um eldfjall, er m'yndaðist
með óvæntum hætti á akri
bændabýlis nokkurs í Mic-
hoacán í Mexico í febrúar-
mánuði síðast liðnum og gýs
enn og veldur tjóni og tor-
tímingu.
DIONISIO PULIDO, sem
átti smábýli í ríkinu
Michoacán, tvö hundruð og
áttatíu rastir vestur af Mexico
City, er sennilega eini maður-
inn í.heiminum, sem verið hef-
ir sjónarvottur þess að eldfjall
myndaðist, sem teljast verður
eitthvert furðulegasta fyrirbæri
í ríki náttúrunnar.
Síðla kvölds hinn tuttugasta
dag febrúarmánaðar síðast lið-
inn lauk Dionisio við að
plægja akur og hugðist 'hvíla
sig um stund. — Skyndilega
sá hann þá þunnan, hvítleitan
reykarstrók stíga upp úr akr-
inum í fimmtíu eða sextíu
stikna fjarlægð við sig.
Dionisio lét þess getið að
kynlegir atburðir hefðu fyrir
borið þennan dag. Árla um
morguninn varð mikill jarð-
skjálfti. Síðar varð hann var
við mikinn jarðhita, þar sem
hann gekk berfættur um ak-
urinn. Svo kom að lokum þessi
undarlegi reýkjarstrókur til
sögu. Þegar hann kom nær til
jþess að aðgæta þetta nánar,
barst að eyrum hans kynlegt
hljóð áþekkt suðuhljóði í stór-
um katli. Reykjarstrókurinn
varð þykkari , og meiri á
skammri stundu. Dionisio hrað-
aði sér heim á leið og hugðist
sækja konu sína og sýna henni
náttúrufyrirbæri þetta.
Én Dionisio átti ekki að nytja
kornakur sínn framar. Þegar
hann hélt hröðum skrefum
heim á leið, varð ægilegur jarð
skjálfti, sem vart varð í New
York, enda þótt hún liggi í þrjú
þúsund 4g fimm hundruð
rasta fjarlægð. Þegar Dionisio
kom aftur út úr húsi sínu og
leit yfir ákur sinn, var hann
eitt ólgandi eldhaf og eimyrju-
glóðin þeyttist hátt í loft upp.
Pulidofólkið hraðaði sér nú,
þrátt fyrir hina miklu jarð-
skjálfta, sem mest það mátti
til Paracutin, sem var næsta
þ'orp. En þar reyndist allt í
uppnámi. Þorpsbúarnir flýðu
brott eftir veginum, sem lá frá
þorpinu eins og þeir ættu lífið
að leysa. — Helztu eignarmum
um fólksins var hlaðið á flutn-
ingavagna og ekið brott. Prest-
urinn bað einhverja vaska
menn að veita sér fulltingi við
að bjarga dýrlingamyndinni úr
kirkju þorpsins.
Það dimmdi eigi í Paracutin
þessa nótt, því að ægibirtu
'lagði af eldfjalli því, sem mynd
ast hafði á landareign Dionisio
Pulidos. Logatungurnar báru
við himin, og glóandi grjót
þeyttist hátt í -loft upp. Fyrir-
gangurinn var slíkur, að því
var líkast sem himinn og jörð
væri að farast. Háreystin var
ógnleg, líkust því að hleypt
væri í senn af hundruðum fall-
byssna. Aska féll á húsþök í
Mexico City, enda þótt hún sé
í tvö hundruð og áttatíu rasta
fjarláegð.
Uppnámið og ringulreiðin var
slík, að engu tali tók. Á þriðja
degi gerðist eldfjallið keilu-
myndað að lögun, og hraunið
'brauzt fram í mynd elds og
eimyrju. Það byltist með
kynngikrafti niður hlíðar hins
nýmyndaða fjalls, um grennd
þess alla og dalinn, sem við
tók þar skammt frá. Öllum líf-
verum, sem fyrir því urðu, var
bráður og ógnlegur bani búinn.
in.
Stjórnarfulltrúar, jarðfræð-
ingar, blaðamenn og ljósmynd-
arar hröðuðu sér á vettvang til
þess að verða sjónarvottar að
náttúruundri þessu. Þeir lögðu
leið sína til býlis Dionisio yfir
hraunið, sem nú var kólnað og
þakti þorpið Paracutin, til eld-
fjallsins, sem myndazt hafði
með svo óvæntum hætti úti á
akrinum. Þar dvöldu þeir dög-
um saman og rannsökuðu hið
nýmyndaða eldfjall, sem telj-
ast varð hið merkilegasta nátt-
úrufyrirbæri. — Slíkur at-
burður hafði eigi gerzt á vest-
urhveli jarðar frá því árið 1759.
Sex sinnum eftir að eldfjall-
ið myndaðist hafa nokkur hlé
orðið á gosinu. En jafnan hafa
svo mikilvæg umbrot fylgt hlé
um þessum og vakið ugg og
ógn jafnvel í fjarlægum þorp-
um. íbúar Paracutin höfðu
komið sér upp óásjálegum
bráðabirgðabústöðum í nokk-
urri fjarlægð við rústir þorps-
ins. Eftir síðustu umbrotin skall
hraunflóð á þau, svo að fólkið
varð að flýja brott öðru sinni,
og auðnin og landspjöllin ukust
enn að miklum mun. Hraun-
flóðið náði alla leið til næsta
dals á skömmum tíma með ógn
sína og tortímingu.
Dalirnir tveir eru nú huldir
hrauni og ösku. Paracutin-
eldfjallið er tólf hundruð fet
á hæð og næsta víðáttumikið.
Dalirnir hafa mjög breytt um
svip frá því sem fyrrum var.
Svört aska hylur nú hinar fornu
gróðurlendur þeirra. Aldingarð
ar þeirra og akrar eru auðn
ein. Hálfbrunnir kirkjuturnar
gnæfa upp úr hrauninu á víð og
dreif. — Lækir hafa þornað
upp, og Cupatitzoáin líkizt mun
fremur leirsvaði en vatnsfalli.
Skyndilega stígur svo reykj-
strókur einhversstaðar upp úr
fjallinu og ber hátt við himin.
Glóandi grjót þeytist hátt í
loft upp og nýtt hraunlag
brýzt fram með fyrirgangi mikl
um og umbrotum.
Flugvélar fljúga yfir eld-
svæðið, en ferðir þeirra éru eng
an veginn hættulausar. Glugg-
ar þeirra eru vendilega byrgð-
ir. Veldur því í senn hitinn og
glóðarsteinarnir, sem þyrflast í
loft upp. Reykurinn er svo mik
ill að kaf má heita. Þegar mað-
ur sér yfir eldhraunið, setur
hroll og ógn að manni. Mikil
hætta stafár af stórgrýti því
sem þeytist upp í geiminn af
völdum gossins, því að sumar
hraunhellur bessar eru jafnvel
stærri. en fiugvéiin
Við lentum í þorpinu Urua-
pan, sem liggur um þrjátíu
rastir frá hinu nýmyndaða eld-
fjalli. Þar er öskulag mikið,
sem breytist í leðju, ef rigna
tekur. Gestakoma er þar mik-
il, því að margir menn sækja
eldsvæðið heim. Venjulega
munu allt að því fimm hundr-
uð manns leggja þangað leið
sína á degi hverjum. Paracutin-
Frh. af 5. síSuu